Alfred Marshall 1842-1924 z wykształcenia matematyk, profesor uniwersystetu w Cambridge, jeden z założycieli Brytyjskiego Stowarzyszenia Ekonomicznego, później przemianowanego na Królewskie Stowarzyszenie Ekonomiczne. 1890 - wydał "Zasady ekonomiki"
Termin ekonomika miał wskazywać na ścisły, wręcz przyrodniczy charakter nauki ekonomii (analogia do fizyki, można formuować prawa).
Zjawiska społeczno-gospodarcze różnią się między sobą, więc trudno jednak przewidywać ścisłe prawa. Dzieła Marshala były wykorzystywane jako podręczniki w krajach anglosaskich.
Marshal wyróżnia:
cenę popytu - jest to cena, którą konsument jest skłonny zapłacić za jednostkę dobra
krańcową cenę popytu-cena, którą konsument chce zapłacić za ostatnią nabywaną jednostkę jakiegoś dobra
Marshall uważa, że o cenie rynkowej decyduje krańcowa cena popytu.
Gdyby krańcowa cena popytu była wyższa od ceny rynkowej, to konsument skłonny byłby zwiększyć zakupy do momentu wyrównania się tych obu cen.
Marshall w związku z rozważaniem dotyczącym ceny jako pierwszy wprowadził pojęcie cenowej elastyczności popytu , która odzwierciedla stopień zmiany popytu pod wpływem zmiany ceny. Elastyczność popytu wyznaczył wzorem:
Cenowa elastyczność popytu to stosunek względnej zmiany popytu do względnej zmiany ceny.
Elastyczność popytu jest ujemna, gdyż z reguły zmiany cen i popytu są przeciwne: wzrostowi ceny odpowiada spadek popytu.
gdy: Ep=(-1) -popyt jest proporcjonalny, zmianie ceny o 1% towarzyszy zmiana popytu w wysokości 1%
Ep=[0;-1] popyt nieproporcjonalny , zmianie ceny o 1% towarzyszy mniejsza zmiana popytu (mniejszy stopień reakcji popytu na zmianę ceny)
Ep<(-1) - popyt elastyczny, zmianie ceny o 1% towarzyszy większa niż 1% zmiana popytu o 1,5%, 3%
Krańcowym przypadkiem popytu nieelastycznego jest popyt sztywny, neutralny wobec każdej zmiany ceny.
Ep=0 - popyt sztywny
Elastyczność popytu na rózne dobra jest różna, każde dobro ma swoją elastyczność, różna jest też elastyczność popytu w róznych punktach krzywej popytu. Im bardziej stromo opada krzywa popytu, tym słabiej reaguje popyt na zmianę ceny.
Marshall badał tylko reakcję popytu na zmianę ceny własnej danego wyrobu. Pojęcie elastyczności cenowej mieszanej (reakcję zmiany popytu na zmianę cen różnych dóbr) wprowadzono później, później też wprowadzono pojęcie elastyczności dochodowej.
Marshall badał elastyczność prostą.
Marshalla teoria podaży
Marshall analogicznie do ceny popytu wprowadził pojęcie ceny podaży.
Przez cenę podaży określonego towaru w danym okresie rozumie cenę, po której te towary zostały wyprodukowane i zaoferowane na rynku.
O cenie podaży decydują koszty produkcji. Koszty produkcji ujmuje w sposób tradycyjny, jako sumę wynagrodzeń czynników produkcji.
Wyróżnia 4 czynniki produkcji: 3 tradycyjne:*kapitał*praca*ziemiai wprowadza czynnik *organizacja
Uosobieniem tego 4-go czynnika jest przedsiębiorca, który za swoje funkcje organizacyjne, kierownicze otrzymuje odpowiednie wynagrodzenie- dochód przedsiębiorcy.
Od Marshalla w sposób powszechny przyjęto dzielić zysk na 2 kategorie dochodu: :
-wynagrodzenie, dochód WŁAŚCICIELA KAPITAŁU
-zysk przedsiębiorcy, wynagrodzenie kierownika zakładu
Marshall jako pierwszy podzielił koszty całkowite na koszty stałe i koszt zmienne.
Koszty stałe są niezależne od wielkości produkcji, natomiast zmienne są funkcją wielkości produkcji:
-rosną, gdy produkcja rośnie
-maleją, gdy produkcja maleje
Koszty stałe to przede wszystkim:
*koszty amortyzacji *procent od wyłożonego kapitału *płace personelu kierowniczo-technicznego
Koszty zmienne to:
^koszty robocizny ^płace pracowników bezpośrednio produkcyjnych ^koszty surowca ^koszty materiałów pomocniczych
Podział kosztów na stałe i zmienne ma sens w odniesieniu do krótkiego okresu czasu, bo w długim okresie wszystkie elementy kosztów są zmienne.
W krótkim okresie czasu przedsiębiorca może zareagować na zmianę warunków rynkowych jedynie poprzez zmianę stopnia wykorzystania posiadanych mocy wytwórczych, np. zatrudniając więcej robotników bez zmiany technologii, postępu technicznego, przez lepsze wykorzystanie czasu pracy.
W długim okresie czasu może zmienić skalę całego aparatu wytwórczego i wówczas wszystkie elementy kosztów są zmienne.
Marshall do analizy wprowadził czynnik czasu. Wskazał, że wzajemne dostosowanie się popytu i podaży wymaga pewnego czasu, zwłaszcza dostosowanie się podaży do popytu.
W krótkim okresie czasu o cenie decyduje popyt (tylko on może ulec zmianie), natomiast w długim okresie czasu podaż.
Rozróżnienie kosztu stałego, zmiennego, krótkiego i długiego okresu pozwoliło ująć Marshallowi proces kształtowania się cen w 3 różnych okresach czasu: 3 sytuacje rynkowe
1. gdy analizuje się sytuację rynkową w określonym momencie czasu, to podaż nie może ulec żadnej zmianie, o cenie decyduje wówczas popyt, cena rynkowa równa jest krańcowej cenie popytu tzw. cena bieżąca
2. jeżeli analizuje się sytuację rynkową w krótkim okresie czasu, to przedsiębiorstwo może zareagować na zmiany rynkowe poprzez:
-zmianę stopnia wykorzystania posiadanych mocy wytwórczych
jednak bez inwestycji.
Wówczas na rynku kształtuje się równowaga cena krótkookresowa normalna
a w przedsiębiorstwie równowaga niestała oznaczająca że *przedsiębiorstwo posiada niewykorzystane moce produkcyjne, bądź *zwiększyło produkcję ponad stan optymalny.
O ile cena bieżąca nie miała żadnego związku z kosztem, o tyle cena krótkookresowa normalna musi pokryć przynajmniej koszty krótkookresowe zmienne, w przeciwnym wypadku działalność przedsiębiorstwa byłaby z punktu widzenia krótkiego okresu czasu nieracjonalna i przedsiębiorstwo ponosiłoby straty.
3. gdy rozważa się sytuację rynkową w długim okresie to podaż można dostosować do popytu nie tylko poprzez:
*zmianę stopnia wykorzystania sił wytwórczych, ale również poprzez
*zmiany w skali tego aparatu drogą inwestycji
Wówczas na rynku kształtuje się cena długookresowa normalna , a w przedsiębiorstwie równowaga stała.
O ile cena krótkookresowa narmalna musiała pokryć przynajmniej koszty
zmienne to cena długookresowa normalna musi pokryć:
-koszty stałe
-koszty zmienne
w przeciwnym razie działalność przedsiębiorstwa byłaby z punktu widzenia długiego okresu czasu nieopłacalna i przedsiębiorstwo odnosiłoby straty.
Wkład Marshalla do teorii ekonomii wiąże się głównie z analizą mechanizmu rynkowego.
-Wprowadził on do ekonomii pojęcie elastyczności popytu, -stworzył podstawę teorii równowagi przedsiębiorstwa
-wprowadził do ekonomii czynnik czasu co później stało się podstawą ujęć dynamicznych w ekonomii
Jednak teoria ceny i wartości Marshalla jest wadliwa: uważa, że o cenie decyduje:
* użyteczność krańcowa (element subiektywny), określająca popyt
* koszty produkcji (element obiektywny) określające podaż
Marshall bada siły wpływające na popyt i podaż odrębnie, ich współdziałanie ujawnia się na rynku, gdzie tworzą cenę. Takie ujęcie problemu jest niepełne, związek popytu i podaży występował już w produkcji, gdzie powstają dochody, a te wpływają na popyt.
Rozmiary i struktura dochodów związane są z typem stosunków produkcji.
Walor teorii Marshalla stanowi to, że bada nie tylko popyt, ale i podaż jako czynniki wyznaczające poziom cen, jednak jego subiektywna ocena kosztów musi być poddana krytyce.
Badał mechanizm rynkowy, sferę cyrkulacji. Uważał, że życiem gospodarczym rządzą prawa proporcjonalności, prawa równowagi.
Uważa, że do równowagi dążą poszczególne jednostki jak i cała gospodarka. Czynnikiem sprzyjającym jest wolna konkurencja. Pomija działania sił prowadzące do nierównowagi gospodarczej. idealizuje gospodarkę kapitalistyczną w XIX wieku.
TEORIA INTERWENCJONIZMU PAŃSTWOWEGO
JOHNA MAYNARDA KEYNES'A
Powstała w latach 30-stych XX wieku. Stanowi przełom w dotychczasowych poglądach na rolę państwa w gospodarce.
Keynes podważa liberalne założenia i wykazuje ich nieprzydatność w warunkach kapitalizmu państwowo-monopolistycznego.
Do tego czasu uważano, że gospodarka działa automatycznie, w oparciu o prawa Saya wywodzące się od Ricarda. -gospodarka automatycznie nie dopuszcza do ogolnego kryzysu nadprodukcji.
W/g Saya każda sprzedaż towarów oznacza równocześnie kupno równej wartości innych towarów.
I chociaż mogą występować różnice w popycie i podaży na poszczegolne dobra, to ogólna podaż równa się popytowi ogólnemu.
Do czasów Keynesa uważano, że gospodarka automatycznie znajdzie wyjście z kryzysu (liberalizm najlepszą polityką gospodarczą).
W latach 20-tych w wielu państwach, również w Polsce powstawały instytuty badań koniunktury
(E. Lipiński Instytut przebiegu Koniunktury i cen)
najbardziej znany był instytut na Harvardzie.
Na podstawie analizy statystycznej przebiegu szeregu wskaźników starano się ustalić przebieg koniunktury gospodarczej.
W 1929 wybuchł niezwykle ostry i długotrwały, o światowym zasięgu kryzys gospodarczy. Wówczas załamały się przewidywania i wyjaśnianie kryzysów przy pomocy prawa Saya dopuszczające tylko lokalne zadłużenie.
Społeczności szeregu państw żądały ostrej polityki państwa.
Szereg państw zastosowało nowe metody walki z kryzysem. Tzw. polityka interwencyjna miała miejsce m.in. w USA po dojściu do władzy F.D. Roosevelta, który prowadził politykę "new deal".
Miała również miejsce w Niemczech po dojściu do włądzy Hitlera oraz we Włoszech za Benito Mussoliniego.
Środki interwencyjnej polityki sprowadzałyby się do:
- prób zwiększenia globalnego zatrudnienia drogą prowadzenia robót publicznych (państwowych)
- prób zwiększenia efektywnego popytu ludności drogą odpowiedniej polityki socjalnej (zasiłki dla bezrobotnych)
- drogą zwiększania popytu na produkty przemysłu cieżkiego (zakupy interwencyjne realizowane przez państw-Niemcy, Włochy -emisja pustego pieniądza)
Próby interwencyjnej polityki i ich efekty stały się praktyczną podstawą stworzonej przez Keynesa teorii interwencjonizmu państwowego.
Keynesa teoria interwencjonizmu państwowego
jest teorią państwowo-monopolistycznego stadium rozwoju kapitalizmu.
Keynes był obrońcą kapitalistów. Podjął w swej teorii próbę uzasadnienia w warunkach ideologicznej że współczesny mu kapitalizm jest możliwy do zreformowania. Rozwijał ideę tzw. regulowanego , sterowanego przez mądrą politykę kapitalizmu.
Jest on efektywniejszy niż kapitalizm wolnokonkurencyjny.
John Maynard Keynes (1883-1946) studiował ekonomię w Cambridge pod kierunkiem A. Marshalla. Tam przez pewien czas wykładał ekonomię, później zajmował szereg wysokich stanowisk w praktyce gospodarczej; był m.in. prezesem towarzystwa ubezpieczeniowego, wysokim urzędnikiem Ministerstwa Skarbu, dyrektorem Banku Anglii. w 1936 ukazało się jego dzieło "Ogólna teoria zatrudnienia, procentu i pieniądza" Zdobył sławę jako ekonomista, otrzymał tytuł lordowski i posiadłość.
Metodologiczne zalożenia teorii Keynesa
Keynes odchodzi od dotychczasowych ujęć metodologicznych , zwłaszcza szkoły marginalnej.
1) Jego metody badań cechuje makroekonomiczny punkt widzenia.
Zrywa z ujęciem zjawisk ekonomicznych poprzez pryzmat interesu jednostki, zajmuje się badaniem wielkości zbiorczych w skali całej gospodarki.
Bada m.in.:
-dochód narodowy -inwestycje -zatrudnienie -konsumpcję -oszczędności
Interesują go zasady optymalizacji podstawowych kategorii w skali makro.
2) Odmiennie od szkoły marginalistycznej ujmuje typ zależności występujących w gospodarce. Dla marginalistów zależności te były funkcjonalne (zwrotnie sprzężone) co stało się podstawą tezy o samoustalającej się równowadze w gospodarce.
W/g Keynesa zależności te mają charakter przyczynowo-skutkowy.
W jego modelu występują zarówno zmienne
*zależne (skutek) jak i
*niezależne (przyczyna)
przy czym te ostatnie określają pierwsze.
Skoro tak jest, to osiągnięcie odpowiednich wielkości zmiennych zależnych wymaga oddziaływania na zmienne niezależne, aby finalne zmienne zależne osiągnęły odpowiedni z punktu widzenia polityki gospodarczej poziom.
3) Keynes bada przede wszystkim krótkie okresy czasu. Jego teorie miały służyć rozwiązaniu problemów Wielkiego Kryzysu.
Zastanawia się, dlaczego te okresy nie są okresami równowagi, dlaczego nie działają tu automatyczne stabilizatory.
Czynniki określające poziom dochodu narodowego
Ponieważ bada krótkie okresy, to zakłada, że: w badanym krótkim okresie czasu istnieje określony poziom sił wytwórczych niezmienny w tym okresie w związku z tym ze swego modelu eliminuje:
- postęp techniczny czyli wpływ inwestycji na rozszerzenie zdolności wytwórczych
- wzrost podaży siły roboczej
Keynes dostrzega, że normalnym stanem, gospodarki jest stan niepełnego wykorzystania sił wytórczych, zastanawia się, jakie czynniki decydują o poziomie:
* produkcji* dochodu narodowego* zatrudnienia
Keynes stawia tezę, że niedostateczny popyt efektywny jest przyczyną *niepełnego wykorzystania zdolności wytwórczych i *bezrobocia.
Dla udowodnienia tej tezy rozwija popytową teorię kształtowania się dochodu narodowego, której pewne elementy wystąpiły już u Malthusa i Sismontiego.
Teoria ta głosi, że o rozmiarach dochodu narodowego decyduje popyt efektywny społeczeństwa składający się z:
-wydatków konsumpcyjnych
-wydatków inwestycyjnych
Ponieważ bada krótkie okresy, to interesuje go popytowy efekt inwestycji. Wpływają na niego:
a) wahania popytu konsumpcyjnego (zmiany niewielkie)
Wydatki konsumpcyjne są względnie ustabilizowane.
Wpływają na nie:
Wahania wydatków konsumpcyjnych związane z występowaniem różnych faz cyklu koniunkturalnego nie przekraczają kilku-kilkunastu (do 20) procent.
b) wahania popytu inwestycyjnego
Natomiast wahania popytu inwestycyjnego są ogromne. Są okresy, kiedy inwestycje netto zupełnie znikają i nie odtwarza się nawet zużytego kapitału.
Wahania inwestycji brutto dochodzą nawet do 80% wyjściowego poziomu .
W tej sytuacji główną przyczyną wahań dochodu narodowego są wahania popytu inwestycyjnego.
Keynesa interesuje jedynie popytowy efekt inwestycji (a nie podażowy):
im wyższe inwestycje, tym większy popyt i tym pełniejsze wykorzystanie zdolności wytwórczych, bo produkcja ma zbyt na rynku.
Przesłanką tego rozumowania jest założenie, że istnieje dany zasób urządzeń wytwórczych, a wyższy popyt umożliwia pełniejsze jego wykorzystanie.
Keynes nie bada podażowego efektu inwestycji , czyli wpływu inwestycji na rozszerzenie zdolności wytwórczych, gdyż analiza ta wykracza poza krótki okres czasu, dotyczy długookresowej równowagi.
Przy takim ujęciu problemu wykonywane inwestycje nie muszą mieć charakteru produkcyjnego, a więc mogą to być inwestycje nieprodukcyjne np. budynki mieszkaniowe, szkolnictwo, gmachy użyteczności publicznej a efekt popytowy stwarza możliwość wzrostu zatrudnienia.
Zagadnienie równowagi
Keynes ujmuje je odmiennie niż kierunek marginalny, odrzuca tezę o samoustalającej się równowadze, do której dąży system gospodarczy w warunkach wolnej konkurencji i potwierdzenie, że stan równowagi wiąże się z pełnym wykorzystaniem czynników produkcji.
Teza o samoustalającej się równowadze była rozwinięciem prawa Saya, które głosi, że sprzedaż jednego towaru oznacza kupno drugiego towaru.
Keynes wskazuje, że nie ma bezpośredniego związku między sprzedażą jednostki towaru a kupnem drugiego towaru.
Czynnikiem określającym osiągnięcie równowagi w gospodarce jest realizacja ex ante (przed rozpoczęciem danego okresu działalności gospodarczej) równości pomiędzy inwestycjami a oszczędnościami.
Do tego wniosku Keynes doszedł w następujący sposób:
istnieją 2 sposoby określania dochodu narodowego:
Y=C+S
Y=C+J
Ponieważ w obu przypadkach występuje C i Y to w stanie równowagi:
C=J
Równość oszczędności i inwestycji jest warunkiem osiągnięcia stanu równowagi. Zakłócenie tej równowagi powoduje występowanie w gospodarce stanów nierównowagi- ożywienie, depresja.
Jeżeli ex ante J>S to w gospodarce występuje ożywienie
J<S to w gospodarce występuje depresja
(bo produkcja nie znalazła zbytu)
Zmienne zależne i niezależne modelu Keynes'a.
Keynes odchodzi od dotychczasowych ujęć ekonomii liberalnej. Powraca do analizy w skali makro, skupia się na analizie krótkiego okresu. Rozwija popytową teorię dochodu narodowego.
O wysokości dochodu narodowego decyduje efektywny popyt C+J. Wydatki inwestycyjne decydują o poziomie dochodu narodowego. Warunkiem osiągnięcia stanu równowagi jest równowaga ex ante.
Zmienne zależne i niezależne modelu Keynesa.
przyczyna- zmienne niezależne
skutek- zmienne zależne
Keynes wyróżnia 5 zmiennych zależnych (skutków) i 3 zmienne niezależne (przyczny).
zmienne zależne:
I. Dochód narodowy- podstawowa zmienna zależna, jego poziom decyduje o rozmiarach
II. zatrudnienia. Zgodne jest to z przyjętą przez Keynesa popytową teorią kształtowania się dochodu narodowego, a więc, że rozmiary realizowanego popytu efektywnego decydują o rozmiarach produkcji, dochodzie narodowym i zatrudnieniu na rynku.
III. Konsumpcję
IV. Inwestycje Keynes uważa również za zmienne zależne, gdyż dopiero one w sposób bezpośredni są określone [rzez zmienne niezależne.
V. Oszczędności (uzupełnienie konsumpcji), których wielkość czasami może naruszyć równowagę ekonomiczną.
Keynes wyróżnił 3 zmienne niezależne:
1) psychologiczna skłonność do konsumpcji
2) krańcowa rentowność kapitału
3) aktualna stopa %
Keynes rozpatruje swoją teorię w sposób psychologiczny, Skłonność do konsumpcji rozpatruje jako skłonność właściwą każdej jednostce skłonność do przeznaczania na konsumpcję określonej części swojej dochodu..
Twierdzi, że prawem psychologicznym jest, że ludzie z reguły tylko część dochodów wydają na konsumpcję, a resztę oszczędzają.
Wraz ze wzrostem dochodów skłonność do konsumpcji rośnie, ale mniej niż proporcjonalnie (czyli relatywnie maleje-nie odpowiada wzrostowi dochodu w tym samym stopniu), natomiast skłonność do oszczędzania przeciwnie niż skłonność do konsumpcji.
Krańcowa rentowność kapitału, czyli rentowność krańcowych nakładów kapitału również związana jest z prawem psychologicznym- przedsiebiorstwa inwestują w najbardziej rentownych lokatach, a więc o nowych inwestycjach decyduje krańcowa rentowność kapitału, czyli spodziewany zysk od ostatnich lokat kapitału.
O wydatkach inwestycyjnych decyduje porównanie krańcowej rentowności kapitału z aktualną stopą %. Dopóki krańcowa rentowność kapitału jest wyższa od stopy% to opłaca się przedsiębiorcom zaciągać kredyt bankowy i dziaje się tak aż do momentu zrównania się krańcowej rentowności kapitału ze stopą%, bo wtedy trudno podejmować ryzyko inwestycyjne.
Stopa % również związana jest z prawem psychologicznym: ludzie wolą trzymać swój majątek w formie płynnej (pieniężnej)- mogą nim w każdej chwili obracać, aniżeli w formie zamrożonej w inwestycjach.
Dlatego stopa% jest ceną jaką potrzeba zapłacić, żeby skłonić ludzi do inwestowania, do wyzbycia się płynności.
Manipulujemy w dół- poprzez jej obniżanie, bo krańcowa rentowność kapitału staje się wyższa i niższe są koszty kredytu.
U Keynesa zarówno rozmiary bieżącej konsumpcji jak i bieżących inwestycji są uwarunkowane prawami psychologicznymi i tu widać wpływ szkoły marginalnej.
Keynes uważam że we współczesnym społeczeństwie kapitalistycznym skłonność do konsumpcji jest niedostateczna, a potrzeba płynności zbyt wielka, żeby zapewnić poziom inwestycji umożliwiający osiągnięcie stanu pełnego zatrudnienia.
Wraz ze wzrostem bogactwa społeczeństwa te trudności sią pogłębiają, bo relatywnie rośnie skłonność do oszczędzania.
Wraz ze wzrostem zapasów kapitałowych obniża się krańcowa rentowność kapitału i dlatego stopa% powinna być obniżona.
Tę przeszkodę w polityce obniżania stopy% stanowi preferencja płynności.
Keynes dochodzi do wniosku, że liberalny kapitalizm nie jest w stanie rozwiązać tych problemów, że konieczna jest interwencjonistyczna polityka gospodarcza.
Keynes odchodzi od liberlanych założeń XIX wiecznej ekonomii i odrzuca założenie, że oszczędności w bezpośredni sposób wyznaczają rozmiary inwestycji. Wskazuje, że nie ma między nimi bezpośredniego związku, bo oszczędności nie są w całości przeznaczane na inwestycje. Są gromadzone w stanie płynnym a nie przeznaczane na inwestycje.
Mnożnik inwestycyjny
Służy dokładnemu wyjaśnieniu związków pomiędzy inwestycjami a przyrostem dochodu narodowego. Mnożnik inwestycyjny został sformuowany przez Keynesa pod wyraźnym wpływem bliskiego współpracownika Keynesa- Kahna.
Mnożnik zatrudnienia
wskazuje, że w razie wystąpienia bezrobocia nie jest konieczne, aby państwo zatrudniało wszystkich bezrobotnych przy robotach publicznych.
Każdy przyrost zatrudnienia przy robotach publicznych, państwowych prowadzi do wzrostu popytu na dobra konsumpcyjne, dla zaspokojenia którego konieczne jest zwiększenie zatrudnienia w działach produkcji, które je wytwarzają.
Mnożnik zatrudnienia= jest stosunkiem zatrudnienia pierwotnego, związanego z robotami publicznymi do ogólnego przyrostu zatrudnienia.
Jego wysokość zależy od krańcowej skłonności do konsumpcji.
Jeżeli przyrost zatrudnienia przy robotach publicznych nie wywoła wzrostu społecznej konsumpcji, a więc, gdy krancowa skłonność do konsumpcji jest równa 0, to wówczas przyrost zatrudnienia ograniczy się do zatrudnienia początkowego, związanego z robotami publicznymi.
Mnożnik zatrudnienia i jego efekty rosną w górę lub w dół, jego efekty mogą być dodatnie albo ujemne.
Mnożnik zatrudnienia ma wzór: K= 1/ 1-k k= sumy wydane/sumy zarobione
Keynes w oparciu o mnożnik zatrudnienia formuuje mnożnik inwestycyjny, który stara się wyjaśnić poprzez występujące w gospodarce niepełne wykorzystanie zdolności wytwórczych oraz wyjaśnia związki między inwestycjami a przyrostem dochodu narodowego.
Punktem wyjścia rozumowania jest następujące równanie:
ΔY=k*ΔI
Y-dochód narodowy
I-inwestycje
k-mnożnik inwestycyjny
k mówi nam, o jaką wielokrotność zwiększy się dochód narodowy w przypadku realizacji dodatkowych inwestycji. z przekształcenia wzoru k= ΔY/ΔI
Ponieważ :
Y=C+I to = +ΔI a więc: ΔI=ΔY-ΔC
Czyli k=1/1- ΔC/ΔY
Teoria interwencjonizmu państwowego
Keynes zdecydowanie odrzuca liberalne założenia dotychczasowej ekonomii i jest rzecznikiem aktywnej gospodarki politycznej państwa.
Środki zalecane przez Keynesa dzieli się na środki:
*pośrednie
*bezpośrednie
To, jakich narzędzi państwo powinno używać zależy od stopnia zaangażowania się państwa w działalność gospodarczą.
Środki pośrednie:
Do środków pośrednich zaliczamy:
a) manipulowanie stopą procentową
Postuluje obniżenie stopy% , żeby relatywnie wzrosła
*krańcowa rentowność kapitału i
*skłonność do inwestowania
Przesłanką tego procesu ma być
*obniżanie bankowej stopy dyskontowej oraz
*zwiększenie ilości pieniądza w obiegu
b) zalecenia przeprowadzenia zmian w podziale dochodu narodowego
wzrost opodatkowania progresywnego najwyższych dochodów, przy jednoczesnym wzroście świadczeń społecznych na rzecz najniżej uposażonych
efekty:
-spadek oszczędności (dochód ě oszczędności ě)
-wzrost efektywnego popytu
-jednak nie może zniknąć rola prywatnych środków własności
Keynes zaleca drugi środek pośredni- wprowadzenie progresywnego opodatkowania wysokich dochodów i przeznaczanie uzyskanych tą drogą środków na świadczenia społeczne, głównie dla grup nisko uposażonych (zasiłki dla bezrobotnych), to osoby o niskich dochodach mniej oszczędzają a więcej wydają.
Środki bezpośrednie:
-inwestycje publiczne, które nie powinny mieć charakteru bezpośrednio produkcyjnego, bo nie mają zwiększać podaży dóbr i usług, a tylko efektywny popyt. Dobrze temu służy pracochłonna rozbudowa infrastruktury i nie daje zbyt szybkiego wzrostu podaży.
Jak je finansować?
*kredyt bankowy - kreacja pieniądza, ale nie wywoła inflacji, bo skoro jest nadprodukcja, to zwiększonej podaży pieniądza i popytowi wyjdzie na spotkanie wysoka podaż.
Zaś efekty mnożnikowe spowodują wykorzystanie czasowo wolnych czynników wytwórczych.
Dopiero, gdy tych zabraknie, pojawi się inflacja.
"dopóki istnieje bezrobocie, wzrost podaży pieniądza nie wywiera żadnego wpływu na ceny"
-emisja obligacji - uruchomienie oszczędności
-nie należy obniżać płac, płace nominalne powinny być stałe, bo powstaną zatargi społeczne
Teoria Keynesa jest teorią krótkiego okresu czasu.
Keynes zdaje sobie sprawę, że w okresie kryzysu te działania pośrednie są niewystarczające, że konieczna jest bezpośrednia ingerencja państwa w stosunki gospodarcze.
Państwo powinno rozwijać roboty publiczne (państwowe). Mogą to być inwestycje społecznie użyteczne, takie, jak rozbudowa gmachów użyteczności publicznej . Keynes podkreśla, że tę samą rolę bodźcową odgrywają inwestycje społecznie nieużyteczne, jak kopanie dołów i ich zasypywanie. Z punktu widzenia gospodarki nie są one stratą, bo dają zatrudnienie i przyczyniają się do wzrostu popytu oraz umożliwiają produkcyjne wykorzystanie dotychczas niewykorzystanych mocy wytwórczych.
Uruchamiając w ten sposób pieniądze przyczynia się do wzrostu popytu efektywnego.
Inwestycje państwowe powinny w/g Keynesa finansowane z długu publicznego. Państwo emitując obligacje, pożyczki państwowe zadłuża
się bądź w społeczeństwie gromadząc niewykorzystane oszczędności bądź w systemie bankowym- w tym przypadku jednak wzrost ilości pieniądza w obiegu nie zawsze oznacza występowanie zjawisk inflacyjnych.
Tej dodatkowej podaży pieniądza na wyniku i wzrostowi popytu finansowego tą drogą odpowiada podaż towarów, które dotychczas leżały na składach (nadprodukcja).
Dalszej emisji pieniądza może odpowiadać pełniejsze wykorzystanie mocy wytwórczych już posiadanych i nie wykorzystanych w dobie kryzysu. Zjawisko inflacji występuje dopiero wówczas, gdy emisja pieniądza i wzrost popytu natrafiają na barierę pełnego wykorzystania zdolności wytwórczych na skutek niemożliwości szybkiego wzrostu produkcji, gdyż wymaga to dłuższych okresów czasu.
Kolejny wzrost pieniądza będzie powodował występowanie zjawisk inflacyjnych.
Znaczenie teorii Keynesa.
-Keynes po długim okresie podejmuje analizę makroekonomiczną, typową dla klasyków, zarzuconą przez ekonomię XIX wieku
-Rozwija popytową teorię kształtowania się dochodu narodowego, którą wcześniej rozwijali: Malthus, Marks, przyjmuje jednak założenie niepełnego wykorzystania zdolności wytwórczych
-Teoria Keynesa uchwyciła szereg realnych prawidłowości gospodarki kapitalistycznej , z których najważniejszą jest teza, że o sytuacji gospodarczej w krótkim okresie czasu decydują przede wszystkim wydatki inwestycyjne
-Teoria Keynesa dostarczyła szeregu realnych środków oddziaływania antydepresyjnego, wskazała szereg narzędzi mających istotną rolę w polityce antykryzysowej
-W teorii Keynesa przeważają jednak czynniki psychologiczny, który służy do wyjaśnienia niedostatku popytu konsumpcyjnego i inwestycyjnego. Ten niedostatek tłumaczy Keynes prawem , że ludzie coraz więcej oszczędzają w miarę wzrostu dochodów.
Nie porusza stosunków podziału (kształtowania się dochodów ludności). Nie porusza stosunków podziału.
Niedostatek popytu inwestycyjnego Keynes tłumaczy przeinwestowaniem, nie wprowadza do analizy wpływu procesów monopolizacji gospodarki na procesy gospodarcze.
-Poprawna interpretacja cyklu koniunkturalnego
-Braki w psychologicznej analizie niektórych kategorii ekonomii Keynes tłumaczy niedostatkiem popytu konsumpcyjnego, prawem psychologicznym :wzrost dochodu pociąga za sobą wzrost oszczędności.
-Nie analizuje problemu obiektywnych stosunków podziału, które w istotny sposób wpływają na oszczędności.
-Niedostatek popytu inwestycyjnego jest tłumaczony poprzez skłonność do spekulacji oraz teorią przeinwestowania
-Nic nie wspomina o cenie monopolizacji gospodarki
-Bada czynniki określające poziom dochodu narodowego
-Keynes był wybitnym ekonomistą zachodnim, wprowadził ekonomię na nowe tory. Odchodził od ekonomii marginalnej. od zasad indywidualizmu badawczego na rzecz teorio- poznawczego. (badanie grup społecznych)
Jego rozważania stały się podstawą prowadzonych obecnie badań - analizy dynamicznej.
III ANALIZA DYNAMICZNA (długookresowa)
Rozwój narzędzi analizy dynamicznej.
Badanie zmian wielkości ekonomicznych w czasie jest podstawą analizy dynamicznej. Obejmuje ona:
-badania z zakresu wzrostu i rozwoju gospodarczego.
Tych dwóch pojęć nie należy mieszać. Pojęcie wzrost gospodarczy jest pojęciem węższym w stosunku do pojęcia rozwój gospodarczy.
Wzrost gospodarczy oznacza dodatnią zmianę ilościowo określonych wielkości ekonomicznych,
Rozwój gospodarczy- jest pojęciem szerszym. Obejmuje nie tylko zmiany ilościowe wielkości ekonomicznych, ale zajmuje się też badaniem parametrów jakościowych, czyli przekształceń związanych np.
-ze zmianami struktury własności
-ze zmianami struktury podziału
a więc zachodzące w sferze stosunków produkcji.
Pod pojęciem rozwój gospodarczy rozumiemy również problem przejścia z jednego ustroju społeczno-gospodarczego w drugi.
Narzędzia analizy dynamicznej.
1) Zdynamizowany mnożnik inwestycyjny Keynesa.
2) Zasada przyspieszenia, czyli akcelerator.
3) Supermnożnik.
4) Współczynnik kapitału.
Dynamizacja mnożnika inwestycyjnego Keynesa.
Zauważono, że mnożnik inwetycyjny powinien być traktowany jako wielkość zmienna, ponieważ jego wysokość ulega zmianom w poszczególnych fazach cyklu koniunkturalnego.
Jego wysokość zależy od psychologicznej krańcowej skłonności do konsumpcji, a ta ulega wahaniom w poszczególnych fazach.
Dwaj ekonomiści amerykańscy :-Samuelson -Clark
przedstawili działanie mnożnika inwestycyjnego w kolejno po sobie występujących okresach. Zwrócili uwagę na fakt, że wydatki inwestycyjne nie są dokonywane jednorazowo, ale w następujących sobie okresach, a wywołane nimi efekty mnożnikowe również nie występują jednorazowo, ale rozkładają się w czasie.
Przyjęli założenie stałości nakładów z okresu na okres.
W pierwszych okresach tempo wzrostu dochodu narodowego jest wysokie, w kolejnych fazach to tempo słabnie i wreszcie dochód stabilizuje się na nowym, podwyższonym poziomie.
Aby utrzymać ten nowy poziom dochodu narodowego konieczne jest utrzymanie wydatków inwestycyjnych. W przypadku ich zaniechania dochód narodowy spada do wyjściowego poziomu.
Z tego rozumowania wypływa ważny wniosek:
aby utrzymać tempo wzrostu wydatków inwestycyjnych, koniczne jest stałe zwiększanie wydatków inwestycyjnych.
O ile u Keynesa warunkiem równowagi statycznej była równość oszczędności i inwestycji, to warunkiem równowagi dynamicznej jest przewaga inwestycji nad oszczędnościami.
Aby utrzymać tempo wzrostu koniczne jest nie tylko niewystępowanie zjawiska tezauryzacji, ale niezbędne są również procesy detezauryzacyjne, czyli wykorzystanie tworzonych wcześniej oszczędności.
Tego typu wydatki inwestycyjne powodują wzrost popytu i produkcji w dłuższym okresie czasu, co umożliwia uzyskanie środków na finansowanie inwestycji.
Zasada przyspieszenia- akcelerator.
Twórcą tej zasady jest ekonomista francuski A.Aftalion, a współczesne jej sformuowanie dal ekonomista angielski - Roy ForbesHarrod.
Traktuje on zasadę przyspieszenia jako odwrotność mnożnika inwestycyjnego.
Zasada akcelereacji wskazuje na wpływ zmian dochodu narodowego (popytu efektywnego) na zmiany nakładów inwestycyjnych. Akcelerator bada wpływ zmian popytu konsumpcyjnego i usług na rozmiary produkcji dóbr produkcyjnych (w/g niektórych ekonomistów).
Zasada ta występuje w kilku aspektach, najważniejsze są 2:
1) ilościowy - Amplituda zmian popytu, produkcji dóbr produkcyjnych jest większa niż
zmiana popytu efektywnego, dochodu narodowego (popytu na dobra konsumpcyjne i usługi) - większa amplituda zmian inwestycji niż konsumpcji.
2) czasowy - Zmiana dóbr produkcyjnych musi wyprzedzić w czasie zmiany popytu konsumpcyjnego, aby te mogły się zrealizować.
Powstaje tu paradoksalne zjawisko, że skutek powinien wyprzedzić przyczynę- powinniśmy przewidywać zmiany popytu inwestycyjnego i wcześniej rozbudować bazę produkcyjną, aby ten popyt zrealizować, pokryć to rosnące zapotrzebowanie.
Stopa akceleracji zależy od trwałości urządzeń wytwórczych- im dłuższy okres, tym wyższa stopa tempa wzrostu. Jeżeli np. w okresie t1 nastąpiło przyspieszenie tempa wzrostu dochodu narodowego o 10%, to zasada akceleracji działa.
Jeżeli w okresie t2 stopa wzrostu dochodu narodowego stabilizuje się na poziomie 10% to zasada przyspieszenia przestaje działać.
Zasada ta działa zarówno przy przyspieszeniu jak i zwolnieniu tempa wzrostu dochodu narodowego.
Przy zwolnieniu tempa wzrostu następuje zwielokrotniony spadek produkcji dóbr inwestycyjnych.
Efekty objawiają się zwielokrotnionymi zmianami.
Zasada ta działa tylko przy zmianie tempa wzrostu, przy stabilizacji zasada ta przestaje działać.
Działa tylko przy pełnym wykorzystaniu sił wytwórczych.
Supermnożnik
Jest to połączenie mnożnika inwestycyjnego z zasadą przyspieszenia, wykorzystywane w celu bliższej interpretacji przebiegu cyklu koniunkturalnego
Jeżeli zwiększamy nakłady inwestycyjne to wywołuje to pojawienie się efektów mnożnikowych (wielokrotny wzrost dochodu narodowego, popytu efektywnego).
Ten wzrost popytu efektywnego wywołuje pojawienie się efektów przyspieszenia, a więc zwielokrotnionych nakładów inwestycyjnych.
Występują z kolei nakłady mnożnikowe , dalszy wzrost dochodu narodowego, który jest przyczyną ożywienia gospodarczego.
Można powiedzieć, że efekty mnożnikowe i przyspieszenia przeplatają się.
Wystarczy jednak niewielki spadek tempa wzrostu dochodu narodowego, aby zarówno zasada akceleratora jak i mnożnik inwestycyjny zaczęły działać w dół;
zwielokrotniony spadek produkcji dóbr inwestycyjnych, co powoduje spadek dochodu narodowego.
Te ujemne efekty wtrącają gospodarkę w stan kryzysu i depresji.
Współcznynnik kapitału
Mnożnik inwestycyjny Keynesa służył badaniu efektów popytowych inwestycji.
Współczynnik kapitału służy badaniu efektów podażowych inwestycji przy przyjęciu założenia, że moce wytwórcze są w pełni wykorzystane.
Współczynnik kapitału odpowiada na pytanie, jaki nakład kapitału jest niezbędny dla odpowiedniego rozszerzenia mocy wytwórczych, aby dochód narodowy wzrósł o jednostkę.
W ujęciu ekonomisty angielskiego Harroda współczynnik kapitału C jest relacją między inwestycjami a przyrostem dochodu narodowego.
C= I/ΔY
Ten współczynnik zależy od kilku czynników, ale przede wszystkim od zmian stosunku między :
-wzrostem technicznego uzbrojenia pracy a
-wydajnością pracy.
Zmiany w tym stosunku są uwarunkowane typem postępu technicznego.
-przy kapitałochłonnym typie postępu technicznego, a więc, gdy techniczne uzbrojenie produkcji rośnie szybciej niż wydajność pracy, to współczynnik kapitału rośnie
-przy neutralnym typie postępu technicznego, a więc, gdy techniczne uzbrojenie pracy rośnie proporcjonalnie do wydajności pracy, to współczynnik kapitału nie zmienia się.
-Przy kapitałooszczędnym- współczynnik kapitału maleje.
Inwestycje autonomiczne i indukowane
W związku z rozważaniami na temat mnożnika i akceleratora w ekonomii zachodniej wyodrębniły się pojęcia inwestycji autonomicznych i indukowanych.
Upowszechnił je Harrod.
Inwestycje autonomiczne- niezależne od bieżącego popytu efektywnego (czyli zmian gospodarki).Czyli są one niezależne od bieżącej działalności gospodarczej. Związane są z:
* wynalazkami technologicznymi,
* wprowadzaniem do produkcji nowych metod,
* ze wzrostem liczby ludności i z
* z wydatkami publicznymi państwa
-Inwestycji tych dokonuje się bez względu na stan popytu, niekiedy tylko w pewnym związku- zwykle przeciwdziałają efektom mnożnikowym. (automatyczne stablilizatory).
-Inwestycje autonomiczne są zazwyczaj głównym źródłem efektów mnożnikowych, pobudzających gospodarkę.
-Ze względu na zewnętrzny charakter w stosunku do procesów gospodarczych nie można analizować ich przyczyn powstawania.
Są realizowane głównie przez związki komunalne. Mają egzogeniczny charakter w stosunku do procesów gospodarczych znajdowały one swój wyraz w efektach mnożnikowych, służą do nakręcania koniunktury.
Inwestycje indukowane (pobudzane)- mają charakter endogeniczny w stosunku do procesów gospodarczych. Realizowane są głównie przez przedsiębiorców i znajdują swój wyraz w efekcie przyspieszenia w akceleratorze.
-Są to zmiany wywołane przez zmianę poziomu dochodu i idące z a nim zmiany popytu.
-Są to inwestycje najczęściej realizowane przez przedsiębiorców, wtedy, gdy wzrasta efektywny popyt.
-Inwestycje indukowane znajdują swój wyraz w zasadzie przyspieszenia
Model wzrostu zrównoważonego Domara
Domar przyjmuje szereg założeń:
1) Gospodarka w okresie wyjściowym osiągnęła już stan pełnego wykorzystania zdolności wytwórczych i cały problem sprowadza się do utrzymania tego stanu w procesie wzrostu.
2) Handel zagraniczny i państwo traktuje jako czynniki zewnętrzne (abstrachuje od nich) , co nie przeszkadza mu twierdzić, że aktywna rola państwa wpływa na wzrost gospodarczy.
Czyli ze swego modelu eliminuje państwo i zagranicę , traktując je jako czynniki zewnętrzne w stosunku do gospodarki zamkniętej.Ale nie przeszkadza mu to twierdzić, że konieczną przesłanką szybkiego rozwoju jest aktywna ingerencja państwa w życie gospodarcze.
3) Teza o niewystępowaniu opóźnień czasowych- przyrost inwestycji w tym samym okresie oddziaływuje na wzrost popytu efektywnego, a także całość inwestycji oddziaływuje na rozszerzenie zdolności produkcyjnych.
Ekspozycja modelu: warunkiem wzrostu zrównoważonego (jest to warunek większości modeli) jest utrzymanie w procesie wzrostu identycznego tempa przyrostu zdolności wytwórczych i wzrostu dochodu narodowego.
W tej sytuacji możliwe jest utrzymanie stanu pełnego wykorzystania zdolności wytwórczych, który gospodarka osiągnęła w okresie wyjściowym.
Możemy zapisać, że: ΔP/P=ΔY/Y = r P - podaż Y-popyt
Stopa wzrostu zdolności wytwórczych i dochodu narodowego powinna być równa stopie wzrostu popytu.
Aby dochód narodowy wzrósł, muszą wzrosnąć inwestycje, aby poprzez wzrost popytu inwestycyjnego osiągnąć wzrost popytu efektywnego.
Powstaje pytanie:
W jakim tempie powinny rosnąć inwestycje?
Ten problem stopy wzrostu inwestycji stara się rozwiązać w swoim modelu Domar.
Jeśli w procesie wzrostu ma zachodzić równowaga ΔP/P=ΔY/Y = r
(rozumiemy tu długi okres), to w każdym rozpatrywanym okresie przyrost zdolności produkcyjnych rozumiany jako wielkość absolutna powinien być równy przyrostowi dochodu narodowego, czyli ΔP=ΔY, czyli strona podażowa ma się równać stronie popytowej.
ΔP= I * σ - strona podażowa σ= 1/α
ΔI * 1/α - strona popytowa
ΔI/I=α * σ =r
Wzrost niezrównoważony
Jeżeli w rzeczywistości realizowane inwestycje kształtują się na poziomie odmiennym niż wyznaczony przez stopę wzrostu zrównoważonego
r = α * σ to wzrost przestaje mieć charakter zrównoważony, zaczyna być niezrównoważony, a występujące w gospodarce procesy kumulacyjne (działanie mnożnikowe akceleratora)
będą coraz bardziej odchylały ścieżkę wzrostu od ścieżki wzrostu zrównoważonego.
Mogą wystąpić 2 sytuacje:
1. stan luki deflacyjnej , gdy I < r
2. luka inflacyjna , gdy I>r
Zjawiska luki deflacyjnej:
*wywołują je niskie inwestycje (przyrost dochodu narodowego i popytu konsumpcyjnego jest niedostateczny, aby zapewnić pełne wykorzystanie rozszerzających się mocy produkcyjnych= wytwórczych) A zatem popyt jest niższy od podaży Ceny maleją i przedsiębiorcy ograniczają I,produkcję mnożnik i zasada przyspiszaia powodują spadek DN, zatr i produkcji i gospodarka wkracza w stan kryzysu
Cechy luki deflacyjnej: niskie inwestycje, niedostat popyt, niepełne wyk. Mocy wytw. Niski DN i zatr
LUKA INFLACYJNA
I rozwijają się na poziomie niższym aniżeli wyznaczony przez iloczyn α * σ . Wysokie I prowadzą do wzrostu zatr, DN i popytu konsump, którego nie jest w stanie zaspokoić produkcja, ponieważ efekty podażowe inwestycji wyst w dł okr czasu. Ceny rosną, I są coraz bardziej opłacalne rosną nakłady na I. Poprzez dodatnie efekty mnoznikowe ma miejsce ożywienie gospod. Rozwija się spirala inflacyjna rosną ceny i rosną płace przy czym ceny rosną szybciej. Inflacja 1 cyfrowa ożywienie Inflacja 2,3, 4 cyfrowa występują zjawiska kryzysowe. Gwałtowny wzrost cen uniemożliwia prowadzenie racjonalnej kalkulacji kupieckiej bo ceny tracą funkcję informacyjną. Dalej spadek wart pieniądza i realnych dochodów ludności, oszczędności kurczenie się kredytów chaos w gospodarce
Wysuwane przez Domara postulaty w zakresie polityki inwestycyjnej odchodzą od tradycyjnych podejść.
I. NADMIAR KAPITAŁU= luka deflacyjna => podnieść stopę inwestycji (szybciej ten kapitał tworzyć) -DOBRZE, bo przyrost inwestycji będzie bardziej działał w stronę wzrostu popytu niż podaży i w ten sposób będzie przywrócona równowaga.
II. NIEDOSTATEK KAPITAŁ- luka inflacyjna (niedostatek produkcji, podaży) => należy obniżyć inwestycje, aby zmniejszyć popyt ludności.
Te uwagi Domara są zwane PARADOKSEM DOMARA-HARRODA są one paradoksem jedynie z pozoru.
WSPÓŁCZESY NEOLIBERALIZM
Można pogrupować geograficznie na szkoły:
1) angloamerykańską= londyńsko-chicagowska
2) niemiecką, tzw. fryburską
1. Szkoła londyńsko-chicagowska - neoliberalizm.
Na gruncie angielskim głównym ośrodkiem współczesnego neoliberalizmu jest ośrodek londyński , któremu przewodzi Hayek.
Hayek Nawiązuje on do tradyzji liberalizmu, jest zdecydowanym antykomunistą. Laureat nagrody Nobla w 1974 roku.
Szkołę amerykańską reprezentują ekonomiści szkoły w Chicago.
Głównym ekonomistą ośrodka chicagowskiego jest
Milton Friedman laureat nagrody Nobla w 1976 roku. Napisał m.in. "Kapitalizm i wolność” - dowodził, że jedynie kapitalizm pozwala na
wolność osobistą jednostek.
Znany przede wszystkim jako twórca tzw. monetaryzmu - kierunku polemicznego w stosunku do keynsizmu.
W dyskusji na temat polityki stabilizacji cen wyodrębniły się w ekonomii dwa główne nurty:
-keynsizm
-monetaryzm
Keynsistów reprezentują m.in.:
Jean Robinson & Tobin:
Kładą nacisk na politykę fiskalną państwa, której zakres, czas każdorazowo ustalałyby władze w zależności od sytuacji gospodarczej.
Czynnikiem antyinflacyjnym regulującym podaż pieniądza na rynku miały być podatki.
Monetaryści odrzucają politykę monetarną, restrykcje podatkowe uważają za celowe prowadzenie właściwej polityki pieniężnej.
Friedman postulował, aby dokonać jednorazowej redukcji pieniądza do poziomu docelowego a następnie prowadzić politykę zgodną z trwałą regulacją podaży pieniądza czyli dostosowaniem podaży pieniądza do poziomu wzrostu produkcji realnej tzw. trwała reguła działania.
Szkoła młodszych klasyków- również monetaryzm:
Lucas & Sargent:
Grupa bardziej radykalnych liberałów, twórcy teorii racjonalnych oczekiwań.
Odrzucają oni politykę fiskalną, nacisk kładą na politykę pieniężną (ΔM).
Monetaryści i keynsiści wychodzili w swych rozważaniach z koncepcją utrzymania równomiernego wzrostu i oba te nurty kładły nacisk na :
-stabilizację poziomu cen
-likwidację bezrobocia
-utrzymanie równowagi bilansu płatniczego
Oba te nurty zajmują się działaniami w skali makro.
Cele te chciano realizować przy pomocy różnych środków
Szkoła niemiecka - fryburska - ordoliberalizm.
Twórcą był
Walter Eucken [Oiken], był założycielem czasopisma "Ordo" .
Czasami też reprezentowany przez niego kierunek nosi nazwę Ordo Lahre.
Stał on na pozycji liberalizmu ekonomicznego.
Jego poglądy były popularne wśród socjaldemokracji niemieckiej. Na wzór Maxa Webbera i jego typów idealnych (modelowych systemów gospodarczych) wyróznił 2 krańcowe typy gospodarki:
-gospodarka rynkowa, wolnokonkurencyjna
-gospodarka centralnie kierowana( administracyjnie, odgórnie)
Wskazywał na wyższość gospodarki rynkowej. Istnieje pogląd, że cud gospodarczy lat 40-tych w Niemczech ma źródło w realizacji postulatów liberalizacji gospodarki.
Neoliberalizm realizował w latach 70-tych niemiecki kanclerz Ludwig Erhard.
Prowadzenie wolnego rynku zapewniło boom gospodarczy.