2
Dziesięć etapów w historii UE
1951: Sześć krajów założycielskich ustanawia Europejską Wspólnotę Węgla i Stali 1957: Na mocy Traktatu Rzymskiego powstaje wspólny rynek 1973: Grono Wspólnoty zostaje powiększone do dziewięciu państw członkowskich. Wspólnota zaczyna opracowywać zasady wspólnej polityki 1979: Odbywają się pierwsze bezpośrednie wybory do Parlamentu Europejskiego 1981: Dołącza pierwszy kraj śródziemnomorski 1993: Zakończono pracę nad rynkiem wewnętrznym 1993: Traktatem z Maastricht ustanawia się Unię Europejską 1995: Unia liczy już 15 członków 2002: Do obiegu wchodzą banknoty i monety euro 2004: Do Unii dołącza dziesięć kolejnych krajów |
1. Dziewiątego maja 1950 r. w ramach Planu Schumana przedstawiono propozycję utworzenia Europejskiej Wspólnoty Węgla i Stali (EWWiS). EWWiS stała się rzeczywistością dzięki Traktatowi Paryskiemu, który podpisano 18 kwietnia 1951 r. Na mocy tego traktatu sześć krajów założycielskich (Belgia, Francja, Luksemburg, Niderlandy, Republika Federalna Niemiec oraz Włochy) utworzyło wspólny rynek węgla i stali. Celem przyświecającym tej inicjatywie było zapewnienie pokoju między krajami Europy i stworzenie możliwości współpracy instytucjonalnej, na zasadach równości, między zwyciężonymi i zwycięskimi krajami po II Wojnie Światowej.
2. Na mocy Traktatu Rzymskiego z 25 marca 1957 r. sześć krajów założycielskich postanowiło utworzyć Europejską Wspólnotę Gospodarczą (EWG), której podstawą byłby szerszy wspólny rynek dla wszystkich towarów i usług. Pierwszego lipca 1968 r. całkowicie zniesiono opłaty celne pomiędzy sześcioma państwami EWG. Również w latach sześćdziesiątych XX wieku wprowadzono zasady wspólnej polityki, zwłaszcza w zakresie rolnictwa i handlu.
3. Sukces „Wielkiej Szóstki” zachęcił Danię, Irlandię oraz Zjednoczone Królestwo do przyłączenia się do Wspólnoty. Pierwsze rozszerzenie, z sześciu do dziewięciu członków, miało miejsce w 1973 r. W tym samym czasie wdrożono nowe zasady polityki społecznej i polityki dotyczącej ochrony środowiska. Natomiast w 1975 r. utworzono Europejski Fundusz Rozwoju Regionalnego.
4. W czerwcu 1979 r. miało miejsce zdarzenie stanowiące wyraźny krok w kierunku Wspólnoty Europejskiej - pierwsze wybory do Parlamentu Europejskiego w drodze bezpośredniego powszechnego głosowania. Wybory do Parlamentu odbywają się co pięć lat.
5. W 1981 r. do Wspólnoty przystąpiła Grecja, a w 1986 r. - Hiszpania i Portugalia. Z jednej strony Wspólnota umocniła swą pozycję w Europie Południowej, z drugiej jednak strony rozszerzenie pokazało, jak paląca jest potrzeba rozwoju regionalnych programów pomocowych.
6. Recesja gospodarcza panująca na całym świecie we wczesnych latach osiemdziesiątych XX w. przyczyniła się do powstania fali „europesymizmu”. Jednak w roku 1985, kiedy Komisja Europejska pod przewodnictwem Jacques'a Delorsa opublikowała tzw. „Białą księgę”, znowu pojawiła się nadzieja. W Białej księdze przedstawiono harmonogram całkowitego wdrożenia rynku wewnętrznego do 1 stycznia 1993 r. Ten ambitny cel został zawarty w Jednolitym Akcie Europejskim, podpisanym w lutym 1986 r., a obowiązującym od 1 lipca 1987 r.
7. Polityczny kształt Europy uległ radykalnej zmianie po upadku muru berlińskiego w 1989 r. Wydarzenie to pociągnęło za sobą inne - zjednoczenie Niemiec w październiku 1990 r. i demokratyzację państw Europy Środkowej i Wschodniej, które wyzwoliły się spod kontroli Sowietów. Sam Związek Radziecki przestał istnieć w grudniu 1991 r.
W tym samym czasie państwa członkowskie zaczęły negocjować zapisy nowego Traktatu o Unii Europejskiej, który został przyjęty przez Radę Europejską, czyli szefów państw lub rządów, w grudniu 1991 r. w Maastricht. Traktat o Unii Europejskiej wszedł w życie 1 listopada 1993 r. Do istniejących struktur wspólnotowych dodano system współpracy międzyrządowej, w wyniku czego powstała Unia Europejska (UE).
8. Nowy dynamizm europejski i zmieniające się warunki geopolityczne na kontynencie przyczyniły się do przyłączenia się 1 stycznia 1995 r. trzech kolejnych państw do UE - Austrii, Finlandii i Szwecji.
9. W okresie tym UE była na drodze do realizacji najbardziej spektakularnego ze swych osiągnięć - stworzenia wspólnej waluty. Euro zostało wprowadzone do (bezgotówkowych) transakcji finansowych w 1999 r., natomiast banknoty i monety zostały wyemitowane trzy lata później w 12 krajach tworzących tzw. obszar euro (zwany również strefą euro). Obecnie euro jest jedną z głównych walut światowych stosowanych przy dokonywaniu płatności i tworzeniu rezerw. Jego status jest zbliżony do statusu dolara amerykańskiego.
Europejczycy wspólnie stawiają czoła wyzwaniom jakie niesie ze sobą globalizacja. Nowe technologie i rozwój Internetu zmieniają całkowicie światową gospodarkę, przynosząc równocześnie inne wyzwania natury społecznej i kulturowej.
W marcu 2000 r. UE przyjęła tzw. strategię lizbońską w celu unowocześnienia gospodarki UE i dostosowania jej do nowych warunków panujących na rynku światowym tak, aby mogła stanowić konkurencję dla innych ważnych uczestników tego rynku, jak Stany Zjednoczone i nowo uprzemysłowione kraje. Strategia lizbońska zakłada promowanie innowacji i inwestycji biznesowych oraz dostosowanie systemów edukacyjnych do potrzeb społeczeństwa informacyjnego.
Reformy są tym bardziej potrzebne, że rosnące bezrobocie oraz koszty rent i emerytur stanowią coraz większy ciężar dla gospodarek poszczególnych państw. Obywatele coraz częściej domagają się, aby ich rządy znalazły praktyczne rozwiązania tych problemów.
10. Ledwie Unia Europejska zwiększyła się do 15 państw członkowskich, a już rozpoczęto przygotowania do nowego rozszerzenia na niespotykaną skalę. W połowie lat dziewięćdziesiątych XX w. swoją kandydaturę zgłosiły kraje byłego bloku sowieckiego (Bułgaria, Polska, Republika Czeska, Rumunia, Słowacja i Węgry), trzy kraje bałtyckie, które kiedyś były częścią Związku Radzieckiego (Estonia, Litwa i Łotwa), jedna z republik byłej Jugosławii (Słowenia) oraz dwa kraje śródziemnomorskie (Cypr i Malta).
Unia z zainteresowaniem przyjęła te kandydatury jako możliwość stabilizacji na kontynencie europejskim i rozszerzenia korzyści płynących ze zjednoczenia Europy na młode europejskie demokracje. Negocjacje na temat przyszłego członkowstwa tych krajów rozpoczęto w grudniu 1997 r. Unia została rozszerzona do 25 krajów 1 maja 2004 r., kiedy do grona jej członków dołączyło 10 z 12 kandydujących krajów. Bułgaria i Rumunia stały się członkami UE 1 stycznia 2007 r.
.3.
Rozszerzenie i polityka sąsiedztwa
|
I. Ku zjednoczeniu kontynentu
(a) Unia Dwudziestu Pięciu
Spotkanie Rady Europejskiej, które odbyło się w Kopenhadze w grudniu 2002 r., otworzyło kolejny etap w historii zjednoczenia europejskiego i stanowi jeden z bardziej doniosłych momentów. Podejmując decyzję o przyjęciu 10 kolejnych krajów od 1 maja 2004 r., Unia Europejska nie tylko zwiększyła swoją powierzchnię i populację, ale również przypieczętowała koniec podziału naszego kontynentu, który od 1945 r. dzielił Europę na świat wolności i świat komunizmu.
Piąte rozszerzenie UE miało więc zarówno wymiar polityczny, jak i moralny. Dzięki rozszerzeniu Cypr, Estonia, Litwa, Łotwa, Malta, Polska, Republika Czeska, Słowacja, Słowenia i Węgry, czyli kraje, które przynależą do Europy nie tylko z geograficznego punktu widzenia, ale również ze względu na swą kulturę, historię i aspiracje, mogły wreszcie dołączyć do demokratycznej rodziny europejskiej i w pełni uczestniczyć w wielkim projekcie stworzonym przez ojców założycieli UE.
(b) Kolejne rozszerzenie
Bułgaria i Rumunia złożyły swoje kandydatury w 1995 r. W przypadku tych dwóch krajów proces rozszerzenia trwał dłużej niż przy pozostałej dziesiątce. Niemniej jednak 1 stycznia 2007 r. dołączyły one do grona państw członkowskich UE, których liczba zwiększyła się tym samym do 27.
(c) Kraje kandydujące
Turcja, która jest członkiem NATO i podpisała długoterminową umową o stowarzyszeniu z UE, złożyła wniosek o członkowstwo w 1987 r. W kontekście położenia geograficznego Turcji i jej historii politycznej Unia długo wahała się zanim podjęła decyzję o przyjęciu tej kandydatury. W październiku 2005 r. Rada Europejska otwarła negocjacje akcesyjne z Turcją. W tym samym czasie rozpoczęto negocjacje z Chorwacją, która jest kolejnym krajem kandydującym. Na razie nie określono daty wejścia w życie traktatu akcesyjnego, na mocy którego te dwa kraje miałyby zostać przyjęte do grona UE po zakończeniu negocjacji.
(d) Zachodnie Bałkany
Kraje Zachodnich Bałkanów, z których większość była kiedyś częścią Jugosławii, zwracają się do Unii Europejskiej w celu przyspieszenia restrukturyzacji ich gospodarek, poprawy wzajemnych stosunków, które ucierpiały w wyniku konfliktów etnicznych i wojen religijnych oraz skonsolidowania ich demokratycznych instytucji. W listopadzie 2005 r. Unia Europejska przyznała status „krajów kandydujących” Byłej Jugosłowiańskiej Republice Macedonii. Wśród pozostałych potencjalnych kandydatów znajdują się: Albania, Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra i Serbia.
II. Warunki członkowstwa
(a) Wymogi prawne
Integracja europejska zawsze była procesem polityczno-gospodarczym dostępnym dla wszystkich państw europejskich, które były gotowe przyjąć traktaty założycielskie oraz całość prawodawstwa unijnego. Zgodnie z artykułem 237 Traktatu Rzymskiego „Każde państwo europejskie może prosić o przyjęcie do Wspólnoty.”
W artykule F Traktatu z Maastricht dodano, że państwa członkowskie powinny mieć „systemy rządów oparte na zasadach demokracji”.
(b) Kryteria kopenhaskie
W 1993 r. po otrzymaniu wniosków od byłych krajów komunistycznych z prośbą o przyjęcie ich do Unii Rada Europejska przedstawiła trzy kryteria, które należy spełnić, aby zostać członkiem UE. Zanim kraje kandydujące zostaną przyjęte do grona członków UE muszą posiadać:
stabilne instytucje gwarantujące demokrację, poszanowanie zasad państwa prawa i praw człowieka oraz poszanowanie i ochronę praw mniejszości;
trwałą gospodarkę rynkową, jak również zdolność do przeciwstawienia się konkurencji oraz siłom rynkowym wewnątrz Unii;
zdolność do sprostania wymogom członkostwa i mieć gotowość do realizacji celów Unii. Muszą również posiadać administrację publiczną, która będzie w stanie stosować prawo UE i zarządzać nim w praktyce.
(c) Proces akcesji
Negocjacje w sprawie przystąpienia do UE są prowadzone pomiędzy każdym krajem kandydującym a Komisją Europejską działającą w imieniu Unii. Po zakończeniu negocjacji odbywa się spotkanie Rady Europejskiej gromadzące wszystkie istniejące państwa członkowskie. Podczas tego spotkania państwa członkowskie muszą podjąć jednomyślną decyzję o przyjęciu nowego członka. Parlament Europejski musi wyrazić zgodę bezwzględną większością głosów oddanych przez członków. Następnie wszystkie traktaty akcesyjne muszą być ratyfikowane przez państwa członkowskie i kraje kandydujące zgodnie z procedurą konstytucyjną obowiązującą w danym kraju.
Przez okres negocjacji kraje kandydujące otrzymują wsparcie z UE, które ma na celu ułatwić im dogonienie państw członkowskich pod względem ekonomicznym. Pomoc dla 10 krajów, które przyjęto do UE w 2004 r., wyniosła 41 miliardów EUR i miała na celu przede wszystkim finansowanie projektów strukturalnym, dzięki którym nowe państwa mogły spełnić wymagania związane z członkowstwem.