Charakterystyka banku na podstawie bilansu
Celem sprawozdań finansowych jest dostarczenie informacji o pozycji finansowej przedsiębiorstwa, jego dokonaniach i zmianach w pozycji finansowej, która jest użyteczna dla szerokiego grona odbiorców w podejmowaniu decyzji ekonomicznych.
Sprawozdania finansowe pomocne są m.in. w:
Podejmowaniu decyzji związanych z zarządzaniem,
Podejmowaniu decyzji co do lokat kapitałowych,
Polityce kredytowej,
Ustalaniu zasad podziału zysku i polityce dywidend,
Polityce podatkowej,
Przygotowaniu i wykorzystaniu statystyk dochodu narodowego.
Bilans jest podstawowym sprawozdaniem finansowym jednostek gospodarczych. Dostarcza on informacji o sytuacji majątkowej i finansowej firmy. Sporządza się go na podstawie ewidencji księgowej. Ujmuje się w nim pozycje aktywów i pasywów w wysokości ich stanów na określony dzień, np. na koniec miesiąca, kwartału, roku.
Pasywa to źródła, z którego pochodzą środki, jakimi jednostka dysponuje, aktywa zaś to cele, na które środki te zostały przeznaczone.
Bilans banku różni się od bilansu przedsiębiorstwa strukturą aktywów i pasywów.
Aktywa są uporządkowane według stopnia płynności, a więc możliwości spieniężenia. W pierwszej kolejności wykazywany jest majątek obrotowy, a następnie majątek trwały.
Pasywa są uporządkowane według rosnącego stopnia wymagalności, to jest terminów spłaty. Po stronie pasywów wykazywane są najpierw kapitały obce, następnie kapitały własne długoterminowe i krótkoterminowe.
Charakterystyczną cechą banku jest relatywnie mały, zaledwie paroprocentowy udział środków własnych w łącznej sumie bilansowej oraz duży udział środków obcych.
Bilans, a zwłaszcza tendencje zmian w bilansie, są przedmiotem analizy. Bilans jest zestawieniem statycznym, element dynamiki w ocenie powstaje przez porównanie z okresem poprzednim. Analizę bilansu przez porównanie aktywów i pasywów za kolejny okres sprawozdawczy określa się jako analizę poziomą. Jej przedmiotem są wielkości absolutne, odchylenia, dynamika. Porównanie wielkości w pionie po ustaleniu struktury aktywów i pasywów, czyli udziałów, to analiza pionowa bilansu.
Analiza pozioma i pionowa bilansu jest analizą zmian w bezwzględnych i względnych wielkościach aktywów i pasywów. Jest analizą porównania wielkości i ich struktury. Pozwala ona na zaobserwowanie podstawowych faktów dotyczących rozwoju działalności banku, proporcji występujących między składnikami bilansu, a także na sformułowanie głównych pytań i hipotez do sprawdzenia w toku dalszych badań. Pozwala ona również w pewnych wypadkach na stwierdzenie wyraźnych nieprawidłowości. Jednakże analiza samego bilansu nie daje obrazu sytuacji banku. Z reguły wymaga ona uzupełnienia badaniem dochodów i kosztów, jakie przynoszą poszczególne pozycje aktywów i pasywów, a ponadto sięgania do informacji spoza ewidencji rachunkowej, np. dokonania przeglądu portfela kredytowego.
Rachunek zysków i strat jest integralną częścią sprawozdania finansowego, w którym ujmuje się:
Przychody i koszty dotyczące działalności bankowej,
Pozostałe przychody i koszty operacyjne,
Odpisy na rezerwy i rozwiązanie rezerw,
Zyski i straty nadzwyczajne,
Obowiązkowe obciążenia wyniku finansowego.
W bankach rachunek zysków i strat należy analizować z punktu widzenia kształtowania się:
Aktywów - generujących przychody;
Pasywów - generujących koszty.
W rachunku zysków i strat, obok porównania wartości bezwzględnej, wyliczamy poszczególne źródła jego pochodzenia według rodzajów operacji. Istotne są trzy udziały:
Udział dochodów odsetkowych (przychody - koszty odsetek),
Udział dochodów pozaodsetkowych (prowizje + opłaty + pozostałe przychody +/- saldo strat i zysków +/- z pozycji wymiany),
Zysk netto w dochodach brutto.
Dane z bilansu i rachunku zysków i strat dają słabą orientację o sytuacji analizowanego banku. Pogłębiony obraz daje analiza wskaźnikowa. Jest ona przydatna szczególnie w porównaniach dynamicznych i ocenie banku na tle innych banków. Analiza wskaźnikowa to ocena relacji pomiędzy wielkościami. Analizy wskaźnikowej można dokonać jeżeli istnieje baza odniesienia taka jak wskaźniki osiągane przez inne banki w ubiegłym okresie czy w planie.
Wskaźniki przyjmowane do analizy banków można podzielić według różnych kryteriów. Jednym z nich jest klasyfikacja według charakteru:
Stymulanty - czyli takie, których wyższa wartość świadczy o lepszej pracy banku np. wskaźnik rentowności,
Destymulanty - czyli takie mierniki, których wyższa wartość stanowi o negatywnej ocenie banku np. udział kredytów zagrożonych,
Dominanty - takie wskaźniki, które bank powinien osiągnąć lub które powinny być w określonych granicach. Wskaźniki osiągnięte poza tym normatywem są ocenione negatywnie np. współczynnik wypłacalności.
Stymulanty
Współczynniki rentowności:
Rentowność jest miarą efektywności rozumianą jako nadwyżka przychodów nad kosztami. Budowa wskaźników rentowności opiera się na relacji określonej jako stopa zysku.
Zysk
Inne wielkości
Szczegółowe wskaźniki rentowności:
Wskaźnik rentowności brutto
Zysk brutto
-----------------------------------
Koszty działalności ogółem
Wskaźnik rentowności brutto jest syntetyczną miarą zyskowności ponoszonych nakładów, przedstawia relację zysku do kosztów.
Rentowność zaangażowanego kapitału
Zysk brutto
-------------------------------------------------
Kapitał ogółem (kapitał własny + obcy)
Wskaźnik zwrotu z kapitału
Zysk brutto
------------------------
Kapitał własny
Dwa ostatnie wskaźniki są określane jako wskaźniki rentowności zainwestowanego kapitału, wskaźniki zwrotu lub zyskowności kapitału (ROI)
Zyskowność aktywów
___zysk netto_________
Średni stan aktywów
Wskaźnik ten informuje, ile zysku przypada na złotówkę aktywów. Inaczej określany stopa zysku z aktywów (ROA).
Współczynnik zysku z kapitału
Zysk netto
-----------------------
Kapitał własny
Współczynnik ten jest określany również jako stopa zysku z kapitału (ROE).
Wartości poznawcze tego współczynnika:
Efektywność zainwestowanego kapitału informuje, ile zysku uzyskaliśmy na jednostce kapitału,
Daje możliwość porównania uzyskiwanych dochodów z alternatywnymi metodami ulokowania kapitału w innych bankach, w tym również w postaci depozytów,
Pokazuje możliwość odtworzenia kapitału przez porównanie ze współczynnikiem inflacji.
Destymulanty
Udział kredytów zagrożonych (poniżej standardu, wątpliwe, stracone - w kredytach ogółem)
Kredyty zagrożone
------------------------
Kredyty ogółem
Dominanty
Wskaźniki płynności:
Kondycja banku zależy od posiadanej zdolności do regulowania należności i zobowiązań bieżących i przyszłych. W tym kontekście wypłacalność banku może być w uproszczeniu postrzegana jako płynność finansowa banku. Utrzymywanie płynności przez bank jest podstawowym jego obowiązkiem, z czego bezpośrednio wynika konieczność zapewnienia bezpieczeństwa depozytów i systemu bankowego. Płynność jest określana jako zdolność do terminowego czyli bezzwłocznego regulowania zobowiązań. Jest to niezbędny warunek funkcjonowania banku i warunek zachowania wiarygodności. W związku z tym niezbędne jest monitorowanie ryzyka utraty płynności przez system sprawozdawczości oraz wskaźniki NBP.
Płynność liczy się dla określonego przedziału czasowego. Do oceny płynności banku wykorzystuje się między innymi:
Wskaźnik płynności szybkiej
Aktywa płynne szybkie (a vista i do 1 miesiąca)
-----------------------------------------------------------
Pasywa wymagalne do jednego miesiąca
Wskaźnik płynności bieżącej
Aktywa płynne do trzech miesięcy
------------------------------------------------------
Pasywa wymagalne do trzech miesięcy
Płynność obliczana przy pomocy tego wskaźnika uznawana jest za:
dobrą, jeżeli wskaźnik ma wartość nie mniejszą niż 0,9
średnią, jeżeli wskaźnik kształtuje się między 0,7 - 0,9
złą, jeżeli wskaźnik ma wartość poniżej 0,7
Sytuacje, które mają decydujące znaczenie dla utraty płynności finansowej przez bank to:
brak spłaty należnych wierzytelności w wymaganym terminie,
nieoczekiwane wycofanie depozytów przed terminem,
nieprzewidziane koszty poniesione przez bank.
Dlatego też główne kierunki analizy powinny obejmować obszary tych zagrożeń.
Wskaźnik wypłacalności lub adekwatności kapitałowej
Pojęcie płynności finansowej banków bywa utożsamiane z ich wypłacalnością, czyli zdolnością do spłaty bieżących zobowiązań. Jest ona mierzona współczynnikiem wypłacalności.
Współczynnik wypłacalności jest stosunkiem kapitałów własnych netto banku do jego aktywów i zaangażowania pozabilansowego w zależności od wagi ryzyka:
Kapitały własne netto
-----------------------------------------------------------------
Aktywa i pozycje pozabilansowe obciążone ryzykiem
Kapitały własne brutto obejmują:
Kapitały podstawowe i rezerwy (fundusze własne podstawowe I kategorii),
Fundusze własne II kategorii,
Zasoby stałe III kategorii,
Kapitały własne netto ustala się następująco:
Kapitały własne brutto
- kwota brakujących rezerw celowych
- strata z poprzedniego okresu sprawozdawczego
- strata z bieżącego okresu sprawozdawczego
- udziały w podmiotach finansowych
= kapitały własne netto
Kapitały własne netto są odnoszone stosunkiem procentowym do tzw. aktywów i pozycji bilansowych ryzykownych. Aktywa ryzykowne są iloczynem kwot aktywów i stopy procentowej reprezentującej tzw. wagi ryzyka.
Wysokość wagi ryzyka uzależniona jest od rodzaju operacji bankowych i kraju pochodzenia dłużnika.
1
1