Rasy bydła: mleczne, mięsne, użytkowości dwukierunkowej.
Rasy mięsne. Jetsey- b dobrze rozwinięte, duze wymie, slabe umięśnienie, rasa mala, krowy waza 350-400 kg, wys 120cm w krzyzu, umaszczenie jednolite (szary, bezowy), jasna obwodka wokół śluzawicy, b bogaty sklad mleka 6% tluszczu, 4% bialka- odzywcze, wydajność serowiarska b duza w stos do masy ciala 4000-5000, w PL malo ok. 1000 sztuk, b znana i ceniona, ale malo jej na swiecie, najlepiej hodowana w USA i Can, pochodzi z GB.
Ayrshire- ze Szkocji, jasna w rdzawe plany, mleko 3-4% tł, 3.2% białka, dobrze znana na swiecie, wydajność 5-6 tys, u nas najlepiej z Finlandi się przyjęła, w USA, N Zelandii.
Holsztyńsko- Fryzyjska (hf)- wyhodowana przez selekcje z rasy czarno- bialej, znacznie wyższe- 150cm w kłębie, slabiej umięśnione, wyzej ułożone wymie- lepsze dojenie, masa ciała 650kg, udział plam białych jest wiekszy, masywne wymiona dobrze wykształcone, buhaj ok. 1000kg, znowu eksportowane z USA do Europy, wydajność 6-7 tys mleka, skład 3.6% tł, 3.2 % białka, u nas kupowano z reguły tylko nasienie buhajow, buhajki do prod wołowiny, trzeba obficie zywic paszami treściwymi.
Rasy dwukierunkowe. Czarnobiała- nizinna rasa fryzyjska, lepiej umiesniona, krowy duże/srednie, masa ciała 600kg, buhaje do 900- 1000 kg, dobrze wykształcone cechy mleczne i mięsne, wywodzi się z Holandii gdzie pali się zioło, Danii, Fryzji (Niemcy-Holandia), wydajność mleka 5-6 tys, 4%tł, 3.2 % białka, do nas sprowadzana z Beneluksu, rozpowszechniona w całej Europie, u nas było jej ¾ % całego, zawieziona do USA i tam tylko w kierunku mlecznym, selekcjonowano je by dobrze się doiła, w latach 70-ych wyparte prze bydło holsztyńskie.
Czerwonobiała- ma jeszcze lepiej zaokrąglone umięśnienie, użytkowość mleczna podobna do rasy czarnobiałej, 5% pogłowia w PL, jest ona krzyżowana z hf, przez to gorzej umiesniona, w PL skoncentrowana na SW.
Polska czerwona- przyst do trudnych war srod i dlatego mniej produkcyjna, słabo umiesniona, masa 500-550kg, 4-4.2%tł, 3.2-3.4 białka, obecnie tej rasie grozi wyginiecie, ale podtrzymuje się niektóre sztuki do których jest dopłata, najwięcej ich na Podhalu, znacznie mniejsza od czarnobiałej. 1% pogłowia w PL.
Simintal- masywne, mocne zwierze poch wysokogórskiego, odp na choroby, ma najlepiej zaznaczone cechy miesne, masa 650kg, Alpy, Karpaty, Bieszczady, na Ukrainie- wyst prawdop drogie co do liczebności w Europie, wydajność mleka 4-5tys, buhajki dobre na upas, umaszczenie łaciate, zawsze biała głowa, podbrzusze i konce konczyn, w PL 1% pogłowia, masa buhajow ponad tonę.
Montbetiarde- pokrojem podobne do simentale, ale bardziej w kierunku mlecznym, w PL kilkaset krów, we FRA druga co do hodowli.
W PL 90% to Holszyńska i 5% Czerwonobiała.
Rasy mięsne. W PL hodowla od 1995, kiedy ceny mleka były b niskie. Na ugory wprowadzono krowy do wypasu. 25tys sztuk pogłowia- b mało. U mięsnych buhaje i cielęta chodzą razem z krowami na pastwiska (inaczej w mlecznych- czasem nawet nie wychodza na pastwisko w ciagu roku). Do 6 mcy ciele pozostaje przy matce. GB, FRA, ITA, USA- kraje gdzie wyhod rasy.
Hereford- najliczniejsza rasa bydła na swiecie, b dobrze przyst do złych war na pastwisku (temp, klimat), w zimie pozostaje na powietrzu lub pod dachem na ściółce, rasa śr wielkości, masa 600kg, buhaje 900-1000kg, sa w doskonałej kondycji- maja znaczne otłuszczenie, latem z reguły nie dokarmiane, kolor czerwony z białą głową i podbrzuszem.
Angus- brytyjska nazwa, umaszczenie jednolite, czarne, otłuszczone, odporne na warunki, masa 600kg, krowy bez rogów, mała głowa, krótkie kończyny, łatwe ocielenia bez pomocy, wyst w PL.
Charolaise- umaszczenie jednolite białe, 700-800kg, daje chude mieso, rasa francuska, wymaga dużego żywienia, czeste problemy z ocieleniem (duza głowa), we FRA b popularna, buhaje 1.5 tony.
Dimousine- umaszczenie czerwone, jednolite, 600-650kg, srednie/duze, dosk umięśnienie, mieso chudsze niż Charolaise, u nas chyba na 1-szym miejscu, rasa z FRA.
Blade d'aquitaine- dobrze umięśnione, podobne cechu, FRA.
Piemontese- hodowana w kierunku mlecznym i roboczym, teraz całkowicie miesna, ale sa troche dojone, z niej parmezan, umaszcz jednolite białe czasem popielate, cielęta zmieniaja kolor, wystepuje hipertrofia, daje chude mieso, drobne kości.
Belgijska białobłekitna- gdzieniegdzie błękitna, hipertrofia, b znana.
Najwięcej miesnych w USA, pozniej FRA,, GB, GER, ITA, SPA, NED, PL 0.3. Udział PL w świat prod mleka- 2.3%, miesa 0.6%. Udział chowu bydła w prod towarowej rolnictwa- 26% (mleko 20%, żywiec wołowy- 6.1%). 875 400 gospodarstw utrzymuje krowy, 94% bydła utrzym w gosp indywid. Liczba dosp utrz krowy spada, przec liczba krow w gosp 2002- 3.3. Prod mleka spadła w ciągu ost 20 lat z 46 mld l do 11. Mleczność krow w UE-15 w 2003.. Pl ok. 4.5 tys, UE 6.5tys.
Kierunki zmian w hodowli bydła mlecznego i prod mleka. Zmniejszenie pogłowia krów i liczby stad, wzrost wyd mlecznej krow, wzrost liczby krow w stadzie, stabilny poziom prod mleka, poprawa jakości higienicznej mleka.
Rynek mleka w PL i UE. PL prod mleka- 12 mln ton, liczba krow 800, l krow/Gos 3.4, wyd krow 3.96. UE: 122.5, 590, 34, 6.275.
Zakres interwencji państwa na rynku mleka. Regulowanie wielkich prod mleka poprzez ustalanie kwot gospodarstwa (w ranach kwoty krajowej), skupowanie nadwyżek mleka i mleka w proszku, wspieranie popytu wewn na prod mleczne- dotowanie spozycie mleka w szkole, dotowanie eksportu produktow mlecznych. Sprzedaż w 2004- 8.750 mld. Kwota mleczna hurtowa 8500 mld kg, sprzedaz bezpośr 0.464 mld kg, rezerwa 0.416l.