Fizjologia - wyk ady


UKŁADY INTEGRUJĄCE

RÓŻNICE:

UKŁAD AUTONOMICZNY

UKŁAD HORMONALNY

stała czasowa odpowiedzi

krótsza

dłuższa

czas trwania wywołanego efektu

krótszy

dłuższy

rodzaj efektu

zlokalizowany

rozproszony (działanie na cały organizm, np. insulina)

nośnik informacji

impuls bioelektryczny w obrębie komórki nerwowej

substancja chemiczna

PODOBIEŃSTWA:

UKŁAD HORMONALNY

  1. HORMON - chemiczny nośnik informacji, krążący między komórkami organizmu wielokomórkowego.

  1. Podział hormonów ze względu na budowę:

      1. pochodne tyrozyny (katecholaminy, hormony tarczycy) - przechodzą przez błonę komórkową łączą się z receptorami cytozolowymi i jądrowymi

      2. pochodne peptydowe (peptydy, np. gonadoliberyny oraz białka, np. insulina, glukagon) - nie przechodzą przez błonę komórkową łączą się z receptorami błonowymi

      3. pochodne steroidowe (pochodne cholesterolu, np. estrogeny) - przechodzą przez błonę komórkową łączą się z receptorami cytozolowymi i jądrowymi

3. Kaskada zmian zachodzących w komórce pod wpływem hormonu:

0x08 graphic

W skrócie: hormon receptor białko pośredniczące receptor

  1. Typy wydzielania dokrewnego:

      1. endokrynne

      2. hormony wydzielany przez gruczoły

      3. wydzielane do krwioobiegu (dokrewne, ogólnoustrojowe)

    1. neurokrynne

    1. neuroendokrynne

    1. autokrynne

    1. parakrynne

    1. Regulacja wydzielania hormonów:

        1. nerwowa - wpływ układu wegetatywnego na czynność endokrynną:

0x08 graphic

A - pętla długa sprzężenia zwrotnego ujemnego (gruczoły obwodowe - przysadka oraz gruczoły obwodowe - podwzgórze)

B - pętla krótka sprzężenia zwrotnego ujemnego (przysadka - podwzgórze)

C - sprzężenie zwrotne dodatnie

Pętla ultrakrótka - hormon wpływa na ten sam gruczoł, który go wydziela (zazwyczaj hamuje wydzielanie)

      1. inhibicja - wytwarzane są specjalne czynniki (inhibiny, statyny), które hamują wydzielanie niektórych hormonów (prolaktyny, hormonu wzrostu); zahamowanie uwalniania statyn prowadzi do wzrostu uwalniania hormonów

PODWZGÓRZE

    1. Rola podwzgórza: ogólnie ma ono utrzymać organizm przy życiu i zapewnić przetrwanie gatunku. Dokładniej rzecz ujmując kontroluje:

    1. Hormony podwzgórza:

  1. hormony tylnego płata przysadki (są tam magazynowane, ale wytwarzane w podwzgórzu):

  1. hormony hipofizotropowe - regulują funkcję przysadki, występują w małych ilościach i działają dzięki krążeniu zwrotnemu między podwzgórzem a przysadką

LIBERYNY

stymulują uwalnianie hormonów przysadki

STATYNY

hamują uwalnianie hormonów przysadki

tyreoliberyna (TRH):

  • synteza i uwalnianie TSH

  • rozrost komórek tyreotropowych przysadki

  • niespecyficzne uwalnianie prolaktyny

  • działanie antydepresyjne

gonadoliberyna (Gn-RH) - uwalnia gonadotropiny

kortykoliberyna (CRH)

somatoliberyna (GHRH)

somatostatyna (SMS):

  • hamuje hormon wzrostu (GH) i uwalnianie prolaktyny

  • w podwzgórzu, trzustce, komórkach C tarczycy, przewodzie pokarmowym

melanoliberyna (MRH)

melanostatyna (MIH)

prolaktostatyna (PRIH) - jej funkcję spełnia dopamina

Statyn jest mniej niż liberyn, ponieważ ich rolę pełni czasem sprzężenie zwrotne ujemne.

PRZYSADKA MÓZGOWA

        1. Podział hormonów przysadki ze względu na budowę:

  1. grupa kortykotropin - pochodzą od wspólnego preprohormonu: pre-proopiomelanokortyny

  1. hormony glikoproteinowe - składają się z podjednostki α (identycznej dla wszystkich hormonów) oraz podjednostki β (odróżniającej poszczególne hormony)

  1. somatomammotropiny - pochodzą od wspólnego preprohormonu:

        1. GONADOTROPINY (LH i FSH)

  1. regulacja wydzielania:

  1. działanie biologiczne: każda płeć posiada obie gonadotropiny, ale u każdej z płci spełniają one inne funkcje:

MĘŻCZYZNA

KOBIETA

  • FSH - odpowiedzialna za spermatogenezę

  • LH - synteza i wydzielanie testosteronu

Konieczne jest współdziałanie obu hormonów:

  • za oogenezę odpowiedzialna jest FSH (z wyjątkiem owulacji za którą odpowiada LH)

  • za sekrecję estrogenów odpowiada LH, ale prekursory estrogenów powstają dzięki FSH

  1. wzory wydzielania gonadotropin:

        1. PROLAKTYNA:

Główny mechanizm regulujący wydzielanie prolaktyny:

Inne mechanizmy regulujące wydzielanie prolaktyny:

  1. rytm dobowy (więcej prolaktyny wydziela się w nocy)

  2. nieswoiście TRH (tyreoliberyna)

  3. regulacja neurohormonalna (prolaktostatyna, TSH - tyreotropina)

  4. hamująco:

  • stymulacja:

  • Działanie prolaktyny:

    1. główne funkcje:

  • ponadto prolaktyna działa na:

  • c) hiperprolaktynemia jest głównym czynnikiem niepłodności u kobiet i mężczyzn

          1. OKSYTOCYNA - syntetyzowana w podwzgórzu, obrębie jąder: nadwzrokowego i trzykomorowego; magazynowana w tylnym płacie przysadki

    Regulacja wydzielania:

    Inne mechanizmy regulacji wydzielania:

    1. pobudzenie:

  • hamowanie:

  • Działanie:

    1. główne funkcje:

  • wpływ na:

          1. SOMATOTROPINA (GH, ludzki hormon wzrostu)

    Białka wiążące hormon wzrostu:

    1. o wysokim powinowactwie (fragment receptora hormonu wzrostu)

  • o niskim powinowactwie

  • Regulacja wydzielania GH:

    0x08 graphic

    IGF = insulinopodobne czynniki wzrostu (somatomedyny)

              1. IGH I (insulinopodobny czynnik wzrostu I, somatostatyna C)

                • tożsamy z GH

                • jego wydzielanie jest pobudzane przez GH

                • wyraźnie pobudza wzrost

              1. IGH II (insulinopodobny czynnik wzrostu II)

    Pozostałe czynniki regulujące uwalnianie GH:

    stymulujące

    hamujące

    metaboliczne

    glukoza

    aminokwasy

    wolne kwasy tłuszczowe (WKT)

    hormonalne

    estrogeny

    hormony tarczycy

    glukokortykosteroidy

    Rola hormonu wzrostu (ogólnie: hormon anaboliczny stymulujący procesy wzrostu)

    1. regulacja gospodarki węglowodanowej:

  • regulacja gospodarki lipidowej - nasilenie lipolizy

  • regulacja gospodarki białkowej:

    1. nasilenie produkcji fibroblastów

    2. zwiększanie produkcji IGF (przez to pośrednio stymuluje wzrost organizmu i wpływ endokrynny)

    3. regulacja prawidłowego składu ciała (masa mięśni, procentowa zawartość tłuszczu, gęstość mineralna kości)

    4. regulacja czynności mięśnia sercowego (przez IGF-1):

    1. poprawa stanu psychicznego (poprawa wydolności CUN)

    Działanie GH na układ kostny (GH działa wspólnie z IGF-1):

    1. u dzieci:

  • u dorosłych:

    1. wpływ na obrót kostny:

    Czynniki wpływające na wzrost:

    Czynniki powodujące nieprawidłowy wzrost:

    Nadmiar GH:

    1. w okresie wzrastania gigantyzm (wysoki wzrost przy zachowanych odpowiednich proporcjach ciała)

    2. po okresie wzrastania akromegalia (przerost tkanek miękkich - dłonie jak pochen chleba, twarz, małżowiny, język wypycha usta)

    1. ADRENOKORTYKOTROPINA (ACTH):

    0x08 graphic
    Regulacja wydzielania:

    Inne czynniki pobudzające wydzielanie:

    Działanie:

    Nadmiar ilości ACTH = zespół Cushinga

    1. WAZOPRESYNA (ADH, hormon antydiuretyczny)

    0x08 graphic
    Regulacja wydzielania:

    Stymulacja wydzielania ADH:

    Hamowanie wydzielania ADH:

    - zmniejszenie objętości krwi

    - wzrost molarności płynów ustrojowych

    - zmniejszenie ciśnienia krwi

    - angiotensyna II, kortyzol, steroidy płciowe

    - ból, stres, wymioty

    - temperatura otoczenia

    - spadek osmolarności płynów ustrojowych

    - wzrost objętości krwi

    - wzrost ciśnienia krwi

    - przedsionkowy peptyd natriuretyczny (ANP)

    - alkohol

    Działanie wazopresyny:

    1. w połączeniu z receptorami V2 obecnymi w cewkach krętych dalszych i cewkach zbiorczych zwiększenie wchłaniania zwrotnego wody obniżenie osmolalności surowicy

    2. w połączeniu z receptorami V1 obecnymi w mięśniach gładkich kurczenie się naczyń krwionośnych

    3. w obrębie OUN - rola neuromodulatora (procesy zapamiętywania i zachowań seksualnych)

    CZĘŚĆ POŚREDNIA PRZYSADKI - miejsce syntezy pochodnych proopiomelanokortyny

    Hormony melanotropowe:

    Endorfiny i enkefaliny (opioidy endogenne):

    SZYSZYNKA

    1. Szyszynka jest częścią nadwzgórza i narządem fotoneuroendokrynnym - brak światła pobudza szyszynkę do wydzielania hormonów - bodźce przewodzone są na drodze nerwowej, a w odpowiedzi na nie wydzielany jest odpowiedni hormon.

    1. Hormony szyszynkowe dzielimy na:

    1. indole szyszynkowe (np. melanina)

    2. peptydy szyszynkowe (np. 8-arginino-wazotocyna)

    1. Rola melatoniny w organizmie człowieka:

      1. wpływ na zegar biologiczny:

        • regulacja rytmu snu i czuwania;

        • wzrost wydzielania w ciemności, obniżenie wydzielania za dnia;

        • działanie nasenne;

        • hamuje wydzielanie hormonów płciowych;

        • wydłużenie okresu życia;

        • poprawa jakości życia;

        • zmniejszenie objawów dezorientacji czasowej;

        • poprawa samopoczucia i odzyskanie sprawności po długiej podróży;

        • przyspieszenie adaptacji do nowej strefy czasowej

      1. wpływ na układ odpornościowy:

      1. wpływ na wydzielanie hormonów:

      1. wpływ na procesy dojrzewania płciowego (może być także czynnikiem powodującym niepłodność, może być stosowana w antykoncepcji)

    1. Melatonina jako antyoksydant:

    1. Działania uboczne długotrwałego stosowania melatoniny:

    TARCZYCA

    Hormonem tropowym przysadki wpływającym na czynność tarczycy jest tyreotropina (TSH):

    Regulacja wydzielania TSH:

    0x08 graphic

    Działanie TSH zwiększenie syntezy i wydzielania hormonów tarczycy

          1. Metabolizm jodu:

    1. jod jest przyswajany:

  • we krwi występuje w postaci jodków

  • pula pozatarczycowa jodu (tam jod może się dostać z krwioobiegu, jeżeli nie dostanie się wcześniej do tarczycy):

          1. Metabolizm tarczycowy jodu:

    1. pompa jodkowa - pozwala wychwytywać jod z krwioobiegu wbrew gradientowi stężeń i elektrycznemu (dzięki temu w tarczycy jest 50-100 razy więcej jodu niż w surowicy)

    2. przemiany jodu w tarczycy:

          1. Uwalnianie hormonów tarczycy:

            • na zasadzie pinocytozy

            • mała pompa jodkowa - umożliwia odzyskiwanie cząsteczek jodu, które odłączają się od kompleksu (cząsteczka tyreoglobuliny, do której przyłączone są MIT, DIT, T3 i T4) dzięki proteolizie jako MIT i DIT; cząsteczki te ulegają następnie odjodowaniu do I- pod wpływem dejodynazy

            • reszty tyrozylowe - ulegają odjodowaniu

            • reszty tyroninowe - po odjodowaniu są uwalniane do krążenia i łączą się z nośnikami białkowymi

          1. Nośniki dla hormonów tarczycy:

    1. TBG - nośnik specyficzny z frakcji globulinowej (główny nośnik we krwi)

    2. TBPA - nośnik specyficzny z frakcji prealbuminowej (główny nośnik w płynie mózgowo-rdzeniowym)

    3. albuminy - nośnik niespecyficzny

    Hormony związane z białkami są nieaktywne - biologiczne działanie wykazuje tylko frakcja wolnych hormonów tarczycy, wśród których przeważa trójjodotyronina (T3)

          1. Przełom tarczycowy - sytuacja zagrożenia życia:

    1. Degradacja hormonów tarczycy:

              1. dejodacja

              2. estryfikacja

              3. degradacja reszt alaninowych

              4. rozrywanie wiązań estrowych

              5. usunięcie metabolitów i jodu z moczem, kałem i wydychanym powietrzem

    1. Działanie metaboliczne hormonów tarczycy (główny katalizator reakcji utleniania - regulator metabolizmu ustroju)

      1. węglowodany: