OBJAŚNIENIA SKRÓTÓW k.c.- kodeks cywilny k.p.- kodeks pracy k.p.a.- kodeks postępowania administracyjnego k.p.c.- kodeks postępowania cywilnego k.p.k.- kodeks postępowania karnego k.r. i op.- kodeks rodzinny i opiekuńczy OSN- Orzecznictwo Sądu Najwyższego OSPiKA - Orzecznictwo Sądów Polskich i Komisji Arbitrażowych NP- Nowe Prawo PiP- Państwo i Prawo PN- Przegląd Notarialny PUG- Przegląd Ustawodawstwa Gospodarczego l'ZS- Praca i Zabezpieczenie Społeczne RPE- Ruch Prawniczy i Ekonomiczny RPES - Ruch Prawniczy, Ekonomiczny i Socjologiczny PPH- Przegląd Prawa Handlowego &1 Prawo to zespół norm wydanych lub usankcjonowanych przez państwo i zagwarantowanych przymusem państwowym. Prawo to zespół spójnych norm. Prawo jest nierozerwalnie związane z państwem, jest uporządkowanym zbiorem norm CECHY PRAWA: 1) jest powszechne, 2) pochodzi od uprawnionych organów, 3) powstaje w przypisanym trybie, 4) jego stos. Jest zagwarantowane przymusem państwowym 5) do stos. przymusu są upoważnione odpowiednie organy. Funkcje prawa -stabilizująca -ustala pewien porządek -dynaminizująca -przepisy prawa mogą przyśpieszac zmiany społeczne, gospodarcze. -ochronna -chroni nas pokazując pewien system wartości -oraganizująca- organizuje życie zbiorowe -wychowawcza (preferencyjna, resocjalizująca) -represyjna -karząca & 3 Świadomość prawna to ocena obowiązującego prawa przez społeczeństwo i postulaty dotyczące zmiany prawa w pożądanym przez społeczeństwo kierunku Świadomość prawna tworzy się pod wpływem wyobrażeń o tym, co sprawiedliwe i niesprawiedliwe, wyobrażeń o prawie, praworządności itp. & 4 PRAWOŻĄDNOŚC -rządzenie zgodnie z prawem skład: Pierwsza przesłanka praworządności to istnienie stosunkowo szerokiej regulacji prawnej, obejmującej wszystkie istotne dziedziny życia. Drugim elementem praworządności jest przestrzeganie prawa przez wszelkie organy państwowe. Praworządność w państwie stwarza atmosferę zaufania i daje każdemu obywatelowi pewność, że jego prawa będą respektowane i chronione, a jego obowiązki - podobnie jak obowiązki innych - skrupulatnie egzekwowane. Daje to poczucie zależności od prawa, a nie od woli tego czy innego funkcjonariusza państwowego. Łamanie praworządności przez organy państwowe natychmiast podważa zaufanie do aparatu państwowego, a jego odbudowa jest procesem trudnym i długotrwałym. Prawożądnośc dzieli się na : 1.aspekt formalny - działanie organówwładzy na podstawie i w granicach obowiązującego prawa 2. aspekt materialny działanie organów władzy zgodnie z prawem które opiera się na powszechnie akceptowanym systemie wartości. Sprawiedliwosc a)liberalna - każdemu woj. Wysiłków b)egalitarna - każdemu dostępna & 5 Norma każda wypowiedź skierowana do adresta wskazująca mu prawo lub obowiązek odpowiedniego realnego zachowania . NORMY PRAWNE Składaja się z H-D-S Hipoteza - określa adresata okoliczności w jakich będzie spełniona dysopzycja. Dyspozycja- prawa i obowiązki adresata
1 |
Sankcja- przykrość lub dolegliwość która spotka adresata gdy nie zastosuje się do dyspozycji. Jeżeli rzcz najęta ma wady , które ograniczają jej przydatność do omówionego użytku H/S najemca może ządać odpowiedniego
obniżenia czynszu za czas trwania wad. Norma prawna charakteryzuje się następującymi cechami. Ma charakter ogólny i nie indywidualizuje osoby, na której ciąży wynikający z niej obowiązek. Każdy, kto znajdzie się w sytuacji opisanej przez normę, ma obowiązek zachowywać się tak, jak norma nakazuje. Norma prawna ma charakter dwustronny. Z każdej normy wynika dla jednej osoby obowiązek, a dla drugiej prawo, będące korelatem tego obowiązku. Jeśli dłużnik ma obowiązek zwrócenia długu w oznaczonym terminie, to w tym samym terminie wierzyciel ma prawo domagać się zwrotu pożyczonej kwoty. Jedno i drugie wynika z tej samej normy prawnej. & 6 NORMY PRAWNE BEZWZGLĘDNIE I WZGLĘDNIE OBOWIĄZUJĄCE a) normy bezwzględnie obowiązujące (imperatywne), b) normy względnie obowiązujące (dyspozytywne). Normy imperatywne zawierają niepodważalny nakaz państwa, od wypełnienia którego nie można się uchylić. Osoba, do której norma bezwzględnie obowiązująca jest skierowana, zobowiązana jest tak się zachować, jak wskazuje norma. Każde odstępstwo od nakazanego sposobu postępowania jest naruszeniem prawa. Normy imperatywne obowiązują bezwzględnie - bez względu na wolę zainteresowanych osób. W normie bezwzględnie obowiązującej wola państwa przejawia się w sposób nie znoszący oporu i wymagający bezwzględnego posłuszeństwa. Normy imperatywne stanowią większość obowiązujących w państwie norm prawnych. Występują one przede wszystkim w tych gałęziach prawa, które charakteryzują się nierównością stron połączonych stosunkiem prawnym. Takie dziedziny jak prawo konstytucyjne, administracyjne, finansowe, karne - składają się wyłącznie z norm imperatywnych. Normy dyspozytywne mają odmienny charakter. Strony umowy zobowiązane są w trakcie jej wykonania postępować zgodnie z normami dys-pozytywnymi tylko wtedy, gdy spraw, których norma dotyczy, nie uregulowały inaczej w umowie. & 7 Przepisem nazywamy elementarną część ustawy lub innego aktu normatywnego. Przepisem jest więc artykuł, paragraf, punkt, ustęp itd. & 8 Stosunkiem prawnym jest stosunek społeczny uregulowany przez prawo. Osoby lub grupy osób uczestniczące w stosunku prawnym nazywają się podmiotami albo stronami stosunku prawnego. W każdym stosunku uczestniczą przynajmniej dwa podmioty. Istotą stosunku prawnego jest to, że podmiot stosunku prawnego może żądać od drugiego podmiotu określonego zachowania i sam może wobec niego postępować w określony sposób6. W każdym stosunku prawnym występuje 5 elementów: a) prawo podmiotowe, b) obowiązek odpowiadający prawu podmiotowemu, c) podmiot prawa, d) podmiot obowiązku, e) przedmiot stosunku prawnego. Prawo podmiotowe to przysługująca określonemu podmiotowi prawa możność domagania się od innego podmiotu prawa pewnego zachowania się (oddania pieniędzy, udzielenia urlopu, wykonania zamówienia). (uprawnienia i roszczenia)
2
|
DYNAMIKA STOSUNU PRAWNEGO Podmioty prawa 1.Osoby fizyczne -w pełni zdolni do czynności prawnej -o ograniczonej zdolności prawnej -nie zdolne do czynności prawnych 2.Osoby nie fizyczne -rgany państwa -osoby prawe A)korporacja b)zakład fundacyjny -inne osoby niefizyczne np. ułomne osoby prawne Osoba fizyczna - to człowiek zasadniczo od chwili urodzenia, az po stwierdzenie jego śmierci Osoba prawna- grupa osób materialnych trwale zespolona w celu realizacji określonych zadań w postaci jednostki organizacyjnej Osoba fizyczna i prawna ma zawsze zdolnośc prawną Zdolnosc prawna jest to zdolnośc posiadania praw i obowiązków Przedmiotem prawnym jest pewne zachowanie się ludzi odpowiadające wzorowi zachowania się ustalonemu przez normy. Treśc prawa 1. Uprawnienie -domaganie się od innych odpowiedniego traktowania praw podmiotowych a)bezwzględne b) względne & 9 i 10 Przez zdarzenie prawne należy rozumieć każde zdarzenie pociągające za sobą powstanie, zmianę lub rozwiązanie stosunku prawnego. Do kręgu zdarzeń prawnych należą wydarzenia z różnych dziedzin życia: legalne i sprzeczne z prawem, dokonane celowo i przypadkowe. Zdarzeniem prawnym jest zawarcie umowy najmu, narodziny dziecka, kradzież, sporządzenie testamentu, wydanie wyroku rozwodowego, odniesienie wiaścicielowi znalezionej portmonetki, śmierć człowieka. Wszystkie te różnorodne wydarzenia łączy jedno: każde z nich wywołuje skutki prawne. Zdarzenia prawne dzielą się na 1. działania a)czyny -czyny dozwolone -czyny niedozwolone b)akty prawne -czynności prawne które dzielą się na jednostronne i dwustronne (umowy) 2. zdarzenia sensu stricte Zdarzenia prawne dzielą się na zdarzenia sensu stricto (w ścisłym tego słowa znaczeniu) i na działania. Różnica między nimi polega na tym, że pierwsze są niezależne, a drugie zależne od woli człowieka. Zdarzenia w ścisłym tego słowa znaczeniu tworzą niewielką grupę (śmierć człowieka, grad niszczący ubezpieczone zasiewy, inne klęski żywiołowe wywołujące skutki prawne) i nie podlegają dalszemu podziałowi. Działania natomiast tworzą rozgałęziony system. Działania dzielą się na czyny i akty prawne. Czynami są takie zdarzenia, które zostały dokonane bez zamiaru wywołania skutków prawnych (włamujący się do magazynu złodziej działa wprawdzie z określonym zamiarem, ale nie jest nim bynajmniej wywołanie skutków prawnych). Natomiast aktami prawnymi są zdarzenia wywołane w zamiarze spowodowania skutków prawnych. Na przykład kupujący zawiera umowę ze sprzedawcą właśnie po to, by ten miał obowiązek przenieść na niego własność rzeczy za zapłatą ceny kupna. Podobnie spadkobierca sporządza testament po to, żeby po śmierci jego majątek przeszedł na wskazane w testamencie osoby.
3 |
Czyny dzielą się z kolei na dozwolone i niedozwolone. U podstaw tego podziału leży stosunek obowiązujących przepisów prawnych do danego czynu. Czynem niedozwolonym jest każdy czyn zabroniony przez prawo. Czynem dozwolonym jest natomiast czyn, którego prawo nie zabrania, łącząc z nim jednak określone skutki prawne. Czyn dozwolony jako zdarzenie prawne nie oznacza więc każdego czynu zgodnego z prawem, lecz tylko taki, który rodzi stosunek prawny albo powoduje jego zanik lub zmianę. Przykładem czynu dozwolonego jest między innymi tzw. prowadzenie cudzych spraw bez zlecenia. Akty prawne dzielą się na: czynności prawne, akty administracyjne oraz orzeczenia sądowe konstytutywne. & 11 Stosowanie prawa polega na posługiwaniu się przez organy państwowe przepisami prawnymi jak instrumentami, służącymi do podejmowania decyzji. Stosowanie prawa należy rozumiec w szerokim i wąskim zanczeniu. Szerokie -świadoma realizacja normy prawnej Wąskiej-działlność własciwego organu państwa polegająca na zastosowaniu obowiązującej normy prawnej do danego przypadku zgodnie z kompetencją organu. Etapy stosowanie prawa. -ustalenie jak norma obowiązuje w odniesienu do danego faktu -uznanania danego faktu za udowodniny ujęcia w języku stosowanej normy -subsumpcja czyli podciągnięcie danego faktu pod dyspozycje normy prawnej -wiazące ustalenia prawnych konsekwencji danego faktu. &12 Wykładnią, czyli interpretacją prawa polega na ustaleniu treści norm prawnych, zawartych w przepisach Przyjmując za kryterium podziału organ lub osobę dokonującą wykładni wyróżniamy: a) wykładnię autentyczną, b) wykładnię legalną, c) wykładnię praktyczną, d) wykładnię doktrynalną. Wykładnia autentyczna to wykładnia dokonywana przez ten sam organ, który wydał interpretowany przepis. Na przykład minister finansów tłumaczy wątpliwości powstające przy stosowaniu jego zarządzenia. Wykładnia autentyczna ma charakter obowiązujący i nie można od niej odstąpić. Wykładnia legalna dokonywana jest przez organ państwowy, któremu to zadanie zostało specjalnie powierzone, z reguły w konstytucji. Organem tym może być prezydent, sąd najwyższy danego państwa itp. Wykładnia legalna ma charakterobowiązujący. W Polsce nie ma obecnie organu dokonującego wykładni legalnej. Przed wejściem w życie konstytucji z 1997 r. dokonywanie powszechnie obowiązującej wykładni ustaw należało do Trybunału Konstytucyjnego. Wykładnia praktyczna to wykładnia dokonywana przez organ państwowy w toku stosowania prawa, przy rozstrzyganiu konkretnych spraw. Wykładnią praktyczną zajmują się organy wymiaru sprawiedliwości i organy administracji państwowej. Podstawowe znaczenie ma wykładnia
4
|
organów wymiaru sprawiedliwości, szczególnie sądów, czyli wykładnia sądowa. Decyduje o tym fakt, że sądy są organami fachowymi, znającymi prawo, o dużym autorytecie. Szczególne miejsce zajmuje wykładnia dokonywana przez Sąd Najwyższy i to zarówno w zwykłych orzeczeniach wydawanych w toczących się sprawach, jak i w specjalnych formach. Do specjalnych form wykładni Sądu Najwyższego należy przede wszystkim uchwalanie tak zwanych zasad prawnych. Wykładnia Sądu Najwyższego odgrywa bardzo poważną rolę. Wpływa ona - i to jest jej główne zadanie - na ujednolicenie orzecznictwa sądów na terenie całego kraju. Wykładnia sądowa nie ma charakteru obowiązującego (z wyjątkiem zasad prawnych uchwalanych przez Sąd Najwyższy, które wiążą sądy). Sądy są związane jedynie wykładnią sądu wyższej instancji w konkretnej sprawie. Niemniej - licząc się z możliwością uchylenia wyroku - stosują się do niej i w innych analogicznych sprawach. Dlatego znaczenie wykładni sądowej w ogóle - a wykładni Sądu Najwyższego w szczególności - jest większe niż to wynika z obowiązujących przepisów. Wykładnia doktrynalna (naukowa) zawarta jest w naukowej literaturze prawniczej: monografiach, artykułach, recenzjach itp. Nie ma ona charakteru obowiązującego, ale jej znaczenie jest duże. Szczególną rolę odgrywa w momencie zmian przepisów, przyczyniając się do ukształtowania nowego prawa w myśl swoich założeń Rodzaje wykładni ze względu na metodę Ze względu na stosowaną metodę wyróżnia się: a) wykładnię słowną, b) wykładnię celowościową, c) wykładnię systematyczną, d) wykładnię historyczną7. Wykladnia gramatyczna, zwana takze
wykladnią słowną lub literalna, polega na tlumaczeniu tresci normy prawnej przez badanie sensu uzytych w niej słow. Rodzaje wykładni ze względu na wynik a) wykładnię rozszerzającą, b) wykładnię ścieśniającą, c) wykładnię stwierdzającą. Z wykładnią rozszerzającą mamy do czynienia wtedy, gdy dana wykładnia nakazuje interpretowaną normę rozumieć i stosować szerzej niżby to wynikało z wykładni słownej. Wykładnia ścieśniająca jest odwrotnością wykładni rozszerzającej i występuje wtedy, gdy dana wykładnia każe interpretowaną normę rozumieć węziej niż to wynika z wykładni słownej. Wykładnią stwierdzającą (adekwatną) nazywa się taką interpretację, która nakazuje normę rozumieć dokładnie tak samo, jak wykładnia słowna.
5 |
& 13 Żródła prawa i ich hierarchia. 1.Źródłem prawa jest sformalizowany akt władzy państwowej zawierający przepisy prawne. Źródłami powszechnie obowiązującego prawa polskiego są: 1) konstytucja, 2) ustawy 3) ratyfikowane umowy międzynarodowe, 4) rozporządzenia, 5) akty prawa miejscowego. Źródła prawa tworzą hierarchicznie zbudowany system, w którym każde źródło ma swoje miejsce. Ma to określone konsekwencje. Źródło prawa niższego szczebla -:e może zawierać przepisów sprzecznych z przepisami wyższej rangi, na przykład rozporządzenie nie może naruszać przepisów ustawy. Warunkiem wejścia w życie -staw, rozporządzeń i aktów prawa miejscowego jest ich ogłoszenie. Ogłasza się _xże niektóre umowy międzynarodowe. 2.USTAWA - inicjatywa sądownicza, droga ustawodawcza (prawo przygotowania ustawy). Uchwalana jest przez Sejm z udziałem Senatu. Sejm i Senat mogą wydawać ustawy. Uzasadnienie: wnioskodawcy przekładając Sejmowi projekt ustawy, przedstawiają skutki finansowe wprowadzone w życie ustawy. Na podstawie szeregu przepisów konstytucji oraz praktyki konstytucyjnej można sformułować kilka bardziej szczegółowych zasad określających te przypadki, w których wymagane jest wydanie ustawy. 1) Wydanie ustawy konieczne jest w przypadku ustanawiania obowiązków prawnych obywateli (przepisy karne, przepisy w sprawie nowych podatków i innych danin publicznych, przepisy dotyczące granic wolności obywateli, przepisy dotyczące obowiązków rodzinnych itp.). 2) Forma ustawy jest niezbędna w przypadku regulowania najważniejszych zagadnień organizacyjno-ustrojowych organów ustawodawczych i administracji państwowej, sądownictwa, prokuratury, kontroli państwowej. 3) Sejm powinien wydawać ustawy w tych wszystkich sprawach, które już poprzednio były regulowane w drodze ustawowej, chociażby tego żaden szczególny przepis nie wymagał. Proces Uchwalania ustawy (DROGA USTAWODAWODAWCZA) - sporządzenie projektu ustawy - zapoznanie się posłów z projektem - czytanie na posiedzeniu: I czytanie, II czytanie, III czytanie kończy się głosowaniem - przekazanie ustawy Senatowi (30 dni) - przekazanie ustawy Prezydentowi do podpisu (21 dni) - podpisanie ustawy przez Prezydenta - ogłoszenie ustawy w Dzienniku Ustaw
Czytanie I przeprowadzane jest we właściwej komisji Sejmowej. Projekt kierowany jest pod obrady Sejmu. Jeżeli Sejm nie wnosi poprawek jest czytanie II i III. Gdy na PLENUM zgłoszono poprawki projekt wraca do komisji, po dyskusji jest głosowanie. Jeżeli Sejm przyjął projekt ustawy przekazuje Senatowi. Senat może przyjąć propozycję Senatu lub nie. Przyjętą ustawę przez Sejm i Senat podpisuje Prezydent (jeżeli sam nie zgłasza zastrzeżeń). W przypadku odmowy podpisania ustawy ponownie rozpatruje ją Sejm. c. Wejście ustawy w życie -ustawa do swojego wejścia w życie wymaga podpisu Prezydenta. Prezydent podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od przedłożenia mu jej przez marszałka Sejmu. Przed podpisaniem może skierować ustawę do Trybunału
6
|
Konstytucyjnego z wnioskiem sprawie jej zgodności z konstytucją. Może też odmówić podpisania ustawy (weto) i z umotywowanym wnioskiem przekazać ją Sejmowi do ponownego rozpatrzenia Ponowne uchwalenie ustawy (odrzucenie weta) wymaga fBahfikowanej większości 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczczb posłów. Po podpisaniu Prezydentzarządza ogłoszenie ustawy w Dzienniku Ustaw. Ogłoszenie ustawy, jest warunkiem jej wejścia w życie. Ustawy ogłasza się Dzienniku Ustaw. Opublikowanie ustawy w Dzienniku Ustaw jest jedyną formą urzędowego ogłoszenia. Ustawa wchodzi w życie po upływie 14 dni od dnia ogłoszenia, chyba ze data jest okreslona w ostatnich 2 artykułach ustawy. 3.Umowa międzynarodowa oświadczenie woli dwu lub więcej podmiotów prawa międzynarodowego , wywołujace dla nich skutki ptrawne. Umowy reatyfikuje prezydent 4 . Rozporządzenia (akt noramatywny niższego rzędu niż ustawa) są wydawane przez naczelne organy administracji państwowej, do których należą: a) Rada Ministrów, b) Prezes Rady Ministrów, c) ministrowie, d) przewodniczący określonych w ustawach komitetów. Prawo wydawania rozporządzeń ma również Prezydent. Rozporządzenie może być wydane na podstawie wyraźnego, szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie. Upoważnienie powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści rozporządzenia. Celem, któremu służy rozporządzenie jest wykonanie ustawy. Rozporządzenie dotyczy z reguły jednego z zagadnień uregulowanych w sposób ogólny w ustawie. Rozporządzenie ma stworzyć szczegółowe przepisy wykonawcze, które umożliwiłyby wcielenie ustawy w życie. Sprawa, która w ustawie została tylko generalnie unormowana jednym lub dwoma artykułami, w rozporządzeniu doznaje rozwinięcia w całym szeregu przepisów. Rozporządzenie może normować tylko przedmiot określony w ustawie i tylko w granicach upoważnienia. 5. Przez prawo miejscowe należy rozumieć akty administracyjne generalne określające adresatów w sposób abstrakcyjny i ustalające ciążące na nich obowiązki lub przysługujące im uprawnienia, wydawane na podst. i w granicach wyraźnego upoważnienia i ogłoszone w sposób przewidziany prawem. Zgodnie z tym określeniem prawa miejscowego, do jego zakresu w szczególności nie będą wchodzić indywidualne decyzje administracyjne. Do kategorii prawa miejscowego stanowionych przez organy samorządu terytorialnego należeć będą przepisy powszechnie obowiązujące na obszarze gminy (powiatu), przepisy porządkowe oraz akty planowania. Przepisy powszechnie obowiązujące na obszarze gminy (powiatu) wydawane są na podstawie upoważnień zawartych w odrębnych ustawach w zakresie określonym w normie upoważniającej. Są to przepisy mające w systemie źródeł prawa administracyjnego rangę rozporządzeń wykonawczych o zasięgu ograniczonym do terenu gminy lub powiatu. Przepisy porządkowe wydawane są przez radę gminy (powiatu), a w przypadkach nie cierpiących zwłoki przez zarząd gminy (powiatu). Przepisy te mogą być wydawane wyłącznie w zakresie nie uregulowanym w odmiennych ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących. Ich cechą szczególną jest to, że za ich naruszenie może zostać wymierzona kara grzywny.
7 |
Akty planowania różnią się od wymienionych wyżej aktów tym, że mają charakter zarówno generalny, jak i konkretny - ustalają np. plan zagospodarowania konkretnego terenu. W tej kategorii mieszczą się również akty uchwalające budżet gminy bądź powiatu, programy gospodarcze czy też miejscowe plany zagospodarowania przestrzennego zarówno o charakterze ogólnym, jak i szczegółowym. Akty prawa miejscowego, zarówno wydawane przez organy administracji rządowej, jak i organy samorządu terytorialnego, podlegają ogłoszeniu w wojewódzkim dzienniku urzędowym, który wydaje wojewoda. Dzień wydania dziennika urzędowego jest dniem ogłoszenia aktu. Akty wchodzą w życie po 14 dniach od ich ogłoszenia. akty prawa miejscowego ustanawiają - na swoim obszarze działania - organy samorządu terytorialnego (gminne, powiatowe, wojewódzkie) oraz terenowe organy administracji państwowej (wojewodowie i organy administracji rządowej niezespolonej), na podstawie i w granicach upoważnień zawartych w ustawie. Akty prawa miejscowego obowiązują na obszarze działania organów, które je wydały. Zasady i tryb wydawania aktów prawa miejscowego określa ustawa. & 14 Akt: zachowanie się człowieka którego gł. celem jest wykonanie skutku prawnego Czyn zachowanie się człowieka którego gł celem nie jest wykonanie skutku prawnego. Aktem prawnym wyraz woli państwa o charakterze ogólnym Akty prawne dzielą się na dwie grupy: 1) akty normatywne, 2) akty nienormatywne. Akt normatywny jest to więc każdy akt państwa zawierający normy prawne. Reguły postępowania mieszczące się w akcie normatywnym mają -charakter powszechny, tzn. odnoszą się do wszystkich - są prawem. Akty normatywne pochodzą od organów państwa spełniających funkcję ustawodawczą. Rolę źródeł prawa odgrywają w Polsce jedynie akty normatywne. W naszych - warunkach te dwa pojęcia oznaczają to samo. Aktem normatywnym jest ustawa, -rozporządzenie Akt nienormatywny to decyzja organu państwowego w konkretnej sprane, dotycząca określonych osób lub instytucji. Nie ma w niej norm prawnych obowiązujących wszystkich, jest natomiast rozstrzygnięcie sporu, załatwienie wniosku, likwidacja urzędu itp. Akty nienormatywne wydawane są w imieniu państwa przez różne organy państwowe i mają różnoraki charakter. Typowym aktem prawnym nienormatywnym jest akt administracyjny, czyli władcze wyrażenie woli organu administracyjnego skierowane do indywidualnego adresata w konkretnej sprawie. Innym przykładem aktu nienormatywnego jest orzeczenie sądu. & 15 Ogłaszanie i zobowiązanie aktów normatywnych Promulgacja - ogłoszenie aktu normatywnego Organy promulgacyjne - wydawnictwa w których publikuje się akty normatywne Jak ogłasza się akty noramtywne 1.Dziennik Ustaw publikuje się ustawy , rozporządzenia orzeczenia międzynarodowe, które polska podpisała
8 |
2.Monitor Polski publikuje się zarządzenia uchwały sejmu i senatu 3>Dzienniki Urzędowe poszczególnych ministerstw 4. Wojewódzkie dzienniki Urzędowe publikuje się akty prawa miejscowego Ignorantia juris nocet - ignorancja prawa szkodzi Vacetio legis - spoczywanie prawa Implementacja- wejście w rzycie aktu normatywnego & Organy państwa 1.ustawodawcza- Seijm Senat Rzeczypospolitej Polskiej 2.Wykonawcza prezydent rzeczpospolitej Polskiej 3, z zakresu władzy sądowniczej niezwisłe sądy Stanowienie prawa Organ Ustawodawczy -uchwala ustawę - uchwały Inicjatywa ustawodawodawcza -posłowie - senat -prezydent -Rada Ministrów - Grupa 100 000 obywateli mający prawo wybierania do sejmu Art. 33 Przezydent ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe o czym zawiadami sejm i senat Zachowanie się działanie lub zaniechanie ,Stosunek prawa- więź społeczna powstająca miedzy podmiotami prawa wówczas gdy zaistnieje fakt z którym norma prawna wiaze określone kosekwencje & Rada ministrów - prowadzi polityke wew. i zagraniczną RP Rada Ministrów Zapewnia wykonanie ustaw, wydaje rozporządzenia z mocą ustawy -kieruje koordynacją i kontroluje pracę wszystkich innych organów administracji państwowej -chroni na podstawie ustaw interesu Skarbu Państwa -sporządza projekt budżetu i innych planów finansowych państwa -utzrymuje stosunki i zawiera umowyz zarządami innych państw -zapewnia bezpieczenstwo zew i wew państwa RM tworza Przezez RM Wiceprezes RM Ministrowie RM działa Kolegialnie. Organizacje i tryb jej pracy określa ustawa & Organy ochrony prawnej Wymiar sprawiedliwości: działalnośc państwa realizowana przez niezawisłe sądy polegająca na stosowaniu prawa obowiązującego do konkretnych stanóww faktycznych.
1.Organy wymiaru sprawiedliwości: Administracyjne Wojskowe 2.Organy współdziające z ochroną prawną: Adwokatura, zadaniem jes udzielenie fachowych porad prawnych oraz prowadzenia klientów przed sądami i organami wymiaru sprawiedliwości policja Notariat, rzecznik praw obywatelskich & Konstytucja (z łaciny constitutio - ustanowienie), akt prawny o najwyższym znaczeniu, zwany też ustawą zasadniczą w celu podkreślenia jego wyjątkowego charakteru. Konstytucję wyróżnia: 1) szczególna treść - określa podstawy ustroju politycznego i społeczno-gospodarczego państwa, zasady organizacji i powoływania oraz strukturę i kompetencje centralnych i lokalnych ogniw aparatu państwowego, a także normuje podstawowe prawa i obowiązki obywatelskie; 9 |
2) najwyższa moc prawna - wszystkie inne akty prawne niższego rzędu muszą być z nią zgodne. Gwarancję szczególnej mocy konstytucji zapewnia Trybunał Konstytucyjny; 3) szczególny tryb zmiany - może ona nastąpić tylko drogą ustawy uchwalonej przez Sejm większością co najmniej 2/3 głosów (inne ustawy wymagają zwykłej większości) w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat bezwzględną większością głosów (większość głosów) w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów. Ponadto jej zmiana może nastąpić także przez ogólnonarodowe referendum. & Budowa aktu noramtywnego Ustawa: art., ust, punkt, lit Kodeks art. &, pkt, lit Rozporządzenia zarządzenia & ust, pkt lit STRUKTURA USTAWY Art1.ust.11 z dnia 20 września 1995 r. o hodowli rybek (Dz.U.Nr 20.) poz 107 z późniejszymi zmianami PREAMBUŁA wstęp do aktu normatywnego STRUKTURA AKTU NORMATYWNEGO Poz, tyt, wstęp (preambuła)częśc ogólna cześć szczegółowa , przepisy przejściowe, przepisy końcowe Częśc ogólna wprowadza problematyke ustawy precyzuje pojęcia, ustala ogólne zasady Częśc zasadnicza zasadniczy trzona ustawy Do przepisy końcowe Klauzula demogracyjna - przepis który uchyla poprzednia akt normatywny Klauzula implementacyjna przepis który mówi kiedy dany akt wchodzi w życie & 16 Kodeks jest to obszerny akt normatywny, oparty na jednolitych zasadach, zazwyczaj w formie ustawy, regulujący w sposób kompleksowy pewną dziedzinę stosunków. Działalność mająca na celu doskonalenie prawa. a) unifikacji! prawa, b) inkorporacja prawa, c) kodyfikacja prawa.
Unifikacja o/.nac/.a ujednolicenie prawa na terenie państwa. Prace unifikacyjne są potrzebne tylko w tych państwach, w których określone przyczyny historyczne spowodowały powstanie więcej niż jednego systemu prawa.. Inkorporacja jest to zebranie rozproszonych dotąd przepisów w jeden zbiór, w ramach którego zostają one uszeregowane według określonych zasad. Istotą prac inkorporacyjnych jest więc scalanie i systematyzowanie obowiązującego prawa, przy czym następuje to w sposób mechaniczny, bez korygowania przepisów, harmonizowania, usuwania sprzeczności. Działalność inkorporacyjna może mieć charakter urzędowy lub prywatny, zależnie od tego, Kodyfikacja jest najwyższą formą procesu doskonalenia prawa. Jest zbliżona do inkorporacji. Kodyfikacja polega na zebraniu poszczególnych przepisów w jeden nowy akt prawny - kodeks & 19 System prawa to uporządkowany całokształt aktów normatywnych oraz odrębnie formułowanych odpowiedź normatywnych obowiązujących w danym pństwie . Całły system dzieli się na gałęzie prawa. Gałąż prawa to podzbiór w system prawa W obrębie systemu prawa wyróżniamy ze względu na 1metode unormowania 2przedmiot unormowania 3adresat unormowania
10 |
ORGANY USTAWODAWCZE - Do organów ustawodawczych należą organy państwowe tworzące prawo 'o randze ustawy. Należą do nich Sejm i Senat. Organami wykonawczymi są obok Prezydenta i Rady Ministrów przede wszystkim organy administracyjne, zarządzające, które kierują przypisanymi im dziedzinami działalności państwowej (Prezes Rady Ministrów, ministrowie, wojewodowie i in.), a także inne, wykonujące powierzone im zadania, na przykład organy kontroli państwowej (NIK, PIH). Podstawę ich działania stanowią akty prawne wydane przez organy ustawodawcze. I WYKONAWCZE Należy zwrócić uwagę, że organy wykonawcze mogą posiadać pewne kompetencje w dziedzinie tworzenia prawa. Na przykład Prezydent odgrywa znaczącą rolę w procesie stanowienia ustaw, gdyż dysponuje prawem weta. Niektóre organy wykonawcze (np. ministrowie stojący na czele resortów), mogą również wydawać przepisy, a więc tworzyć prawo, chociaż tylko na podstawie upoważnień ustawowych i w granicach tych upoważnień. ADMINISTRACJA Administracja (zarząd, zarządzanie) jest pojęciem używanym w dwojakim znaczeniu. Oznacza ona bądź jedną z podstawowych dziedzin działalności państwowej, polegającej na zarządzaniu, bądź ogół organów państwowych zajmujących się administrowaniem (np. w Stanach Zjednoczonych administracją nazywa się cały aparat wykonawczy państwa z prezydentem na czele). Tu mowa jest o administracji w pierwszym znaczeniu. Administracją jest wszystko, co nie jest ustawodawstwem i wymiarem sprawiedliwości. 'Administracja jest działalnością wykonawczo-zarządzającą, prowadzoną w państwie przez specjalny rodzaj organów: organy administracji państwowej (rządowej). Obok nich występują organy samorządu terytorialnego, którego rola nieustannie rośnie. ORGANY ADMINISTRACJI Ze względu na skład organu dzielimy organy administracji państwowej na kolegialne i jednoosobowe. Organ kolegialny składa się z pewnej liczby osób, a decyzje zapadają w nim zespołowo, w drodze uchwały podjętej większością głosów. Organem kolegialnym jest np. Rada Ministrów. Natomiast w skład organu jednoosobowego wchodzi jedna osoba, a decyzje zapadają jednoosobowo. Takim organem jest minister. Organami centralnymi są te organy administracji, które obejmują swoim działaniem teren całego kraju, zgodnie z przyznanymi im w konstytucji i w innych ustawach kompetencjami. Centralnymi organami są m.in.: Rada Ministrów, ministrowie. Główny Urząd Statystyczny. Organem terenowym nazywamy taki organ, którego kompetencje rozciągają się jedynie na określoną część terytorium państwa, odpowiadającą z reguły jednostce podziału administracyjnego (np. województwo).
Przykładem organu o kompetencji ogólnej jest wojewoda, a o szczególnej minister. PRAWNE FORMY DZILANAIA ADMINISTRACJI Działalność organów administracji publicznej, prowadzona w celu zrealizowania stojących przed nimi zadań, przejawia się w kilku formach.^ Przez formę działania administracji należy rozumieć określony prawnie typ konkretnej czynności organu administracyjnego. Znane są następujące formy działania administracji: a) stanowienie przepisów prawnych (tzw. aktów administracyjnych ogólnych albo normatywnych), b) wydawanie aktów administracyjnych (tzw. aktów administracyjnych indywidualnych), c) zawieranie porozumień administracyjnych, d) zawieranie umów, e) prowadzenie działalności społeczno-organizatorskiej, f) wykonywanie czynności materialno-technicznych.
11 |
POSTEPOWANIE ADMINISTRACYJNE Aktu administracyjnego nie można wydać w dowolny sposób konieczne jest przestrzeganie pewnych formalności i rygorów. To wszystko składa się na postępowanie. Do ważniejszych postępowań należą: postępowanie egzekucyjne, postępowanie podatkowe, postępowanie w sprawach patentowych i in. postępowanie szczególne uregulowane są odrębnymi przepisami PRAWIDŁOWOŚĆ DECYZJI ADMINISTRACYJNYCH DECYZJE ADMINISTRACYJNE podlegają kontroli przez NSA pod względem ich legalności czyli zgodności z prawem . d o kontroli tej dochodzi w przypadku wniesienia skargi na decyzje administracyjną.
12 |