Jednostka chorobowa	Salmonelloza	Leptospiroza	Dyzenteria	Parwowiroza	Rotawirusowa biegunka prosiąt	TGE	Zakażenia cirkowirusowe
etiologia	S. choleraesuis S. typhimurium	L. icterohaemorrhagiae, L. sejroe, L. saxkoebing	Brachyspira Hyodysenterica	PPV - rodzina Parvoviridae	rotawirus świń	PCV-1 (porcine coronavirus) z rodziny Coronaviridae	PCV-2
chorobotwórczość	żyja jako saprofity w środowisku i organizmach kontaminowana woda, pasza (zwłaszcza zawierająca białko zwierzęce)	Leptospiroza owiec cechuje się objawami typowymi dla posocznicy, Występuje również krwiomocz, niedokrwistość, żółtaczka i atonia przewodu pokarmowego, ronienia.	Wysoce zakaźna i zaraźliwa choroba Su, najczęściej w warunkach chowu wielkotowarowego, powodująca olbrzymie straty gospodarcze	ubikwitarnie głównie w stadach reprodukcyjnych, z dużym udziałem młodych loszek	Rotawirusy odgrywają istotną rolę w etiologii biegunek prosiąt noworodków oraz biegunek w okresie odsadzeniowym. Wywołują ostre zapalenie żołądka i jelit z towarzyszącym zanikiem kosmków jelitowych.	Wysoce zaraźliwa choroba wirusowa wszystkich grup wiekowych Su przebiegająca z objawami silnej biegunki
Występowanie/ układy	Pokarmowy		Pokarmowy.		pokarmowy	Pokarmowy
oporność		zarazki te nie są oporne na działanie czynników fizycznych i chemicznych	wrażliwa na tlen, wysychanie	oporny na czynniki środowiska zewnętrznego i środki dezynfekcyjne		oporny na warunki śród. zewn
Wrota	przewód pokarmowy, ukł. oddechowy, (uszkodzona skóra, błony śluzowe, śródmacicznie)	per os, per cutis		per os aerogennie	per os	per os, także aerogennie
wrażliwość	S. choleraesuis gł. warchlaki, (tuczniki i dorosłe) S. typhimurium gł. 2-4 miesięczne (ssące mają odporność siarową		chorują głównie Su 8 - 14 tyg.		zakażenie występuje głównie u prosiąt w pierwszych dniach życia	Su w każdym wieku ale ciężki przebieg do 14 dnia życia
Epidemiologia	S. choleraesuis posocznicową - S. typhimurium jelitową - nietypowe : nerwową, płucną, macior ciężarnych, chudnięcie bez biegunki:	Źródło - ziemia, ściółka i woda, zwierzęta nosiciele i siewcy zarazka. (gryzonie)	sprzyjają, złe warunki środowiskowe Źródła: kał zanieczyszczona kałem karma i woda wektory biologiczne	siewstwo z wydalinami i wydzielinami zakażenie po utracie odporności po zakażeniu naturalnym swoiste Ig stwierdza sie na poziomie ochronnym przez min. 12 miesięcy ślina, kał, nasienie, śluz, wody płodowe, sperma	często działają synergistycznie w infekcjach mieszanych, wikłając zakażenia bakteryjne, szczególnie enteropatogennymi szczepami E. coli.	gł. rezerwuar to Su (kał, śluz z nosa) ptaki, psy - przenoszą wrażliwe też dziki
rezerwuar		szczury	chore i latentnie zakażone	siewcy + szczury		Ptaki psy
Okres inkubacji	24-48h	3 - 10 dni	4-14 dni		u prosiąt ssących - już 18-24 godz
patogeneza	salmonella → p.pok. → enterocyt →↑cAMP → wzmożona sekrecja chlorków, zmniejszona resorpcja wody → biegunka miejscowe uwalnianie endotoksyny → zakrzepica naczyń błony śluzowej → martwica nabłonka i zmiany zapalne postac posocznicowa: rozwój ze wzgl. na obecność endotoksyny	zakażenie → krwiobieg → narządy wewnętrzne	endotoksyny → zatory drobnych naczyń krwionośnych żoł. i okręż. jelito grube → toksyny lipopolisacharydowe i hemolizyny cytotoksyczne → przekrwienie → zaburzenie resorpcji → wzmożona produkcja śluzu → obrzęk błony śluz. → krwotoczne zap. błony śluz → ogniska martwicy (uszkodzenia nabłonka)	znaczne powinowactwo wirusa do szybko dzielących się komórek szczególna predyspozycja - zarodki i płody uszkodzenie śródbłonka części płodowej łożyska →obumieranie i resorbcja - jeśli zakażenie następuje do 33 dnia zamieranie i mumifikacja płodów - do 70 dnia tolerancja immunologiczna lub nabycie odporności - po 70 dniu	maciory w okresie okołoporodowym mogą być siewcami tych wirusów. ostra infekcja jelita cienkiego krótki okres inkubacji brak apetytu, ospałość, wodnista biegunka	wnikanie wirusa do enterocyta → złuszczanie → skrócenie kosmków → ucieczka składników osocza i upośledzenie resorpcji (ok. 5 dni) → proliferacyjny rozrost krypt jelitowych → odbudowa kosmków 6-7 dnia → ustanie biegunki	wirus namnaża się w USŚ
przebieg	Postać posocznicowa i Jelitowa		Postra i przewlekła
śmiertelność						, 2-3 dni → 100% † prosięta starsze (pow. 2 tyg) - 50% †
Objawy	postac posocznicowa - S. choleraesuis Postać ostra: posocznica → objawy dotyczą wielu układów wysoka temperatura oddechów, osłabienie tętna przekrwienie skóry uszu i brzucha, sinica błon śluzowych, biegunka w 3.-4. dniu rozwodniona, cuchnąca, żółta. → odwodnienie zahamowanie wzrostu, , zapadnięte boki, sierść matowa nastroszona śmierć 12 - 36 h Postać podostra: objawy j/w ale słabiej wyrażone postac jelitowa - S. typhimurium: długotrwała (3-7 dni) biegunka, kał wodnisty, szaro-żółty,→śluzowy z domieszką włóknika i krwi ; słaba gorączka, objawy ogólne słabsze niż w formie przedniej, śmiertelność niska	Ostra - osowiałość, brak apetytu, wymioty, biegunka zapalenie spojówek wybroczynowość zaburzenia ruchu, żółtaczka zaburzenia OUN u macior karmiących - zanik mleczności Łagodny - objawy ogólne - lekkie: osowiałość, brak apetytu, wymioty, biegunka, zburzenia równowagi, poronienia, , gorsze przyrosty Ronienia - zazwyczaj w drugiej połowie ciąży (90 - 111 dzien) bez objawów zwiastunowych	pierwsze obj. ogólne: ↓ apetytu, biegunka: płynna, śluzowata → czekoladowa z krwią → śluzowaty kał z niestrawionymi cząstkami karmy wypróżnienie j. grubego - podkasany brzuch, zasinienie powłok brzusznych, możliwe samowyleczenie ciężki przebieg - odwodnienie, ↓ pobór karmy, kacheksja i †  p. ostra: (trwa 2-5 dni) silna biegunka, często krwawa, szybkie osłabienie  p. przewlekła: (trwa 2 tyg) w kale brak krwi, występują resztki niestrawionego pokarmu	związane z zachorowalnością do 70 dni ciąży ( u innych zakażenia latentne) zachorowalność do 30% stada spadek wskaźników płodności i plenności, (< 5 szt.)mumifikacja płodów; niskażywotność	po zakażeniu: depresja, zanik łaknienia, biegunka (kał wodnisty, barwy kremowej do szarej), szybki ubytek wagi po 24-72 godz. łaknienie powraca, jednakże biegunka może się utrzymywać nawet do 7-10 dni u prosiąt starszych: objawy mniej nasilone. biegunka może ujawniać się u prosiąt odsadzonych przy braku powikłań - zahamowanie przyrostów, nie stwierdza się natomiast padnięć.	prosięta: wymioty, wodnista biegunka, kał żółty → szarozielony i biały (bez krwi), odwodnienie warchlaki i dorosłe: brak apetytu, posmutnienie, nieskoordynowane ruchy, temp. 40,5°C, wymioty, silna biegunka - żółta, szarozielona ze śluzem, maciory tracą mleko, warchlaki - 20% † w stadach gdzie choroba występowała nie chorują prosięta do 6 tyg.	objawy związane są z wielonarządowym, poodsadzeniowym zespołem wyniszczenia drżączka u noworodków w kilka godzin po urodzeniu - trwa kilkanaście godzin jeżeli prosię nie padnie wczesniej z powodu hypoglikemii
AP	p. posocznicowa - S. choleraesuis wątroba - białe ogniska martwicowe, , zakrzepica w drobnych naczyniach krwionośnych, rozrost komórek układu SS w śledzionie i węzłach chłonnych p. jelitowa - S. typhimurium ogniskowa lub rozlana marwica k-k nabłonka jelit grubych, martwica grudek chłonnych, zanik kosmków i	powiększenie, zwyrodnienie wątroby. zapalenia jelit do krwotocznego włącznie przy postaciach ostrej i podostrej pod błonami surowiczymi - wybroczny (płuca, nerki, wątroba).	krwotoczno-martwicowe zapalenie żołądka i okrężnicy j. grube: zgrubiała ściana, przekrwiona bł. śluz. z otrębiastym nalotem, owrzodzenia martwica nabłonka okrężnicy, wał demarkacyjny, naciek zapalny kom. jednojądrzastych żołądek: przekrwiona, „aksamitna” bł. śluzowa, drobny otębiasty nalot przekrwienie krezki i obrzęk węzłów chł. krezkowych obrzęk nagłośni	tylko w tkankach zainfekowanych płodów obrzęki podskórne wybroczyny nastrzykanie naczyń krwionośnych płyn w jamach ciała zahamowany rozwój płodów, odwodnienie	zmiany ograniczone do jelit cienkich u prosiąt w między 1 - 14 dniem życia: skrócenie i degeneracja kosmków jelitowych. w żołądku - obecność pokarmu połowa lub 2/3 końcowego odcinka jelit cienkich, wypełniona mocno rozwodnioną treścią pokarmową koloru żółtego lub szarego.	ścięte mleko, przekrwienie i wybroczyny w części dennej żołądka j. cienki wiotkie, rozdęta, żółto-szara płynna treść ze strzępkami mleka zanik kosmków j. czczego i biodrowego (normalnie stosunek kosmek :maczugowate rozdęcia na szczycie kosmków ostre nieżytowe zapalenie jelit → krwotoczne przekrwienie krezki	powiekszenie węzłów chłonnych powiększenie nerek przekrwienie płuc, zmiany zpalne w oskrzelach i oskrzelikach
odporność
Diagnostyka rózńicowa	dyzenteria, rozrostowe zapalenie jelit, kolbakterioza prosiąt odsadzonych, zakażenia rota- i koronawirusami	toksoplazmoza, listerioza, choroba cieszyńska, zatrucia w przypadkach ronień: bruceloza, ch. Aujeskyego	pomór Su salmoneloza kolibakterioza zakaźne martwicowe zapalenie jelit prosiąt			różyca mykoplazmoza zakażenia rotawirusowe kolibakterioza prosiąt osesków epidemiczna biegunka Su (PED) biegunki nieswoiste
rozpoznawanie	p. jelitowa - ściana jelita biodrowego i ślepego z przynależnymi węzłami chłonnymi, migdałki, p. posocznicowa - wątroba i śledziona badania bakteriologiczne z antybiogramem, ELISA	objaw charakterystyczny - żółtaczka. badania laboratoryjne.	transport materiału w war. beztlenowych (zawiązać fragment jelita wykazanie obecności zarazkabad. serologiczne: IF bezpośr., bo często r-cje krzyżowe z krętkami niepatogennymi	materiał do badań: płuca plodów, surowica krwi IF - bezpośrednia; ELISA;	do badań wirusologicznych przesyła się próbki kału pobrane od prosiąt z objawami biegunki lub odcinki jelit czczych pobrane od świeżo padłych prosiąt	materiał - fragment jel. czczego i biodrowego bad. bakteriologiczne - agar czekoladowy bad. serologiczne: OWD, u podklinicznie zakażonych 20-50 % wykazuje przeciwciała, u młodych do 100% IF	materiał - tkanka płucna pobrana od prosiąt z objawami drżączki
szczepienia	młode 10-12 tyg. → 2 x / 2-3 tyg. dorosłe → 6 tyg. i 3-4 tyg. przed porodem	szczepionka inaktywowana lub atenuowana, zawierająca te serotypy leptospir		knury - co pół roku lochy na 2 tyg. przed pokryciem	dwukrotną immunizację loch 5 i 2 tyg. przed porodem szczepienie prosiąt pochodzące od loch nie szczepionych - doustnie na 2. dzień po urodzeniu urodzone przez lochy szczepione - kilka dni przed odsadzeniem	autoszczepionka z serotypu występującego w danej fermie
leczenie	antybiotyki sulfonamidy + trimetoprim, preparaty furanowe leki przeciwzapalne; nasercowe; wit. A, D,	antybiotyki o szerokim spektrum działania - streptomycyna i terramycyna.	Linco-spectin Tiamulina		uzupełnianie elektrolitów	Amoxycylina, tiamulina tetracykliny cefalosporyny
zwalczanie	rozdzieleni zwierząt zdrowych i chorych odpowiednie warunki zoohigieniczne i żywieniowe	eliminacja owiec zakażonych i podejrzanych deratyzacja	ścisła higiena - sanityzacja, dezynfekcja: 5% Pollena Jod K, 1% Virkon	loszki wprowadzamy do stada podstawowego na 1 miesiąc przed kryciem	umożliwienie pobrania przez prosięta odpowiedniej ilości bogatej w przeciwciała swoiste siary, bezpośrednio po urodzeniu niedopuszczalne jest ogrzewanie siary, ponieważ inaktywuje ono przeciwciała ograniczenie możliwości zakażenia noworodków	usuwanie seroreagentów po odsadzeniu 3 tyg. prosiąt i ich izolowany odchów wprowadzenie prosiąt do stada w 12 tyg. życia po usunięciu wszystkich seroreagentów

---