Wykład 11 - 19.05.2009

Warunki orzekania adopcji:

- dla dobra dziecka

- jest sierotą / rodzice wyrazili zgodę przed sądem/zostali pozbawieni władzy ....

Rodzaje adopcji:

- przysposobienie pełne, nierozwiązywalne (całkowite): dziecko to noworodek, wypisywany jest nowy akt urodzenia dziecka,

- przysposobienie pełne, rozwiązywalne: może zostać rozwiązane, gdy rodzice są pozbawieni władzy rodzicielskiej przez sąd, w akcie urodzenia dziecka znajdują się wtedy rodzice biologiczni

- przysposobienie niepełne: obie rodziny mają te same relacje prawno-rodzinne wobec dziecka.

Jawność adopcji:

- Tajemnica adopcji jako ochrona dobra dziecka (lata 70,80; publikacje prawnicze)

- 1991; ratyfikowanie Konwencji Praw Dziecka w Polsce (art.7); polskie zastrzeżenie: prawo dziecka do poznania rodziców naturalnych będzie podlegało ograniczeniu, jeśli nie burzy to interesów rodziców przybranych.

- Spadek tendencji do ochrony tajemnicy adopcji (nowelizacja prawa o aktach stanu cywilnego, 1995): są utrzymywane obydwa akty urodzenia, sprzed 1995 r. nie ma możliwości dotarcia do aktów prawnych.

Rodzic adopcyjny a rodzic biologiczny (rola):

- cechy: starszy, dłuższy staż małżeński, ustabilizowana sytuacja zawodowa i ekonomiczna; dobry status materialny

- z tzw. niepłodnością małżeńską (90%)

- odmienny początek rodzicielstwa: uczucia deprywacji, wstydu, winy, krzywdy z powodu nieposiadania dzieci (aż do przeżycia żałoby); niska samoocena; obniżony nastrój (zwłaszcza kobiety); u ojców częściej unikowe strategie radzenia sobie z niemożliwością posiadania dzieci;

- motywacja do podjęcia roli (Milewska, 2003)

* kobiety: b: dawanie uczuć i opieki; a: spełnienie oczekiwań bycia rodzicem, chęć zostania rodzicem

* mężczyźni: b: społeczny wzorzec; a: doznawanie i dawanie uczuć.

* b - biologiczni, a - adopcyjni

Podjęcie roli rodzica adopcyjnego:

- poczucie bycia gorszym z powodu niemożności urodzenia dziecka

- brak skryptu kulturowego właściwego dla rodzicielstwa adopcyjnego (Kirk, 1964):

* odmienne przygotowanie do pełnienia roli

* mniejsza autonomia roli: rodzice są całkowicie zależni od pośredników w pełnieniu roli, muszą udowadniać, że nadają się na rodzica: powoduje to bezradność, upokorzenie, poczucie braku wpływu, rodzice adopcyjni nic nie wiedzą o swoim dziecku (rodzice biologiczni zdobywają informacje w czasie ciąży)

* społeczne potwierdzenie roli (Brodzinky, 1990- społeczny stygmat): odbiór rodzica adopcyjnego przez społeczeństwo: adopcja uważana za gorszy rodzaj rodzicielstwa.

* brak rytuałów przyjęcia dziecka (urodzenie dziecka)

Po przybyciu dziecka do rodziny:

• podsystem małżeński - zmiana w podsystem rodzicielski

• specyficzne problemy i kryzysy:

--► Kościelska (2002): 3 kryzysy:

(1) odkrycie własnej bezpłodności i zagrożenie poczucia własnej wartości jeszcze przed przybyciem dziecka;

(2) napięcie i lęk zw. z decyzją o adopcji/ poczucie własnej kompetencji jako rodzica i przewidywanie skutków adopcji (jak sobie poradzę?);

(3) kryzys tożsamości rodzicielskiej zw. z odmiennością roli rodzica adopcyjnego, spostrzeganie swojej inności i niepewność w tej roli, wiąże się z akceptacją biologicznych rodziców dziecka i radzenie sobie z lękami zw. z rodzicami biologicznymi

--► Harwas - Napierała (2003): 6 cech specyficznych rodzicielstwa adopcyjnego:

1) wchodzenie w rolę rodzica adopcyjnego z bagażem odmiennych, traumatycznych doświadczeń (u dziecka i rodzica adopcyjnego)

2) konieczność zaakceptowania trudnej przeszłości dziecka, często dla rodzica adopcyjnego jest ona nieznana

3) lęk przed odziedziczonymi przez dziecko cechami

4) poczucie niższej kontroli nad dzieckiem i niedocenianie roli własnych oddziaływań wychowawczych

5) lęk przed odebraniem dziecka przez biologicznych rodziców (zwłaszcza w sytuacji adopcji niepełnej)

6) trudności z ujawnianiem adopcji

--► Brodzinsky (1990): trudniejsze przechodzenie kryzysów rozwojowych

--► pełnienie roli macierzyńskiej (Ziemska, 1973; Hopes, 1992): matki adopcyjne - nadmierna koncentracja na dziecku, nadopiekuńczość i nadmierna kontrola w stosunku do dziecka, lękowe reagowanie, presja na to, żeby dziecko odnosiło sukcesy, bardzo silne reakcje rodziców kiedy dziecko reaguje agresywnie, bądź zaczyna myśleć o swojej seksualności, dużo częściej chwalą dzieci, mają wyższe wyniki w różnego rodzaju skalach kompetencji rodzicielskich.

Komunikacja na temat adopcji:

• Argumenty za jawnością:

- Prawo człowieka do poznania prawdy o sobie.

- Trauma w sytuacji informacji ze strony osób postronnych (zamęt genealogiczny - zwłaszcza w okresie adolescencji).

- Niskie prawdopodobieństwo utrzymania w tajemnicy (sygnały niewerbalne, lęk i napięcie u rodziców).

- Ujawnienie adopcji jako ochrona zdrowia psychicznego.

• 4 rodzaje komunikacji z dzieckiem na temat adopcji (Grotevant, 1998):

- Brak rozmów lub jednorazowe poinformowanie dziecka o fakcie adopcji.

- Pasywna komunikacja.

- Aktywna komunikacja.

- Przesadna komunikacja.

Stosunek do rodziny biologicznej dziecka:

- akceptacja tej rodziny

- poszukiwanie rodziców adopcyjnych jako naturalny przejaw szukania tożsamości

- Grotevant (2000): adopcja otwarta (kontakt zarówno z rodziną biologiczną jak i z rodziną adopcyjną) i trójkąt adopcyjny

Radzenie sobie z odmiennością rodzicielstwa adopcyjnego:

- Kościelska (1999): tolerancja niedookreśloności roli i motywacja nadmiaru (aby dziecku było dobrze, jest to bardzo nikły % rodziców adopcyjnych)

- Kirk (1964): teoria relacji adopcyjnych (muszą zaakceptować, że stracili możliwość biologicznego rodzicielstwa i że rodzicielstwo adopcyjne to nie to samo): dwie strategie radzenia sobie:

* zaprzeczania różnicom - prowadzi do gorszych skutków

* uznawania różnic

- Krytyka modelu Kirka (np. Kaye, 1990): zbyt silne akceptowanie różnic nie jest adaptacyjne

- Badania polskie (Gutowska, 2008)

[Katarzyna Kotowska ”Wieża z klocków i jeż”]

2

---