BUDOWA NERWU RDZENIOWEGO

Nerwy rdzeniowe należą do układu somatycznego, jego części obwodowej. Jest ich 31 par. Budowa nerwu rdzeniowego przypomina budową drzewo, w którym wyróżniamy korzeń, pień i gałęzie.

Wszystkie nerwy rdzeniowe prowadzą dwojakiego rodzaju włókna somatyczne :

• odśrodkowe / ruchowe / eferentne

• dośrodkowe / czuciowe / aferentne

Dodatkowo nerwy rdzeniowe rozprowadzają włókna autonomiczne, sympatyczne w postaci włókien zazwojowych nazywanych gałęziami łączącymi szarymi.

Rogi rdzenia kręgowego :

• przednie - szersze, krótsze

• tylne - węższe, dłuższe

• boczne

Korzenie nerwu rdzeniowego :

KORZEŃ PRZEDNI (radix anterior)

• włókna odśrodkowe ruchowe

• autonomiczne sympatyczne

Włókna ruchowe biorą swój początek z komórek macierzystych ruchowych zlokalizowanych w rogach przednich rdzenia kręgowego. Włókna sympatyczne biorą swój początek z komórek macierzystych autonomicznych, zlokalizowanych w rogach bocznych rdzenia kręgowego. Korzenie przednie nerwów rdzeniowych przebiegają w kanale kręgowym i zmierzają do otworów międzykręgowych.

KORZEŃ TYLNY (radix posterior)

• włókna dośrodkowe czuciowe

• czucia powierzchniowego i głębokiego

Biorą one swój początek z komórek macierzystych czuciowych zlokalizowanych w zwojach rdzeniowych, które położone są w okolicy otworów międzykręgowych. Korzenie tylne nerwów rdzeniowych przebiegają w kanale kręgowym.

Obydwa korzenie (przedni i tylny) budują w okolicy otworów międzykręgowych pień nerwu rdzeniowego (truncus nervi spinalis). Pień ten ma więc 3 rodzaje włókien - czuciowe, ruchowe, autonomiczne sympatyczne

GAŁĘZIE NERWÓW RDZENIOWYCH

GAŁAŹ OPOROWA (ramus meningeus)

Prowadzi ona włókna czuciowe i włókna sympatyczne (w postaci gałęzi łączących szarych). Gałęzie oporowe przebiegają w kanale kręgowym, unerwiając czuciowo i autonomicznie okostną kanału i opony rdzenia kręgowego.

GAŁĄŹ GRZBIETOWA (ramus dorsalis)

Prowadzi włókna czuciowe, ruchowe i sympatyczne (w postaci gałęzi łączących szarych). Gałęzie grzbietowe nerwów rdzeniowych zmierzają na tylną powierzchnię tułowia, unerwiając mięśnie, skórę, stawy i naczynia tylnej powierzchni tułowia od kres potylicznych zaczynając, a na linii pośladkowej kończąc. Gałęzie grzbietowe nn. rdzeniowych przebiegają jako samodzielne nerwy, nie tworząc nigdy zespoleń nerwowych, czyli splotów.

GAŁĄŹ BRZUSZNA (ramus ventralis)

Prowadzi włókna czuciowe, ruchowe i sympatyczne (w postaci gałęzi łączących szarych). Gałęzie brzuszne nerwów rdzeniowych unerwiają skórę, mięśnie, stawy i naczynia w przedniobocznej powierzchnii tułowia, całych kończyn wolnyc. Gałęzie brzuszne nn. rdzeniowych wchodzą między sobą w zespolenia nerwowe, tworząc sploty rdzeniowe, in. somatyczne. Jedynie gałęzie brzuszne nerwów rdzeniowych wychodząc z neuromerów piersiowych, nie tworzą splotów, a przebiegają jako samodzielne nerwy międzyżebrowe.

GAŁĘZIE ŁĄCZĄCE BIAŁE (rami communicans albi)

Włókna autonomiczne sympatyczne przedzwojowe, które po wyjściu z kanału kręgowego kierują się do zwojów pnia współczulnego (zwoje przykręgowe ; ganglion trunci symphatici). W zwojach tych ulegają przełączeniu w gałęzie łączące szare (ramus communicans griseus). Włókna autonomiczne, sympatyczne, zazwojowe, które przyłączają się do gałęzi nerwów rdzeniowych (oporowych, grzbietowych i brzusznych) i razem z nimi rozprzestrzeniają się po ustroju.

GSE - general somatic efferent

GVE - general visceral efferent

GSA - general somatic afferent

GVA - general visceral afferent

SPLOT RAMIENNY (plexus brachialis)

Splot ramienny jest jednym z czterech splotów somatycznych. Powstaje on z gałęzi brzusznych nerwów rdzeniowych wychodzących z neuromerów C5 - Th1. Neuromerem nazywamy taką część rdzenia kręgowego, z której wychodzi jedna para nerwów rdzeniowych.

Gałęzie brzuszne nerwów rdzeniowych tworzą tzw. korzenie splotu ramiennego, które łącząc się ze sobą tworzą pnie splotu ramiennego. Każdy z pni rozwidla się na część przednią i tylną, a po połączeniu odpowiednich części tworzą się pęczki splotu ramiennego.

W splocie ramiennym występują struktury nieboecne w innych splotach :

• gałęzie brzuszne C5 i C6 tworzą pień górny (truncus sup.)

• gałęzie brzuszne C7 - pień środkowy (truncus med.)

• gałęzie brzuszne C8 i Th1 - pień dolny (truncus inf.)

Trzy pnie splotu ramiennego dzielą się na część tylną i część przednią. Powstają z nich 3 pęczki splotu :

• części tylne 3 pni tworzą pęczek tylny (fasciculus posterior)

• części przednie pnia środkowego i przedniego tworzą pęczek boczny (fasciculus lateralis)

• część przednia pnia dolnego tworzy pęczek przyśrodkowy (fasciculus medialis)

Pęczki splotu ramiennego są cechą swoistą tego splotu, nie posiada ich żaden inny splot. Są one najważniejszą częścią splotu, ponieważ stanowią macierz dla wszystkich nerwów splotu ramiennego. Nazwy pęczków wywodzą się od ich położenia względem tętnicy pachowej, która przebiega pomiędzy nimi.

Z pęczków wychodzi 8 nerwów krótkich i 6 długich.

Część nadobojczykowa splotu ramiennego - korzenie splotu i jego pni, leża w szczelinie tylnej mięśni pochyłych (fissura posterior musculorum scaleni) razem z tętnicą podobojczykową. Ogólnie rzecz biorąc jest to powierzchnia trójkąta bocznego szyi, a dokładniej trójkąt łopatkowo-obojczykowy.

Część podobojczykowa splotu ramiennego - pęczki splotu i odchodzące od nich nerwy. Położona jest w jamie pachowej, a same nerwy w części wolnej kończyny górnej.

NERWY KRÓTKIE SPLOTU RAMIENNEGO

Nazwa nerwy krótkie wynika nie z bezwzględnego wymiaru długościowego, ale z faktu, że nerwy te nie zaopatrują części wolnej kończyny górnej. Nerwy krótkie zaopatrują mięśnie obręczy barkowej i większość mięśni powierzchniowych grzbietu.

7 spośród 8 nerwów krótkich wywodzi się z pęczka bocznego splotu, a tylko jeden (nerw pachowy) wychodzi z pęczka tylnego splotu.

Zasięg unerwienia nerwów krótkich :

• n. grzbietowy łopatki (n. dorsalis scapulae) - mm. równoległoboczne większy i mniejszy ; dźwigacz łopatki

• n. podobojczykowy (n. subclavicularis) - m. podobojczykowy

• n. nadłopatkowy (n. suprascapularis) - m. nadrzebieniowy, podgrzebieniowy

• nn. piersiowe przednie (przyśrodkowy i boczny) - m. piersiowy większy i mniejszy ; okolica skóry sutka

• n. piersiowy długi (n. thoracicus longus) - m. zębaty przedni

• n. podłopatkowy (n. subscapularis) - m. podłopatkowy ; obły większy

• n. piersiowogrzbietowy (n. thoracodorsalis) - m. najszerszy grzbietu

• n. pachowy (n. axillaris) - m. naramienny, obły mniejszy ; skóra okolicy bocznej ramienia

Wszystkie nerwy krótkie splotu ramiennego są ruchowe, poza :

- nn. piersiowe przednie ; n. pachowy - czuciowe i ruchowe

NERWY DŁUGIE SPLOTU RAMIENNEGO

Sposród 6 nerwów długich splotu tylko 2 są wyłącznie czuciowymi :

• n. skórny przyśrodkowy ramienia (n. cutaneus brachii medialis)

• n. skórny przyśrodkowy przedramienia (n. cutaneus antebrachii medialis)

Oba wywodzą się z pęczka przyśrodkowego i zgodnie ze swoją nazwą zaopatrują równoimienne obszary skóry. Pozostałe nerwy długie są mieszane (czuciowo-ruchowe) :

• n. mięśnioskórny (n. musculocutaneus), n. pośrodkowy (n. medianus), n. łokciowy (n. ulnaris) zawiadują mięśniami części przedniej, tj. unerwiają zginacze.

Skóra tylna kończyny górnej zaopatrywana jest tak ruchowo, jak i czuciowo przez nerw promieniowy (n. radialis), który w związku z tym możemy nazwać uniwersalnym nerwem prostowników.

• pęczek tylny n. promieniowy (n. radialis)

• pęczek boczny n. mięśnioskórny (n. musculocutaneus), n. pośrodkowy (n. medianus)

• pęczek przyśrodkowy

• n. łokciowy (n. ulnaris)

• n. skórny przyśrodkowy ramienia (n. cutaneus brachii medialis)

• n. skórny przyśrodkowy przedramienia (n. cutaneus antebrachii medialis)

N. MIĘŚNIOSKÓRNY (N. MUSCULOCUTANEUS)

Z jamy pachowej przechodzi on do bruzdy przyśrodkowej bicepsa, zmierza ku bokowi i perforuje m. kruczoramienny, po czym rozkrzewia się w mięśniu ramiennym i bicepsie. Wychodzi on na powięź i jako nerw skórny boczny przedramienia zaopatruje czuciowo równoimienny obszar przedramienia. Ruchowo unerwia on mięśnie zginacze ramienia, a czuciowo skórę bocznej okolicy przedramienia.

N. POŚRODKOWY (N. MEDIANUS)

Przez ramię przebiega tranzytem, co oznacza, że niczego nie unerwia tam. Z jamy pachowej zstępuje on do bruzdy przyśrodkowej bicepsa, wstępuje do dołu łokciowego, przeszywa m. nawrotny obły (pronator teres) i układa się pomiędzy powierzchniowymi a głębokimi zginaczami przedramienia, po czym przechodzi na rękę jako jedyny nerw przechodzi przez kanał nadgarstka (canalis carpi).

Ruchowo zaopatruje on na przedramieniu większość zginaczy poza :

• m. zginacz łokciowy nadgarstka (flexor carpi ulnaris)

• część łokciowa m. zginacza palców głębokiego (pars ulnaris m. flexor digitorum profundi)

Na ręku zaopatruje on mięśnie kłębu (thenar) :

• m. odwodziciel kciuka krótki (abductor pollicis brevis)

• głowa powierzchowna m. zginacza krótkiego kciuka (caput superficiale flexoris pollicis brevis)

• I i II m. glistowaty (mm. lumbricales)

Czuciowo na ręku zaopatruje on skórę dłoni w kierunku promieniowym od osi IV paliczka oraz skórę paliczków dystalnych po stronie grzbietowej.

N. ŁOKCIOWY (N. ULNARIS)

Z jamy pachowej wchodzi do bruzdy przyśrodkowej bicepsa, perforuje on błonę międzymięśniową ramienia, owijając się w bruździe nerwu łokciowego kości ramiennej. Na przedramieniu miejscem pilotującym jest zginacz łokciowy nadgarstka (flexor carpi ulnaris). Na rękę zstępuje jako gałąź dłoniowa omijając kanał nadgarstka i dzieli się na gałąź powierzchowną i głęboką.

Nerw łokciowy przez ramię przebiega tranzytem.

Na przedramieniu zaopatruje ruchowo :

- m. flexor carpi ulnaris i pars ulnaris flexor digitorum profundi (uzupełnia n. medianus !).

Na ręku zaopatruje ruchowo :

• wszystkie mięśnie międzykostne (mm. interossei)

• III i IV mm. glistowate (mm. lumbricales)

• 4 mięśnie kłębika (hypothenar)

• 1,5 mięśnia kłębu (thenar) tj, : m. przwodziciel krótki kciuka (adductor pollicis brevis), głowa głęboka m. zginacza krótkiego palucha (caput profundi m. flexoris pollicis brevis)
  (uzupełnia n. medianus !)

Czuciowo zaopatruje on 1/3 powierzchni dłoni po stronie łokciowej oraz skórę po stronie łokciowej grzbietu ręki do osi przebiegającej przez palec III (środkowy).

W swoim przebiegu nerw łokciowy omija :

• fossa ulnaris

• canalis carpi

N. PROMIENIOWY (N. RADIALIS)

Opuszcza jamę pachową, spiralnie okalając trzon kości ramieniowej, gdzie przebiega w sulcus nervi radii pomiędzy 3 głowami tricepsa. By nie zostać na stronie wyprostnej stawu łokciowego wstępuje on do bruzdy bocznej bicepsa i do dołu łokciowego, gdzie rozdwaja się na gałąź powierzchowną i głęboką.

Powierzchowna - w bruździe promieniowej przedramienia i zstępuje na grzebiet ręki.

Głęboka - perforuje supinatora i rozkrzrewia się w prostownikach

Ruchowo zaopatruje :

• Wszystkie prostowniki ramienia i przedramienia

Czuciowo jako nerw skórny tylny ramienia i przedramienia zaopatruje :

• skórę równoimiennej okolicy

• skórę 2,5 palca po stronie promieniowej grzbietu ręki przebiegającą przez oś palca środkowego. Za wyjątkiem paliczków dystalnych.

3

---