NAUKA O POLITYCE

POJĘCIE POLITYKI

Pojęcie „polityka” pochodzi z języka greckiego od słowa „politikon”ką.. Pod względem etymologicznym wiąże się z polis starożytnych Greków. Próbę wytłumaczenia pojęcia polityki podejmowali: Arystoteles, Platon, św. Tomasz z Akwinu, Marsyliusz z Padwy, N.Machiavelli, J.Lock, Monteskjusz, J.J.Rousseau, M. Weber, K.Marks i wielu innych.

Po raz pierwszy w Polsce pojęcie polityki zostało sprecyzowane w 1908 r. w słowniku Kartowicza, Kryńskiego i Niedźwieckiego jako sztuka rządzenia państwem, utrzymywania i wyzyskiwania stosunków z obcymi państwami.

TENDENCJE W SPOSOBIE DEFINIOWANIA POLITYKI JAKO

1. sprawowanie władzy

2. podejmowanie decyzji

3. osiąganie celów

4. rozwiązywanie problemów

POLITYKA (wg. Franciszka Ryszki) !!!

1.Planowe, zorganizowane dążenie do zdobycia oraz utrzymania władzy, dążenie, któremu odpowiadają określone działania ludzkie

2.Sztuka rządzenia państwem, utrzymywania i wyzyskiwania stosunków z obcymi państwami.

NAUKA O POLITYCE

• nauka jako proces badawczy- czynności związane z poznaniem fragmentu rzeczywistości

• nauka jako wiedza naukowa- utrwalone wytwory czynności poznawczych

• 
  czynności przekazywania wiedzy naukowej oraz przyswajanie jej

PRZEDMIOT NAUKI O POLITYCE

1. teoria polityczna

2. 
   instytucje polityczne

3. partie, grupy i opinia publiczna

4. stosunki międzynarodowe

FUNKCJE NAUKI O POLITYCE

• Opisowa: ustala odpowiedź na pytanie jaka była/jest obecnie rzeczywistość polityczna

• Wyjaśniająca: dlaczego zaistniało jakieś zjawisko polityczne, dlaczego ma takie a nie inne właściwości

• Przewidująca: jak rzeczywistość polityczna będzie wyglądać w przyszłości/kiedy określone zjawiska będą miały miejsce

• Instrumentalna: jakie konkretne działania/decyzje podjąć by otrzymać rezultat

• Ideologiczna: do jakich celów dążymy, jakie wartości realizujemy

METODY BADAWCZE W POLITOLOGII

1. metoda analizy systemowej

2. metoda porównawcza

3. metoda decyzyjna

4. metody behawioralne

5. metody ilościowe

6. metody empiryczne

WŁADZA POLITYCZNA to system stosunków społecznych, zachodzących pomiędzy pomiędzy określonymi podmiotami, polegający na możliwości stosowania trwałego i instytucjalnego przymusu w celu zmuszenia drugiej strony do określonego zachowania, postępowania.

TYPY DEFINICJI WŁADZY

• behawioralne (władza to szczególny typ zachowania ludzkiego polegający na możliwości modyfikowania zachowania ludzkiego), Max Weber: władza jest to możliwość narzucania czyjejś woli lub zachowania innych osób

• teleologiczne: władza to spełnianie pewnych celów, wytwarzanie pewnych skutków. Władza to zdolność osiągania tego czego się chce lub wywoływania pożądanej zmiany

• instrumentalne, traktują władzę jako możliwość stosowania szczególnych środków, zwłaszcza przemocy

• strukturalne ujmują władzę jako pewnego rodzaju stosunek między rządzącymi a rządzonymi

• definiowanie władzy jako wpływu: władza jest powiązana z możliwością instytucjonalnego wpływu na innych. Władza to zdolność narzucania i egzekwowania decyzji

• konfliktowe, wg których władza ma możliwość podejmowania decyzji regulujących rozdział dóbr w sytuacjach konfliktowych

FUNKCJE WŁADZY POLITYCZNEJ

1. SENSU LARGO- określają całe płaszczyzny działania władzy politycznej

• integracyjna - polega na hamowaniu naturalnych tendencji odśrodkowych i zapewnieniu władzy centralnej najważniejszego znaczenia w kierowaniu państwem

• dystrybucyjna - związana jest z konfliktem dotyczącym społecznie pożądanych dóbr, których dysponentami są podmioty tej władzy

• ochronna- zapewnienie ochrony na płaszczyźnie konfliktów zewnętrznych i wewnętrznych

• strukturotwórcza - związana jest z tworzeniem mechanizmów społecznych, które umożliwiają dostęp do rządzenia reprezentantom wszystkich grup społecznych

2. SENSU STRICTO- określają szczegółowo poszczególne rodzaje działań władzy politycznej

• stanowienia prawa - wydawanie norm, których obywatele muszą/powinni przestrzegać

• tworzenia lub modyfikowania organów państwowych

• podejmowania decyzji w zakresie finansów państwa np. budżet, podatki

• wpływania na działalność naukową, kulturową, oświatową i propagandową

RZĄDZENIE to wykonywanie władzy państwowej, a więc proces podejmowania decyzji i kierowania aparatem państwowym dla zapewnienia ich realizacji

ŚRODKI SPRAWOWANIA WŁADZY

3. Przymus fizyczny - jest stosowany w sytuacjach zagrożenia bądź faktycznego łamania norm regulujących funkcjonowanie systemu politycznego

4. Bodźce materialne i moralne - mają zastosowanie w regulacji zachowań jednostek ludzkich i grup społecznych poprzez mechanizmy realnego stosowania kar i nagród

5. Zabiegi perswazyjno ideologiczne - służą oddziaływaniu na środowisko i procesy motywacyjne w celu wykazania pozornej lub rzeczywistej zgodności interesów nosicieli władzy z interesami podmiotów podporządkowania (rządzących/rządzonych)

6. Regulacja i kontrola informacji- manipulacja informacji

LEGITYMACJA- praworządność- wytwarzanie przekonania, że ci co rządzą są do tego uprawnieni i że sposób sprawowania przez nich władzy jest prawowity (votum zaufania dla władzy ze strony społeczeństwa)

LEGITYMIZACJA- prawomocność- przeświadczenie, że grupa osób nami rządzących osiągnęła władzę zgodnie z obowiązującymi normami prawnymi, że sprawuje swą władzę w sposób legalny

TRZY WYMIARY LEGITYMIZACJI

• Legitymizacja ideologiczna opiera się na akceptacji głównych zasad wg których władza jest zorganizowana w systemie politycznym

• Legitymizacja strukturalna opiera się na przekonaniu o prawowitym, legalnym i praworządnym charakterze norm reżimu politycznego, społeczeństwo akceptuje porządek polityczny

• Legitymizacja personalna wyraża się w szacunku dla poszczególnych osób sprawujących funkcje publiczne

TRZY TYPY PANOWANIA WG MAXA WEBERA

1. Legitymizacja (panowanie) legalna polega na przeświadczeniu, że posłuszeństwo wynika z faktu istnienia prawa stanowionego i przestrzegania go przez reprezentantów władzy

2. Panowanie tradycyjne opiera się na mocy wiary w świętość istniejących od dawna porządków i potęgi panujących. Odziedziczony status społeczny, jest głównym źródłem sprawowania władzy. Np. władza patriarchalna

3. Władza (legitymizacja) charyzmatyczna (kult przywódcy)

PROCES POLITYCZNY to przebieg regularnie następujących po sobie faktów politycznych pozostających ze sobą w związku przyczynowo-skutkowym

Czynniki wpływające na przebieg procesu politycznego:

- stopień rozwoju społeczno-gospodarczego

- charakter współdziałania danego kraju z innymi państwami

- rywalizacja ekonomiczna i społeczna z innymi krajami

- program ugrupowań mających większość w parlamencie

- dojście do władzy innej partii lub grupy politycznej

- osiągnięty stopień zorganizowania społeczeństwa (na ile jest ono obywatelskie)

- działalność partii skrajnie prawicowych

Typologie procesów politycznych:

• samostanowienia (niezawisłość, niepodległość)- charakterystyczne dla państw dążących do niepodległości

• upodmiotowienia - związane są z dążeniem pewnych grup społecznych do uzyskania podmiotowości politycznej u uczestnictwa w życiu politycznym na równi z innymi podmiotami

• instytucjonalizacyjne- polegają na tworzeniu podstaw działania podmiotów politycznych i dopuszczaniu ich do uczestnictwa w funkcjonowaniu systemu politycznego (prawa wyborcze obywateli)

• partycypacyjne- polegają na wzroście uczestnictwa podmiotów zbiorowych i indywidualnych w życiu publicznym(związki zawodowe)

FAKT POLITYCZNY to działania związane ze sprawowaniem władzy lub walką o władzę

DZIAŁANIA POLITYCZNE to podejmowanie i realizacja przez zorganizowane podmioty decyzji politycznych, wynikiem których jest powstanie określonych zjawisk politycznych i kształtowanie się określonych procesów politycznych

Cechy działań politycznych

1. Celowy ukierunkowany charakter, są wyrazem świadomego wyboru podmiotów

2. Są podejmowane z zamiarem wywołania określonych skutków politycznych

3. Są podejmowane w interesach wielkich grup społecznych

4. Konfliktowy charakter

Klasyfikacja działań politycznych ze względu na:

1) Stopień złożoności działań politycznych

• Proste - do celu prowadzą czynności tego samego typu, związek pomiędzy czynnością a rezultatem ma charakter bezpośredni, np.: desygnowanie premiera

• Złożone- mające charakter wieloczynnościowy np. proces legislacyjny

2) Liczba podmiotów

• Działania jednostkowe, do których możemy zaliczyć działania celowe wykonywane na własną rękę

• Działania zbiorowe będące sumą zachowań indywidualnych, najczęściej podobnych lub identycznych o znikomym stopniu organizacji(Lepper-głośniki)

• Działania grupowe, których podmiotami są grupy społeczne

• Działania totalne, w których podmiotowo uczestniczą wszystkie jednostki społeczne, grupy, instytucje i organizacje np.: wojna

3) Stopień jawności

• Działania jawne, które są prowadzone pod kontrolą opinii społecznej (proces legislacyjny)

• Działania ukryte prowadzone w tajemnicy, nie podlegają kontroli społecznej

• Działania zamaskowane, których założenia są znane, cele szczegółowe pozostają tajemnicą

Racjonalne działania polityczne - to takie, które w sposób niezawodny, z największym prawdopodobieństwem prowadzi do preferowanego rezultatu przy jak najmniejszych kosztach

Typy działań politycznych

1. REFORMA proces rewolucyjnego, stopniowego, zwykle długotrwałego przekształcania systemu politycznego nienaruszający podstawowych reguł i mechanizmów przebiegających pod kontrolą instytucji władzy politycznej

2. REWOLUCJA nagła i rozległa zmiana polityczna obejmująca sferę personalną, polityczną, społeczną, kulturową i świadomościową

3. PRZEWROTY POLITYCZNE: zamachy stanu, pucze, spiski militarne

STOSUNKI POLITYCZNE to wzajemne oddziaływania ludzi na siebie wynikające ze sprawowania władzy politycznej

• zwierzchnictwa: charakteryzują się stosunkiem nadrzędności podmiotów rządzących w stosunku do podmiotów podporządkowanych

• podporządkowania: charakteryzują się stosunkiem podległości rządzonych w stosunku do rządzących

• współpracy: to stosunki przychylne między stronami i służące do osiągnięcia danych celów

• kompromisu: pójście na ustępstwa w dojściu do wspólnego celu np. rozmowy koalicyjne

• walki: osiągnięcie celów zakłada pokonanie przeciwnika

POTRZEBY POLITYCZNE to subiektywne stany niedoboru dóbr i wartości niezbędnych do normalnego funkcjonowania podmiotu

• Potrzeba skutecznego uczestnictwa w wyborach

• Potrzeba nieskrępowanej wypowiedzi we wszystkich dziedzinach życia

• Potrzeba bezpieczeństwa osobistego polega na ochronie nietykalności jednostki i mieszkania jednostki

• Potrzeba organizowania się (tworzenia struktur związanych z uczestnictwem w życiu publicznym

Klasyfikacja potrzeb politycznych wg Kryterium podmiotowego:

• Potrzeby indywidualne (potrzeba posiadania osobistej władzy)

• Potrzeby grupowe (dążenie do władzy grupy społecznej/politycznej)

• Potrzeby ogólnospołeczne (uosobienie dążności całego społeczeństwa do suwerenności, integracji, koalicji)

INTERES POLITYCZNY to świadome pragnienie skierowania polityki publicznej, względnie poszczególnych decyzji dot. Rozdziału wartości politycznych w konkretnym kierunku

Kryterium przedmiotu:

- interesy ekonomiczne

- interesy socjalne

- interesy ideologiczne

- interesy kulturalne

ARTYKULACJA POTRZEB I INTERESÓW PUBLICZNYCH to proces ujawniania się potrzeb politycznych i interesów politycznych, proces podejmowania działań zmierzających do zaspokojenia tych potrzeb (PRZENIESNIENIE POTRZEB Z POZIOMU SPOŁECZEŃSTWA NA POZIOM WŁADZY)

Artykulacja potrzeb i interesów przybiera następujące fazy:

1. Ujawnienie się potrzeb i ich agregacja, czyli przekształcenie w interesy

2. Argumentacja interesów poprzez przekształcenie ich w postulaty

3. Selekcja postulatów

4. Realizacja postulatów

ZACHOWANIA POLITYCZNE to reakcje ludzi na bodźce wywodzące się ze zjawisk i procesów politycznych

• publiczne manifestowanie poparcia dla władcy

• polemika kandydatów np. na spotkaniu przedwyborczym

• rywalizacja o funkcje lidera partii

ADAPTACJA POLITYCZNA to zgodność między wartościami w programach politycznych przedstawianych przed wyborami z tymi po

SYSTEM POLITYCZNY to ogół organów państwowych, partii politycznych oraz organizacji i grup społecznych (formalnych i nieformalnych) działających na terenie danego państwa oraz ogół generalnych norm i zasad regulujących stosunki między nimi.

TRZY STANOWISKA METODOLOGICZNE ZWIĄZANE Z POJECIEM SYSTEMU POLITYCZNEGO

1. Ujęcie instytucjonalne według, którego system polityczny oznacza ogół instytucji, za pośrednictwem, których podejmowane są decyzje polityczne (Max Weber, George Jellinek)

2. Ujęcie strukturalno-funkcjonalne określa system polityczny jako dynamiczny proces polityczny zachodzący w obrębie wspólnot takich jak: państwo, partia polityczna, związki zawodowe. Strukturalne elementy systemu politycznego to zapełniające go role, działania, wzajemne działania, sposoby i wzorce zachowania jednostek i innych podmiotów społecznych.

3. Ujecie systemowe według, którego rozpatruje się relacje między systemem a jego otoczeniem. Sprowadza się to pojęcie do trzech etapów: wejścia, przetworzenia, wyjścia

NA SYSTEM POLITYCZNY SKŁĄDAJĄ SIĘ TRZY GRUPY ELEMENTÓW:

• Idee i wartości: np. idea suwerenności narodu (zapisana w konstytucji)

• Organizacje i instytucje uczestniczące w życiu politycznym kraju

• Normy regulujące i organizujące wcielanie w życie idei wartości politycznych oraz regulujące strukturę i funkcjonowanie organizacji i instytucji politycznych np. normy prawne, moralne

Cztery podsystemy w ramach systemu politycznego

1. Instytucjonalny: partie polityczne, organizacje społeczne, grupy interesu, instytucje samorządowe.

2. Funkcjonalny: ogół funkcji i ról wypełnianych przez poszczególne elementy podsystemu instytucjonalnego

3. Regulacyjny: obejmuje ogół norm, za pośrednictwem których reguluje się ogół stosunków społeczno-politycznych

4. Komunikacyjny: obejmuje ogół związków i relacji istniejących między różnymi elementami podsystemu instytucjonalnego

Funkcje systemu politycznego:

• regulacyjna oznacza sterowanie procesami według reguł przyjętych w danym systemie politycznym.

• mediacyjna polega na rozwiązywaniu konfliktów i mediacji w przypadkach sprzecznych interesów grupowych

• adaptacyjna w usprawnianiu działania instytucji i w poszerzaniu bazy funkcjonowania systemu

• innowacyjna polega na wprowadzaniu do otoczenia reguł i mechanizmów działania

Cechy systemu parlamentarno-gabinetowego:

1. Istnienie parlamentu wyłonionego w wyborach powszechnych

2. Układ sił w parlamencie ma decydujący wpływ na proces tworzenia rządu. Premier powinien mieć poparcie większości w parlamencie

3. Członkowie rządu ponoszą odpowiedzialność polityczną przed parlamentem (wotum nieufnosci0

4. Głowa państwa i członkowie rządu ponoszą odpowiedzialność konstytucyjną za tzw. delikt konstytucyjną

5. Głowa państwa ma prawo do skrócenia kadencji parlamentu

6. Nie występuje w systemie parlamentarnym zakaz łączenia stanowisk

7. Głowa państwa ma bardzo ograniczone kompetencje (gł. Reprezentacyjne)

Cechy systemu prezydenckiego:

1. USA modelowy przykład systemu prezydenckiego

2. prezydent jest jednocześnie głową państwa i szefem rządu

3. prezydent i parlament wybierane SA w drodze wyborów powszechnych

4. prezydent nie ponosi odpowiedzialności politycznej przed kongresem, ponosi tylko odpowiedzialność konstytucyjną (impeachment)

5. prezydent nie ma prawa skrócenia kadencji parlamentu

6. zakaz łączenia stanowiska w rządzie i pełnienia mandatu deputowanego

Cechy systemu pół-prezydenckiego (tzw. semi-prezydencki/ mieszany):

1. bezpośredni sposób powołania prezydenta przez naród w drodze wyborów powszechnych

2. występuje dualizm egzekutywy czyli władza wykonawcza należy do prezydenta i rządu

3. szeroki zakres kompetencji prezydenta

4. prezydent powołuje premiera, a na jego wniosek ministrów

5. zakaz łączenia stanowisk

6. istnieje możliwość skrócenia kadencji parlamentu przez prezydenta

występuje w: Finlandii, Francji, Portugalii

Cechy systemu parlamentarno-komitetowego:

1. Występuje w Szwajcarii

2. Występuje zasada jednolitości władzy państwowej

3. Parlament jest najwyższym organem państwowym, który bezpośrednio powołuje głowę państwa i rząd

4. Rząd jest komitetem wykonawczym parlamentu

5. Istnieje zakaz łączenia stanowisk (rząd na 4 lata wybierany spoza grona deputowanych)

6. Rząd pełni funkcję kolegialnej głowy państwa

7. Nie występuje odpowiedzialność polityczna rządu

8. Występują bardzo rozwinięte instytucje demokracji bezpośredniej (referenda)

HOMO POLITICUS

• Uczciwy

• Predyspozycje intelektualne (wykształcony itp.)

• Dyspozycyjny

• Kierowanie się dobrem kraju

• Wcześniejsze dokonania

• Pełne zaangażowanie

• Przedkładanie celów społecznych nad swoje własne

• Dąży do swoich celów

• Otwarty (zawieranie kompromisów itp.)

• Świadomość własnej wartości (zna swoje plusy i minusy)

• Ekstrawertyk

ELITA to wyodrębniona, choć niekoniecznie w sposób sformalizowany, grupa przywódcza, stanowiąca wzór dla reszty społeczeństwa, kierująca jego życiem i określająca lub przynajmniej wpływająca na kierunek jego rozwoju. Może być usytuowana w różnych segmentach struktury społecznej. Szczególne znaczenie przypisywane jest powszechnie elicie politycznej i intelektualnej.

UJĘCIA ELIT:

• Stratyfikacyjne (V.Paret)- charakteryzuje elitę przez cechy jej położenia społecznego (władza, walory intelektualne), wewnętrznych więzi (wspólnota interesów), wspólne treści świadomości (poczucie przynależności do elity). Elita w tym ujęciu jest grupą zintegrowaną i wyizolowaną.

• Instytucjinalne (M.Weber)- centralnym punktem zainteresowania są instytucje władzy i organizacje polityczne.

.
ELITA WŁADZY- to zespół ludzi sprawujących władzę, a więc podejmujących istotne decyzje polityczne z racji swego miejsca w strukturze politycznej.

Podstawowe metody wyodrębniania elity politycznej:

1. pozycyjna- EP tworzą osoby zajmujące strategiczne pozycje w państwie

2. reputacyjna- EP tworzą osoby, które w mniemaniu opinii publicznej mają istotny wpływ na decyzje państwowe

3. decyzyjna- EP tworzą osoby rzeczywiście podejmujące decyzje bądź mające na nie istotny wpływ

Cechy elit wg W.A. Welsha:
demograficzne:
-wiek
-pochodzenie narodowościowe
-pochodzenie społeczne
-formalne wykształcenie
-rodzaj specjalistycznego wykształcenia
cechy karier politycznych:
-formalna pozycja w elicie władzy
-doświadczenie polityczne
orientacja na wartości i zadania

M.Simlat wyróżnił 3 cechy strukturalne elity:

1. ograniczona liczebność- elita jest grupą nieliczną

2. członkowie elity zajmują wysoką pozycję w strukturach instytucjonalnych systemu społecznego i politycznego

3. możliwość oddziaływania elity na politykę w skali całego państwa, szczególnie oddziaływanie w sferze politycznej

Relacje między elitami:

• jedna elita władzy z wyraźną tendencją alienowania się ze społeczeństwa (MY-ONI)

• równoległe istnienie dwóch elit- rządzącej i opozycyjnej

• porozumienie między elitą a rządzonymi

Ograniczenia jakim podlegają elity:
1. elity zawsze wymagają pomocy ze strony mas (nieelit)
2. elity ograniczone są przez obietnice i apele przy czym argumenty polityczne elit muszą być dostosowane do orientacji nieelit do których są skierowane.
3. orientacje nieelit w stosunku do świata społecznego i politycznego, są zależne od stopnia rozwoju socjoekonomicznego jakie osiągnęło społeczeństwo.

ELITARYZM- to przekonanie o celowości lub konieczności i dobrowolności czynności istnienia elit. Głoszący konieczność podziału społeczeństwa na elity rządzące i masy rządzone. Nie można przypisywać wszystkim tych samych uprawnień politycznych. Wg niego elita jest trwałym elementem struktury społecznej i pełni rolę sprawczą w historycznym procesie.

Elitaryzm a demokracja: Elitaryzm i demokracja dają się pogodzić. Demokracja tworzy i pielęgnuje elity, a elita służy demokracji i ją ożywia poprzez utrzymywanie dynamizmu demokracji. Rządy demokratyczne to w istocie działo wąskiej elity.

Struktura społeczna elit wg Pareta:

• elity rządzące- jednostki bezpośrednio lub pośrednio odgrywające znaczne role w rządzeniu

• elity nierządzące- pozostali członkowie elity

• masy

Tak wyróżniona elita podlega ciągłej ewolucji. Jednostki słabe są eliminowane i zastępowane pełnymi energii przedstawicielami klas niższych.

Kategorie społeczne ze względu na udział w życiu politycznym wg Roberta Putnamarka:
1 elita decyzji- są osoby, które zajmują urzędy polityczne na skutek procedur demokratycznych. Posiadają możliwość podejmowania decyzji politycznych na szczeblu władzy państowej.
2 elity wpływu- to te jednostki i grupy, które w sposób pośredni wpływające na decyzje polityczne. Mogą to być urzędnicy państwowi wyższego szczebla, wielcy właściciele, przemysłowcy, finansjera, gr. interesu, przywódcy partyjni.
3 aktywiści polityczni
4 uważnie obserwujące życie polityczne
5 wyborcy
6 nie uczestniczący w życiu politycznym

SEGMENTY ELITY WŁADZY: elita parlamentarna/ rządząca/ sądowa

KLASYFIKACJA ELIT

1. kryterium ze względu na stosunek do tradycji i nowoczesności:

• elity kosmopolityczne- popierają nowoczesność. Akceptują obce wzory, a także zrywanie z przeszłością.

• elity nacjonalistyczne- odrzucają zewnętrzne wpływy, nowoczesność. Dążą do izolowania państwa. Idealizują przeszłość.

• elity kompradorskie- dwoistość kultury w państwie. Akceptacja zarówno tradycji jak i nowoczesności.

• elity liberalne - próbują łączyć nowoczesność i tradycje by stały się niesprzeczne. Ów kompromis oznacza unowocześnienie nieniszczące podstawowych wartości tradycji i kultury. Rozwiązanie to jest najkorzystniejsze lecz jeśli zostałyby połączone najgorsze cechy starej i nowej kultury przyniosłoby to najgorsze efekty.

2.według K. Smogorzelskiego

• idealistyczne- odwołują się do uczuć religijnych i patriotycznych

• realistyczne- dar spekulacji przeważa nad więzami duchowymi (odwołanie się do tego co jest tu i teraz)

3.kryterium ze względu na stopień strukturalnej integracji (istnienie formalnych i nie- powiązań komunikacyjnych i wzajemnych oddziaływań pomiędzy frakcjami elity) oraz zakres porozumienia dotyczącego wartości politycznych:
-elita sfragmentaryzowana (podzielona)- cechuje ją fundamentalna rozbieżność co do wartości i reguł polityki. Odłamy elit zachowują się wobec siebie jak wrogowie. Konsekwencji tego może być długotrwała destabilizacja polityczna, rewolucja czy też dyktatura elity która odwołuje się do zasady egalitaryzmu po to aby uzyskać pomoc elit.
-elita ideologicznie zunifikowana (elita zintegrowana)- w jej skład wchodzą obsadzający strategicznie pozycje przywódcy zwartych ideologicznie i organizacyjnie ruchów politycznych. pojawia się w wyniku zwycięstw militarnych lub rewolucji wewnętrznych. Elita monopolizuje decyzje polityczne stopniowo eliminując konkurentów mających inne przekonania. Jest jedynym graczem na scenie politycznej a wyznawana przez nia ideologia jedyną ideologią dozwoloną.
-elita konsensualnie zunifikowana- składa się ona z frakcji podzielających podobne wartości i reguły gry politycznych niezależnie od róznic poszczególne frakcjie komunikuje się ze sobą a niekiedy współpracy są politycznymi oponentami, których należy stosując niepodważalne przez żadną ze stron procedury by przekonać, zneutralizować lub osłabić nie są one jednak wrogami, członkowie elit dobrowolnie ograniczaja kłutnie i rywalizowanie miedzy sobą , co powoduje iż konflikty polityczne maja umiarkowana tendencje. Jedność elity opiera się na pewnych podstawach, jakie tworzą tradycyjne wartości demokratyzmu, liberalizmu, swobód obywatelskich.

PRZYWÓDZTWO POLITYCZNE jest sztuką pozyskiwania zwolenników i minimalizowania wpływu przeciwników, w warunkach istnienia zewnętrznego wroga.

TYPY PRZYWÓDZTWA (P.CERNY):

• ze względu na właściwości temperamentu przywódcy

• pasywne

• aktywne

• z względu na relacje przywódcy z otoczeniem społecznym

• przedstawicielskie uwzględniające przede wszystkim interesy i racje otoczenia

• autonomiczne- przywódca podejmuje decyzje sam

• ze względu na pozycję przywódcy w strukturze państwa

• legalistyczne mieszczące się w granicach obowiązujących norm (głównie prawnych)

• autorytarne- przywódca przekracza obowiązujące normy i działa np. w oparciu o rewolucję wojenną

W OPARCIU O W/W TYPY MOŻNA WYRÓŻNIĆ TYPY PRZYWÓDZTWA:

1. rutynowe- pasywność+reprezantywność+legalizm. Ma charakter adaptacyjny dlatego jest pożądane w wysoce ustabilizowanej sytuacji ekonomicznej i politycznej.

• integratywne- różni się od rutynowego poziomem aktywności. Ujawnia swoje walory w liberalnych demokracjach o jasno zdefiniowanych konfliktach społecznych (np. w społeczeństwach podzielonych na tle etnicznym).

• katalityczne- różni się od transformatywnego tylko legalizmem, tj. brakiem naruszeń norm prawnych. Pożądane w warunkach konsolidacji zmian lub wprowadzania reform.

2. transformatywne- aktywność+autonomiczność+autorytatywność. Ma charakter kreatywny i innowacyjny dlatego jest przydatne w warunkach kryzysu (wojny, rewolucji itp.)

STYL PRZYWÓDZTWA POLITYCZNEGO to sposób komunikowania się przywódcy ze zwolennikami i przeciwnikami.

CECHY PREDESTYNUJĄCE DO PEŁNIENIA FUNKCJI PRZYWÓDCZYCH:

• wysoka samoocena

• pewność siebie

• zdolność do podejmowania ryzyka

• tolerancja

• uczciwość

• umiejętność współdziałania

PARTIA POLITYCZNA to organizacja społeczna o określonym programie politycznym, mająca na celu jego realizację poprzez zdobycie i sprawowanie władzy lub wywieranie na nią wpływu..

KONFLIKT to przeciwstawne działania, walka dwóch lub więcej podmiotów polityki, wynikające z ich wzajemnie sprzecznych interesów!! Konflikt może zaistnieć na płaszczyźnie międzypaństwowej jaki i wewnątrzpaństwowej. Fazy konfliktu:

1. Pojawienie się sprzeczności i frustracji społecznej

2. Realna `walka' pomiędzy podmiotami charakteryzująca się zmiennym poziomem jej natężenia i gwałtowności

3. Próba rozwiązania konfliktu poprzez ostateczne usunięcie jej przyczyn i zawarcie porozumienia

TYPOLOGIA KONFLIKTÓW:

1. 
   podział podmiotowy

• A.Oberschall

• interpersonalne- zachodzące w małych grupach

• mikrokonflikty- między małymi grupami

• makrokonflikty- między dużymi grupami

• L.Sobkowiak

• duże grupy społeczne

• organizacje polityczne

• ośrodki decyzyjne

• jednostki

1. podział przedmiotowy

• ze względu na treść:

- ekonomiczne, polityczne, ideologiczne, kulturalne, religijne

- interesów- powstałe na tle konkurencji o określone dobra społeczne); adaptacyjne- powstałe na tle przystosowania się ludzi do siebie w procesie działania w trzech sferach: motywacyjnej (niechęć do zaakceptowania innej osoby lub grupy), organizacyjnej (złe warunki współpracy), informacyjnej (niedostateczna lub błędna informacja); postaw- powstałe na tle rozbieżności w moralnych ocenach zjawisk i zachowań

- J.Bernard: socjologiczne, psychologiczne, semantyczne

• Coser: rzeczywiste- walka o wartości i cele, przy czym konflikt jest środkiem do obrony pewnych wartości. Istnieją sposoby ich rozwiązania. Nierzeczywiste- rozkłada i dzieli społeczeństwo na wrogie obozy. Rozwiązanie jest znikome.

• ze względu na formę (sposób przejawiania się konfliktu):

- racjonalne (logicznie skalkulowana walka) i irracjonalne (przyczyną są nieporozumienia, uprzedzenia, napięcia, walka jest ostra, chaotyczna, nieprzemyślana, dominują emocje, które są skoncentrowane na osobach, a nie problemach).

- antagonistyczne i nieantagonistyczne

- jawne (ujawniają się w działaniu, które jest widoczne dla zewnętrznych obserwatorów, wykraczają często poza uwikłane strony aby zdobyć aprobatę publiczności), ukryte (ukrywane przez uczestników przed otoczeniem, walka występuje w postaci biernego oporu, polegają na uniemożliwianiu działań przeciwnika, organizowaniu opozycji, dezinformacji)

- zorganizowane- jawne, zaprogramowane i przeprowadzane wg z góry przyjętych zasad. Opracowana jest strategia i taktyka walki, cele. Istnieje struktura organizacyjna walczących grup. Podział zadań i funkcji. Ściśle określone metody postępowania. Sieć kontaktów i opracowanie sposobów kontaktowania się ⇒ strajk. Niezorganizowane- żywiołowe, spontaniczne, powstałe w wyniku przypadkowego zbiegu okoliczności, wywołującego nagły wzrost frustracji i agresji ⇒ rozruchy uliczne

1. ze względu na zasięg: konflikty ról, konflikty grupowe, konflikty międzynarodowe, konflikty między blokami państw

2. M.Deutsch

• konstruktywne- Zmniejsza lub likwiduje istniejące sprzeczności i napięcia. Rozwiązuje się na drodze kompromisu, ustępstw jednej ze stron lub wspólnego dążenia do pomnożenia brakującego dobra.

- destruktywne- wywołują niekorzystne skutki dla uczestników (zniszczeniu jednej ze stron, a czasem obu). Powodują eskalację konfliktu, wzbudzają nowe napięcia i spory.

1. ze względu na stosunki między podmiotami: równość podmiotów, nierówność, konflikt między całością a częścią

2. ze względu na przyczyny konfliktu:

• powstałe wewnątrz systemu politycznego jako rezultat interakcji jego podmiotów

• zrodzone w relacjach systemu politycznego i pozasystemowego podmiotów polityki

• spowodowane bodźcami zewnętrznymi

- wywołane bodźcami zewnętrznymi, w sytuacji gdy system polityczny nie ma możliwości, ale chce lub nie potrafi odpowiednio zareagować na te bodźce

METODY ROZSTRZYGANIA KONFLITÓW:

1. Negocjacje są procesem komunikowania się stron, gdy oczekują one, że porozumienie może zapewnić większe korzyści niż działanie bez porozumienia. Aby mogły zaistnieć negocjacje musi powstać kompromis, czyli stopniowa rezygnacja ze swoich interesów na rzecz ostatecznego porozumienia. W drodze do osiągnięcia porozumienia wskutek negocjacji wyróżnić można pięć etapów: określenie interesów własnych i partnera, podanie pomysłów rozwiązań, opracowanie sposobu wybrania wspólnego rozwiązania, określenie przewidywanych skutków braku porozumienia, sformułowanie propozycji porozumienia. Na negocjacje składają się dwa elementy: stanowisko negocjacyjne oraz interes. Stanowisko to żądanie dotyczące czegoś wymiernego. Natomiast interes to powód, który doprowadził do zajęcia danego stanowiska. Warto zwrócić uwagę, że interes jest nadrzędny w stosunku do stanowiska. Największą porażką obydwu stron jest zerwanie negocjacji, które prowadzi do jeszcze większego zagłębiania konfliktu. 5 stylów negocjowania:

• dominacja

• dostosowywanie się

• unikanie

• kompromis

• negocjacje integratywne

2. Arbitraż to zwrócenie się przez obie strony konfliktu do osoby lub instytucji niezależnej z prośbą o rozwiązanie konfliktu. Strony konfliktu zobowiązują się wcześniej do uznania werdyktu arbitra, który może wydawać orzeczenia z mocą prawa.

3. Mediacje to dobrowolne i poufne porozumienie się stron znajdujących się w konflikcie w obecności bezstronnej i neutralnej osoby trzeciej - mediatora. Mediator, jako pośrednik między spierającymi się stronami, pomaga doprowadzić do ugodowego, satysfakcjonującego obie strony, rozwiązania konfliktu, na drodze dobrowolnych negocjacji. Jako osoba trzecia, neutralna wobec stron i ich konfliktu, wspiera przebieg negocjacji, łagodzi emocje i nie narzucając stronom żadnego rozstrzygnięcia, pomaga w wypracowaniu kompromisu. Ze względu na rodzaj mediacje dzielimy na: sądowe, rodzinne, gospodarcze, konsumenckie.

4. odwrócenie uwagi od przedmiotu konfliktu

5. kompromis (obustronna rezygnacja z części postulatów)

6. ujawnienie wspólnego interesu, celu

7. stworzenie lub ujawnienie zagrożenia zewnętrznego

8. separacja stron (unikanie bezpośredniego kontaktu stron)

9. odwlekanie rozwiązania konfliktu (gra na zwłokę)

10. stwarzanie pozorów zgody

11. pogodzenie się z sytuacją konfliktu

12. dewiacja

REFORMA to stopniowa zmiana istniejącej rzeczywistości kontrolowana przez grupe rządzącą nie naruszająca ram instytucjonalnych ustroju politycznego i społecznego. Cechy reformy:
-jest zmianą fragmentaryczna obejmująca jedna lub kilka społecznie nośnych dziedzin
-głebokosć zmian jest niewielka , zazwyczaj są powierzchniowe tzn takie które bez trudu można usunąć skutki lub kierunki reform odwrócic.
-celem reformy zazwyczaj nie nie odpowiadają w pelni społecznym oczekiwanią
-reforma w swoim założeniu ma służyc utrzymaniu istniejących stosunków społecznych przy równoległym ich ulepszaniu.

KLASYFIKACJA REFORM:

• ze względu na dziedzinę, której dotyczą: polityczne, społeczne, gospodarcze, militarne itp.

• ze względu na zmiany jakie wprowadzają (skutki):

- regulacyjne, innowacyjne, adaptacyjne
- częściowo rozładowujące napięcie rewolucyjne
- wsteczne, stabilizujące, postępowe
- osłabiające , stabilizujące lub wzmacniające przewagę interesów grup społecznych mający wpływ na proces rządzenia.

• ze względu na podmiot, do których są kierowane: odnoszące się do całego społeczeństwa lub do poszczególnych grup społecznych, czy wręcz jednostek

• ze względu na podmioty je wprowadzające: wprowadzane odgórnie, czyli przez władzę polityczną oraz wprowadzane oddolnie, przez poszczególne grupy społeczne

• ze względu na genezę: prewencyjne (podjęte z własnej inicjatywy grupy rządzącej) oraz wymuszone (w wyniku nacisku)

TRANSFORMACJA ma charakter całościowy, kontrolowana przez rząd, zawiera szereg reform, zgodna z porządkiem prawnym.

REWOLUCJA to nagła, gwałtowna i rozległa zmiana polityczna obejmująca sferę personalną, polityczną, społeczną, kulturową i świadomościową. Jest bezprawna. Narusza porządek instytucjonalny państwa i system władzy. Nie jest kontrolowana przez grupę rządzącą. Skutki widziane od razu.

RODZAJE REWOLUCJI:

• ze względu na cel: personalne, konstytucyjne, wojskowe, socjalne, religijne, gospodarcze.

• ze względu na siły dokonujące rewolucji: wojskowe, parlamentarne, masowe.

• ze względu na klasę: niewolników, antyfeudalne, proletariackie.

OPINIA PUBLICZNA to zsumowane poglądy obywateli w odniesieniu do różnych kwestii politycznych. Czynniki wpływające na kształtowanie opinii publicznej: interesy badanych grup, identyfikacja polityczna, media, monitoring polityczny, strategia liderów.

KULTURA POLITYCZNA to całokształt wartości, norm i reguł zachowania utrwalonych w świadomości podmiotów biorących udział w działaniach politycznych. Typy kultury politycznej:

1. Parafialna (zaściankowa): rzeczywistym odpowiednikiem byłyby kultury polityczne prymitywnych plemion afrykańskich. Społeczeństwo nie wykazuje zainteresowania systemem politycznym.

2. Poddańcza: jednostki świadome są złożoności systemu politycznego, wykazują pewne zainteresowanie i pewną wiedzę NT. mechanizmów sprawowania władzy politycznej. Przeważa postawa podporządkowania się decyzjom politycznym

3. Uczestnicząca: Obywatele czynnie uczestniczą w życiu politycznym. Jest to tzw. Społeczeństwo obywatelskie.

1

GEORGE ORWELL- polityka to wszystko co otacza politologa, cała istniejąca rzeczywistość

POLITYKA TO ZESPÓŁ DZIAŁAŃ PODJĘTYCH PRZEZ OŚRODEK DECYZYJNY ZMIERZAJĄCY DO OSIĄGNIĘCIA CELÓW POPRZEZ ZASTOSOWANIE ODPOWIEDNIO DOBRANYCH ŚRODKÓW !

Kryterium podmiotu:

• ogólnospołeczne

• narodowości i grup etnicznych

• grup społecznych

• jednostek

Kryterium zakresu

sprzeczności interesów:

• zbieżne

• kompromisowe

• sprzeczne

Kryterium uświadomienia:

• uświadomione

• nieuświadomione

• poczucie odpowiedzialności

• wyczucie w ocenie pewnych zjawisk i osób

• dobry mówca

• osobowość lidera

• walka o realizację założonych celów, ale i kiedy to konieczne skłonność do kompromisu

TOMASZ MANN- Nie ma nie- polityki. Wszystko jest polityką.

• P.Sorokin:

- interpersonalne

- grupowe

• K.Boulding

• między osobami

• między grupami

• między organizacjami

• między osobami a grupami

• między osobami a organizacjami

• między grupami a organizacjami

---