Strona główna

Biografia

Kalendarium życia

Związane miejsca

Podróże

Zdjęcia

Utwory

"Pan Tadeusz"

Biografia Adama Mickiewicza

Biografia Mickiewicza jest przykładem losów pierwszego pokolenia Polaków "urodzonych w niewoli", pokolenia romantycznych "zapaleńców", króre po wojnach napoleońskich podjęło trud tworzenia nowego sposobu myślenia o świecie, nowej kultury narodowej, a także nowych form walki o niepodległość.

Dzieciństwo i młodość

Mickiewicz przyszedł na świat 24 grudnia 1798 r. w Zaosiu na dawnych ziemiach litewskich. Wychowywał się w pobliskim Nowogródku, gdzie ojciec jego, Mikołaj, zdeklasowany szlachcic herbu Poraj, pracował jako obrońca sądowy. Na własne więc siły i umiejętności - nie zaś na szlacheckie pochodzenie czy też dziedziczne majątki - mógł liczyć również Adam.

Po ukończeniu miejscowej, prowadzonej przez dominikanów, szkoły (1815) udał się na studia filologiczno-historyczne do Wilna. Utrzymywał się ze stypendium, które po ukończeniu studiów (1819) musiał odpracować jako nauczyciel szkoły powiatowej w Kownie (1819 - 1823). W czasie studiów wpływ na kształtowanie się jego osobowości, poziomu wiedzy i poetyckiego talentu wywarli zwłaszcza tacy profesorowie, jak filolog klasyczny Ernest Groddeck, historyk i teoretyk literatury Leon Borowski oraz historyk Joachim Lelewel.

Filomaci i filareci

W roku 1811 wspólnie z najbliższymi przyjaciółmi - Tomaszem Zanem, Janem Czeczotem, Józefem Jeżowskim, Onufrym Pietraszkiewiczem, Franciszkiem Malewskim - Mickiewicz założył tajne Towarzystwo Filomatów (Miłośników Nauki), a następnie Towarzystwo Filaretów (Miłośników Cnoty). Stowarzyszenia te, prowadząc zróżnicowane formy pracy samokształceniowej, miały na celu przygotowanie młodzieży do działalności w różnych dziedzinach życia narodu pozbawionego własnej państwowości. Pierwszym znaczącym doświadczeniem stał się więc dla Mickiewicza udział w młodzieżowym "związku bratnim", w którym zdobywał umiejętność kierowania tajną organizacją, pisania dokumentów programowych oraz posługiwania się literaturą i towarzyską zabawą w celach patriotyczno-wychowawczych. Literackim wyrazem tej atmosfery i doświadczeń stała się m. in. Pieśń filaretów (1820), a najogólniejszym programem ideowym "Oda do młodości" (1820).

Nieszczęśliwa miłość. Kontakt z folklorem

Drugim doświadczeniem młodzieńczym była nieszczęśliwa miłość do Marii z Wereszczaków hrabiny Wawrzyńcowej Puttkamerowej. Na drodze do szczęścia kochanków stanęło zawarte w 1821 r. małżeństwo Puttkamerów. Zakochana w poecie Maria pozostała więc jedynie Marylą, uosabiającą w jego utworach romantyczny ideał miłości. Trzecim doświadczeniem Mickiewicza był kontakt z folklorem. Znajomość ludowych - zarówno polskich, jak i białoruskich - pieśni, baśni, podań i obrzędów przyszły poeta wyniósł już z rodzinnego domu (służąca Gąsiewska), a następnie nieustannie je wzbogacał. W tych formach ludowej kultury dostrzegał wyraz narodowej tradycji oraz źródło inspiracji do tworzenia nowego typu poezji. Literackim owocem tej inspiracji stały się "Ballady i romanse" (1822), "Dziadów część II i IV" oraz "Grażyna" (1823). Rok opublikowania pierwszego tomu Poezji Mickiewicza (1822) przyjęto jako datę początku romantyzmu w Polsce.

Więzienie i zesłanie

Po wykryciu w roku 1823 organizacji filomackich władze carskie osadziły Mickiewicza w zamienionym na więzienie klasztorze bazylianów w Wilnie. (Do dziś zachowała się cela, w której siedział, nazywana celą Konrada). Po procesie skazano go jesienią 1824 r. wraz z kolegami na osiedlenie się w głębi Rosji. Więzienie, proces i zesłanie - to kolejne etapy życiowych doświadczeń i charakterystyczne rysy romantycznej biografi poety.

Z Wilna wyjechał najpierw do Petersburga, a nastgpnie do Odessy i Moskwy. Tu zetknął się z rosyjskim życiem literackim oraz działalnością spiskową. Zaprzyjaźnił się z literatami - spiskowcami: z Kondratijem Rylejewem, Aleksandrem Bestużewem, a także z Aleksandrem Puszkinem, Nikołajem Polewojem, Piotrem Wiaziemskim i innymi. Bywał w salonach rosyjskiej elity intelektualaej (m. in. Zenaidy Wołkońskiej), gdzie zasłynął jako wybitny improwizator. W czasie wycieczki na Krym (lato 1825) miał okazję zetknąć się z kulturą orientalną i egzotycznym krajobrazem. Wszystko to wpłynęło na poszerzenie jego wyobraźni i wrażliwości literackiej. Z bliska także mógł obserwować potężną machinę carskiego despotyzmu. W warunkach rosyjskich Mickiewicz dojrzał ideowo i ukształtował się jako romantyczny poeta narodowy. Przymusowe oddalenie od kraju oraz długie podróże pogłębiały w nim poczucie wyobcowania i samotniczej misji patriotycznej.

Doświadczenia okresu rosyjskiego zaowocowały kolejno "Sonetami" (1826), "Konradem Wallenrodem" (1828), a w dalszej kolejności "Dziadów częścią III" z nasycnym rosyjskimi realiami "Ustępem" i wierszem Do przyjaciół Moskali (1832).

Romantyczne podróże

W maju 1829 r. poecie udało się opuścić Rosję i rozpocząć prawie dwuletnią wędrówkę po Europie. Z Petersburga trasa prowadziła przez Hamburg, Berlin (tu słuchał wykładów Hegla), Drezno, Pragę (spotkanie z czeskim poetą Yaclavem Hanką), Karlove Vary (spotkanie z Antonim Odyńcem, towarzyszem dalszej podróży), Weimar (słynna wizyta u Goethego), Bonn (wizyta u Augusta W. Schlegla), Szwajcarię, przełęcz Splugen - do Wenecji, Florencji, Rzymu (miłość do hrabianki Ankwiczówny), Neapolu, na Sycylię, a stąd do Genewy (spotkanie z Zygmuntem Krasińskim, wycieczka w Alpy) i z powrotem do Rzymu (przeżycia religijne), dokąd w grudniu 1830 r. dotarła także wiadomość o wybuchu powstania w Warszawie.

Próba przyłączenia się do powstania

Romantyczna wędrówka, stanowiąca kolejny charakterystyczny rys biografii poety, została zakończona. Mickiewicz zdecydował się wracać do ojczyzny z zamiarem przyłączenia się do powstania. Po bezowocnych, okrytych tajemnicą oczekiwaniach przybył w czerwcu 1831 r. do Paryża, a stąd pod przybranym nazwiskiem (Adam Muhl) został skierowany przez Legację Polską (przedstawicielstwo rządu powstańczego) do Warszawy. W sierpniu dotarł do Wielkopolski. Wobec jednak wyraźnych oznak zbliżającej sig klęski z zamiaru przedostania się do Królestwa zrezygnował. Gotowość wzięcia udziału w walce zbrojnej o niepodległość oraz związane z tym przeżycia - to dalszy znamienny rys biografii romantycznego poety. Literackim rezultatem tych doświadczeń stały się m. in. napisane w 1831 r. wiersze o tematyce powstańczej: "mierć pułkownika", "Nocleg", "Reduta Ordona".

W Wielkopolsce pozostał do wiosny 1832 r., bawiąc w ziemiańskich dworach, m. in. Skórzewskich w Kopaszewie, Górzeńskich w Śmiełowie (obecnie muzeum poety), Turnów w Objezierzu i Grabowskich w Łukowle. Tutaj po raz pierwszy "nadychał się polszczyzny" i zebrał mnóstwo obserwacji, które spożytkował następnie w Panu Tadeuszu. Według relacji pamiętnikarskiej wyglądał wtedy następująco: "brunet, oczy ciemnozielone, włosy czarne, nos piękny, w ustach częsty grymas, a że nosi po parysku brodę, więc się wydaje jak uczony Żyd. Fizjonomia nic nie pokazuje, często zamyślony, a rzadko wesoły, liberalista wielki, głęboko uczony". (A. Turno, zapis w pamiętniku pod datą 25 grudnia 1831).

Emigracja. Drezno - Paryż - Lozanna

Wyjeżdżając z gościnnej Wielkopolski do Drezna, poeta podzielił losy wielu rozbitków powstania i rozpoczął kolejny, typowy rozdział swojej biografii - przymusową wieloletnią emigrację. W atmosferze klęski powstania stworzył w Dreźnie w 1832 r. swoje główne dzieło romantyczne - "Dziadów część III". 31 lipca 1532 r. przybył z Drezna do Paryża, gdzie z niewielkimi przerwami spędził resztę tułaczego życia. Wkrótce po przyjeździe nawiązał bliskie stosunki z francuskim środowiskiem artystycznym i intelektualnym (m. in. rzeźbiarzem Dawidem d'Angers, poetą Hugues Felicite Lamennais, historykiem Charlesem de Montalambertem. Odnowił znajomość z poznanym jeszcze w Wilnie Słowackim. Włączył się także aktywnie w życie emigracji (czlonkostwo w Towarzystwie Literackim, Towarzystwie Litewskim i Ziem Ruskich, Towarzystwie Pomocy Naukowej, Komitecie Narodowym Lelewela i in.), chcąc przygotować ją do powrotu do kraju. Przewidując rychły wybuch ogólnoeuropejskiej rewolucji, sądził, podobnie jak cała emigracja, że pobyt na obczyźnie nie potrwa długo. Głównymi więc utworami związanymi z tą działalnością poety stały się "Księgi narodu polskiego" i "Księgi pielgrzymstwa polskiego" (1832) oraz artykuły ogłaszane w "Pielgrzymie Polskim", którego przez pewien okres był także głównym redaktorem (kwiecień - czerwiec 1833).

Zmęczony emigracyjnym życiem oraz rozczarowany wobec monarchistycznej Europy, poddawany wraz z całą emigracją różnym zakazom i szykanom (m. in. zakaz przenoszenia się z miejsca na miejsce), wskrzeszał wartość narodowej historii, tworząc "Pana Tadeusza" (1833, wyd. 1834), lub zagłębiał się w lektury dzieł mistycznych, czego owocem stał się m. in. cykl uniwersalnych aforyzmów zatytułowany "Zdania i uwagi" (1833 - 1834).

W 1834 r. ożenił się z córką słynnej ówczesnej polskiej pianistki Marii Szymanowskiej - Geliną (1812 - 1855), która urodziła mu sześcioro dzieci. Trudna sytuacja materialna zmusiła poetę do napisania po francusku dwu dramatów ("Konfederatów barskich" i "Jakuba Jasińskiego",1836), przeznaczonych dla francuskiego teatru, których jednakże nie udało się wystawić. Na rok akademicki 1839 / 1840 przeniósł się więc do szwajcarskiej Lozanny, gdzie otrzymał stanowlsko profesora literatury łacińskiej. Tutaj stworzył też cykl liryków, zwanych lozańskimi ("Gdy tu mój trup", "Nad wodą wielką i czystą", "Snuć miłość", "Polały sig łzy").

Wykłady w College de France

Rozwinięte poczucie obowiązków patriotyczno-politycznych skłoniło go jednak do przerwania pracy w Lozannie i objęcia w 1840 r. nowo utworzonej katedry literatur słowiańskich w College de France w Paryżu. Jako profesor slawista pracował tutaj cztery lata. Wspólnie z francuskimi historykami - Julesem Micheletem i Edgarem Quinetem - reprezentował grono demokratycznej i postępowej profesury. Jego wykłady cieszyły się ogromną popularnośclą zarówno wśród Polaków, jak i cudzoziemców. Poeta przekazywał nie tylko wiedzę o kulturach słowiańskich, ale także propagował antymonarchistyczne idee napoleońskie, a następnie mistyczną naukę Andrzeja Towiańskiego. W związku z tym w 1844 r. jego działalność profesorska została przez władze francuskie zawieszona.

W kole towiańczyków

Z Towiańskim, który przybył do Paryża z Litwy, zetknął się Mickiewicz latem 1841 r. Wkrótce też stał się wyznawcą jego tajemnej, mistycznej nauki, zapowiadającej rychłą odnową Europy, a przed emigrantami otwierającej perspektywę powrotu do kraju. Nauki i proroctwa Towiańskiego, który miał ponadto dobroczynny wpływ na psychicznie chorą żonę poety, wychodziły więc naprzeciw najgorętszym pragnieniom emigracji i w wielu punktach zgodne były z przemyśleniami i oczekiwaniami samego Mickiewicza. Nić też dziwnego, że wkrótce stanął on na czele Koła Sprawy Bożej zrzeszającego towiańczyków, a po jego rozłamie w 1846 r. założył własne koło, radykalniejsze politycznie i społecznie. Propagując swoje idee, towiańczycy usiłowali nakłonić do ich przyjęcia również czołowe osobistości Europy, m. in. cara Mikołaja I i papieża Piusa IX.

Legion Polski we Włoszech

W czasie Wiosny Ludów (1848) Mickiewicz udał się do Rzymu, aby tu stworzyć własną formację wojskową (Legion Polski), która miała wziąć udział w europejskich walkach ludów przeciwko monarchiom i tym samym przyczynić się do odzyskania przez Polskę niepodległości. Dla Legionu napisał radykalny program, w którym ukazał wizję republikańsko-demokratycznej Polski (uwłaszczenie chłopów, równouprawnienie kobiet i Żydów), i nazwał go "Składem zasad" (1848). Nie uzyskawszy poparcia papieża ani bogatych i wpływowych emigracyjnych stronnictw politycznych, kilkunastoosobowy Legion pod wodzą poety przemaszerował manifestacyjnie z Rzymu do Mediolanu, gdzie został podporządkowany władzom Lombardii i przez rok walczył z Austriakami.

Międzynarodowy publicysta

Poeta natomiast powrócił do Paryża, aby podjąć koiejną akcję polityczną. Wraz z grupą przedstawicieli różnych narodowości założył dziennik "Tribune des Peuples". W ogłaszanych tu artykułach wykładał radykalno-rewolucyjny program społeczny i polityczny, budowany na fundamencie swoistego socjalizmu ("Nasz program", "Włochom brak pieniędzy", "Wrogowie ludu", "Socjalizm", "Osiedla robotnicze", "Manifest cesarza rosyjskiego").

Wkrótce pod naciskiem władz francuskich i ambasady rosyjskiej musiał jednak wycofać się z redakcji. Następnie został wzięty pod nadzór policji i ostatecznie zwolniony ze stanowiska profesora w College de France. Poecie obarczonemu gromadką dzieci i chorą żoną zaczęła zagrażać nędza. W roku 1852 udało mu się otrzymać stanowisko bibliotekarza i mieszkanie w paryskiej Bibliotece Arsenału.

Ostatnia próba walki o Polskę

Swoje nadzieje polityczne na odzyskanie przez Polskę niepodległości związał Mickiewicz z osobą Napoleona III oraz rozpoczętą w 1854 r. wojną między Francją, Anglią i Rosją (tzw. wojna krymska). Po śmierci żony zostawił nieletnie dzieci w Paryżu i jesienią 1855 r. wyjechał do Koastantynopola (Istambułu), by swoim autorytetem wesprzeć akcję formowania tutaj oddziałów tzw.kozaków otomańskich, którzy mieli wziąć udział w walce z Rosją. Dowódcą tej- formacji był romantyczny powieścioplsarz Michał Czajkowski (Sadyk Pasza). Monarchistyczne stronnictwo Czartoryskich (tzw. Hotel Lambert) usiłowało jednak podporządkować sobie powstające w Turcji poisko-kozackie oddziały. Zabiegom tym Mickiewicz zdecydowanie się sprzeciwiał. Rozgoryczony politycznymi tarciami, zmęczońy psychicznie i fizycznie uległ niespodziewanie atakowi cholery. Zmarł 26 listopada 1855 r. Jego śmierć wywołała ogromną konsternację i żałobę wśród Polaków oraz wszystkich narodów słowiańskich, dostrzegających w nim swego duchowego przywódcę.

Gdy przyszli, by jak co dzień odebrać rozkazy,

Zaszli drogę im ludzie, co umarłych strzegą,

I rzekli: "Nie możemy wpuścić was do niego,

Bo ten człowiek umiera od strasznej zarazy".

Więc wtedy oni płakać zaczęli jak dzieci

I szeptali z przestrachem: "Przed nami noc ciemna!

Ten księżyc, który teraz nad Stambułem świeci

Patrzcie, jaki jest inny niż ten nasz znad Niemna".

A on w tej samej chwili myślał: "Jak to blisko!

Słyszę pieśń, co śpiewano nad moją kołyską,

Widzę zioła i kwiaty nad Świtezi tonią,

I jeszcze tylko chwila, a dotknę je dłonią".

Jan Lechoń, "Śmierć Mickiewicza"

(1954)

Po upływie kilku miesięcy zwłoki poety przewieziono do Paryża i złożono na cmentarzu polskim w Montmorency. W roku 1890 sprowadzono je na Wawel. Dzieło poety stało sig trwałą częścią naszej świadomości narodowej. Jego utwory towarzyszą nam od dzieciństwa. Są nieustannie wznawiane i komentowane. Przełożono je niemalże na wszystkie języki świata. W Nowogródku, Wilnie, Paryżu, Istambule, Śmiełowie i Warszawie otwarto także muzea lub stałe ekspozycje poświęcone jego twórczości i postaci.

K
K

Strona główna

Biografia

Kalendarium życia

Związane miejsca

Podróże

Zdjęcia

Utwory

"Pan Tadeusz"

Kalendarium życia Adama Mickiewicza 1798 | 1807 | 1811 | 1812 | 1813 | 1815 | 1816 | 1817 | 1818 | 1819 | 1820 | 1821 | 1822 | 1823 | 1824 | 1825 | 1826 | 1827 | 1828 | 1829 | 1830 | 1831 | 1832 | 1833 | 1834 | 1835 | 1836 | 1837 | 1838 | 1839 | 1840 | 1841 | 1842 | 1843 | 1844 | 1845 | 1846 | 1847 | 1848 | 1849 | 1850 | 1851 | 1852 | 1853 | 1854 | 1855 |
Rok	Wydarzenia w życiu Adama Mickiewicza
1798 K K	24 XII - Urodził sie prawdopodobnie w Zaosiu, Adam Bernard Mickiewicz, syn Mikołaja i Barbary z Majewskich.
1807 K K	VIII - Rozpoczęcie przez Mickiewicza nauki w szkole dominikańskiej w Nowogródku
1811 K K	IX-X Nad Nowogródkiem pojawiła się kometa. X - Pożar miasta, choroba ojca.
1812 K K	28 V-śmierć Mikołaja Mickiewicza. 4 VII - Do Nowogródka wkraczają wojska pod wodzą króla Westfalii Hieronima i ks.Józefa Poniatowskiego XII - Barbara Mickiewiczowa wraz z dziećmi przenosi się do drewnianej oficyny.
1813 K K	Przerwa w nauce, pobyt w Rucie u Medarda Rostockiego.
1815 K K	VII - Ukończenie szkoły.Publiczny egzamin 29 IX - Immatrykulacja na Uniwersytecie Wileńskim.
1816 K K	9 VII - Mickiewicz uzyskuje stopień kandydata filozofii
1817 K K	III - Mickiewicz rozpoczyna przekład "Dziewicy orleańskiej" Woltera 13 X - Pierwsze pośedzenie Towarzystwa Filomatów
1818 K K	VII - W "Tygodniku Wileńskim" ukazuje się "Zima miejska" pierwszy opublikowany wiersz Mickiewicza 26 IX - Na posiedzeniu Towarzystwa Filomatów Mickiewicz odczytuje wiersz "Już się z pogodnych niebios".
1819 K K	VI - Mickiewicz zdaje egzamin magisterski. VII-VIII - Pierwszy pobyt w Szczorsach u Chreptowicza i w Tuhanowiczach u Wereszczaków. IX - Objęcie obowiązków nauczyciela w powiatowej szkole w Kownie. Znajomość z Kowalskim, praca nad "Demostenesem", pierwsze ballady.
1820 K K	18 V - Pierwszą majówkę "Promienistych" otwarto pieśnią "Hej radością oczy błysną". 21 X - Umiera Barbara Mickiewiczowa. XII - Powstaje "Oda do młodości", Mickiewicz rozpoczyna pisać II cz. "Dziadów".
1821 K K	14 II - Tuhanowicze. |lub Maryli Wereszczakówny z Wawrzyńcem Puttkamerem. 29 IV - Powstaje wiersz "Żeglarz". IX-XII - Rozpoczyna pisać IV cz. "Dziadów". Działalność w tajnych stowarzyszeniach, spotkania z Marylą Puttkamerową.
1822 K K	IV - Ukazuje się wiersz "Do Joachima Lelewela". IV-V - śledztwo w sprawie "Promienistych. Ukazuje się 1 tom "Poezji" Mickiewicza. 13 IX - Na uroczystym otwarciu roku szkolnego w Kownie Mickiewicz mówi "O celu nabywania i używania nabytej potem nauki". XII - Mickiewicz przepisuje "Grażynę".
1823 K K	II - Zakończenie II cz. "Dziadów", "Upiór". 3 V - Uczniowie gimnazjum piszą na tablicy "Vivat Konstytucja 3 Maja". Rozpoczyna się Pledztwo. 4 XI - Aresztowanie Mickiewicza, Zana i innych. 24 XII - Noc wigilijna w celi Mickiewicza w klasztorze Bazylianów zamienionym w więzienie.
1824 K K	21 IV - Mickiewicz uwolniony za poręczeniem Lelewela, po złożeniu deklaracji lojalnoPci. VII-VIII - Pobyt w Połądze. 26 VIII - |mierć dr. Becu od pioruna. 12 VIII - Carskie Sioło. Car Aleksander I zatwierdza wyrok na Filaretów. 25 X - Wyjazd Mickiewicza z innymi zesłańcami do Rosji. XI - Przybycie do Petersburga.
1825 K K	17 II - Wyjazd do Odessy. VIII-X - Wycieczka zOdessy na Krym. 12 XII - Przyjazd do Moskwy.
1826 K K	Ukończenie i wydanie "Sonetów"
1827 K K	XII - Wyjazd tymczasowy Mickiewicza do Petersburga.
1828 K K	21 II - Wychodzi "Konrad Wallenrod". 11 V - Towiański w wileńskim kościele Bernardynów doznaje pierwszego objawienia.
1829 K K	II - Petersburg.Ukazuje się nowa pomnożona edycja dzieł Mickiewicza ze wstepem "O krytykach i recenzentach warszawskich. 15 V - Mickiewicz wypływa z Kronsztadu na pokładzie "Jerzego IV". 1 VI - Przypłynięcie do Travemunde. 6 VI - Przybycie do Berlina (podróż do Drezna i Pragi). 17 VIII-1 IX - Pobyt z Odyńcem u Goethego w Weimarze. 25 IX - Na przełęczy w Splugen. 18 XI - Przybycie do Rzymu.
1830 K K	V - Wycieczka do Neapolu, Pompei i na Sycylię 1 VII - Wyprawa z Odyńcem do Szwajcari 4 VII - Po drodze, w Asyżu, Mickiewicz ogląda frezki Giotta i Cimabuego. VII-3 IX-Piesze wycieczki po Szwajcarii, w towarzystwie Odyńca, i poznanego wtedy Krasińskiego. X-Mediolan. Pożegnanie z Ankwiczami. Samotny powrót do Rzymu.
1831 K K	ok. 19 IV - Wyjazd Mickiewicza z Rzymu. V - Pobyt w Paryżu. VII-VIII - Podróż przez Lipsk i Drezno do Wielkopolski VIII - Próba przekroczenia granicy na Prośnie 23 XII - Spotkanie z bratem Franciszkiem Mickiewiczem w Łukowie.
1832 K K	III - Przybycie do Drezna. 23 III - Wiersz "Śniła się zima", list do Lelewela. III-V - Powstaje III cz. "Dziadów". 23 VI-30 VII - Podróż z Drezna przez Norymbergę, Strasburg, Chalons-sur-Marne do Paryża. 31 VII - Przybycie do Paryża, spotkanie z Lelewelem, znajomość z Józefem Bohdanem Zaleskim. IX- poł.XI - Powstają "Księgi narodu i Księgi pielgrzymstwa polskiego". Pisanie pierwszych ksiąg "Pana Tadeusza".
1833 K K	1 IV - pocz. VII Mickiewicz redaguje "Pielgrzyma Polskiego". 8 VII - Przybycie Mickiewicza do Bex w Szwajcarii, gdzie oczekiwał go chory Garczyński. 20 IX - awiniom. Śmierć Garczyńskiego. 16 X - Powrót do Paryża. Od X - Praca nad V-XII księgami "Pana Tadeusza".
1834 K K	13 II - Ukończenie pisania "Pana Tadeusza". ok. 20 VI - Ukończenie druku "Pana Tadeusza". 28 VI - Celina szymanowska przybywa do Paryża. 22 VII - Ślub Mickiewiczów w 22. urodziny Celiny. 19 XII - Utworzenie Związku Braci Zjednoczonych.
1835 K K	7 IX - Narodziny córki Mickiewiczów, Marii. Praca nad "Historią Polski".
1836 K K	15 II - Paryż. Ootwarcie Domku Jańskiego przy Notr-Dame 11. IV-20 X - Pobyt w Domont, praca nad "Historią Polski".
1837 K K	VIII - Teatr Porte Saint-Martin przygotowuje "Konfederatów barskich". Do przedstawienia nie doszło. Przełom 1837/38. Praca nad "Historią Polski".
1838 K K	27 VI - Narodziny syna Władysława. 10 X - Mickiewicz wyjeżdżą do Lozanny starać się o posadę profesora. 4 XI - Ostry atak choroby psychicznej Celiny Mickiewiczównej. 9 XI - Powrót do Paryża. XII - Celina w domu zdrowia w Vanves.
1839 K K	11 VI - Wyjazd Mickiewiczów do Lozanny. 12 XI - Wykład inauguracyjny Mickiewicza na katedrze literatury łacińskiej. 1839-1840 - Powstają liryki lozańskie.
1840 K K	24 V - Narodziny drugiej córki, Heleny. 26 VI - Ceremonia instalacji Mickiewicza jako profesora literatury łacińskiej. 4 X - Oficjalna rezygnacja z katedry w Lozannie. 13 X - Powrót mickiewicza do Paryża. 15 XI - Nominacja Mickiewicza nakatedrę języka i literatury słowiańskiej w College de France jako profesora tymczasowego. 22 XII - Pierwszy wykład Mickiewicza w Cllege de France. 25 XII - uczta u Januszkiewicza, improwizacje Mickiewicza i Słowackiego.
1841 K K	30 VII - Pierwsza wizyta Towińskiego u Mickiewicza. 27 XI - Po nabożeństwie w katedrze Notr-Dame Towiński publicznie ogłasza enigrntom "Sprawę Bożą"
1842 K K	26 III - W Rzymie konstytuuje się Zgromadzenie Księży Zmartwychwstańców. 3 V - Narodziny syna Mickiewiczów, Aleksandra. 4 V - W Nnterre Mickiewcz otrzymuje Medal Sprawy. 31 X-1 XI - Mickiewicz pisze "Słowa Najświętszej Panny".
1843 K K	5 VIII - Bruksela. Towiański z rodziną udaje się do rzymu. Mickiewicz towarzyszy im do Szwjacarii. 1 X - Mickiewicz w Paryżu. 21 X Wydalenie Towiańskiego z Rzymu przez policję papieską. 1 XI - Paryż rue d'Amsterdam . Zebranie Koła. Relacja Mickiewicza z podróży z Towiańskim. 22 XII - Pierwszy wykład IV kursu w College de France.
1844 K K	6 III - Mickiewicz zgłasza rezygnację ze stanowiska prezesa Wydziału Historycznego. 28 V - Ostatni wykład w College de France. Mickiewcz rozdaje litografię z wizerunkiem Napoleona nad mapą Europy.
1845 K K	7 IV - Narodziny syna Jana Gwalberta Donata, piątego dziecka Mickiewiczów. 17 V-Vii - Pobyt Mickiewicza w Szwajcarii, nieporozumienie Towiańskim. W Paryżu Pilichowski chce przejąć władzę w Kole. 12 VII - Przyjazd Mickiewicza do Paryża.
1846 K K	4 II - Wyjazd Mickiewicza i Eustazhego Januszkiewicza do Szwajcarii. 8 II-7 IV - Mickiewicz zrywa z Towiańskim. X-XII - Powrót Mickiewicza do pracy nad "Hostorią Polski". 30 XI - Akt założenia odrębnego Kołą kierowanego przez Mickiewcza (podpisało ten akt 21 osób, wśród nich Celina).
1847 K K	15 II - Mickiewicza udzila religijnego ślubu Julianowi i Aleksandrynie Łąckim. 12 V - W odpowiedzi na pojednawczy list Towiańskiego Mickiewcz wyjaśnia powody zerwania. 9 VII-10 IX - Pobyt Mickiewczów nad morzem w Langrune. 3 X - Projekt wyjazdu Mickiewicza do Rzymu z misją do Piusa IX zyskuje poparcie jego Koła.
1848 K K	22 I - Wyjazd Mickiewicza do Rzymu. 21 II - Pierwsze spotkanie z Makryną Mieczysławską. 5 III - Audiencja Mickiewicza u Piusa IX. 25 III - Druga au papieża. 29 III - Zawiązanie się zastępu Polskiego. Przedstawienie "Składu zasad". 10 IV - Mickiewcz opuszcza na czele Legionu. 11 IV - Z paryża wyrusza 300-osobowa grupa ochotników dowodzona przez Michała Kamieńskiego. 4 V - spotkanie Mickiewicza z Mazzinim. I-VI - Medilan. Spotkanie Legionu Mickiewicza z legionistami pod dowództwem Kamieńskiego. 25 VI - Mickiewiczżegna się z Legionem i wyrusza przez Szwajcarię do Paryża. 10 VII - powrót do Paryża. 11 VII - Paryz. Aresztowanie Towiańskiego. 6 IX - Uwolnienie Towiańskiego.
1849 K K	15 III - Wychodzi pierwszy numer "La Tribune des Peuples" ("Trybuny Ludów"). 1 IX - Wznowienie "Trybuny Ludów". 16 X - Mickiewicz wraz z innymi Polakami ustępuje z redakcji "Trybuny". 10 XI - Ukazuje się ostatni 158 numer "Trybuny Ludów".
1850 K K	Przyjazd Zofii Szymanowskiej do Mickiewiczów. 2-29 IX - Mickiewicz w Hawrze na kąpielach morskich. 20 XII - Narodziny szóstego dziecka Mickiewiczów, Jozefa Teofila Rafała.
1851 K K	19 VII-14 VIII - Wyjazd na wypoczynek do Fontainebleau. 25 VII - Mickiewicz dowiaduje sięo śmierci Jana Czeczota, który umarł w Druskiennikach w sierpniu 1847 r. 1 IX - Wyjazd z Władysławem Mickiewiczem do Hawru.
1852 K K	12 IV - Dekret o pozbawieniu katedr Mickiewicza, Micheleta i Quineta. 28 VII - Mickiewicz prezyduje na uczcie ku czci Aleksandra ChodĽki i ukazania się jego "Gramatyki perskiej". 30 X - Nominacja na bibliotekarza w Bibliotece Arsenału podpisana przez ministra oświecenia. 30 XI - Rozpoczęcie pracy w bibliotece
1853 K K	17 II - Mickiewicz rozpoczynadziłalność w Radzie Szkoły Polskiej. VII - Wyjazd na letnisko do Montgeron. 15 XII - Mickiewicz dyktuje "Memoriał o Andrzeju Towiańskim", zawierający apologię Mistrza.
1854 K K	27 II - Śmierć ks. Lamennais'ego. 12 XI - Audiencja Czartoryskiego u Napoleona III. Przedłożenie noty Mickiewicza "O położeniu Rygi"
1855 K K	5 III - Śmierć Celiny Mickiewiczowej. 7 VII - Śmierć Tomasza Zana w kochaczynie na Białorusi. 11 IX - Wyjazd Mickiewicza na Wschód. 22 IX - Przybycie do Konsatantynopola. 6-7 X - Pobyt w Burgas u Sadyka Paszy. 26 XI - Śmierć Mickiewicza w Konstantynopolu.

Strona główna

Biografia

Kalendarium życia

Związane miejsca

Podróże

Zdjęcia

Utwory

"Pan Tadeusz"

Podróże Adama Mickiewicza

ZAOSIE koło NOWOGRÓDKA

Miejsce narodzin wieszcza ( 24 XII 1798 )

WILNO ( 1815 - 1819 )

Studiował na Uniwersytecie Wileńskim, tu również współzałożył Towarzystwo Filomatów.

KOWNO, WILNO (1819 - 1824)

Nauczał w szkole powiatowej, tu powstała "Oda do młodości" , II i IV część "Dziadów" , "Grażyna". Po aresztowaniu otrzymuje nakaz natychmiastowego opuszczenia Wilna.

PETERSBURG, ODESSA, KRYM, MOSKWA (1824 - 1829)

Przymusowy pobyt w Rosji, tu spotkał A.Puszkina, napisał "Konrada Wallenroda", "Sonety krymskie", .

BERLIN, RZYM, PARYŻ (1829 - 1831)

Podróż wieszcza po Europie. W jej trakcie dowiaduje się o wybuchu Powstania Listopadowego.

WIELKOPLSKA, ŚMIELÓW (1831 - 32)

Nieudana próba przedstawia się przez rzekę Prosnę do powstańców.

DREZNO (1832)

Tu powstaje III część "Dziadów"

PARYŻ, LOZANNA (1832 - 1848)

Założył rodzinę, prowadził wykłady z literatury słowiańskiej, redagował czasopismo "Pielgrzym Polski", wydał dzieło oraz " Księgi narodu polskiego", "Księgi pielgrzymstwa polskiego", "Pan Tadeusz". W Lozannie objął katedrę literatury łacińskiej. Po kilku miesiącach wraca do Paryża, gdzie wykłada w College de France.

RZYM (1848)

Aktywnie włączył się wydarzenia Wiosny Ludów. Założył legion polski zwany Legionem Mickiewicza.

PARYŻ (1849 - 1855)

Po powrocie redagował czasopismo "Trybuna Ludu"pracował w Bibliotece Arsenału.

KONSTANTYNOPOL (1855)

Przybył tu w celu utworzenia oddziałów polskich mających walczyć przeciw Rosji. Zmarł nagle 26 XI 1855.

PARYŻ (1856)

Zwłoki Mickiewicza uroczyście pochowano na polskim cmentarzu w Montmorency pod Paryżem.

KRAKÓW (1890)

Prochy wieszcza zostały sprowadzone do kraju i złożone na Wawelu.

K
K

Reduta Ordona

Nam strzelać nie kazano. - Wstąpiłem na działo I spojrzałem na pole: dwieście harmat grzmiało, Artyleryi ruskiej ciągną się szeregi Prosto, długo, daleko, jako morza brzegi. I widziałem ich wodza: przybiegł, mieczem skinął I, jak ptak, jedno skrzydło wojska swego zwinął. Wylewa się spod skrzydła ścisniona piechota Długą czarną kolumną, jako lawa błota, Nasypana iskrami bagnetów. Jak sępy, Czarne chorągwie na śmierc prowadzą zastępy. Przeciw nim sterczy biała, wąska, zaostrzona, Jak głaz, bodzący morze, reduta Ordona. Sześć tylko miała harmat - wciąż dymią i świecą; I nie tyle prędkich słów gniewne usta miecą, Nie tyle przejdzie uczuć przez dusze w rozpaczy, Ile z tych dział leciało bomb, kul i kartaczy. Patrz! Tam granat w sam środek kolumny sie nurza, Jak w fale bryła lawy, pułk dymem zachmurza; Pęka śród dymu granat, szyk pod niebo leci, I ogromna łysina śród kolumny świeci. Tam kula, lecąc, zdala grozi, szumi, wyje, Ryczy, jak byk przed bitwą, miota się, grunt ryje - Już dopadła; jak boa śród kolumn się zwija, Pali piersią, rwie zębem, oddechem zabija. Najstraszniejszej nie widać, lecz słychać po dźwieku, Po waleniu sie trupów, po ranionych jęku, Gdy kolumnę od końca do końca przewierci, Jak gdyby środkiem wojska przeszedł anioł śmierci. Gdzież jest król, co na rzezie tłumy te wyprawia? Czy dzieli ich odwagę, Czy pierś sam nadstawia? Nie, on siedzi o pięćset mil na swej stolicy, Król wielki, samowładnik świata połowicy. Zmarszczył brwi - i tysiące kibitek wnet leci; Podpisał - tysiąc matek opłakuje dzieci; Skinął - padają knuty od Niemna do Chiwy... Mocarzu, jak Bóg silny, jak szatan złośliwy! Gdy Turków za Bałkanem twoje straszą spiże, Gdy poselstwo paryskie twoje stopy liże, Warszawa jedna twojej mocy się urąga, Podnosi na cię rękę i koronę ściąga, Koronę Kazimierzów, Chrobrych z twojej głowy, Boś ją ukradł i skrwawił, synu Wasilowy! Car dziwi się - ze strachu drżą petersburszczany, Car gniewa się - ze strachu mrą jego dworzany; Ale sypią się wojska, których Bóg i wiara Jest car. Car gniewny - umrzem, rozweselim cara! Posłany wódz kaukaski z siłami pół świata, Wierny, czynny i sprawny - jak knut w ręku kata Ura! Ura! Patrz! Blisko reduty - już w rowy Walą się, na faszynę kładąc swe tułowy - Już czernią się na białych palisadach wałów Jeszcze reduta w środku, jasna od wystrzałów, Czerwieni się nad czernią... Jak w środek mrowiska Wrzucony motyl błyska - mrowie go naciska - Zgasł - tak zgasła reduta. Czyż ostatnie działo, Strącone z łoża, w piasku paszczę zagrzebało? Czy zapał krwią ostatni bombardyjer zalał? Zgasnął ogień. - Już Moskal rogatki wywalał... Gdzież ręczna broń? - Ach, dzisiaj pracowała więcej, Niż na wszystkich przeglądach za władzy książęcej! Zgadłem, dlaczego milczy, bo nieraz widziałem Garstkę naszych, walczącą, z Moskali nawałem. Gdy godzinę wołano dwa słowa: "Pal!", "Nabij!" - Gdy oddechy dym tłumi, trud ramiona słabi, A wciąż grzmi rozkaz wodzów, wre żołnierza czynność - Nakoniec bez rozkazu pełnią swą powinność, Nakoniec bez rozwagi, bez czucia, pamięci, Żołnierz, jako młyn palny, nabija, grzmi, kręci, Broń od oka do nogi, od nogi na oko - Aż ręka w ładownicy długo i głęboko Szukała, nie znalazła - I żołnierz pobladnął: Nie znalazłszy ładunku, już broniż nie władnął I uczuł, że go pali strzelba rozogniona; Upuścił ją i upadł; nim dobiją, skona... Takem myślił - a w szaniec nieprzyjaciół kupa Już lazła, jak robactwo na świeżego trupa. Pociemniało mi w oczach, a gdym łzy ocierał, Słyszałem, że coś do mnie mówił mój jenerał. On przez lunetę, wspartą na mojem ramieniu, Długo na szturm i szaniec poglądał w milczeniu. Nakoniec rzekł: "Stracona!". Spod lunety jego Wymknęło się łez kilka. Rzekł do mnie "Kolego, Wzrok młody od szkieł lepszy... patrzaj tam, na wale. Znasz Ordona... czy widzisz, gdzie jest?"... "Jenerale, Czy go znam? Tam stał zawsze - to działo kierował; Nie widzę znajdę - dojrzę - środ dymu się schował... Lecz śród najgęstszych kłębow dymu ileż razy Widziałem rękę jego, dającą rozkazy! Widzę go znowu! Widzę rękę-błyskawicę Wywija, grozi wrogom, trzyma palną świecę Biorą go! Zginął! - 0, nie! Skoczył w dół, do lochów" "Dobrze, - rzecze jenerał, - nie odda im prochów". Tu blask-dym-chwila cicho-i huk, jak stu gromów! Zaćmiło się powietrze od ziemi wyłomów Harmaty podskoczyły i jak wystrzelone, Toczyły się na kołach - lonty zapalone Nie trafiły do swoich panew. I dym wionął Prosto ku nam i w gęstej chmurze nas ochłonął. I nie było nic widać, prócz granatów blasku - I powoli dym rzedniał, opadał deszcz piasku... Spojrzałem na redutę. - Wały, palisady, Działa, i naszych garstka, i wrogów gromady - Wszystko, jako sen, znikło! - Tylko czarna bryła Ziemi niekształtnej leży: rozjemcza mogiła! Tam i ci, co bronili - i ci, co się wdarli Pierwszy raz pokój szczery i wieczny zawarli. Choćby cesarz Moskalom kazał wstać, już dusza Moskiewska tam, raz pierwszy, cesarza nie słusza! Tam zagrzebane tyluset ciała, imiona Dusze gdzie? Nie wiem; lecz wiem, gdzie dusza Ordona On bedzie patron szańców, bo dzielo zniszczenia W dobrej sprawie jest święte, jak dzieło tworzenia! Bóg wyrzekł słowo: "Stań sie!", Bóg i "Zgiń!" wyrzecze Kiedy od ludzi wiara i wolność uciecze Kiedy ziemię despotyzm i duma szalona Obleją, jak Moskale redutę Ordona - Karząc plemię zwycięzców, zbrodniami zatrute, Bóg wysadzi tę ziemię, jak on swą redutę. Adam Mickiewicz

Romantyczność

Methinks, I see... where?
- In my mind's eyes.
Shakespeare
Zdaje mi się, że widzę... gdzie?
Przed oczyma duszy mojej.

Słuchaj, dzieweczko! - Ona nie słucha - To dzień biały! to miasteczko! Przy tobie nie ma żywego ducha. Co tam wkoło siebie chwytasz? Kogo wołasz, z kim się witasz? - Ona nie słucha. - To jak martwa opoka Nie zwróci w stronę oka, To strzela wkoło oczyma, To się łzami zaleje; Coś niby chwyta, coś niby trzyma; Rozpłacze się i zaśmieje. "Tyżeś to w nocy? - To ty, Jasieńku! Ach! i po śmierci kocha! Tutaj, tutaj, pomaleńku, Czasem usłyszy macocha! "Niech sobie słyszy, już nie ma ciebie! Już po twoim pogrzebie! Ty już umarłeś? Ach! ja się boję! Czego się boję mego Jasieńka? Ach, to on! lica twoje, oczki twoje! Twoja biała sukienka! "I sam ty biały jak chusta, Zimny, jakie zimne dłonie! Tutaj połóż, tu na łonie, Przyciśnij mnie, do ust usta! "Ach, jak tam zimno musi być; w grobie! Umarłeś! tak, dwa lata! Weź mię, ja umrę przy tobie, Nie lubię świata. "Źle mnie w złych ludzi tłumie, Płaczę, a oni szydzą; Mówię, nikt nie rozumie; Widzę, oni nie widzą! "Śród dnia przyjdź kiedy... To może we śnie? Nie, nie... trzymam ciebie w ręku. Gdzie znikasz, gdzie mój Jasieńku? Jeszcze wcześnie, jeszcze wcześnie! "Mój Boże! kur się odzywa, Zorza błyska w okienku. Gdzie znikłeś? Ach! stój, Jasieńku! Ja nieszczęśliwa". Tak się dziewczyna z kochankiem pieści, Bieży za nim, krzyczy, pada; Na ten upadek, na głos boleści, Skupia się ludzi gromada. "Mówcie pacierze! - krzyczy prostota - Tu jego dusza być; musi. Jasio być; musi przy swej Karusi, On ją kochał za żywota!" I ja to słyszę, i ja tak wierzę, Płaczę i mówię pacierze. "Słuchaj, dzieweczko!" - krzyknie śród zgiełku Starzec i na lud zawoła: "Ufajcie memu oku i szkiełku, Nic tu nie widzę dokoła. "Duchy karczemnej tworem gawiedzi, W głupstwa wywarzone kuźni. Dziewczyna duby smalone bredzi, A gmin rozumowi bluźni". "Dziewczyna czuje - odpowiadam skromnie - A gawiedź wierzy głęboko; Czucie i wiara silniej mówi do mnie Niż mędrca szkiełko i oko. "Martwe znasz prawdy, nieznane dla ludu, Widzisz świat w proszku, w każdej gwiazd iskierce. Nie znasz prawd żywych, nie obaczysz cudu! Miej serce i patrzaj w serce!" Adam Mickiewicz styczeń 1821

Geneza

Główne postacie

Spis ksiąg

Mapa Soplicowa

Film

Strona główna

PAN TADEUSZ
czyli
ostatni zajazd na Litwie
Historia szlachecka
z r. 1811 i 1812
we dwunastu księgach wierszem

INWOKACJA

Litwo! Ojczyzno moja! ty jesteś jak zdrowie; Ile cię trzeba cenić, ten tylko się dowie, Kto cię stracił. Dziś piękność twą w całej ozdobie Widzę i opisuję, bo tęsknię po tobie. Panno święta, co Jasnej bronisz Częstochowy I w Ostrej świecisz Bramie! Ty, co gród zamkowy Nowogródzki ochraniasz z jego wiernym ludem! Jak mnie dziecko do zdrowia powróciłaś cudem, (Gdy od płaczącej matki pod Twoją opiekę Ofiarowany, martwą podniosłem powiekę I zaraz mogłem pieszo do Twych świątyń progu Iść za wrócone życie podziękować Bogu), Tak nas powrócisz cudem na Ojczyzny łono. Tymczasem przenoś moją duszę utęsknioną Do tych pagórków leśnych, do tych łąk zielonych, Szeroko nad błękitnym Niemnem rozciągnionych ; Do tych pól malowanych zbożem rozmaitem, Wyzłacanych pszenicą, posrebrzanych żytem ; Gdzie bursztynowy świerzop, gryka jak śnieg biała, Gdzie panieńskim rumieńcem dzięcielina pała, A wszystko przepasane jakby wstęgą, miedzą Zieloną, na niej z rzadka ciche grusze siedzą.

K
K

Geneza

Główne postacie

Spis ksiąg

Mapa Soplicowa

Film

Strona główna

Geneza "Pana Tadeusza"

"Pan Tadeusz" powstał w Paryżu w latach 1832 - 34, wydany został w roku 1834. Był to czas gwałtownych sporów, jakie dzieliły polską emigrację polistopadową. Mickiewicz przyglądał się tym niesnaskom z zaniepokojeniem, wzajemne kłótnie osłabiały bowiem emigrację, nie przynosząc nic dobrego. "Pan Tadeusz" miał stać się dla poety ucieczką od paryskiej rzeczywistości, próbą powrotu do lat dziecinnych, na ojczystą Litwę. "Panu Tadeuszowi" przyświecał także cel wznowienia dawnych tradycji patriotycznych, dawnej nadziei związanej z kampanią napoleońską. Krytyka literacka i czytelnicy przyjęli książkę chłodno, z dużą nieufnością. Tryumf wielkiej epopei narodowej miał nastąpić dopiero po latach.

Akcja "Pana Tadeusza" rozgrywa się na Litwie w dworku Soplicowo oraz w Dobrzynie. Czas akcji obejmuje okres od lata 1811 (kilka dni) do wiosny 1812 (jeden dzień). Retrospekcje sięgają ostatniego ćwierćwiecza XVIII wieku. Tłem historycznym utworu jest kampania napoleońska roku 1812, a przede wszystkim udział w niej wojsk polskich. Bezpośrednio występują w utworze postacie historyczne (Gen. Dąbrowski, Kniaziewicz), wspomniani są Napoleon, Kościuszko (po nim imię otrzymał tytułowy bohater utworu), Rejtan, książę Józef Poniatowski, itd. Ta historia tworzy jednak teraźniejszość utworu, w którym znajdują się ponadto odwołania do czasów wcześniejszych. Dawniejsza historia Polski zawarta jest w koncercie Jankiela. Swe odbicie znajdują tam:

- Konstytucja 3 Maja,

- Konfederacja Targowicka,

- rzeź Pragi,

- utworzenie Legionów Polskich we Włoszech.

Każdy z tych epizodów wyrażony jest przez muzykę Jankiela, który konstruuje w ten sposób historię kraju. Każde z tych wydarzeń ma przypominać czytelnikowi zdarzenia świetne i bolesne w dziejach Rzeczpospolitej.

"Pan Tadeusz" jest nie tylko jednym z najwybitniejszych osiągnięć polskiego romantyzmu. Zgodnie z osiemnastowieczną rzeczywistością obrazy z życia szlachty i magnaterii polskiej pokazują nam, jak żyli i spędzali czas Polacy na przełomie wieków. Częste nawiązywanie do faktów historycznych oraz świetne szkice psychologiczne przedstawionych w książce bohaterów uwiarygodniają utwór jako dzieło w wielu swych elementach realistyczne.

"Pan Tadeusz" jest epopeją narodową. Podobnie jak wielkie eposy homeryckie daje szeroki obraz życia społeczeństwa w przełomowym dla niego okresie - w tym przypadku jest to Polska szlachecka doby napoleońskiej. Dominującą cechą szlachty, przedstawionej w utworze jest patriotyzm i przywiązanie do tradycji. Pomimo rozwarstwienia szlachty (bogaty Podkomorzy, średnio zamożni Soplicowie, zubożały rezydent Wojski, Gerwazy i Protazy oraz służba z rodowodem szlacheckim i szlachta zaściankowa z Maciejem Dobrzyńskim na czele), pomimo skłonności do swarów i kłótni, bohaterowie Mickiewicza są patriotami, nasłuchującymi z uwagą wieści o przemarszu wojsk napoleońskich. Tradycje patriotyczne są bardzo silne. Ostoją polskości są głównie zaścianki szlacheckie. Maciej Dobrzyński, ich "przywódca" walczył w powstaniu kościuszkowskim, znał dzieje kraju i umiał o nich opowiadać, utrwalał świadomość narodową. Szlachtę, niesłychanie przywiązaną do swych herbów i tradycji rodzinnych, przepełniało poczucie godności narodowej - stąd tak zaciekła nienawiść do Moskali. Jacka Soplicę, przypadkowego w gruncie rzeczy zabójcę stolnika Horeszki, okrzyknięto zdrajcą i sprzymierzeńcem Rosjan oraz wykluczono z miejscowej społeczności (stolnik Horeszko, dumny magnat, był bowiem zwolennikiem Konstytucji 3 Maja - ten fakt przeważył o stosunku patriotycznej szlachty do Soplicy).

Przywiązanie do polskości przejawiało się w przestrzeganiu dawnych tradycji i obyczajów, także noszeniu stroju narodowego. Jednak tradycje te nie zawsze były chwalebne. Głównymi wadami szlachty, "pielęgnowanymi" od pokoleń, były bowiem pieniactwo, skłonności do procesów, bijatyk i burd. Wątki takie jak spór o zamek, spór Asesora z Rejentem czy historia Domeyki i Doweyki dowodzą zaciekłego uporu obu stron, z których żadna nie chce ustąpić. Trwająca niemal całe życie nienawiść Gerwazego do rodu Sopliców to przykład tradycyjnie pojmowanego honoru szlacheckiego, a w tym przypadku także wierności wobec rodu Horeszków. Szczytowym punktem tradycji awanturniczych jest w "Panu Tadeuszu" zajazd na Soplicowo.

Tradycje pozytywne, kultywowane przez szlachtę, to odwaga i staropolska gościnność. Wiele dowodów gościnności daje Sędzia, który przestrzega też dawnych obyczajów - np. podczas uczty każdy zajmuje wyznaczone miejsce ("z wieku i urzędu"), wszyscy są dla siebie niesłychanie grzeczni i uprzejmi. Zgodnie z dawnymi obyczajami odbywają się polowania, grzybobrania, spotkania towarzyskie i coś na kształt dawnych sejmików szlacheckich (narada u Dobrzyńskich jest rodzajem sejmiku). Bardzo przywiązany jest do wszelkich przejawów tradycji Wojski, a także Sędzia (przykładem czego jest jego nauka o grzeczności).

Szlachta ubrana w staropolskie kontusze, niesłychanie do nich przywiązana, z ironią patrzy na kosmopolityczną parę, zapatrzoną we wszystko, co zagraniczne - na Telimenę i Hrabiego.

Patriotyzm szlachty potwierdzony zostaje czynem. Gdy w trakcie zajazdu na Soplicowo pojawia się trzecia siła - batalion rosyjski - przeciwko niemu występują zgodnie Soplicowie, Horeszkowie i Dobrzyn. Gdy wkracza do Soplicowa armia Napoleona, wśród nowych żołnierzy znaleźli się dotychczasowi awanturnicy i pieniacze, ci, którzy podczas zajazdu rozlali krew drobiu i bydła. Koncert na cymbałach, jakim Jankiel wita wkraczających legionistów Dąbrowskiego to także wielki objaw patriotyzmu. Cymbalista swą muzyką oddaje ostatnie lata z dziejów narodu - od "Poloneza 3 Maja" do "Mazurka Dąbrowskiego".

"Pan Tadeusz" jest niewątpliwie eposem narodowym. Podobnie jak inne wielkie dzieła tego gatunku ("Iliada", "Odyseja") daje szeroki i wierny obraz życia społeczeństwa w przełomowym dlań okresie (oczekiwanie na wkroczenie wojsk napoleońskich i związane z tym faktem nadzieje). Zgodnie z tradycją gatunku utwór Mickiewicza zaczyna się inwokacją. Nie jest to jednak, tak jak wielokrotnie wcześniej, prośba skierowana do muz. Tym razem poeta odstępuje od wzorów starożytnych i zwraca się do odległej ojczyzny i Matki Boskiej. Źródłem natchnienia będzie więc dla niego wspomnienie "kraju lat dziecinnych".

Przede wszystkim utwór pisany jest wierszem. Jest to 13 - zgłoskowiec, traktowany jako naturalny tok polskiej mowy. Doskonale współbrzmi on z epicką narracją.

"Pan Tadeusz" jest utworem bardzo obszernym, jednocześnie także wielowątkowym. Obok siebie występują tu wątki sporu o zamek, miłosny, dramatyczny wątek polityczny oraz poboczny humorystyczny w postaci sporu o charty. Obok nich występuje także wiele wątków, nie stanowiących głównej osi wydarzeń, a jedynie ją uzupełniających. Wymienić można tu np. koncert Jankiela.

W eposie bohater jest zwykle zbiorowy. Tak jest także i w "Panu Tadeuszu". Tu bohaterem jest szlachta polska - zróżnicowana wewnętrznie, czasem idealizowana - stąd też utwór ten nazywany jest często epopeją szlachecką. Na czoło autor wysunął postaci o dużych wartościach moralnych, ale przeciętne (co sugerować może mówienie o całym narodzie).

Narrator jest tu w przeważającej części trzecioosobowy, wszechwiedzący, zdystansowany. Przedstawia on odbiorcy wydarzenia i osoby, swe uczucia wyraża jedynie w inwokacji. Jest także twórcą opisów. Jednak w toku narracji "Pana Tadeusza" zauważamy obecność jeszcze jednego narratora - głosu wyrażającego poglądy lub opinie ogółu, nie wiedzącego wszystkiego z całkowitą pewnością i często sięgającego do zwrotu "mówiono" lub "podobno" (jak np. w przypadku opowieści o księdzu Robaku).

Bezpośrednim niemalże odwołaniem do tradycji eposu jest obecność w utworze rozbudowanych porównań homeryckich (w opisach przyrody, drzew, burzy czy sadu, np. w "Chmurach"). Charakterystyczne dla eposu są także: podniosły język i styl oraz stylizowane opisy scen batalistycznych.

Epos bardzo dbały był o opis szczegółu. "Pan Tadeusz" nie jest tu żadnym wyjątkiem. Autor z ogromną pieczołowitością i fotograficzną wiernością odtwarza przedmioty czy zjawiska. Tak jest np. z opisem serwisu rodowego, stroju zaręczynowego Zosi czy rodzajów grzybów.

Ważna jest także obecność retardacji - partii utworu, które opóźniają niejako akcję, spowalniają ją. Przykuwając uwagę czytelnika, mobilizują go, zwiększają jego ciekawość. W "Panu Tadeuszu" taką rolę pełnią niezwykle liczne opisy, np. piękna litewskiej przyrody.

"Pan Tadeusz" zawiera także wiele treści patriotycznych. Wystawia wysoką ocenę polskiemu charakterowi narodowemu: podkreśla silne przywiązanie do kraju, gotowość do ponoszenia ofiar w służbie ojczyzny, solidarność zbiorową w obliczu zagrożenia wolności czy też dobroć, łagodzącą częste porywy temperamentu. Szeroko opracowane tło historyczne, w retrospekcji sięgające średniowiecznych dziejów Litwy, stanowi wyraz przywiązania autora do tradycji i historii własnego kraju oraz świadczy o tym, jak ważna dla niego była to kwestia.

Jednak romantycy świadomie odstępowali od reguł, burzyli wszelkie prawidła w poetyce, nie przestrzegali czystości rodzajow literackich. Stąd też obecność w "Panu Tadeuszu" licznych fragmentów lirycznych, w których do głosu dochodzą uczucia samego narratora (jak np. w inwokacji czy w opisie wiosny 1812 roku na Litwie: "Urodzony w niewoli, okuty w powiciu, ja tylko jedną taką wiosnę miałem w życiu"). W epopei znajdziemy też fragmenty dramatyczne, które mogłyby być wystawione na scenie (np. zebranie w karczmie czy narada szlachty w domu Maćka Dobrzańskiego). Syntezie rodzajów literackich towarzyszy przemieszanie różnych gatunków. Dzieje Jacka Soplicy mają wiele cech powieści poetyckiej typu byronicznego. Opowiadania Wojskiego są szlacheckimi gawędami, zaś opowieści Telimeny to humoreski. W "Panu Tadeuszu" mamy też fragment o charakterze sielanki, poematu opisowego (wspaniałe, dynamiczne opisy przyrody, np. wschodu i zachodu słońca, burzy, chmur), komedii (perypetie miłosne Tadeusza, przygody Hrabiego). Opis matecznika nawiązuje charakterem do baśni ludowej. Zgodnie z duchem epoki poeta łączył słowo poetyckie z muzyką (koncerty Wojskiego i Jankiela to arcydzieła poezji).

W "Panu Tadeuszu" mieszają się z sobą realizm i baśniowość. Szczególnie widoczne jest to w opisach przyrody. Nadniemeńska przyroda jest opisywana przez poetę z miłością, bo jest to przyroda ojczystej ziemi. Poeta mówi o wytworach przyrody jak o żywych istotach - używając licznych personifikacji. Zachodzące słońce "spuszcza głowę" i usypia "westchnąwszy głęboko". Nastrój panujący w naturze wpływa na stan psychiczny i nastrój ludzi. Sennemu nastrojowi chmurnego dnia odpowiada senność soplicowskich gości (księga VI), ogród warzywny jest tak świeży i uroczy jak młodziutka ogrodniczka - Zosia. Promień wschodzącego słońca okala aureolą zmarłego Jacka Soplicę, uwydatniając wielkość i cierpienie tego człowieka (księga X).

K
K

Geneza

Główne postacie

Spis ksiąg

Mapa Soplicowa

Film

Strona główna

Główne postacie "Pana Tadeusza"

Pan Tadeusz Soplica	syn Jacka
Sędzia Soplica	wuj Tadeusza
Robak	mnich bernardyński
Telimena	daleka krewna Sopliców
Zosia	sierota oddana pod opiekę Telimeny
Wojski	urzędnik ziemski
Podkomorzy	domownik
Protazy Brzechalski	woźny Trybunału
Rejent	urzędnik sądowy
Hrabia	daleki krewny Horeszków
Gerwazy Rębajło	Klucznik, dawny sługa Horeszków
Kapitan Rykow	Rosjanin
Major Płut	Polak
Jankiel	Żyd
Maciek Dobrzyński	senior rodu Dobrzyńskich
i inni

K
K

Geneza

Główne postacie

Spis ksiąg

Mapa Soplicowa

Film

Strona główna

Spis ksiąg "Pana Tadeusza"

Księga pierwsza. Gospodarstwo

Powrót panicza. - Spotkanie się najpierwsze w pokoiku, drugie u stołu. - Ważna Sędziego nauka o grzeczności. - Podkomorzego uwagi polityczne nad modami. - Początek sporu o Kusego i Sokoła. - Żale Wojskiego. - Ostatni Woźny Trybunału. - Rzut oka na ówczesny stan polityczny Litwy i Europy.

Księga druga. Zamek

Polowanie z chartami na upatrzonego. - Gość w zamku. - Ostatni z dworzan opowiada historię ostatniego z Horeszków. - Rzut oka w sad. - Dziewczyna w ogórkach. - śniadanie. - Pani Telimeny anegdota petersburska. - Nowy wybuch sporów o Kusego i Sokoła. - Interwencja Robaka. - Rzecz Wojskiego. - Zakład. - Dalej w grzyby!

Księga trzecia. Umizgi

Wyprawa Hrabi na sad. - Tajemnicza nimfa gęsi pasie. - Podobieństwo grzybobrania do przechadzki cieniów elizejskich.- Gatunki grzybów.- Telimena w świątyni dumania. - Narady tyczące się postanowienia Tadeusza. - Hrabia pejzażysta. - Tadeusza uwagi malarskie nad drzewami i obłokami. - Hrabiego myśli o sztuce. - Dzwon. - Bilecik. - Niedźwiedź, Mospanie!

Księga czwarta. Dyplomatyka i łowy

Zjawisko w papilotach budzi Tadeusza. - Za późne postrzeżenie omyłki. - Karczma. - Emisariusz. - Zręczne użycie tabakiery zwraca dyskusję na właściwą drogę. - Matecznik. - Niedźwiedź.- Niebezpieczeństwo Tadeusza i Hrabiego. - Trzy strzały. - Spór Sagalasówki z Sanguszkówką, rozstrzygniony na stronę jednorurki Horeszkowskiej. - Bigos. - Wojskiego powieść o pojedynku Dowejki z Domejką, przerwana szczuciem kota. - Koniec powieści o Dowejce i Domejce.

Księga piąta. Kłótnia

Plany myliwskie Telimeny. - Ogrodniczka wybiera się na wielki świat i słucha nauk opiekunki. - Strzelcy wracają. - Wielkie zadziwienie Tadeusza. - Spotkanie się powtórne w świątyni dumania i zgoda, ułatwiona za porednictwem mrówek. - U stołu wytacza się rzecz o łowach. - Powieść Wojskiego o Rejtanie i księciu Denassów, przerwana. - Zagajenie układów między stronami, także przerwane. - Zjawisko z kluczem. - Kłótnia.- Hrabia z Gerwazym odbywają radę wojenną.

Księga szósta. Zaścianek

Pierwsze ruchy wojenne zajazdu. - Wyprawa Protazego. - Robak z panem Sędzią radzą o rzeczy publicznej. - Dalszy ciąg wyprawy Protazego, bezskutecznej. - Ustęp o konopiach. - Zacianek szlachecki Dobrzyn. - Opisanie domostwa i osoby Maćka Dobrzyńskiego.

Księga siódma. Rada

Zbawienne rady Bartka zwanego Prusak. - Głos żołnierski Maćka Chrzciciela. - Głos polityczny pana Buchmana. - Jankiel radzi ku zgodzie, którą Scyzoryk rozcina. - Rzecz Gerwazego, z której okazują się wielkie skutki wymowy sejmowej. - Protestacja starego Maćka. - Nagłe przybycie posiłków wojennych zrywa naradę. - Hejże na Soplice!

Księga ósma. Zajazd

Astronomia Wojskiego. - Uwaga Podkomorzego nad kometami. - Tajemnicza scena w pokoju Sędziego. - Tadeusz, chcąc zręcznie wyplątać się, wpada w wielkie kłopoty. - Nowa Dydo.- Zajazd. - Ostatnia woĽnieńska protestacja. - Hrabia zdobywa Soplicowo. - Szturm i rzeź. - Gerwazy piwnicznym. - Uczta zajazdowa.

Księga dziewiąta. Bitwa

O niebezpieczeństwach wynikających z nieporządnego obozowania. - Odsiecz niespodziana. - Smutne położenie szlachty.- Odwiedziny kwestarskie są wróżbą ratunku. - Major Płut zbytni± zalotnością ściąga na siebie burzę. - Wystrzał z krócicy, hasło boju. - Czyny Kropiciela, czyny i niebezpieczeństwa Maćka. -Konewka zasadzką ocala Soplicowo. - Posiłki jezdne, atak na piechotę. - Czyny Tadeusza. - Pojedynek dowódców przerwany zdradą. - Wojski stanowczym manewrem przechyla szalę boju.- Czyny krwawe Gerwazego. - Podkomorzy zwyciężca wspaniałomyślny.

Księga dziesiąta. Emigracja * Jacek

Narada tycząca się zabezpieczenia losu zwycięzców. - Układy z Rykowem. - Pożegnanie. - Ważne odkrycie. - Nadzieja.

Księga jedenasta. Rok 1812

Wróżby wiosenne. - Wkroczenie wojsk. - Nabożeństwo. - Rehabilitacja urzędowa śp. Jacka Soplicy. - Z rozmów Gerwazego i Protazego wnosić można bliski koniec procesu. - Umizgi ułana z dziewczyną. - Rozstrzyga się spór o Kusego i Sokoła. - Za czym goście zgromadzają się na biesiadę. - Przedstawienie wodzom par narzeczonych.

Księga dwunasta. Kochajmy się!

Ostatnia uczta staropolska. - Arcy-serwis. - Objaśnienie jego figur. - Jego ruchy. - Dąbrowski udarowany. - Jeszcze o Scyzoryku. - Kniaziewicz udarowany. - Pierwszy akt urzędowy Tadeusza przy objęciu dziedzictwa. - Uwagi Gerwazego. - Koncert nad koncertami. - Polonez. - Kochajmy się!

Epilog

Test ze znajomości twórczości Adama Mickiewicza

Na udzielenie odpowiedzi na poniższe pytania masz 30 minut. Zaczynasz o godzinie 19:13 .
Upływ czasu możesz kontrolować na poniższym zegarze.
Bieżący czas:
7:15:17 PM

Kiedy skończysz pisać, kliknij znajdujący się u dołu strony przycisk "Wyślij".

Powodzenia!

Top of Form 1

Wpisz swoje imię i nazwisko:

1. Z jakich utworów pochodzą cytaty? Podaj tytuł.

a) "Tato nie wraca ranki i wieczory
We łzach go czekam i trwodze."

b) "Chcąc być widzem dzikich bojów;
Już u zwierzyńca podwojów
Król zasiada."

c) "Każdą noc prawie, o jednej porze,
Pod tym się widzą modrzewiem."

d) "Dla twego zdrowia życia bym nie skapił,
Po twą spokojność do piekieł bym zstąpił."

e) "Wylewa się pod skrzydła ściśniona piechota,
Długą, czarną kolumną..."

f) "W głuchej puszczy, przed chatką leśnika
Rota strzelców stanęła zielona."

g) "Stójmy! - jak cicho! - słyszę ciągnące żurawie,
Których by nie dościgły źrenice sokoła;"

h) "Wszak ze mnąś na Łysej Górze
Robił o duszę zapisy."

2. O kim mowa? Wymień imię bohatera i tytuł utworu.

a) "Jej twarz jak róży bladej zawoje,
Skropione jutrzenki łezką;"

b) "Istny Niemiec, sztuczka kusa"

c) "On będzie patron szańców!"

d) "Szedł tam, gdzie ojczyzny dobro upatrywał"

e) "To ćwik klecha, ten robaczek większego od was zgryzł orzecha."

f) "Polskę kocha nad wszystko, polskie obyczaje chowa."

g) "Pan potężny, pobożny i prawy."

h) "Córka piękna jak anioł."

i) "Chociaż wiekiem od młodej jutrzenki,
Pod lat niewieścich schodziła południe."

3. Dobierz do podanych utworów właściwy gatunek literacki.

a) "Przyjaciele"

b) "Dziady"

c) "Grażyna"

d) "Pan Tadeusz"

e) "Śmierć pułkownika"

f) "Świtezianka"

4. Wymień wydarzenia przypomniane w koncercie Jankiela.

1.

2.

3.

4.

5.

5. Wymień cechy epopei jako gatunku literackiego.

1.

2.

3.

4.

5.

6. W formie krótkiej wypowiedzi (10-15 zdań) rozwiń wybraną myśl Adama Mickiewicza.

a) "Bo serce nie sługa, nie wie, co to pany,
I nie da się przemocą okuwać w kajdany."

b) "Trzeba się długo uczyć, ażeby nie zbłądzić."

Jeśli skończyłeś(aś) pisać, naciśnij przycisk "Wyślij". Spowoduje to wysłanie Twoich odpowiedzi pocztą elektroniczna do nauczyciela.

Bottom of Form 1

K
K

---