Pyt. 10 Rada Państwa
Rada Państwa na ziemiach polskich powstała na mocy postanowień Małej Konstytucji z dnia 19 lutego 1947 roku jako jeden z najwyższych organów władzy wykonawczej Rzeczypospolitej Polskiej (do 1952 r.), a następnie PRL. Na mocy Konstytucji z 1952 r. otrzymała również część kompetencji właściwych organom władzy ustawodawczej i sądowniczej. Po zlikwidowaniu urzędu Prezydenta RP Rada Państwa przejęła jego kompetencje. Według ustaleń Małej Konstytucji z 1947 r., w skład Rady wchodzili: Prezydent RP (do 1952 r.) - Przewodniczący (pierwszym był Bolesław Bierut, ostatnim - Wojciech Jaruzelski), Marszałek i Wicemarszałek Sejmu, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, Naczelny Dowódca Wojska Polskiego (w przypadku wojny) i maksymalnie 3 osoby powołane przez Sejm na jednomyślny wniosek Rady Państwa (opcjonalnie). Konstytucja PRL z 1952 r. zmieniła te ustalenia - RP stała się organem wybieranym na pierwszym posiedzeniu Sejmu i składającym się z:
- Przewodniczącego
- czterech zastępców Przewodniczącego
- Sekretarza Rady Państwa
- dziewięciu członków (od 1961 roku jedenastu)
Kandydatów do Rady Sejm wybierał spośród swojego grona. Marszałek Sejmu i wicemarszałkowie mogli być wybrani do Rady Państwa jako zastępcy Przewodniczącego lub członkowie. Po upływie kadencji Sejmu Rada Państwa działała aż do wyboru nowego składu Rady Państwa przez Sejm kolejnej kadencji. Rada Państwa podlegała w całej swojej działalności Sejmowi, działała na zasadzie kolegialności. Radę Państwa reprezentował Przewodniczący lub jego zastępca.
Kompetencje Rady Państwa:
przydzielone na mocy Małej Konstytucji z 1947:
a) sprawowanie zwierzchniego nadzoru nad terenowymi radami narodowymi w granicach uprawnień Krajowej Rady Narodowej i Prezydium Krajowej Rady Narodowej na zasadzie ustawy z dnia 11 września 1944 r. o organizacji i zakresie działania rad narodowych,
b) zatwierdzanie dekretów z mocą ustawy, uchwalonych na podstawie pełnomocnictw, udzielonych Rządowi przez Sejm,
c) kompetencje Prezydium Krajowej Rady Narodowej, wynikające z obowiązującego ustawodawstwa,
d) podejmowanie uchwał w przedmiocie wprowadzenia stanu wyjątkowego lub wojennego (art.19 ust.2 Małej Konstytucji - zarządzenie o wprowadzeniu stanu wojennego lub wyjątkowego wydawane jest przez RP na wniosek Rady Ministrów, a następnie zatwierdzane bądź odrzucane przez Sejm),
e) wyrażanie zgody na ogłoszenie ustaw o budżecie, narodowym planie gospodarczym i poborze rekruta w przypadkach przewidzianych w art. 8,
f) inicjatywa ustawodawcza,
g) rozpatrywanie sprawozdań Najwyższej Izby Kontroli oraz zlecanie NIK jednorazowych lub stałych kontroli wszystkich lub niektórych jednostek samorządowych oraz związków lub instytucji, korzystających z pomocy Państwa lub wykonujących czynności zlecone w zakresie administracji publicznej.
przydzielone na mocy Konstytucji Lipcowej z 1952:
1) zarządzanie wyborów do Sejmu (najpóźniej na miesiąc przed upływem kadencji Sejmu, wyznaczając datę wyborów na dzień przypadający w okresie 2 miesięcy od zakończenia obecnej kadencji Sejmu),
2) zwoływanie sesji Sejmu (co najmniej dwa razy w roku oraz obowiązkowo na wniosek 1/3 ogólnej liczby posłów),
3) ustalanie powszechnie obowiązujących wykładni ustaw,
4) wydawanie dekretów z mocą ustawy w okresach między sesjami Sejmu (Rada Państwa przedstawiała dekrety Sejmowi na najbliższej sesji do zatwierdzenia - dekrety wydane przez Radę Państwa podpisywał Przewodniczący Rady Państwa i jej Sekretarz; ogłoszenie dekretu w Dzienniku Ustaw zarządzał Przewodniczący Rady Państwa).
5) mianowanie i odwoływanie pełnomocnych przedstawicieli Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej w innych państwach,
6) przyjmowanie list uwierzytelniających i odwołujących akredytowanych przy Radzie Państwa przedstawicieli dyplomatycznych innych państw,
7) ratyfikowanie i wypowiadanie umów międzynarodowych,
8) obsadzanie stanowisk cywilnych i wojskowych, przewidziane ustawami,
9) nadawanie orderów, odznaczeń i tytułów honorowych,
10) stosowanie prawa łaski,
11) wykonywanie innych funkcji, przewidziane dla Rady Państwa w Konstytucji lub przekazane jej przez ustawy.
12) wprowadzanie stanu wojennego na części lub na całym terytorium PRL lub ogłaszanie częściowej lub powszechnej mobilizacji w przypadku naruszenia bezpieczeństwa państwa.
13) powoływanie i odwoływanie Prokuratora Generalnego Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej.
14) sprawowanie zwierzchniego nadzoru nad radami narodowymi.
Dodatkowo, w okresach między sesjami Sejmu Rada Państwa na wniosek Prezesa Rady Ministrów mogła powołać i odwołać członków Rady Ministrów. Rada Państwa przedstawiała swoją uchwałę Sejmowi do zatwierdzenia na najbliższej sesji. Zadaniem RP było także wybieranie składu Sądu Najwyższego (na 5 letnią kadencję).
W praktyce Rada Państwa działała początkowo (1952-56) jako „zastępczy parlament” z dominującą funkcją ustawodawczą; po 1956 ograniczała się do wykonywania kompetencji własnych i pełniła funkcje reprezentacyjne, interweniowała tylko w sytuacjach nadzwyczajnych (uchwalając dekret o stanie wojennym).
Rada Państwa działała do 19 lipca 1989 - dnia wyboru Prezydenta ( Wojciech Jaruzelski ). Zgodnie z ustawą o zmianie Konstytucji z 7 kwietnia 1989, kompetencje Rady Państwa przeszły na Prezydenta PRL (od 31 grudnia 1989 - Prezydenta RP).