PAMIĘĆ
Pamięć - zdolność do przechowywania informacji i późniejszego wykorzystania. LUB zespół procesów poznawczych, zaangażowanych w nabywanie, przechowywanie i późniejsze odtwarzanie informacji.
1. RODZAJE PAMIĘCI
Pamięć przemijająca (nietrwała) - Pamięć trwała (bez ograniczeń czasowych)
Norman, 1970 - rozróżnił ponad 20 rodzajów pamięci
Tulving, 1984 - systemy pamięciowe są odrębne jeśli:
są wyspecjalizowane w przetwarzaniu różnych rodzajów informacji
funkcjonują wedle różnych reguł
mają różne podłoże neuronalne
pojawiają się w różnym czasie w rozwoju ontogenetycznym
różnią się formatem reprezentowanych informacji
Klasyczny podział pamięci:
Wywodzi się z blokowego modelu pamięci (Atkinson i Shifrin, 1968). Oparty na kryterium czasu przechowywania. Dzieli się na: magazyn sensoryczny -> magazyn krótkotrwały(STS) -> magazyn długotrwały(LTS).
a) Magazyn sensoryczny: powiązany ze zmysłami zmysłu np. wzroku, słuchu, węchu.
Przechowuje bodziec krótko (kilkaset milisekund). Ogromna pojemność a na pewno
większa od STM.
b) Magazyn pamięci krótkotrwałej: posiada informacje zarówno bodźcową jak i
przywołaną z LTS. Posiada różne kody podtrzymywania informacji jak np.
mechanizm bezgłośnego powtarzania. Mało pojemny. Funkcją jego jest
przetrzymywanie informacji w czasie niezbędnym do dalszego przetwarzania.
c) Magazyn pamięci długotrwałej: nieograniczony czas przechowywania informacji.
Funkcją jego jest umożliwienie skutecznej adaptacji jednostki w środowisku w
dłuższej perspektywie czasowej.
Klasyfikacja rodzajów pamięci wg Squire'a i Zola-Morgan (1991)
Pamięć:
a) Deklaratywna (jawna): fakty i wydarzenia(u Tulvinga semantyczna i epizodyczna*)
b) niedeklaratywna (niejawna): umiejętności i nawyki, poprzedzanie, warunkowanie
klasyczne, nieasocjacyjne uczenie się.
*jej odmianą jest autobiograficzna czyli zapis wydarzeń w których sami braliśmy
udział.
Informacje w pamięciach semantycznych i epizodycznych mogą się przenikać.
Metoda miejsc: mnemotechnika polegająca na nałożeniu wiedzy na utrwalony zapis autobiograficzny z charakterystyczną lokalizacją przestrzenną.
Blokowe modele pamięci (Atkinson i Shifrin, 1968):
pamięć rozumiana jako system wielu magazynów. Każdy magazyn jest wyspecjalizowany w przechowywaniu określonej informacji. Ich model był niemalże identyczny z modelem klasycznym.
Blokowy Model Lehra i Fishera (1988): system percepcyjny człowieka przetwarza w przybliżeniu 10_9 - 10_11 bitów na sekundę. Sensoryczna->Długotrwała->Krótkotrwała->Długotrwała.
Efekt świeżości: łatwiej odtworzone bodźce z końca listy
Efekt pierwszeństwa: łatwiej odtworzone bodźce z początku listy
Utrata dostępu do informacji w LTM to powód „zapominania”(informacja ciągle jest ale nie możemy wydobyć np. efekt końca języka).
Podwójna dysocjacja: dowód na odrębność STM i LTM. Pacjenci z uszkodzeniami mają np. efekt świeżości ale nie mają efektu pierwszeństwa.
Interferencja: w STM przez nakładanie się podobieństwa akustycznego bodźców. W LTM przez nakładanie się bodźców semantycznych.
Procesualne modele pamięci
Modele procesualne: wszystkie alternatywne dla modeli magazynowych ale ich nie kwestionuje.
Teorie poziomów przetwarzania (Craik i Lockhart, 1972):
Przełomowa alternatywa. Trwałość śladów pamięciowych wiąże się z głębokością przetworzenia stymulacji. System pamięciowy jednorodny choć angażuje różne systemy poznawcze. Ślady pamięciowe są zapisem operacji poznawczych składających się na proces jego percepcji nie zaś odwzorowaniem bodźca. Dlatego proces odpamiętania jest próbą odtworzenia sytuacji percepcyjnej.
Efekt autoreferencji (Rogers, Kupler i Kirke, 1977):
Badani odpowiadali na różne pytania + jedno (czy słowo opisuje ich samych). Najłatwiej odpamiętywali to właśnie pytanie.
2. SYSTEMY PAMIĘCI PRZEMIJAJĄCEJ
Pamięć przemijająca: obejmuje rejestry sensoryczne oraz pamięć krótkotrwałą (roboczą)
Pamięć sensoryczna: pamięć ikoniczna(wzrok) i echoiczna(słuch).
pamięć ikoniczna (Sperling, 1960): Przechowuje dużo ale krótko.
Pamięć echoiczna (Treisman, 1964): Odkryta w badaniu słuchu dychotycznego.
Maskowanie wsteczne: nowy bodziec przy szybkiej prezentacji po starym (max 100ms) zaciera go całkowicie.
Pamięć krótkotrwała:
Około 7 sekund. Zapominamy bo: zanik z upływem czasu, interferencja, przekierowanie uwagi.
Grupowanie: mnemotechnika polegająca na próbie połączenia materiału tak by więcej się go zmieściło w STM. Można zapamiętać mniej dużych „brył” niż małych.
Efekt podobieństwa fonologicznego: Baddeley. Słowa podobne trudniejsze w odpamiętaniu od wyraźnie różnych.
Rodzaje przeszukiwania STM (Sternberg): sekwencyjne i wyczerpujące. Jeden element po drugim i wszystkie, a nie losowo do znalezienia poszukiwanego.
Pamięć robocza (wielokomponentowy model Baddeleya):
Pamięć robocza (Baddeley i Hitch): zarówno przechowywanie i przetwarzanie informacji.
Centralny system wykonawczy pętla fenologiczna, bufor epizodyczny, szkicownik wzrokowo-przestrzenny.
Centralny system wykonawczy: funkcje: bieżące przetwarzanie informacji, koordynacja buforów, nadzór nad bieżącym przetwarzaniem.
Pętla fenologiczna: jeden z 3 buforów podlegających CSW. Odpowiada za krótkotrwałe przechowywanie informacji fenologicznych (dwa sposoby: pasywny i aktywny).
Szkicownik wzrokowo-przestrzenny: przechowywanie materiału wzrokowego i przestrzennego.
Bufor epizodyczny: czasowe przechowywanie zintegrowanych epizodów.
Pamięć robocza (model aktywacyjny Cowana):
Koncepcja jednorodna - tłumaczy funkcjonowanie pamięci roboczej bez odwoływania się do podsystemów krótkotrwałego przechowywania informacji.
Ognisko uwagi - w nim znajduje się najbardziej aktywna informacja
Model długotrwałej pamięci roboczej Ericssona i Kintsha:
Zaproponowali model pamięci roboczej powiązanej z przechowywaniem informacji w LTM. Według nich STM tylko wyciąga i podtrzymuje aktualnie potrzebne informacje z LTM.
Pamięć prospektywna: Pamięć planów na najbliższy czas. Najprawdopodobniej jest niezależna i niezwiązana z retrospektywną.
3. SYSTEMY PAMIĘCI TRWAŁEJ
(powtórka z pkt 1. semantyczna itd.)
Pamięć trwała: dłuższy czas przechowywania i inne funkcje niż przemijająca. Gromadzi informacje potrzebne do dobrej adaptacji do środowiska.
Decyzja leksykalna: badani mieli określić czy to słowo czy nie słowo