Maria Chrapkowska, geologia II rok data 04.01.2010 r.

Minerały skał metamorficznych.

Minerały budujące skały metamorficzne powstały tak jak same skały w wyniku procesów metamorficznych, z przeobrażenia innych minerałów znanych ze skał osadowych i magmowych. A więc skład skały metamorficznej zależy od składu skały pierwotnej z której powstała oraz od warunków metamorfizmu.

Niektóre z minerałów są trwałe (głównie minerały skał magmowych) i nie uległy przeobrażeniu jak np. kwarc lecz inne (znaczna większość) w warunkach podwyższonego ciśnienia i temperatury przekształciły się w nowe.

Badania składu mineralnego są ważne gdyż dzięki obecności poszczególnych minerałów możemy określić jakie były warunki podczas metamorfizmu a tym samym z jakim metamorfizmem mięliśmy do czynienia.

Szczególnie ważne są minerały nazywane termometrami geologicznymi jak np. jadeit czy grupa Al2SiO5 czyli dysten (cyjanit), sillimanit oraz andaluzyt o takim samym składzie chemicznym lecz różnej budowie i różnych warunkach powstawania (wykres obok).

Podstawowymi minerałami metamorficznych skał są :

- kwarc (stabilny, opal i chalcedon przechodzą w kwarc)

- skalenie (bez zmian - z alkaicznych najczęściej występuje

mikroklin, a z plagioklazów Albit, Oligoklaz, Zoizyt (wygasza prosto a Klinozoizyt

ukośnie) oraz Epidot, mogą przechodzić też w serpentynit i chloryty)

- epidot - łupliwość jedna wyraźna, druga słaba przecinające się pod kątem 115 stopni, relief bardzo wysoki (wyższy od Zoizytu), bezbarwny do cytrynowo-żółtego, zielonożółtego, bliźniaki pospolite, a niekiedy polisyntetyczne, barwy interferencyjne wysokie I do wysokich II rzędu tzw. plamiste, wygaszania światła ukośne.

- amfibole (stabilne - najczęściej występuje Aktynolit i Glaukofan)

- pirokseny (stabilne - najczęściej występuje Omfacyt)

- łyszczyki (stabilne - najczęściej Serycyt) Mogą powstawać także z minerałów ilastych

- kalcyt (stabilny)

- dolomit i syderyt (stabilne do średnich T i P potem przechodzą w Kalcyt)

- chloryty ( z skaleni lub oliwinów)

- granaty - (powstają z oliwinów + plagioklazów zasadowych) , brak łupliwości, obecne nieregularne spękania, bardzo wysoki relief i wyraźnie chropowata powierzchnia, przeważnie bezbarwne, bladoróżowe (gr, tytanowe - żółte, brązowe; gr. chromowo-wapniowe - zielone), izotropowe, niekiedy widoczna budowa pasowa ( odmiany barwne), częste wrostki innych minerałów (nie rzadko S kształtne), korony kelyfitowe powstałe w wyniku diaftorezy czyli inaczej metamorfizmu wstecznego (wtórne przeobrażenia skał metamorficznych przebiegające wskutek obniżenia temperatury i ciśnienia; polega na przemianach minerałów w inne, trwałe w nowych warunkach)

- sillimanit - łupliwość dobra zgodna z wydłużeniem słupków, niekiedy obecne nieregularne spękania poprzeczne, relief wysoki dodatni, bezbarwny i niepleochroiczny, w agregatach włóknistych może być mętno - żółtawy i słabo pleochroiczny (jasnożółty do brązowego), barwy interferencyjne wysokie I rzedu do niskich II rzędu (żółtoczerwone, fioletowe, niebieskie). Delikatna włóknista odmiana to fibrolit.

- andaluzyt - łupliwość dwukierunkowa pod kątem prostym, relief dodatni wysoki, bezbarwny, rzadziej lekkim, często plamistym pleochroizmem - różowy do bezbarwnego, barwy interferencyjne niskie szare, I-rzędu, sporadycznie spotkane bliźniaki. Ze wzrostem P przechodzi w Dysten a ze wzrostem T w Sillimanit.

- dysten - łupliwość doskonała i dobra; 2 systemy spękań krzyżujące się pod kątem prostym, najwyższy dodatni relief z polimorfów, bezbarwny, niepleochroiczny, bliźniaki pospolite, czasem polisyntetyczne, barwy interferencyjne wysokie I do niskich II rzędu (żółte, żółtoczerwone, rzadko niebieskie).

- staurolit - łupliwość słaba jednokierunkowa, relief bardzo wysoki, pleochroiczny od bezbarwnego do jasnożółtego, jasnozielonego, bliźniaki krzyżowe rzadko widoczne, barwy interferencyjne wysokie I do niskich II rzędu (szarożółte, rzadko żółtoczerwone), zazwyczaj gęsto poprzerastany wrostkami innych minerałów, często w sposób sitowy.

- turmalin - przedstawiciel krzemianów pierścieniowych, w układzie trygonalnym, kryształy w kształcie słupków, igiełek, brak łupliwości, poprzeczna oddzielność, najsilniejszy pleochroizm, barwy brunatne, zielone, oliwkowe, niebieskie, różowe (w zależności od składu), relief średni do silnego (+). Wygaszanie proste, barwy II rzędu.

- serpentyn - bezbarwny, relief słaby (+), łuseczki, włókna (chryzotyl). Barwy szare, białe I rzędu, wygaszenie proste, tworzą się w ramach oliwinów i/lub skaleni. łupliwość

1-kierunkowa. Relief jest albo płaski, przez słabo (+) do średnio (+). Wygaszenie proste (zawsze), względem wydłużenia blaszek. Blaszki oglądane od góry (łupliwość, barwa pleochroiczna - raczej się nie zmienia, przy 2N widzimy barwy szare, ciemnoszare I rzędu).

---