Antybiotyki
Leki wytwarzane przez drobnoustroje, obecnie otrzymywane drogą półsyntetyczną lub syntetyczną, hamują w małych stężeniach wzrost innych drobnoustrojów (a. bakteriostatyczne) lub powodują ich śmierć (a.bakteriobójcze) nie wywołując objawów toksycznych u gospodarza.
Podział antybiotyków
A n t y b i o t y k i b a k t e r i o b ó j c ze:
1. Antybiotyki β-laktamowe:
Penicyliny:
- o wąskim zakresie działania p/bakteryjnego:
pc. naturalne - wrażliwe na dz. penicylinazy (β-laktamazy) :
benzylopenicylina (pc.G
pc. krystaliczna)
[benzylopc. prokainowa
benzylopc. benzatynowa]
fenoksymetylopc.
(pc.V)
pc. półsyntetyczne wąskowidmowe - izoksazolilowe - niewrażliwe na dz. penicylinazy (β-laktamazy):
kloksacylina
oksacylina
dikloksacylina
flukloksacylina
pc. niewrażliwe na dz. penicylinazy:
metycylina
nafcylina
- o szerokim zakresie działania p/bakteryjnego wrażliwe na dz. penicylinazy (β-laktamazy):
aminopenicyliny:
ampicylina
amoksycylina
karboksypenicyliny:
karbenicylina
karfecylina
tikarcylina
ureidopenicyliny:
azlocylina
mezlocylina
piperacylina
amidynopenicyliny:
mecylinam
- pc. oporne na β-laktamazy wytwarzane przez bakterie G+
temocylina
formidacylina
Cefalosporyny i cefamycyny - poch. kw. 7- aminocefalosporynowego:
I generacja:
cefazolina
cefradyna
cefaleksyna
cefalotyna
cefadroksyl
cefaglicyna
cefapiryna
cefatril
II generacja:
cefamandol
cefaklor p.o.
cefuroksym
cefuroksymu aksetyl p.o.
cefprozil p.o.
ceforanid
cefotiam
cefonicid
III generacja:
cefoperazon
cefoperazon+sulbaktam
cefotaksym
ceftazidim
ceftriakson
ceftizoksym
cefmenoksym
cefpiramid
cefsulodyna
cefixim p.o.
ceftibuten p.o.
cefetamet p.o.
cefpodoksym p.o.
IV generacja:
cefepim
cefpirom
Cefamycyny:
cefoksytyna
cefotetan
Karbapenemy:
imipenem
meropenem
ertapenem
Monobaktamy:
aztreonam
karumonam
tigemonam
Inhibitory β-laktamaz:
kw. klawulanowy (Augmentin, Amoxicillin - z amoksycyliną,
Timentin - z tikarcyliną)
sulbaktam (Unasyn - z ampicyliną)
tazobaktam (Tazocin - z piperacyliną)
2. Aminoglikozydy:
I generacja:
streptomycyna
neomycyna
paromomycyna
kanamycyna
II generacja:
gentamycyna
tobramycyna
amikacyna
netilmycyna
spektinomycyna
isepamycyna
sisomycyna
3. Polimyksyny:
polimyksyna B i E (kolistyna)
4. Antybiotyki peptydowe
Antybiotyki glikopeptydowe:
wankomycyna
teikoplanina
Cykliczne antybiotyki peptydowe:
bacitracyna
gramicydyna
Lipopeptydy:
daptomycyna
6. Ryfamycyny
7. Inne:
fosfomycyna
8. Mupirocyna - a. do stos. miejscowego
A n t y b i o t y k i b a k t e r i o s t a t y c z n e:
1. Makrolidy:
I. generacja: erytromycyna
spiramycyna
josamycyna
II. generacja: roksytromycyna
klarytromycyna
azytromycyna
2. Ketolidy: telitromycyna
3. Linkozamidy:
klindamycyna
linkomycyna
4. Antybiotyki peptydowe:
Streptograminy:
chinupristyna/dalfopristyna
pristinamycyna
wirginiamycyna
5. Tetracykliny:
* naturalne:
tetracyklina
chlorotetracyklina
oxytetracyklina
* modyfikowane:
doksycyklina
limecyklina
tigecyklina
rolitetracyklina
metacyklina
minocyklina
6. Chloramfenikol
7. Kwas fusydowy
8. Inne:
linezolid (oksazolidynony)
A n t y b i o t y k i stosowane wyłącznie
m i e j s c o w o:
mupirocyna
fusafungina
P o d z i a ł ze w z g l ę d u n a z a k r e s d z i a ł a n i a (s p e k t r u m):
Antybiotyki wąskowidmowe:
- działające głównie na drobnoustroje G+:
pc. naturalne
pc. izoksazolilowe
makrolidy
linkozamidy
ketolidy
streptograminy
glikopeptydy
linezolid
daptomycyna
kw.fusydowy
- działające głównie na drobnoustroje G-:
aminoglikozydy
polimyksyny
monobaktamy
Antybiotyki szerokowidmowe:
pc. półsyntetyczne (większość)
cefalosporyny
tetracykliny
karbapenemy
chloramfenikol
3. Antybiotyki przeznaczenia specjalnego:
przeciwgrzybicze
przeciwgruźlicze
przeciwpierwotniakowe
przeciwnowotworowe
Mechanizmy dz. antybiotyków:
- hamowanie syntezy ściany komórki bakteryjnej (beta-laktamy, glikopeptydy)
- uszkodzenie stuktury i funkcji błony komórkowej - cytoplazmatycznej
(polimyksyny, nystatyna, amfoterycyna,
streptomycyna)
- hamowanie, zmienianie syntezy białek (aminoglikozydy, chloramfenikol, tetracykliny)
- hamowanie syntezy RNA (rifampicyna)
Drobnoustroje mogą być oporne na lek:
- oporność naturalna (niewrażliwość) - niedostępność, brak receptora w kom. bakt. (w komórce bakterii jest obecny receptor - swoiste białko lub kw. nukleinowy wrażliwy na małe stężenie antybiotyku)
- o. nabyta:
- związana z syntezą enzymów rozkładających lek, zmianą przepuszczalności kom. bakt. dla leku
- słabszego wiązania leku przez receptor
Przed leczeniem należy zidentyfikować drobnoustrój wywołujący zakażenie,
gdy jest antybiogram - a. o wąskim zakresie dz., przed zidentyfikowaniem drobnoustroju - a. o szerokim spektrum lub leczenie skojarzone
W łagodnych zakażeniach - a. doustnie,
w ciężkich - pozajelitowo
ANTYBIOTYKI BETA-LAKTAMOWE
uszkadzają syntezę ściany komórki bakteryjnej, wiążą i inaktywują transpeptydazę, enzym uczestniczący w syntezie peptydoglikanów ściany komórkowej bakterii, a więc hamują syntezę peptydoglikanów, dochodzi do lizy nieprawidłowych peptydoglikanów i bakterii
PENICYLINY:
w cząsteczce mają pierścień beta-laktamowy i tiazolidynowy,
zasadniczym elementem kwas 6-aminopenicylanowy (6-APA)
PENICYLINY NATURALNE:
obecnie otrzymywane biosyntetycznie z pleśni, wąski zakres dz.,
skuteczne wobec bakterii G+ (paciorkowce β-hemolizujące, S.pyogenes, viridians, pneumonie, gronkowce !!!, pneumokoki, laseczki beztlenowe Bacillus antracis, Clostridium) i niektórych G - stosowane w leczeniu w kiły, rzeżączki, zap. opon m-rdz., zakażeniu promieniowcami
*Pc. krystaliczna - benzylopc. - wrażliwa na kwas solny, im., iv. , dostawowo, dokanałowo, dobrze przenika do tkanek, płodu, słabo do płynu m.-rdz., kości, stos. co 6 godz. 600000 j.m. - 1200000 j.m., w ch. reumatycznej do 20000000j.m. i więcej,
wskazania: zap. płuc, opłucnej, oskrzeli, angina, zap. opon m.-rdz., kiła, rzeżączka, zap.wsierdzia
duże dawki pc. krystalicznej mogą działać neurotoksycznie, drgawki
duże dawki - uszkodzenie nerek, upośledzenie agregacji płytek krwi
*Pc. prokainowa - połączenie z prokainą, wolniej się wchłania i wydala,
wskazania: zap. migdałków, oskrzeli, płuc, kiła, rzeżączka co 12 - 24 godz. 1200000 j.m. - 2400000 j.m. (1000000 j.m. = 600 mg)
z. Hoigne'a - niepokój, pobudzenie psychoruchowe, przyśpieszenie tętna, wzrost RR, zab. świadomości, widzenia, smaku, mowy (dz. prokainy na oun.)
*Pc. benzatynowa - dz. długo, 1 tydz. -mies., w zakażeniach przewlekłych,
ch. reumatyczna, kiła, rzeżączka, zakażenia u. oddechowego 1200000 j.m./1 raz tyg. lub 1800000 j.m./co 2 tyg.
rzadko stos.
*Fenoksymetylopc., pc.V:
oporna na dz. kw. solnego
wsk., dz. niepożądane jak benzylopc.
p.o. 1 godz. przed posiłkiem lub 2 godz. po posiłku
PC. PÓŁSYNTETYCZNE:
Izoksazolilowe:
kloksacylina
oksacylina
dikloksacylina
flukloksacylina
- wąski zakres dz.
- trwałe w środowisku kwaśnym
- oporne na działanie penicylinazy gronkowcowej
wskazania: zakażenia gronkowcowe oporne na pc. naturalne
Aminopenicyliny - szeroki zakres działania p/bakteryjnego, wrażliwe na β-laktamazy różnych bakterii
bardziej skuteczne w zakażeniach G- niż G+
skuteczne w zakażeniu Salmonella, Shigella, Escherichia coli, Haemophilus i., Bordetella pertussis
oporne Pseudomonas, Klebsiella, Proteus v., Enterobacter
zakażenia florą mieszaną u. moczowego, oddechowego, p.pokarm., dróg żółciowych, dury, paradury, tk. miękkich, kości
ampicylina
(z sulbaktamem = UNASYN)
stałe zwiększanie oporności, T1/2 1-1,5 godz., wchłania się w 30-50 %, treść pokarmowa upośledza jej wchłanianie
powinna być stos. pozajelit.
dz. niepożądane: obj. alergiczne, dyspeptyczne, zap. j.ustnej, niedokrwistość, trombocytopenia, leukopenia
amoksycylina - zakres dz. zbliżony, znacznie lepiej i szybciej wchłania się z p. pokarm., pokarm nie wpływa na jej wchłanianie
zakażenia mieszane dróg moczowych, żółciowych, u. oddech., ucha środkowego
z kw. klawulanowym = AUGMENTIN
skuteczny wobec wielu bakterii wytwarzających β-laktamazy, zakaż. Haemophilus i., gronkowcowe, beztl., nie działa na Pseudomonas a.
Karboksypenicyliny
wrażliwe na β-laktamazy
mało skuteczne w zakażeniach G+
skuteczne w zakażeniach Pseudomonas a., niektórymi gatunki Proteus, niektórymi Enterokokami
karbenicylina - wydalana głównie przez nerki, stos. pozajelitowo
w zakażeniach u. moczowego, oddech., dróg żółciowych, opon m.-rdz., zakażeniach pooper.
dz. niepożądane - podrażnienia w miejscu wstrzyknięcia, zab. agregacji płytek, trombocytopenia, zab. krzepnięcia, p-wsk. - ciąża
estry karbenicyliny: karyndacylina, karfecylina - podawane p.o., zakażenia Pseudomonas a.
tikarcylina - zakażenia Pseudomonas a., Proteus, TIMENTIN (co 4 - 6 - 8 - 12 godz.) - w połączeniu z kw. klawulanowym
Ureidopenicyliny
zakres jak aminopc. + karboksypc.
wrażliwe na β-laktamazy, szczególnie G+ (gronkowcowe)
skuteczne w zakażeniach Enterobacteriacae, Pseudomonas a., beztlenowcami - dróg odd., mocz., żółc., zap. opon m-rdz.
azlocylina
mezlocylina
piperacylina
Amidynopenicyliny
mecylinam
wrażliwe na penicylinazę gronkowcową, bardziej oporne na β-laktamazy G-
skuteczne w zakażeniach Enterobacteriaceae
nieskuteczne w zakażeniach pałeczką ropy błękitnej
dz. niepożądane dla penicylin:
brak bezpośrednich działań toksycznych,
pc. naturalne, także półsyntetyczne u 5-10% leczonych powodują reakcje alergiczne - natychmiastowe (ostry wstrząs anafilaktyczny) lub opóźnione (wysypki, zaburzenia hematologicze, zap. śródmiąższowe nerek), przed podaniem leku wykonuje się próbę uczuleniową śródskórną
doustne szerokowidmowe - wyjałowienie p.pokarmowego, nadkażenia bakteryjne i grzybicze
MAKROLIDY
bakteriostatyki, zakres jak pc. naturalne (skuteczne wobec gronkowców, paciorkowców) + Chlamydie, Campylobacter, Bordetella p., Mycoplasma p., Legionella, Corynobacterium diphterie, Listeria monocytogenes, Moraxella cataralis, Haemophilus i. (średnio wrażliwe), gatunki Neiseria, niektóre dz. na Toxoplasma g., Plasmodium,
skuteczne wobec beztlenowców: Clostridium perfringens (difficile - słabiej), Bacterioides, Actinomyces, Peptoccocus, Peptostreptoccocus
eliminują się głównie z żółcią
hamują metabolizm wielu leków w wątrobie (wpływają na cytochrom P-450
- erytromycyna), interakcje z astemizolem, terfenadyną (wydłużenie QT, arytmia komorowa), nasilają dz. l. p/zakrzep., teofilliny, karbamazepiny, cyklosporyny
dz. niepożądane: ze str. p.pokarm., wysypki skórne, uszkodzenie wątroby, zab. hematologiczne, bóle głowy, osłabienie
I generacja
erytromycyna
wrażliwa na kw. solny (prep. rozpuszczalne w dwunastnicy),
oporne są estry erytromycyny - DAVERCIN - cykliczny węglan, długie T1/2
łatwo przenika do tkanek, płynów ustrojowych, wydalana z żółcią w postaci czynnej, może uszkadzać wątrobę
zakażenia górnych dróg odd., gdy nie jest określona bakteria chorobotwórcza, zap. płuc wywołane przez Mycoplasma p., Chlamydia t., Legionella p., chlamydioza dróg rodnych , w przypadku uczulenia na pc. w zakażeniach paciorkowcowych, penicylinooporności
spiramycyna
wsk. - jak dla erytromycyny + toksoplazmoza (w ciąży) i zakażenia Cryptosporidium
II generacja makrolidów
słabiej dz. na G+, silniej na Haemophilus i., Chlamydie
działają dłużej, mają lepszą dostępność biologiczną, nie hamują cytochromu P-450 w wątrobie
roksitromycyna
skuteczna w zakażeniach wywołanych przez Haemophilus i., Chlamydia
dobrze tolerowana, pokarm zmniejsza dostępność biologiczną
klarytromycyna
skuteczna w zakażeniach paciorkowcami, gronkowcami, Listeria, Corynobacterium u. oddech., zatok, gardła
osiąga duże stężenie w migdałkach, tk. płucnej, dobrze tolerowana
azytromycyna
wsk.: zakażenia przenoszone drogą płciową, skóry, tk. miękkich, atypowe zap. płuc
aktywna wobec Chlamydia, Haemophilus i., Campylobacter , Mycoplasma p., Legionella, Neisseria g., Toxoplasma, Plasmodium, nieskuteczna wobec Staphylococcus a.
pokarm zmn. dostępność biolog. ~ 40%
szybko przenika do tkanek, osiąga szczególnie duże stężenie w fibroblastach
dobrze tolerowana
LINKOZAMIDY
wrażliwe bakterie G+ tlenowe (gronkowce, paciorkowce), beztlenowe
Chlamydie, Mycoplasma, niektóre pierwotniaki (Plasmodium)
przenikają do kości, stawów, eliminowane głównie przez wątrobę
znaczna toksyczność
klindamycyna
w zakażeniach jamy brzusznej, miednicy, zapaleniu otrzewnej związanych z zakażeniem kałowym, miejscowo
łatwo przenika do płynów ustrojowych, tkanek, słabo do płynu m.-rdz.
dz niepożądane: rzekomobłoniaste zap. jelit., alergie skórne, rumień wielopostaciowy, granulocytopenia, trombocytopenia, biegunki, hamuje przekaźnictwo n.-m.
linkomycyna
aktywna wobec beztl., paciorkowców,
pałeczek G-
ANTYBIOTYKI GLKOPEPTYDOWE
dz. na G+ (gronkowce - także szczepy wytwarzające penicylinazę, paciorkowce, enterokoki), Clostridium difficile, Corynobacterium jeikeium
leki z wyboru w rzekomobłoniastym zap. jelit
wankomycyna - p.o. (w rzekomobłoniastym zap. jelit - nie wchłania się), i.v.
stos. w ciężkich zakażeniach gronkowcowych i paciorkowcowych opornych na β-laktamy, posocznicy paciorkowcowej, zap. opon m.- rdz., zap. szpiku, otrzewnej, oparzeniach
teikoplanina - i.m., i.v.
zakres podobny do wankomycyny
silniejsza w stosunku do Clostridium difficile
dz. niepożądane: ototoksyczność, alergiczne reakcje skórne (syndrom czerwonego człowieka), p-wsk: o.n. nerek, ciąża, upośledzenie słuchu
bacytracyna
miejscowo w zakażeniach skóry i błon śluzowych gronkowcami, paciorkowcami, rzadziej p.o.
INNE:
linezolid (oksazolidynony) - zakażenia bakteriami G+: szpitalne i pozaszpitalne zap. płuc, powikłane zakażenia skóry i tk. miękkich
telitromycyna (ketolid) - zapal. płuc, oskrzeli, zatok, paciorkowcowe zakaż. gardła i migdałków przy nadwrażliwości na β-laktamy
dz. na G+ (m.in. paciorkowce, gronkowce), bakterie atypowe, niektóre bakterie G-
daptomycyna i.v.
u dorosłych z powikłanymi zakażeniami skóry i tk. miękkich, bakteriemią, prawostronnym zap. wsierdzia wywołanym przez Staphylococcus a., w zakażeniach mieszanych łącznie z lekami przeciw bakteriom G- i beztlenowcom
AMINOGLIKOZYDY
bakteriobójcze, są nefro- i ototoksyczne
słabo wchłaniają się z p.pokarm., dobrze po podaniu im.
wydalane przez nerki w postaci czynnej
przenikają do płodu, słabo do płynu
m-rdz., synergizm z β-laktamami (wobec paciorkowców, gronkowców, Pseudomonas a.)
aktywne wobec Escherichia c., Klebsiella, Enterobacter, Proteus, Pseudomonas a., Neisseria, Brucella, Haemophilus, gronkowców złocistych, paciorkowców (słabo), Mycobacterium, nie dz. na beztlenowce
kojarzone z a. β-laktamowymi
wykazują efekt poantybiotykowy (PAE)- długotrwałe zahamowanie wzrostu bakterii po krótkotrwałej ekspozycji na działanie leku (podanie raz na dobę), mniejsza toksyczność
aminoglikozydy są przede wszystkim wsk. w zakażeniach szpitalnych, posocznicach, oparzeniach, zakażeniach wywołanych przez Pseudomonas a.
I generacja
streptomycyna
gruźlica, bruceloza, tularemia, dżuma
neomycyna
zakażenia p.pokarm. G- przed zabiegami chirurgicznymi na jelicie grubym, śpiączka wątrobowa, zewnętrznie w ropnych zakażeniach skóry, owrzodzeniach podudzi, zap. spojówek
II generacja
amikacyna
skuteczna w zakażeniach szczepami opornymi na gentamycynę, tobramycynę,
zakażenia szpitalne bakteriami G-
droga
gentamycyna, tobramycyna, sisomycyna:
zakażenia G- u. mocz., oparzenia, zap. wsierdzia, z. opon m. r-dz.(z aminopc.), z. gr. krokowego, zakażenia gronkowcowe oporne na penicyliny i cefalosporyny
netilmycyna
dz. słabiej na Pseudomonas a.
stos. w ciężkich zakażeniach opornych na gentamycynę
isepamycyna
podobna do amikacyny
spektinomycyna
rzeżączka oporna na pc.
dz. niepożądane: nefrotoksyczność
(nasilana przez cyklosporynę, a. peptydowe, prep. wapnia) i ototoksyczność (nie stosować z diuretykami pętlowymi, wankomycyną), alergie skórne, hipertermia, bóle stawowe, dz. kuraropodobnie, biegunki, nudności, z. złego wchłaniania
p/wsk.: nadwrażliwość, ostra n.nerek, wątroby, upośledzenie słuchu, zap. jelit, niedrożność, ciąża
POLIMYKSYNY
polimyksyna B i E
dz. na G-: Pseudomonas a., Enterobacter, Escherichia, Salmonella, Shigella, Haemophilus i.
nie wchłaniają się z p.pokarm., p.o. -
działają miejscowo w obrębie p.pokarm.,
podawane także pozajelitowo,
są neurotoksyczne i nefrotoksyczne
stos. w zakażeniach p.pokarm. i w ciężkich zakażeniach u. mocz.
MONOBAKTAMY
skuteczne wobec G-, a nie wobec G+, beztlenowców
znacznie oporne na β-laktamazy
wsk: ciężkie zakażenia oporne na inne antybiotyki u oddech., mocz., p.pokarm., dróg rodnych, skóry, tk. miękkich, rzeżączka
aztreonam - bardzo dobrze przenika do tkanek, płynów ustrojowych, i.m., i.v.
karumonam
tigemonam
FOSFOMYCYNA - dz. bakteriobójczo na patogeny wywołujące zakażenia dróg moczowych: Escherichia c., gronkowce, Proteus, Klebsiella, Enterobacter, Enterococcus f.- ostre niepowikłane bakteryjne zap. pęch. mocz., obfity bezobjawowy bakteriomocz, zapobieganie zakaż. dróg mocz. związanym z zabiegami chirurgicznymi i przezcewkowymi zabiegami diagnostycznymi
CEFALOSPORYNY I CEFAMYCYNY
- poch. kw. 7-aminocefalosporynowego
(7-ACA)
poszczególne generacje różnią się wł. farmakokinetycznymi, przenikalnością do oun., opornością na β-laktamazy
I generacja:
silnie na G+(Streptococcus., niektóre Staphylococcus), słabo na G-
niektóre wchłaniają się z p. pokarm.
zakażenia pałeczką zap. płuc, dróg oddech., mocz., zakażenia pooperacyjne bakteriami opornymi na pc., nadwrażliwość na pc.
II generacja:
silnie na G- (w tym Haemophilus i., Proteus, słabiej na G+, także pałeczki i ziarenkowce beztlenowe
nieaktywna wobec Pseudomonas
większa oporność na β-laktamazy
zakażenia oporne na aminopc. i przy nadwrażliwości na aminopc. tzn. zakażenia dróg mocz., rodnych, oddech., żółc., wsierdzia, pooper., rzeżączka
cefaklor, cefuroksymu aksetyl, cefprozil - p.o.
zakażenia Haemophilus i.: cefaklor, cefamandol
cefuroksym - zap. opon m.-rdz.
III generacja:
najliczniejsza
silnie na G- ( Pseudomonas a., Klebsiella, Proteus, Haemophilus i., Neiseria g.), słabiej na G+ (Streptococcus, Staphylococcus) i dz. na beztlenowce
znaczna oporność na β-laktamazy zwł. bakterii G
przenikają do oun.
zakażenia u. oddech., mocz., pokarm., rodnego, powikłania pooper., zap. opon m-rdz., skóry, tk. miękkich, stawów, kości, zakaż. szpit. G- i florą mieszaną, rzeżączka (zwł. pc.oporna), posocznice (+aminoglikozydy)
szczególnie aktywne wobec Pseudomonas a. - ceftazidim, cefoperazon, cefsulodyna
cefotaksim - aktywny zwł. wobec bakterii G+ gronkowców, paciorkowców (metabolizowany do aktywnego metabolitu), także stos. w zap. opon m-rdz. powodowanych przez bakterie G-
ceftriakson b. skuteczny w zakażeniach Proteus, Haemophilus i., Neisseria g., słabiej dz. na Pseudomonas a.
ceftazidim - w zakażeniu opon m.-rdz. bakteriami G-, skuteczny wobec Pseudomonas a., Neiseria g., Haemophilus i., Proteus, i inne pałeczki jelitowe
doustne (ceftibuten, cefetamet ) - bardziej ograniczony zakres dz., nie dz. na Pseudomonas a., beztlenowce, enterokoki
cefiksim, ceftibuten, cefetamet - w zakażeniach u. oddech, mocz., pokar., rzeżączce
Cefalosporyny IV generacji
cefepim
cefpirom
w przypadku oporności na inne cefalosporyny, w ciężkich zakażeniach u. mocz. i oddech.
Cefamycyny - szeroki zakres działania, silniej dz. na G-, oporne na beta-laktamazy
cefoksytyna - zakażenia E.coli, Kllebsiela, Proteus, beztlenowcami
cefotetan
dz. niepożądane po cefalosporynach:
objawy uczuleniowe, nawet wstrząs anafilaktyczny, im. - bolesność, stwardnienie w miejscu wstrzyknięcia,
iv. - zapalenie żył, zakrzepy,
zaburzenia ze strony p.pokarm., rzadko rzekomobłoniaste zapal. jelit,
wyjałowienie p. pokarm., awitaminozy B i K, nadkażenia bakt., grzybicze,
skaza krwotoczna, zmiany w obrazie krwi,
nietolerancja alkoholu - reakcja disulfiramowa, niektóre dz. nefrotoksycznie, wzrost akt. aminotransferaz, dz. niepożądane ze str. oun., alergia krzyżowa z pc.
przeciwwskazania: nadwrażliwość, okres laktacji, ciąża
Inna klasyfikacja - podział Williamsa - 5 grup cefalosporyn.TETRACYKLINY
bakteriostatyki, dz. na wiele bakterii G+ i G- (dwoinki rzeżączki, jersinie, Haemophilus, Brucella, Bordetella p.), Rikettsia, Mycoplasma, Chlamydia, Spirocheta (borelioza), w dużych stężeniach na pierwotniaki (Plasmodium f.), słabo na Pseudomonas a.,
nie dz. na grzyby, wirusy
T. naturalne
wchłaniają się z p. pokarm. w ~ 50%
pokarm, sole Ca, Al, Mg utrudniają ich wchłanianie, nie popijać mlekiem, przetworami mlecznymi, leki zawierające jony Ca, Al, Mg, Fe powodują ich chelatację
stos. 1 godz. przed posiłkiem lub 2 godz. po posiłku
stos. w zakażeniach Mycoplasma, Riketsja, Chlamydia oraz mieszaną florą bakteryjną dróg żółciowych, p.pokarm., u. oddech.
dz. niepożądane: alergie skórne, zab. żołądkowo-jelitowe (rzadko rzekomobłoniaste zap. jelit), wtórne zakażenia bakteryjne i grzybicze, zmiany w obrazie krwi, nefrotoksyczność, hepatotoksyczność, uczulenie na światło (rumień, obrzęk), nie stos. w ciąży
odkładają się w nasadach kości i zawiązkach zębów - brązowe zabarwienie, hipoplazja szkliwa (nie stos. do 12 r ż.)
tetracyklina (trądzik co 6 godz.)
chlorotetracyklina
oxytetracyklina
(Oxycort, Oxycort A, Atecortin)
Tetracykliny modyfikowane
lepiej się wchłaniają z p.pokarm.
lepiej przenikają przez bariery biologiczne, mn. tendencja do tworzenia połączeń chelatowych, mn. dz. niepożądane
doksycyklina, limecyklina (trądzik pospolity, różowaty), tygecyklina (a. glicylocyklinowy - powikłane zakażenia skóry i tkanek miękkich, powikłane zakażenia wewnątrzbrzuszne - wlew i.v.)
metacyklina
minocyklina
KARBAPENEMY
bardzo szeroki zakres działania na G+ i G-, tlenowce, beztlenowce
wysoka oporność na β-laktamazy
wsk: ciężkie, oporne na inne a. posocznice,
zakażenia u. mocz., oddech., tk. miękkich,
kości, dróg rodnych
imipenem
TIENAM = imipenem + cilastyna (inhibitor dehydropeptydazy I, która rozkłada imipenem do postaci nieaktywnej w proksymalnych kanalikach nerkowych)
stos. tylko pozajelit., dobrze dystrybuuje
do płuc, plwociny, płynów
meropenem - im. w z. opon m.-rdz.
CHLORAMFENIKOL
mielotoksyczny
G- i G+, riketsje
oporne są Pseudomonas a., prątki, laseczki, wirusy
podst. wsk.: dur brzuszny, dur plamisty, paradury, zap. opon wywołane przez Haemophilus i., zakażenia u.oddech wywołane przez Klebsiella p.
obecnie stos. miejscowo - skóra, spojówki
dz. niepożądane: uszkodzenia u. krwiotwórczego - niedokrwistość aplastyczna, granulocytopenie, agranulocytoza, trombocytopenie, nawet aplazja szpiku (nawet późno!), zaburzenia ze str. p.pokarm., wtórne zakażenia grzybicze, pokrzywka, neurotoksyczność
p/wsk: uszkodzenie u. krwiotwórczego,
ch. wątroby, ciąża, noworodki, niemowlęta (zespół szary - niezdolność do sprzęgania z kw. glukuronowym)
KWAS FUSYDOWY
w zakażeniach gronkowcowych opornych na pc.
MIEJSCOWO STOSUJE SIĘ:
mupirocyna - zakażenia skóry, bł. śluzowych gronkowcowe, paciorkowcowe, niektóre G-, beztlenowcami
fusafungina - w zakażeniach bakt. i drożdżakowatych górnych i dolnych
dróg odd.
LEKI PRZECIWGRZYBICZE
ANTYBIOTYKI - upośledzają funkcję błony cytoplazmatycznej łącząc się ze sterolami błon komórkowych
amfoterycyna B - a. polienowy o dz. grzybobójczym i fungistatycznym, do leczenia grzybic narządowych
nystatyna - a. polienowy, miejscowo w grzybicach i zakażeniach drożdżakowych pochwy, sromu, p.pokarm.(nie wchłania się z p. pokarmowego), zew. w maściach, zasypkach
doustnie co 6 - 8 godz.
natamycyna - przeciwgrzybiczo, przeciwdrożdżakowo,
leczenie grzybic pochwy, p.pokarm., j.ustnej. skóry
gryzeofulwina - grzybice skóry owłosionej i nieowłosionej, włosów, paznokci
SYNTETYCZNE - uszkadzają błonę cytoplazmatyczną grzybów, bo hamują biosyntezę ergosterolu, szeroki zakres przeciwgrzybiczy, przeciwdrożdżakowy
poch. imidazolu:
ketokonazol - grzybice układowe
i powierzchowne
klotrimazol - miejscowo (dopoch., zewn.)
grzybice i zakażenia drożdżakowe skóry, bł. śluzowych j.ustnej i pochwy
ekonazol - j.w., w zakażeniach
mieszanych miejscowo
mikonazol - g. układowe i powierzchowne
poch. triazolu
flukonazol - g. układowe
itrakonazol - bardzo szeroki zakres
dz. przeciwgrzybiczego, przeciwdrożdżakowego,
stos. układowo, miejscowo
worikonazol - g. układowe
pozakonazol - g. układowe
inne:
flucytozyna
kaspofungina
mykafungina
anidulafungina
terbinafina