Układ pokarmowy
Układ pokarmowy składa się z następujących elementów :
jamy ustnej wraz z narządami pomocniczymi : zęby i język,
gardła,
przełyku,
żołądka,
jelito cienkie i związane z nim gruczoły trawienne : trzustka i wątroba,
jelito grube,
odbytnica.
Jama ustna
jama ustna jest pierwszym odcinkiem układu pokarmowego, jej zadaniem jest :
pobranie pokarmu,
posiekanie i rozdrobnienie,
wstępne trawienie,
sformułowanie w kęsy i przesunięcie do gardła,
ponadto jama ustna jest narządem smaku i mowy
w jamie ustnej wyróżniamy :
przedsionek,
jamę ustna właściwą
w jamie ustnej występują dwa narządy :
zęby :
umożliwiają rozdrabnianie pokarmu,
wyróżniamy dwupokoleniewe uzębienie : zęby mleczne oraz zęby stałe,
zęby mleczne :
człowiek ma 20 zębów mlecznych
8 siekaczy, 4 kły i 8 zębów trzonowych,
zęby stałe
człowiek ma 32 zęby stałe,
8 siekaczy, 4 kły, 8 zębów przedtrzonowych i 12 zębów trzonowych,
każdy ząb zbudowany jest z :
korony zęba,
szyjki zęba,
korzenia zęba,
wierzchołka zęba,
komory zęba wypełnionej miazgą zęba zawierającą naczynia i nerwy,
kanał korzenia w który przebiegają nerwy i naczynia,
w zębie występuje substancja twarda w postaci : zębiny, kostniny i szkliwa oraz substancja miękka: miazga zębowa,
rozwój zębów :
język:
w języku wyróżniamy: nasadę, trzon i wierzchołek,
język jest tworem mięśniowym i bierze udział w formułowaniu pokarmu w kęsy oraz umożliwia odbieranie bodźców smakowych,
na powierzchni języka znajdują : brodawki okólne, grzybowate, nitkowate i liściaste,
w jamie ustnej znajdują się ujścia 3 par gruczołów ślinowych:
gruczołów przyusznych,
gruczołów podjęzykowych,
gruczołów podszczękowych
gruczoły wydzielają ślinę, która bierze udział w trawieniu wstępnym pokarmu,
Gardło
gardło jest miejscem gdzie krzyżują się drogi układu pokarmowego i oddechowego:
w układzie pokarmowym w gardle przechodzi pokarm z jamy ustnej do przełyku,
w układzie oddechowym w gardle przechodzi powietrze jamy nosowej do tchawicy.
na ścianach bocznych gardła znajduje się ujście trąbki słuchowej otoczone wałami trąbkowymi i skupiskami tkanki chłonnej tworzącej migdałki trąbkowe.
w miejscu przejścia sklepienia gardła w ścianę tylną jest skupienie tkanki limfatycznej, są to trzy migdałki gardłowe.
Przełyk
przełyk łączy gardło z żołądkiem,
wyróżniamy trzy odcinki przełyku :
szyjny,
piersiowy,
brzuszny.
przełyk jest rurą mięśniowa pokryta z zewnątrz luźną tkanką łączna, a od wewnątrz błoną śluzową,
przełyk ma długość około 25 cm,
przełyk zawiera trzy fizjologiczne przewężenia:
pierwsze w miejscu przejścia gardła w przełyk,
drugie na wysokości rozwidlenia tchawicy,
trzecie przy przejściu przez przeponę.
Żołądek
żołądek ma kształt haka i stanowi worek mięśniowy,
żołądek od góry łączy się z przełykiem a od dołu z jelitem cienkim,
w żołądku wyróżniamy:
wpust (miejsce przejścia przełyku w żołądek),
dno,
trzon,
dwie powierzchnie ściany : przednią i tylną,
krzywiznę mniejszą skierowaną w prawo ku wątrobie,
krzywiznę większą skierowaną w lewo ku śledzionie,
część odźwiernikową z odźwiernikiem (łączy żołądek z jelitem cienkim - dwunastnicą)
żołądek jest narządem wewnątrzotrzewnym :
z zewnątrz pokrywa go błona surowicza otrzewna,
pod otrzewną znajduje się w trzech warstwach tkanka mięśniowa gładka,
wnętrze żołądka wysłane jest błona śluzowa :
błona śluzowa wytwarza soki trawienne ,
błona śluzowa składa się z trzech typów komórek :
komórki pierwszego typu produkują mucynę, substancję chroniącą śluzówkę żołądka,
komórki drugiego typu produkują enzymy trawienne : głównie pepsynę,
komórki trzeciego typu wytwarzają kwas solny,
dzięki nim następuje trawienie węglowodanów i białek,
Jelito cienkie
jest najdłuższym 5 m odcinkiem przewodu pokarmowego,
ciągnie się ono od odźwiernika do zastawki krętniczo - kątniczej,
zadaniem jelita cienkiego jest :
trawienie węglowodanów,
trawienie białek,
trawienie tłuszczy,
resorpcja składników odżywczych do krwioobiegu,
w jelicie cienkim wyróżniamy trzy odcinki:
dwunastnicę,
jelito czcze,
jelito kręte.
dwunastnica:
ma długość 24-30 cm,
w dwunastnicy wyróżniamy :
opuszkę,
część zstępującą,
w tej części znajduje się brodawka dwunastnicza większa, która stanowi ujście bańki wątrobowo - trzustkowej,
oraz brodawka dwunastnicza mniejsza, która stanowi ujście przewodu trzustkowego dodatkowego,
część poziomą dolną,
część wstępującą która zagięciem dwunastniczo - czczym przechodzi w jelito czcze,
jelito czcze:
ma długość 2 m,
ma własną kreskę dzięki czemu przez skurcz może przesuwać pokarm,
jelito biodrowe - kręte
ma długość 2,5 - 3 m
budowa jelita cienkiego :
od zewnątrz pokrywa je otrzewna,
pod otrzewną leżą dwie warstwy tkanki mięśniowej:
jedna jest położona podłużnie,
druga jest położona okrężnie,
następnie występuje warstwa błony podśluzowej,
pod błoną podśluzową występuje warstwa błony śluzowej z charakterystycznymi fałdami okrężnymi na których znajdują się kosmki jelitowe.
Jelito grube
ma długość 1,5 - 2 m,
rozpoczyna się zastawką krętniczo - kątniczą a kończy odbytem,
zadanie jelita grubego jest:
treści pokarmowe ulegają gniciu (rozjładają nie wchłonięte i nie strawione resztki pokarmowe) przez obfite wydzielanie śluzu i bogatą florę bakteryjną,
następuje zagęszczenie resztek pokarmowych przez wchłonięcie wody i powstaje kał.
w jelicie grubym wyróżniamy następujące elementy :
jelito ślepe (kątnicę),
okrężnicę,
odbytnicę,
jelito ślepe:
położone jest w prawym talerzu biodrowym,
nie ma kreski i dla tego jest mało ruchliwe,
od ściany jelita ślepego odchodzi wyrostek robaczkowy:
wyrostek robaczkowy jest obficie wyposażony w tkankę limfatyczną,
jego długość wynosi około 7 - 10 cm,
w miejscu ujścia wyrostka do jelita znajduje się zastawka,
okręznica:
okrężnica okrąża pętle jelita cienkiego
składa się z następujących części :
okrężnicy wstępującej,
zgięcia prawego wątrobowego,
okrężnicy poprzecznej,
zgięcia lewego śledzionowego,
okrężnicy esowatej
odbytnica
fałdy błony śluzowej układaj się w postaci podłużnych słupów odbytniczych,
słupy w dolnej części odbytnicy łączą się tworząc zatokę odbytu,
odbyt zamknięty jest mięśniami zwieraczami wewnętrznymi (zbudowane z mięśni gładkich) i zewnętrznymi (zbudowanymi z mięśni poprzecznie prążkowanych)
w ścianach odbytnicy znajduje się duża ilość splotów żylnych, które poniżej słupów tworzą pas splotu odbytniczego.
Gruczoły trawienne:
wątroba
jest narządem miąższowym stanowiącym gruczoł trawienny w którym zachodzą bardzo złożone procesy niezbędne dla życia organizmu,
kształt wątroby jest zmienny i zależy od stanu innych sąsiadujących z nią narządów,
wyróżniamy w wątrobie następujące powierzchnie :
przeponową,
wypukłą,
trzewną.
zadaniem wątroby jest:
wytwarzanie żółci (sok trawienny około 1 l na dobę), która bierze udział w trawieniu i absorpcji tłuszczu,
oczyszcza krew z szkodliwych substancji wchłanianych z przewodu pokarmowego,
przetwarza składniki pokarmowe na substancje łatwo przyswajalne przez komórki i tkanki organizmu,
magazynuje składniki odżywcze,
budowa wątroby:
z zewnątrz pokryta jest otrzewną,
pod otrzewną znajduje się torebka włóknista - łącznotkankowa,
od torebki pasma tkanki łącznej wnikają w miąższ wątroby i dzielą go na zraziki w kształcie pryzmatów,
zrazik wątrobowy jest jej jednostką architektoniczną, zbudowana z komórek wątrobowy ułożonych promieniście wkoło żyły środkowej, tętnicy wątrobowej i przewodu żółciowego,
przewody żółciowe zbierają żółć wytwarzaną przez komórki wątrobowe i odprowadzają ją do przewodu pokarmowego,
nadmiar żółci jest gromadzony w pęcherzyku żółciowym gdzie ulega zagęszczeniu,
trzustka
jest drugim pod względem wielkości gruczołem trawiennym,
trzustka jest gruczołem wydzielania zewnętrznego i wewnętrznego,
część zewnątrzwydzielnicza wytwarza sok trzustkowy zawierający enzymy trawiące : węglowodany (amylaza), białka (trypsyna) i tłuszcze (lipaza).
Rozwój układu pokarmowego:
układ pokarmowy rozwija się z endodermy,
jedynie początkowy i końcowy odcinek układu pokarmowego jest pochodzenia ektodermalnego,
w 3-4 miesiącu życia płodowego występują zasadnicze elementy układu pokarmowego,
dostateczną sprawność funkcjonalną wykazują około 6 miesiąca życia wewnątrz macicznego.
15
Aparat wegetatywny - Układ pokarmowy
Wyszukiwarka