1. Drukarstwo

1. Wynalazek druku doprowadził do zwiększenia dynamiki przekazu informacji, stworzył swego rodzaju universum myśli - ale nie był sam w sobie wynalazkiem nacechowanym ideowo.

2. Biblia Gutenbergowska (tzw. 42-wierszowa) - 1455 r.

3. W pierwszych latach drukarstwa książka drukowana kosztowała ok. 20% ceny książki rękopiśmiennej.

4. Pierwszy wędrowny warsztat drukarski w Polsce - 1473 r. (Bawarczyk, Kasper Straube), późniejszy - Szwajpolt Fiol (1491 r.).

5. Nieprzerwaną historię polskiego drukarstwa rozpoczyna rok 1503. Wtedy to do Krakowa przybywa z Metzu Kasper Hochfeder i zakłada drukarnię (dwa lata później przejmuje ją Jan Haller). Z tego też warsztatu wyszedł w 1506 r. Statut Łaskiego, na którego czele umieszczono tekst Bogurodzicy (pierwszy druk polski na ziemiach Rzeczypospolitej, drugi w historii drukarstwa)

6. Początkowo Haller był monopolistą, jednak w 1510 roku jego pracownik, Florian Ungler, założył własną drukarnię. U niego to ukazały się m.in. pisma Pawła z Krosna, Raj duszny Biernata z Lublina

7. Najchlubniej zapisany w dziejach literatury jest jednak warsztat Hieronima Wietora, który powrócił do Krakowa z Wiednia w 1517 roku, a od 1518 rozpoczął działalność warsztat - tam m.in. Ezop Biernata z Lublina, niektóre dialogi Reja. Oficynę tę przejął Łazarz Andrysowicz (Drukarnia Łazarzowa), a następnie - jego syn, Jan Januszowski.

2. Walka o język

1. Powstający ogólnokrajowy rynek księgarski sprzyjał ujednolicaniu norm ogólnopolskiego języka literackiego - głównie ortograficznych

2. Pierwszy traktat o ortografii polskiej - ok. 1440 r., Jakub Parkoszowic z Żórawicy. 1512 - Ortographia seu modus recte scribendi Stanisława Zaborowskiego, 1551- Ortografia polska, to jest Nauka pisania i czytania

3. Szkolnictwo i nauka

1. Kopernik: odkrycie Mikołaja Kopernika budziło kontrowersje z powodu wersetu z Księgi Jozuego (Joz 10, 13): I stanęło słońce i księżyc, aż się pomścił lud nad nieprzyjacioły swymi. Druku w Norymberdze pilnował teolog protestancki Andreas Osiand, który bez wiedzy autora wycofał jego przedmowę, zamieszczając zamiast niej własną (określającą zawartość dzieła jako zbiór niepewnych jeszcze hipotez). Dzieło znalazło się na indeksie dopiero w 1616 r. (po wystąpieniach Giordana Bruna i Galileusza).

2. Akademia Krakowska: w XV w. w jej kręgach pojawia się żywe zainteresowanie kulturą humanistyczną Włoch i antykiem. Słuchacze po 1540 (kiedy to humaniora stanowią już 30, nie 20 procent programu) to pokolenie m.in. Kochanowskiego - ale temu pokoleniu Akademia Krakowska już nie wystarczy (Kochanowski, Zamujski, Sęp Szarzyński). Wśród wychowanków Akademii znajdziemy jednak starsze pokolenie przedstawicieli polskiego renesansu: Kopernika, Frycza Modrzewskiego, Hozjusza, Dantyszka, Klerykę.

3. 1564 - sprowadzenie jezuitów do Braniewa

4. 1594-1605 - okres świetności Akademii Zamojskiej (założonej po nieudanych próbach utworzenia Collegium Regium)

4. Mecenat

1. Mecenatowi zawdzięczał możliwość nauki m.in. syn chłopa z Januszkowa pod Żninem - Klemens Janicki. Książę pruski Albrecht subsydiował zagraniczne studia Kochanowskiego, Stanisław Kleryka - zatroszczył się o Łukasza Górnickiego, swojego siostrzeńca.

---