PODSTAWY FINANSÓW - WYKŁAD
08.05.2010
Źródła finansowania |
Fundusze publiczne |
Fundusze prywatne
|
Dobra |
Publiczne sensu largo |
|
|
|
Klasyczne |
Społeczne |
Prywatne |
|
Publiczne sensu stricto |
|
|
Źródła finansowania |
Fundusze publiczne |
Fundusze prywatne
|
Dobra prywatne finansowane są tylko z funduszy prywatnych.
Finanse publiczne - zjawiska i procesy związane z tworzeniem i rozdysponowaniem
funduszy publicznych.
Finanse publ. - to finanse państwa, jednostek samorządu terytorialnego jako związków publicznoprawnych.
Sektor finansów publ. tworzą : (nie będzie na egz., ale znać mniej więcej podział)
1/ Organy władzy publ., w tym organy adm.rządowej, organy kontroli państwowej i ochrony prawa oraz sądy i trybunały.
2/ Jednostki samorządu terytorialnego oraz ich związki
3/ Jednostki budżetowe.
4/ Samorządowe zakłady budżetowe
5/ Agencje wykonawcze
6/ Instytucje gosp. budżetowej
7/ Państwowe fundusze celowe
8/ ZUS i zarządzane przez niego fundusze oraz KRUS i fundusze zarządzane przez Prezesa KRUS.
9/ NFZ.
10/ SPZOZ (Samodz. Publ. Zakł. Op. Zdrow.)
11/ Uczelnie publiczne
12/ Polska Akademia Nauk i tworzone przez nią jedn.org.
13/ Państwowe i samorządowe instytucje kultury i oświaty.
W przekroju instytucjonalnym system finansów publ. tworzą fundusze przyjmujące formę :
1/ Budżetu państwa
2/ Budżetów samorządowych szczebla podst. lub wyższego (powiatu samorządowego,
regionu samorząd.)
3/ Funduszy ubezp.społ.
4/ Pozostałych funduszy publ.
5/ Funduszy społ.
W przekroju instrumentalnym funkcjonowanie systemu finansów publ. zapewniają narzędzia :
1/ Podatki centralne
2/ Podatki lokalne
3/ Opłaty
4/ Cła.
5/ Dochody z majątku publ. (dywidendy; renty)
6/ Subwencje
7/ Dotacje
8/ Składki na ubezp. społ.
Cechy finansów publicznych :
- Państwo dysponuje przymusem dla zapewnienia sobie dochodów i nie podlega przymusowi
w zakresie wykonywania podatków
- fin.publ. wyrażają się w pieniądzu, którego gestorem jest państwo
- fin. publ. są nakierowane na realizację interesu ogółu
- wielkość fin. publ. jest nieporównywalnie większa z tym czym może dysponować osoba prywatna.
Funkcje finansów :
- alokacyjna - dostarczanie dóbr społ., proces w którym wykorzystanie zasobów jest
dzielone między społeczne i prywatne dobra.
- dystrybucyjna - podział dochodów i bogactwa, jego dostosowywanie do zgodności z tym,
co społeczeństwo uważa za „słuszne”
- stabilizacyjna - oddziaływanie na gosp. głównie poprzez politykę fiskalną i monetarną
dla utrzymywania jej prawidłowego rozwoju we wszystkich obszarach
(zatrudnienie, poziom stopy wzrostu gosp.)
Pyt. na egz. *
Ile jest szczebli jednostek samorz. terytorialnego ?
Odp. 3
1/ Szczebel województwa - najwyższy
2/ Szczebel powiatu
3/ Szczebel gminy -najniższy (podst.) - jednoosobowy organ wykon. (wójt,burmistrz,prezyd)
Na każdym szczeblu są organy stanowiące i organy stosowane.
Organy:
- rządowy
- samorządowy
- wykonawczy
Budżet :
- zasób środków, którymi dysponuje państwo
- jest aktem prawnym w randze ustawy
- plan finansowy ustalany na rok
Aspekty definiowania budżetu państwa
Budżet państwa
Aspekt polityczny Aspekt ekonomiczny Aspekt proceduralny Aspekt prawny
Akt zaufania Pieniężny zasób Sporządzany w formie Ranga ustawy
politycznego publiczny planu
Rodzaje środków publ. :
- dochody publ. (daniny publ. i inne dochody należne budżetowi państwa i innym
jednostkom sfp., wpływy ze sprzedaży wyrobów i usług świadczonych przez jedn. sfp.,
dochody z mienia jsfp, spadki, zapisy i darowizny postaci pieniężnej, odszkodowania
należne jsfp i inne)
- środki pochodzące z budżetu UE
- inne środki pochodzące ze źródeł zagranicznych, niepodlegające zwrotowi
- przychody budżetu państwa i budżetów jst. oraz innych jsfp.
(ze sprzedaży pap. wart. oraz innych operacji finansowych, z prywatyzacji majątku Skarbu
Państwa oraz majątku jst., ze spłat pożyczek udzielonych ze środków publ., z otrzymanych
pożyczek i kredytów)
- przychody jsfp z prowadzonej działalności oraz innych źródeł
Podatek - podstawowa danina publiczna
Świadczenie pieniężne jednostronnie określone, przymusowe, bezzwrotne i nieodpłatne,
o charakterze ogólnym, pobierane od osób fizycznych i prawnych przez państwo na podst. obowiązujących aktów normatywnych.
Zawsze jest nakładany na podst. ustawy.
Elementy techniczne konstrukcji podatku :
- Podmiot :
czynny (państwo)
bierny : podatnik, płatnik
- Przedmiot :
rzeczy lub zdarzenia (obrót, uzyskany dochód, grunty, ubezpieczenie budowli)
- Podstawa :
wartość, ilość (jednostki naturalne - m² gruntu, wartość ubezpieczenia)
- Stawki :
Stałe, zmienne (procentowe, kwotowe) - część podstawy
- Skala :
progresywna tzn. wzrasta podst. opodatkowania i jednocześnie stawka podatkowa
(dzieli się na ciągłą i skokową)
degresywna
regresywna
proporcjonalna
- Zwolnienia, ulgi i zwyżki
- Warunki płatności
Przykład obliczania podatku.
Jaki będzie podatek z 12.000 zł?
Podstawa opodatkowania |
Stawka |
do 10.000 |
2% |
|
3% |
12.001 - 14.000 |
4% |
I sposób - progresja globalna
3% z 12.000 = 360 zł.
II sposób - progresja ciągła - stosuje się ją w podatku doch. od osób fiz.(nie spowoduje wzrostu skokowego podatku)
2% z 10.000 = 200
3% z 2.000 = 60
260
2.000 bo 10.000 już jest policzone więc pozostaje 2.000 do 12.000
I sposób II sposób
Podstawa : 12.001 4% z 12.001 = 480,04 260 + 4% z 1 zł. = 260,04
Funkcje podatku :
1/ Fiskalna - główne źródło dochodów budżetowych
2/ Regulacyjna (rozdzielcza) - kształtowanie poprzez podatki dochodu i majątku będącego
w dyspozycji podatników (następuje rozdział bogactwa, przesunięcie środków prywatnych
do środków publicznych).
3/ Stumulacyjna (bodźcowa) - wykorzystanie instrumentów podatkowych w celu
oddziaływania na decyzje i warunki działania podmiotów.
Poprzez określone rozwiązania dot. konstrukcji podatku określone zostały cele
na których zależy prawodawcy (może on zastosować : ulgi, zwolnienia podatkowe
przedmiotowe i podmiotowe, ustala skalę podatku, może zmienić progresję ciągłą na
globalną).
Klasyfikacja podatku ze względu na kryteria :
Kryterium przedmiotu opodatkowania :
Dochodowe (od osób fiz. i prawnych)
Konsumpcyjne (od wydatków) - występuje w momencie wydatkowania środków (zakupy luksusowe, akcyza)
Majątkowe - od pozyskanego majątku, darowizny, spadek, od nieruchomości, od środków transportowych)
Przychodowe (rolny, leśny)
Kryterium stosunku przedmiotu opodatkowania do źródła podatku :
Bezpośrednie (np. dochodowy)
Pośrednie (VAT, akcyza) - są wygodniejsze dla państwa, niesprawiedliwe w porównaniu z podatkiem bezpośrednim, bo np. tzw.koszyk zakupowy jest tak samo opodatkowany dla biednych jak i dla bogatych.
Kryterium władztwa podatkowego :
Rządowe (centralne) - dot. źródeł zasileń
Samorządowe
Wspólne
Podział podatków z rozróżnieniem na wpływ dochodów do budżetu państwa, jednostek samorządów terytorialnych, gmin (wg tab. z maila.)
Zasady podatkowe :
1/ Zasada równości - proporcjonalne rozłożenie ciężaru podatku w stosunku do zdolności płatniczej podmiotów
2/ Zasada pewności - stabilizacja ciężaru opodatkowania
3/ Zasada dogodności - pobieranie podatków w miejscu i czasie najdogodniejszym dla
podmiotów obciążonych podatkiem
4/ Zasada taniości - minimalizacja kosztów związanych z wymiarem i poborem podatku.
Wydatki budżetu państwa dzielą się na :
1/ Dotacje i subwencje
2/ Świadczenia na rzecz osób fiz.
3/ Wydatki bieżące jednostek budżetowych
4/ Wydatki majątkowe
5/ Wydatki na obsługę Skarbu Państwa
6/ Wpłaty środków własnych UE
Deficyt budżetowy - dochody ze źródeł zwyczajnych (podatki, opłaty, cła) nie wystarczają na pokrycie zaplanowanych wydatków.
Brak płynności finansowej - krótkotrwałe niedobory środków pieniężnych w stosunku do zapadających zobowiązań.
Dług publiczny - suma zobowiązań władz publicznych z tytułu zaciągniętych kredytów, pożyczek i innych działań (np. emisji papierów wartościowych) powodujących zobowiązania
Tak na marginesie !
Państwo nie może pobrać kredytu w banku centralnym tylko w banku komercyjnym.
Rodzaje długów publicznych :
- krótkoterminowy (płynny) - związany z przejściowymi trudnościami płatniczymi władzy
publicznej
- długoterminowy (dot. pokrycia deficytu budżetowego)
- globalny
- wewnętrzny (krajowy)
- zewnętrzny (zagraniczny)
Przyczyny powstawania długu publicznego :
- deficyt budżetowy
- okresy wzmożonych wydatków publicznych (wojny, głębokie kryzysy gosp.)
- realizowana doktryna ekonomiczna (deficyt budżetowy i dług publ. jako narzędzia
interwencjonalizmu państwowego)
- osiąganie celów politycznych rządzących (nie decydowanie się na podnoszenie podatków
przy jednoczesnym rezygnowaniu z cięć w wydatkach publicznych)
- wpadnięcie władz publ. w pułapkę zadłużenia.
Źródła zasilenia budżetów gmin :
- podatki i opłaty lokalne
- dochody z majątku gminy
- dochody realizowane przez komunale jednostki budżetowe oraz wpłaty innych
komunalnych jedn.org.
- wpływy z samo opodatkowania mieszkańców
- spadki, zapisy i darowizny
- odsetki od środków finansowych gminy na rach. bankowych
- środki z państwowych funduszy celowych
- udziały w podatkach stanowiących dochód budż. państwa
- dotacji i subwencje z budż. państ.
- nadwyżki budżetowe z lat ubiegłych
- wpływy z zaciągniętych przez gminy pożyczek.
Wyszukiwarka