Szkoła bez agresji - czy to jest możliwe ?

Wśród wielu zjawisk charakteryzujących życie współczesnych społeczeństw szczególne miejsce i znaczenie zajmują niestety agresja i przemoc. Wymienione zjawiska występowały w każdej epoce dziejów ludzkości, a obecnie posiadają swoje specyficzne cechy i obejmują coraz większe obszary wpływu. Niektórzy humaniści podkreślają, że żyjemy w czasach, w których agresja osiągnęła apogeum.

Agresja, pojęcie niejednoznaczne, stanowi przedmiot zainteresowań teoretycznych i badawczych przedstawicieli wielu dyscyplin naukowych. Rozważania teoretyczne, wyniki badań empirycznych, analizy zawarte w obszernej literaturze stanowią bogate źródło wiedzy.

W słowniku pedagogicznym agresja to "działanie skierowane przeciwko ludziom lub przedmiotom wywołującym u człowieka niezadowolenie lub gniew. Celem agresji jest wyrządzenie szkody przedmiotowi agresji". Zwykle powstaje jako bezpośredni lub odroczony skutek sytuacji uniemożliwiającej działanie, a także jako wynik długotrwałej izolacji społecznej (np. w zakładach karnych), na skutek presji psychicznej, zastraszania. Często występuje w sytuacji grupowej jako działanie imitacyjne (naśladowcze). Agresja może być skierowana na zewnątrz lub do wewnątrz.

Obecnie spotykamy się z agresją nie tylko w szkołach, ale także na ulicach, w sklepach, w urzędach, w pracy, w rodzinach. Świadczy to o tym, że wiele osób nie umie sobie radzić z tak trudnymi uczuciami jak złość, wściekłość czy gniew i rozładowuje je w formie ataku. Napastliwość, krytykowanie i upokarzanie innych ludzi, cynizm stają się więc powoli normą codziennych zachowań. Takie wzorce powielają też dzieci i młodzież.

Coraz częściej mówi się o agresji w szkołach. Narasta problem agresji i przemocy wśród dzieci i młodzieży. Bardzo często występuje wzrost liczby zachowań agresywnych uczniów. Zauważamy to często na terenie szkoły. Dlaczego następuje wzrost ataków przemocy? Jeszcze niedawno nie notowano tylu przypadków agresji. Uczniowie czuli się bezpiecznie. Gdzie tkwi przyczyna tak nagłego wzrostu? Fala przemocy, która wystąpiła w środowisku szkolnym jest zjawiskiem niepokojącym. Coraz częściej media informują nas o brutalnych pobiciach a nawet mordach popełnianych przez młodych ludzi. Po każdym zdarzeniu pojawia się pytanie: "dlaczego?". Odpowiadają nauczyciele i rodzice "Taki spokojny i normalny", a jednak. Kolejne pytanie "kto jest za to odpowiedzialny?" Gdzie występują przyczyny zaistniałych zjawisk? Źródeł jest bardzo wiele. Duży wpływ stanowi rodzina i osłabienie jej roli wychowawczej, nieodpowiednie środowisko rówieśnicze. Problematyka agresji wiąże się coraz częściej przedmiotem wielu badań psychologicznych. Coraz częściej nauczyciele dostrzegają przemoc w szkołach, zwracając uwagę na następujące nieprawidłowości: przemoc fizyczną, psychiczną, wymuszanie pieniędzy. Przemoc w szkołach występuje w relacji dziecko - dziecko, dziecko - nauczyciel, nauczyciel - dziecko. Przyczyny tego stanu rzeczy leżą po stronie nauczycieli i po stronie dzieci.

Przyczynami przemocy ze strony nauczycieli wobec uczniów są:

-przepracowanie,

-nie wykonywanie poleceń,

-trudności materialne, alkoholizm w rodzinie,

-narkomania,

-telewizja, gry komputerowe,

-rozbicie rodziny itp.

Problemem polskiej szkoły jest przede wszystkim nastawienie przede wszystkim na przekazywanie wiedzy. Przeładowane programy, jedna godzina wychowawcza w tygodniu, to za mało aby realizować program wychowawczy. Młodym ludziom coraz trudniej jest sprostać rosnącym wymaganiom. Brakuje im nie tylko pewności siebie, ale także pewności jutra. Wzrasta w nich przekonanie, że nie są dość mądrzy, inteligentni by sobie poradzić w życiu. Atmosfera rywalizacji, niepowodzenia szkolne, brak wsparcia ze strony osób dorosłych, wywołują w nich strach gwałtowność, agresję. We współczesnej szkole nauczyciele nie cieszą się już takim autorytetem jak kiedyś, a prawa uczniów są dużo większe. We współczesnej dobie słabnie profilaktyczna działalność szkół i instytucji zobowiązanych do wspomagania rodziny i przeciwdziałania niedostosowaniu społecznemu dzieci. Edukacja wydaje się uczniom coraz mniej pociągająca. Szkoła staje się często instytucją, którą trudno polubić. W dziedzinie organizacji wolnego czasu i opieki nad uczniem nie będącej mocnym elementem systemu oświaty także występują luki. Rażąco zredukowano ofertę zajęć pozalekcyjnych, pozaszkolnych i wyrównawczych. Zlikwidowano wiele świetlic i ognisk wychowawczych. Wielu uczniom dokucza nuda i bezczynność, po lekcjach nie wiedzą, co z sobą zrobić. Na atrakcyjne zajęcia pozaszkolne potrzebne są pieniądze, których coraz częściej nie mają nie tylko rodzice, ale i władze oświatowe, powiatowe i gminne.

Szkoła, obok życia rodzinnego, jest głównym obszarem, w którym kształtuje się osobowość młodego człowieka. Porozumiewanie się jest wielką sztuką wchodzenia w relacje z drugą osobą. Przyglądając się problemom w kontaktach z dziećmi, można dojść do wniosku, że nam nauczycielom coraz trudniej jest porozumiewać się z uczniami. Często wydaje się nam, że nasz sposób komunikowania się jest pokojowy, że nasz styl wysławiania się nie ma nic wspólnego z agresją, to uczniowie odbierają nas inaczej. Dla nich nasze słowa są raniące, obrażające i wyzwalające przemoc. Na pewno nie uda się wyjść naprzeciw tym problemom i potrzebom młodych ludzi stosując kary, restrykcje, walkę. My, nauczyciele powinniśmy pamiętać o tym, że tego typu metody bardziej antagonizują, utrudniają współpracę, wywołują sprzeciw uczniów. Karanie zachowań agresywnych przynosi często pozorne i krótko trwałe efekty pozwalające nauczycielowi łudzić się, że odniósł sukces. Karana agresja może ulec stłumieniu. Długotrwałe tłumienie agresji doprowadza do zwiększenia poziomu agresywności. Rodzi się więc pytanie: czy należy stosować kary, aby zlikwidować zachowania agresywne? Według specjalistów zajmujących się tą tematyką, można i należy posługiwać się karami, ale ze szczególną rozwagą.

Bardziej skuteczne od kar będą metody, które wytworzą u uczniów wewnętrzną motywację do zapobiegania powstawaniu agresji, metody, które pozwolą uczniom przyswoić normy postępowania.

Nie ulega wątpliwości, że w szkole potrzebna jest przede wszystkim praca wychowawcza z dziećmi, która będzie rozwijać umiejętność:

-funkcjonowania w społeczeństwie

-komunikowania się z innymi ludźmi

-radzenia sobie z trudnymi emocjami, problemami, konfliktami.

W pracy pedagogicznej powinniśmy pamiętać, że agresja u dzieci i młodzieży rodzi się najczęściej wtedy , gdy ich potrzeby nie są zaspokojone. Zachowania agresywne są często wołaniem: zainteresuj się mną. Brak pewności siebie i strach w kontaktach międzyludzkich, uprzedzenia i odrzucenia przez innych mogą wyzwalać agresję. Agresja jest drugą stroną lęku, zawsze wynika z lęku chociaż nie każdy lęk prowadzi do agresji.

W walce z przemocą musimy dostarczyć młodzieży przekonujące dowody na to, że można wierzyć w siłę pokoju, że nastawienie pokojowe młodych ludzi nie świadczy o ich tchórzostwie, że jest bardzo duża różnica między uleganiem przemocy, a przeciwstawianiem się jej pokojowo. Musimy pokazywać, że pokojowe sposoby mogą dać nam również możliwość zwycięstwa i że nawet kiedy przeciwnik używa przemocy, to nie można odpowiadać przemocą Istotne jest wytworzenie, przez nauczycieli, w klasie, grupie, szkole pozytywnej atmosfery. Nauczyciele powinni posiadać umiejętności wczuwania się w przekazywane przez dzieci treści i kryjące się za nimi przeżycia:

powinniśmy wystrzegać się pozornego, powierzchownego słuchania,

traktować wykonywane przez dzieci zadania z powagą, nie budząc lęku przed negatywną oceną,

w momentach napięcia doprowadzić do wspólnego śmiechu, by utrzymać dobry klimat,

przyjąć postawę zaufania i zrozumienia,

preferować zasadę indywidualizacji.

---