POWSTANIE CHMIELNICKIEGO - Konflikty społeczne, religijne, narodowościowe na Ukrainie: antagolizm między magnaterią i ich szlachecką służbą tj. oficjalistami, urzędnikami nadwornymi i żołnierzami, a ludnością chłopską i nielicznym mieszczaństwem. Unia brzeska 1596 i podporządkowanie kościoła grecko-katolickiego Rzymowi. Polityka Rzeczypospolitej wobec Kozaczyzny liczba kozaków wolnych i rejestrowych, powstanie Kozackie-interwencja polski. Wybuch powstania Bochdana Chmielnickiego w 1648r.- klęska wojsk polskich pod żółtymi wodami, korsuniem i piłowcami, klęska wojsk kozackich pod Beresteczkiem w 1651r. Wojny Rosji z Rzeczpospolitą o Ukrainę: zjednoczenie Ukrainy z Rosja w 1654 przyczyną wybuchu wojny. Ugoda hadziacka w 1658r., wybuch nowej wojny i rozejm w Andruszowie w 1667 (rosja zatrzymała Naddnieprze oraz na 2 lata Kijów) pokój wieczysty Grzymułkowskiego.