Prawo Międzynarodowe - Inne

13 Miękkie prawo międzynarodowe. Odnosi się do pokrewnych prawu instrumentów które nie posiadają żadnej mocy prawnie wiążącej, lub których moc wiążąca jest w jakiś sposób "słabsza" w porównaniu do mocy wiążącej tradycyjnego prawa. W kontekście prawa międzynarodowego, termin "miękkie prawo" odnosi się przeważnie do porozumień (których stronami są przeważnie państwa) które pozbawione są niektórych elementów pozwalających uznać je za "prawo" międzynarodowe w ścisłym rozumieniu. W obszarze prawa międzynarodowego do "miękkiego prawa" zaliczyć należy zobowiązania nieujęte w formie traktatu (a więc nie nadające się do prawnego wyegzekwowania)jak również niektóre typy rezolucji organizacji międzynarodowych (np. rezolucje Zgromadzenia Ogólnego ONZ).

53Zagadnienie podmiotowości osób fizycznych.

Podmiotowość osób fizycznych i prawnych przeważa pogląd odmawiający osobom fizycznym i prawnym (prawa wewnętrznego) podmiotowości prawnomiędzynarodowej, można jednak wskazać na istnienie norm międzynarodowych adresowanych bezpośrednio do osób fizycznych, dających im określone prawa, a także nakładających na nie obowiązki i odpowiedzialność:

• prawa człowieka lub prawa mniejszości - są to prawa uzyskiwane przez państwo i za jego zgodą

• prawo petycji - w niektórych umowach o ochronie praw człowieka (np. w Europejskiej Konwencji Praw Człowieka) jednostki mają prawo zwracać się do organów międzynarodowych ze skargą dotyczącą naruszenia ich praw przez państwo, którego jurysdykcji podlegają; prawo to ma często charakter fakultatywny i istnieje tylko w stosunku do państw, które są stronami danej umowy;

54 odpowiedzialność prawnomiędzynarodowa - odpowiedzialność karna osób fizycznych za zbrodnie międzynarodowe (np. zbrodnie wojenne, zbrodnie przeciwko ludzkości, zbrodnie przeciwko pokojowi, zbrodnie ludobójstwa) - jurysdykcja stałego Międzynarodowego Trybunału Karnego; poza tym - zakaz piractwa i korsarstwa, wobec których obowiązuje zasada represji wszechświatowej (pirat może być zatem ukarany przez państwo, które go zatrzymało).

56 Nabycie obywatelstwa

Sposób pierwotny

• prawo krwi (ius sanguinis)

• w Polsce - gdy 2 rodziców ma obywatelstwo polskie; 1 rodzic ma obywatelstwo a drugi nie ma żadnego lub jest nieznane; 1 rodzic ma obywatelstwo polskie a drugi obce

• - gdy jedno z rodziców ma obywatelstwo obcego państwa rodzice mogą wybrać dla niego także obywatelstwo tego obcego państwa gdy jest to zgodne z prawem wewnętrznym tego państwa; opcja taka może nastąpić w ciągu 3 miesięcy o urodzenia dziecka, dziecko może powrócić do obywatelstwa polskiego po skończeniu 16 lat i ma prawo do tej decyzji jeszcze przez 6 miesięcy od daty uzyskania pełnoletniości

prawo ziemi (ius soli)

• w Polsce - dziecko urodziło się lub zostało znalezione w Polsce

• - rodzice są nieznani; obywatelstwo rodziców jest nieznane; rodzice są apatrydami

Sposób pochodny

naturalizacja - nadanie obywatelstwa cudzoziemcowi

• zamieszkanie minimum 5 lat na terytorium Polski (z odstępstwami) oraz przedstawienie dowodu utraty lub zwolnienia z obywatelstwa poprzedniego państ

naturalizacja uproszczona - nadanie obywatelstwa cudzoziemcowi w związku z zawarciem przez niego małżeństwa z obywatelem tego państwa

• cudzoziemiec i cudzoziemka mogą starać się o obywatelstwo polskie po 3 latach od zawarcia małżeństwa

reintegracja - przywrócenie obywatelstwa posiadanego wcześniej (np. po ustaniu małżeństwa powrót do obywatelstwa polskiego)

opcja - wybór obywatelstwa jeśli ktoś posiada więcej niż jedno obywatelstwo

repatriacja repatriant - osoba pochodzenia polskiego przybyła w celu repatriacji z chęcią osiedlenia się w Polsce na stałe, repatriant nabywa obywatelstwo z chwilą przekroczenia granicy z mocy prawa;

61 Systemy traktowania cudzoziemców.

1. System narodowy - cudzoziemiec ma identyczne lub zbliżone prawa jak obywatele państwa, w którym przebywa. Ta zasada jest przyjęta w Polsce

2. System specjalny - system ten , który ma także pewne zastosowanie w Polsce, obejmuje dwie sytuacje, które określa się jako tzw podsystemy:

• Podsystem wyłączenia - oznacza iż cudzoziemiec nie może podejmować określonych czynności, pełnić określonych funkcji, wykonywać określonych zawodów itp.

• Podsystem koncesyjny - cudzoziemiec musi uzyskać zgodę kompetentnych organów państwa na wykonywanie poszczególnych zawodów, pełnienie określonych funkcji, dokonywanie określonych czynności np. nabywanie nieruchomości

62 Azyl terytorialny- udzielenie schronienia cudzoziemcowi prześladowanemu we własnym kraju za działalność polityczną, religijną, społeczną, kulturalną, naukową, o jego nadaniu decyduje prezes Urzędu ds. Repatriacji i Cudzoziemców; osoba uzyskująca azyl korzysta z gwarancji, że nie zostanie wydana na żądanie państwa swego obywatelstwa;

- azyl terytorialny nie jest tożsamy ze statusem uchodźcy.

63Status uchodźców w świetle prawa międzynarodowego

• Uchodźca - osoba, która na skutek uzasadnionej obawy przed prześladowaniem przebywa poza granicami państwa, którego jest obywatelem, i nie może lub nie chce z powodu tych obaw korzystać z ochrony tego państwa.

• Konwencja zakazuje wydalania uchodźców oraz zawracania ich do granicy terytoriów, na których groziłoby im niebezpieczeństwo; uchodźców nie mogą objąć żadne nadzwyczajne środki, jeśli zostaną one podjęte przeciwko państwu, którego są obywatelami.

• status uchodźców regulują:

• konwencja genewska o statusie uchodźców z 1951 roku

• protokół nowojorski o statusie uchodźców z 1967 roku.

Polska jest stroną obu aktów i nie ma odrębnej definicji uchodźców.

Ekstradycja. wydanie osoby podejrzanej o popełnienie przestępstwa lub sprawcy przestępstwa państwu, któremu przysługuje jurysdykcja wobec tej osoby

• sprawy ekstradycji regulują umowy bilateralne i wielostronne

• osoba poddana ekstradycji może być przekazana:państwu jej obywatelstwa,państwu popełnienia przestępstwa,państwu, w którym nastąpiły skutki przestępstwa.

• Europejska Konwencja o Ekstradycji z 1957 roku; (Polska związana od 1993)

• 1996 - konwencja ekstradycyjna z USA

• 1998 - konwencja ekstradycyjna z Australią

• 2003 - konwencja ekstradycyjna z Indiami

• Konwencje unijne dotyczące ekstradycji:

1. o ekstradycji z 1996 r.

2. o uproszczonej procedurze ekstradycyjnej z 1995 r.

zasady ekstradycji:

1. zasada podwójnej karalności (czyn przestępny i karalny w obu państwach)

2. zasada specjalności (ograniczenie ścigania, osobę wydaną można ścigać tylko za przestępstwo, które było podstawą wydania i można wobec niej wykonywać taka karę dla wykonania której została ona przekazana)

3. zasada prawa azylu (osoba korzystająca azylu nie podlega ekstradycji)

4. zasada nie wydawania własnych obywateli (art. 55 Konstytucji, z zastrzeżeniem o ENA)

Międzynarodowa kontrola przestrzegania praw człowieka.Kontrola przestrzegania praw człowieka może mieć trojaką formę:

• Sprawozdania - dominuje w większości umów międzynarodowych. Państwa SA zobowiązane do składania sprawozdań dotyczących procesu implementacji tych konwencji, które państwa przyjęły. Jest to jednak metoda mało skuteczna

• Skargi państwowe - składają je państwa, a dotyczą naruszenia przez inne państwo - stronę konwencji z zakresu praw człowieka

• Skargi indywidualne (petycje) - osoba, która uważa, ze państwo naruszyło jej prawo może się zwrócić do organu międzynarodowego

76Status obszarów podbiegunowych.Arktyka (płn) - to głównie zamarznięte oraz pokryte lodami pływającymi morza i nieliczne wyspy;

• tzw. teoria sektorów - państwo, którego terytorium przylega do obszarów arktycznych, rości sobie prawo do wszystkich obszarów lądowych, zarówno odkrytych, jak i tych, które zostaną odkryte w przyszłości w sektorze (wierzchołek to biegun);

• pierwsza wysunęła Kanada w 1925 r., potem ZSRR;

• USA nie uznały teorii sektorów jako podstawy do wysuwania roszczeń terytorialnych;

Antarktyka (płd) - granica wg traktatu waszyngtońskiego z 1959 r. to równoleżnik 60° szerokości geograficznej południowej, a obszar ten to głównie ląd stały pokryty lądem, uznany za szóstą część świata;

• konwencja waszyngtońska z 1959 r.:

• wykorzystany tylko do celów pokojowych;

• wolność badań nauko­wych na całym obszarze (a personel podlega wyłącznie jurysdykcji swojego państwa - jurysdykcja personalna);

• zamroził dotychczasowe roszczenia i zobowiązał do niewysuwania nowych;

• spotkania konsultacyjne 12 państw (jako 13-te dołączyła Polska, mająca swoją stację naukową na wyspie King George) w celu formułowania zaleceń dot. środków sprzyjających zasadom i celom Traktatu;

1991 r. w Madrycie umowa wielostronna (weszła w życie po ratyf. przez 26 państw) → zakaz przez 50 lat eksploatacji górniczej i naftowej, a celem umowy jest przekształcenie Antarktyki w ogólnoświatowy rezerwat naturalny oraz zakaz działalności gospodarczej grożącej zakłóceniem naturalnej równowagi;

86 Organy państwa uczestniczące w stosunkach międzynarodowych

Organy występujące w imieniu państwa możemy podzielić na:

• Organy wewnętrzne

• Głowa państwa - przywileje i immunitety osobiste, szczególnie nietykalność osobista (razem z członkami rodziny i osobami towarzyszącymi

• Szef rządu - przywileje i immunitety osobiste

• Minister spraw zagranicznych - przywileje i immunitety osobiste

• Organy zewnętrzne - mają siedziby poza granicami państwa.

• przedstawicielstwa dyplomatyczne w innych państwach - upoważnione są do działania w imieniu państwa wysyłającego we wszystkich dziedzinach, przede wszystkim w sprawach politycznych

• przedstawicielstwa konsularne - ich kompetencje ograniczone są do pewnych dziedzin i nie sprawują generalnej funkcji przedstawicielskiej

• inne organy zagraniczne o specjalnym statusie

• misje przy niektórych organizacjach międzynarodowych (np. ONZ)

Wymienione organy mają charakter stały. Oprócz nich państwa wysyłają także misje specjalne do innych państw, organizacji międzynarodowych i na konferencje międzynarodowe. Ich mandat jest czasowo ograniczony, zwykle do spełnienia określonego zadania.

87 Źródła prawa dyplomatycznego.

• Regulamin Wiedeński z 1815 - dotyczy stopni pierwszeństwa przedstawicieli dyplomatycznych, uzupełniony Protokołem Akwizgrańskim

• 1961 - Konwencja Wiedeńska o stosunkach dyplomatycznych

• Pierwsza kodyfikacja tego typu w skali światowej, stronami 179 państw. Nie uchyliła obowiązującego prawa zwyczajowego

• 1963 - Konwencja Wiedeńska o stosunkach konsularnych

• 1969- Konwencja Wiedeńska o misjach specjalnych

1975 - Konwencja Wiedeńska o stosunkach państw z organizacjami międzynarodowymi.

Ad.101 Pojęcie sporu międzynarodowego i klasyfikacja sporów międzynarodowych. Spór międzynarodowy - sytuacja, w której jedno państwo wysuwa w stosunku do innego państwa roszczenie a to inne państwo odmawia jego spełnienia

Spory międzynarodowe mogą być przedmiotem różnych podziałów i klasyfikacji:

a) powszechne (wielostronne lub regionalne)

b) bilateralne (dwustronne)

Podział na spory:

a) zwykłe (w danym momencie nie zagrażają pokojowi i bezpieczeństwu międzynarodowemu)

b) kwalifikowane (stwarzają zagrożenie pokoju i bezpieczeństwa międzynarodowego)

Spór kwalifikowany powinien być oddany procedurze jego uregulowania

Podział na spory:

a) polityczne (dotyczą prestiżu i żywotnych interesów państwa, nie bardzo mogą być rozpatrywane na drodze sądowej)

b) prawne (obejmują cztery kategorie sporów wymienionych w statucie MTS i dotyczących:

• wykładni traktatów

• wszelkich kwestii prawa międzynarodowego

• faktu, którego stwierdzenie oznaczałoby naruszenie prawa

• wysokości i charakteru odszkodowania

ad.102,103Sposoby regulowania sporów międzynarodowych.(dyplomatyczne i sądowe)

Zostały ujęte w konwencjach haskich, przede wszystkim z 1907 r. „O pokojowym regulowaniu sporów międzynarodowych”

a) dyplomatyczne (nie kończą się wiążącym rozstrzygnięciem)

• rokowania (negocjacje bezpośrednie)

• dobre usługi

• pośrednictwo (mediacja)

• komisje badawcze (śledcze)

• komisje konsyliacyjne

b) prawne (zapada orzeczenie wiążące dla stron sporu):

• stałe sądownictwo międzynarodowe

-- arbitraż międzynarodowy

Nauka prawa międzynarodowego w XIX i na początku XX w.

• bujny rozwój; liczne publikacje, wielu autorów;

• 1873 - Stowarzyszenie Reformy i Kodyfikacji prawa międzynarodowego (od 1895 - Stowarzyszenie Prawa międzynarodowego)

• 1873 - Instytut prawa międzynarodowego

zakładanie towarzystw pacyfistycznych, organizowanie kongresów pacyfistycznych;

Klauzule umowne.2. Część dyspozycyjną (merytoryczna)

W zależności od tego czy jest to obszerna umowa czy nie może być podzielona na różne jednostki systematyki (części, rozdziały, podrozdziały). Zwykle postanowienia ujmowane są w postaci artykułów zaopatrzonych często tytułem.

W tej części umowy można spotkać pewne charakterystyczne klauzule umowne, które w sposób skrócony ustalają pewną treść służącą do wykładni, interpretacji postanowień danej umowy.

Najważniejsze klauzule tej części to:

a) Klauzula wzajemności

Na jej podstawie uzależnia się przyznanie kontrahentowi pewnych praw od tego czy ten drugi partner przyznaje takie prawa tej stornie umowy (swojemu partnerowi).

b) Klauzula narodowa

Na jej podstawie osoby fizyczne, osoby prawne, towary, statki drugiego państwa są tak samo traktowane jak obywatele tego państwa, osoby fizyczne i prawne, statki, towary, które pochodzą z państwa strony tej umowy (zrównanie pod względem prawnym podmiotów prawnych, statków, towarów drugiej strony z własnymi podmiotami prawnymi, towarami czy statkami)

c) Klauzula największego uprzywilejowania

Na jej podstawie przyznaje się drugiemu kontrahentowi takie prawa jakie ma lub mieć będzie w przyszłości inny partner będący w najkorzystniejszej sytuacji prawnej (np. jeżeli Polska zawiera porozumienie dotyczące preferencji dla partnera włoskiego w dziedzinie rozwoju współpracy motoryzacyjnej i jeżeli z partnerem koreańskim zawarliśmy w umowie taką klauzulę to jeśli ten kontrahent włoski uzyska najkorzystniejsze traktowanie w dziedzinie motoryzacji to tak samo kontrahent koreański będzie musiał być tak traktowany, a jeśli w przyszłości prawa partnera włoskiego uległyby poszerzeniu to w tym samym zakresie należałoby przyznać te uprawnienia partnerowi koreańskiemu).

W tej części zamieszczane są niekiedy klauzule dotyczące regulowania sporów wynikających z umowy np.:

- klauzula sądowa

- klauzula arbitrażowa

- klauzula koncyliacyjna

- lub ustalenie jakiejś specyficznej procedury regulowania sporu

W części dyspozycyjnej umowy mogą być zawarte klauzule, które występują w innym miejscu ale tutaj należy ją wymienić są to klauzule dotyczące zakresu terytorialnego stosowania umowy takie jak klauzula federalna lub kolonialna.

3. Postanowienia końcowe

W tej części również występują niektóre klauzule końcowe np.:

• klauzule dotyczące wejścia w życie umowy (klauzula ratyfikacyjna, klauzula zatwierdzenia, klauzula zróżnicowanego przyjęcia, która oznacza, że państwo zgodnie ze swoim porządkiem konstytucyjnym określa tryb związania się umową)

Stałe sądownictwo międzynarodowe.Stałe sądownictwo międzynarodowe (sądownictwo sensu stricto).

Rozstrzygany jest spór w sposób wiążący pomiędzy podmiotami prawa międzynarodowego przez stale zorganizowany trybunał, którego struktura, funkcjonowanie i procedura działania określona jest w umowie międzynarodowej.

W 1907 r. został utworzony Środkowoamerykański Trybunał Sprawiedliwości i przed nim mogły występować państwa jak i osoby fizyczne. Rozstrzygała spory między takimi państwami jak Nikaragua, Kostaryka, Salwador, Honduras. Miał ograniczony zakres funkcjonowania.

Po powołaniu do życia Ligi Narodów zdecydowano o powołaniu Stałego Trybunału Sprawiedliwości Międzynarodowej. Projekt statutu tego trybunału został zatwierdzony w 1920 r. a w 1922 r. trybunał rozpoczął działalność. W jego skład wchodziło 15 sędziów, którzy działali bezstronnie i rozstrzygali spory między państwami.

Miał dwie zasadnicze funkcje:

• regulowanie sporów między państwami

• wydawanie opinii doradczych

Rozpatrzył 79 spraw (51 spraw spornych i 28 opinii doradczych).

Dość często w okresie międzywojennym występowała przed nim Polska, zarówno w sprawach spornych jak i w charakterze państwa zainteresowanego przy wydawaniu opinii doradczych.

3

---