Bezkręgowce

(przekroje)

Układ rozrodczy

Rozmnażanie i rozwój

Ogólnie:

1. w najprostszym przypadku składa się tylko z gruczołów rozrodczych (gonad)

2. gonady zawierają komórki rozrodcze zdolne do mejozy

3. po pęknięciu gonad komórki wydostają się na zewn.

4. w złożonych układach do gonad dochodzą przewody wyprowadzające

5. u stułbiopławów gonady powstają pod ektodermą, a u dwuwarstwowców pod endodermą, u trójwarstwowców gonady zawsze powstają z ektodermy

1. Pierwotniaki

1. Rozmnażanie bezpłciowe:

- przez podział - jeden rodzicielski dzieli się na 2

- rozpoczyna się mitotyczny podział jądra, następnie dzieli się aparat ruchu i reszta struktur

- palitomia- podziały wielokrotne w cyście

- w wyniku mogą podziału powstają osobniki troficzne- trofozoity

- pączkowanie u niektórych form osiadłych

2) Rozmnażanie płciowe:

- podział zwykły lub wielokrotny zygoty

- gamety podobne do siebie zewn. - izogamety

- różniące się budową - anizogamety

- u większości gamety powstają w drodze mejozy i są haplontami, dopiero zygota staje się diplontem - mejoza pregamiczna

- gdy gamety powstają z gamonia mitotycznie, a jedynie zygota jest diplontem- mejoza postgamityczna

3) Koniugacja

- proces płciowy

- nie występuje u nich wytwarzanie gamet wolnych czy kopulacja

- jest to czasowe łączenie 2 gamontów i wzajemnej wymianie pomiędzy nimi haploidalnych produktów podziału mikronukleusa tzw. Pronukleusów

4) Przemiana pokoleń:

- sąsiednie pokolenia różnią się od sienie budową, sposobem rozmnażania się, jedno rozmnaża się płciowo a drugie bezpłciowo

- czasem przemiana pokoleń powiązana jest z występowaniem zmiany żywiciela ( u pasożytów)

2. Gąbki

1. rozmnażanie płciowe

2. brak gonad

3. brak gamertogonii

4. gamety z mezoglei

5. archeocyty- wyjściowe komórki dla gamet

6. gamety żeńskie wydzielają ciałka kierunkowe

7. dojrzałe komórki nie opuszczają mezoglei, tam są zapładniane

8. męskie komórki rozrodcze zostają objęte otoczkami, dzielą się i przekształcają w pęki plemników z witkami

9. dojrzałe plemniki wydostają się z organizmu, niesione prądem wody dostają się do spongocelu innych organizmów. Wychwytywane przez komórki kołnierzykowe transportują je do komórek jajowych

10. występuje larwa ( celoblastula, amfiblastula, parenchymula)

11. większość gąbek cechuję żyworodność

12. u wszystkich gąbek wapiennych- celoblastula:

- pływa za pomocą rzęsek

- w ciele larwy część komórek przemieszcza się do spongocelu i rozwija w choanocyty, a w pinakocyty

- po zmianie przylega do podłoża i przekształca w olyntus

13. stadium zarodkowe- stomoblastula

- przykryta otoczką- f. obronne

- tworzy się u niej otwór zwrócony do warstwy okrywającej organizmu

- po pewnym czasie zrasta się, zanika osłonka, larwa wydostaje się z

organizmu macierzystego

13. stomoblastula przechodzi w amfiblastulę

14. parenchymula jest larwą bez jamy, przekształca się w postać dojrzałą

3.Parzydełkowce

Stułbiowce:

1. występują polipy rozrodcze- gonozoidy

2. gonozoidy produkują przez pączkowanie meduzy

3. meduzy mogą byś wolnopływające, albo zrośnięte z polipem

4. tk. żywa gonozoidu- blastostyl

5. gonoteka- otoczka

6. gonangium- całość

7. na szczycie gonoteki otwór, którym wydostają się meduzy

8. tylko gatunki, u których nie występują meduzy, polipy mają zdolność do rozmnażania płciowego ( np. hydra)

9. jaja i plemniki powstają z komórek interstycjalnych, które wysuwają się z ektodermy i tworzą czasowe skupienia- guzy

10. guzy- choć nie są to gonady, określa się jako jajniki i jądra

11. jądra- powstają bliżej stożka gębowego, jajniki pod nimi

12. w pojedynczym jajniku rozwija się tylko jedna komórka jajowa

13. plemniki wydostają się przeciskając się pomiędzy komórkami naskórkowymi

14. zapłodnienie wewnętrzne

15. zapłodnione jaja otaczają się chitynową osłonką

występuje larwa- planula

- kształt jajowaty

- przekształca się w polipa

Krążkopławy:

1. Polipy rozmnażają się tylko przez pączkowanie, produkując polipy lub przez strobilizację, a wtedy powstają meduzy

2. Meduzy- rozdzielnopłciowe

3. Komórki rozrodcze powstają z interstycjalnych endodermy

4. Gonady- powstają na kanałach układu chłonno - trawiącego

5. Zapłodnienie zewn.

6. Dojrzałe komórki rozrodcze dostają się przez rozstęp gonad do jamy chłonno- trawiącej, a prze otwór gębowy na zewn.

7. Powstaje larwa- planula

8. Planula osiada na dno i zmienia się w scyfistom- polipowate stadium

9. Strobilizacja:

- zachodzi w okresie gorszych warunków

- tworzą się na polipie okrężne przewężenia lub krążki poukładane na sobie

- krążki odrywają się i przekształcają w efyrę - larwę

Koralowce :

1. Rozmnażanie przez pączkowanie, podział podłużny lud płciowo

2. Hermafrodytyczne i rozdzielnopłciowe

3. Protogonia- u obojnaków, wcześniejsze dojrzewanie jaj od plemników, by nie doszło do samozapłodnienie

4. Skupienia komórek rozrodczych powstają blisko rowka gardzielowego

5. Z komórek jajowych powstają pęcherzyki jajowe

6. Zapłodnienie wewn.

7. Zapłodnione jaja rozwijają się poza osobnikiem macierzystym

8. Larwa- planula

4. Płazińce

Wirki:

1. Hermafrodytyzm- głównie, bardzo nieliczne są rozdzielnopłciowe

2. U bezjelitowych- brak stałych gonad

3. U wielojelitowych mogą występować tylko gonady albo gonady i drogi wyprowadzające

4. U reszty wirków gonady i stałe drogi rodne

5. Budowa układu żeńskiego:

- gonada może być pojedyncza, parzysta lub zwielokrotniona, tak samo jest z jajowodami

- jajowód zróżnicowany na pochwę i zbiornik na spermę

- jeśli plemniki przebywają krótko w zbiorniku jest to torebka kopulacyjna, jeżeli długo- torebka plemnikowa

- macica- jako rozszerzenie jajowodu

6. Budowa układu męskiego:

- parzyste lub nieparzyste jądra

- do jąder dochodzą nasieniowody

- 1 lub 2 pęcherzyki nasienne lub kanał wytryskowy

7. Rozmnażanie bezpłciowe

- podział poprzeczny

- prowadzi do powstania czasowych kolonii

- u niektórych fragmentacja

8. Rozmnażanie płciowe:

- wewnętrzne u hermafrodytów

Motylica:

1. Rozdzielnopłciowe

2. Jajnik jest zawsze pojedynczy!

3. Jajowód

4. Ootyp- rozszerzenie jajowodu

5. Żółtniki- uchodzą do ootypu, wytwarzają materiały zapasowe dla komórek jajowych, materiały dla osłon

6. Przewód zbiorniczka nasiennego

7. Gruczoły Mehlisa- produkują wydzielinę ułatwiającą przesuwanie się jaj

8. Macica-u części gatunków jej koniec jest silnie umięśniony tworzy metatrem - do wydalania, albo jako pochwa

9. Przedsionek płciowy, do którego uchodzą męskie przewody płciowe

10. u niektórych z ootypem połączony jest kanał Laurrera- do magazynowania albo do usuwania nadmiaru żółtników i plemników

11. 1,2 lub więcej jąder

12. Jadra rozchodzą się w nasieniowodów pojedynczy

13. Dwa pęcherzyki nasienne- rozszerzenia nasieniowodu

14. Przewód wytryskowy

15. Prącie osadzone w torebce

16. Zapłodnienie wewnętrzne zachodzi w ootypie

17. Larwy:

1. Miracidium:

- wyrostek na przednim odcinku ciała

- kolec

- ciało pokryte nabłonkiem orzęsionym

- włókna mięśniowe okrężne, podłużne

- zawiązek jelita

- 4 oczka barwnikowe

- blastomery- komórki rozrodcze

- lokuje się w różnych narządach wewnętrznych i przekształca w sporocystę

2. Sporocysta

- protonefrydia

- komórki rozrodcze

- pokryty „workiem”- naskórkiem

- mięśnie okrężne

- wnętrze wypełnia gonocel

- z niej powstają redie

3. Redia

- podobnie zbudowana jak sporocysta

- ma otwór gębowy prowadzący do gardzieli

- gardziel łączy się z zawiązkiem jelita

- z komórek rozrodczych powstają cerkarie

4. Cerkaria

- ciało pokryte worem powłokowym

- na przedzie przyssawka z otworem gębowym

- wyrostek ogonowy- narząd ruchu

- gardziel, przełyk, rozgałęzione jelito

- gruczoły przednie po bokach gardzieli ułatwiające przenikanie

- komórki płomykowe i kanały zbiorcze, pęcherzyk moczowy- układ wydalniczy

- gonocel zawiera komórki rozrodcze

5. Metacerkrie

- zawiązkowa organizacja układu rozrodczego

Tasiemce:

1. W większości to obojnaki

2. Układ zwielokrotniony- powtarza się w każdym członie

3. Przedsionek płciowy, otwierający się otworem płciowym

4. Do przedsionka uchodzą przewody płciowe

5. Część żeńska

- jajnik najczęściej dwupłatowy

- jajowód

- pochwa- poprzeczny zbiornik nasienny

- ootyp - krótki odc., do niego uchodzą żółtniki i gruczoły Melisa

- macica połączona z ootypem, kończy się najczęściej ślepo, u nielicznych otworem

6. Część męska:

- jądra- kuliste, pęcherzykowate

- kanaliki nasienne połączone z nasieniowodem

- nasieniowód przechodzi do przedsionka płciowego

- prącie

7. Zapłodnienie wewnętrzne

8. Larwy:

1. Onkosfera:

- wylęga się z jaja w organizmie pośrednim

- jest to zespół niezróżnicowanych komórek, objętych kom. nabłonkowymi

- 3 pary haków

- przedostaje się przez ścianę jelita do naczyń krwionośnych, dalej do wątroby, serca, płuc lub innego narządu

- zamienia się w drogie stadium

2. Koracidium

- jest to onkosfera, która wydostała się z osłon jajowych

- do żywiciela pośredniego dostaje się przez połknięcie

- żywiciel- skorupiak

- przekształca się w 2 stadium larwalne

2 stadium larwalne

3. Procerkoid

- 3 pary haków

- by dalej się rozwijać musi dostać się do 2 żywiciela (ryba)

4. Cysticerkoid

- kulisty wydłużony pęcherzyk

- przydatek ogonowy- taka larwa nazywa się cerkocystus

e) cysticerkus

- pęcherzyk wypełniony płynem

- we wnętrzu zawiązek główki

f) cenurus

g) cysta hydatowa

3 stadium larwalne

h) plecerkoid

- przedostaje się do jelita

- osiedla się w mięśniach, wątrobie, śledzionie, gonadach

- robakowaty kształt z 2 przyssawkami

5. Wstężnice

1. Rozdzielnopłciowe

2. U bardzo nielicznych występują męskie narządy kopulacyjna- odc. nasieniowodów

3. Gonady po bokach jelita

4. U obojnaków jądra z przodu ciała- niekiedy w odc. głowowym

5. Jajniki

6. Wrotki

1. Partenogenetyczne- większość

2. Jajniki nieparzyste

3. Germowitellarium- germarium + witellarium

4. Jajowód zakończony kloaką

5. Jądra nieparzyste

6. Nasieniowody otwierają się gonoporem

7. Prącie wysuwane na zewn.

8. Zapłodnienie zewn. lub wew. zależne od występowania prącia

9. Jaja amiktyczne - letnie, maja diploidalna l. chromosomów

Jaja miktyczne - zimowe, haploidalne

7. Nicienie

1. Rozdzielnopłciowa

2. Narządy rozrodcze ( męskie i żeńskie) mają postać długich worków lub poskręcanych rur

3. Hologonia- komórki powstają na całej pow. Nabłonka płciowego gonad

Telogonia- powstają tylko w strefach górnych

Damski:

4. jajniki długie, cewkowate, parzyste

5. długie jajowody przechodzące w macicę

6. macice parzyste uchodzą do pochwy

7. otwór płciowy- po środku ciała

8. zbiorniki nasienne- końcowe części macic

Męski:

9. jądra nieparzyste lub parzyste przechodzi w długi nasieniowód

10. kanał wytryskowy

11. Kloaka

12. Szczeciny kopulacyjne- spikule, na zewn. do przyczepiania się

13. U niektórych torebka kopulacyjna

14. Samce giną po kopulacji

8. Pierścienice

Wieloszczety:

1. Rozdzielnopłciowe

2. Nie mają stałych gonad- powstają tylko w okresie rozrodu

3. Komórki rozrodcze odrywają się z gonad, dostają się do celomy i tam dojrzeają

Skąposzczety:

1. Obojnaki

2. Jądra zajmują 2 segmenty, są parzyste w disseptimentach płciowych

3. Jajniki zajmują 1 lub 2 segmenty, parzyste

4. Komórki jajowe powstają w jajnikach

5. Woreczki jajowe- miejsce dojrzewania

6. Jajowody

7. Zbiorniki plemników

8. Dojrzałe plemniki wydostają się z jąder do celomy

9. Następnie do zbiorników nasiennych

10. Nasieniowody

11. Kanaliki nasienne

9. Stawonogi

1. Rozdzielnopłciowe

2. Dymorfizm płciowy

3. Larwy

Skorupiaki

1. Gonady parzyste

2. Jajowody/ nasieniowody- parzyste

3. U niektórych nasieniowody przekształcone w prącia

4. Rozwój

- rozwój anamorficzny- larwa wylęga się z niepełną liczbą l. segmentów

- rozwój metamorficzny

- epimorficzny- z mniejszymi przekształceniami

5. Nauplius (pływik_- larwa

- jednolite ciało

- zawiązki czułków I i II oraz żuwaczek

- na końcu ciała widełkowate wyrostki

- dalsze odnóża- do pływania

- rośnie i linieje

Metanauplius- 2 stadium larwalne

Pajęczaki

1. rozdzielnopłciowe

2. gonady w odwłoku parzyste lub nieparzyste

Pająk:

1. gonady parzyste

2. jajniki przechodzą w jajowody

3. pojedyncza macica

4. pochwa

5. do pochwy otwiera się zbiornik nasienny

Dwuparce

1. parzyste lub nieparzyste gonady

2. parzyste otwory płciowe na 3 segmencie tułowia

3. drogi rodne zawsze parzyste

4. rozdzielnopłciowe

5. larwy

Pareczniki

1. gonady żeńskie nieparzyste

2. jądra parzyste lub nieparzyste

Owady:

1. parzyste gonady i przewody wyprowadzające

2. wspólny gonopor na odwłoku

3. rozdzielnopłciowe przeważnie

4. jajniki składają się z podjednostek zwanych- owariolami

5. jajowody parzyste przechodzą w nieparzysty jajowód kończący się pochwą

6. do pochwy uchodzi zbiornik nasienny i gruczoły dodatkowe (ich wydzieliny służą do przyklejania jaj i tworzenia kokonów

7. jądra wydłużone i workowate

8. parzyste nasieniowody łączące się w jeden wspólny

9. zbiorniki nasienia, gruczoły dodatkowe oraz prącie

10. rozmnażanie i rozwój

- rozmnażanie rozdzielnopłciowe powszechne

- częsta partenogeneza:

• Przypadkowa- występuje obok rozm. płciowego

• Stała- u pasożytów, bez zapłodnienia rozwijają się tylko samice

• Cykliczna- raz płciowo raz partenogeneza (mszyce)

• Geograficzna- tylko na odrębnych terenach

• Pedogeneza- odmiana partenogenezy, (muchówki, chrząszcze), polega na występowaniu larw zdolnych do rozmnażania dzieworodnego. Larwy produkują jaja, które dzieworodnie w matczynych larwach rozwijają się w larwy, odżywiające się tk. matek, a po zginięciu matek odżywiające się próchnicą.

- jaja owadów bogate w żółtko

- poliembrionia­ - z jednej komórki jajowej powstaje więcej niż jeden osobnik

10. Mięczaki

1. Rozmnażanie i rozwój:

- rozmnażają się płciowo

- rozdzielnopłciowe lub hermafrodytyczne

- u większości zapłodnienie wewn.

- występowanie larw- trochofory ( posiada gruczoł skorupkowy, celoma nie podlega segmentacji,)

- drugie stadium larwalne- żeglarek (lub weliger)

Jednopłytkowe:

1. gonady parzyste, workowate

2. rozdzielnopłciowe

3. zapłodnienie zewn.

4. larwa mająca muszle

Wielopłytkowe:

1) rozdzielnopłciowe

2) gonady nieparzyste

3) zapłodnienie zewnętrzne

4) samice jajorodne

5) larwa typu trochofory

Brzuchonogi:

1. samice maja 2 drogi rodne i 2 otwory płciowe

- jeden składa się z pochwy i uchodzącego do niej zbiornika nasienia i przewodu łączącego zbiornik z macicą.

- drugi to jajowód wychodzący z jajnika i macica uchodzącą otworem do składania jaj

2. u samców gonada połączona jest z nasieniowodem

- pęcherzyk nasienny rozszerzenie nasieniowodu

- końcowy odc. wnika do rynienki lub prącia ( na grzbiecie głowy w pobliżu lewego czułka)

3. u gatunków hermafrodytycznych

- gonada jest obojnacza

- przewód wytryskowy prowadzący jaja i plemniki

- przewód męski i żeński mogą uchodzić wspólnym otworem

4. u winniczków:

- gruczoł obojnaczy łączy się u nich przewodem obojnaczym wyprowadzającym jaja i plemniki

- dalej zbiornik nasienny

- nasieniowód

- do szczyty jajowodu uchodzi białkowy, prod. Substancje na otoczki jajowe

- macica

- do niej pęcherzyk nasienny

- końcowa część jajowodu to pochwa

- do pochwy uchodzi gruczoł palczasty ( produkuje wydzieliny śluzowe) worek strzałki miłosnej ( zawiera wapienny pręcik

- pęcherzyk magazynuje plemniki

- nasieniowód na końcu przechodzi w prącie

- gruczoły prostaty i długi gruczoł

- pochwa i prącie uchodzą do wspólnego przedsionka płciowego

- zapłodnienie krzyżowe, przy kopulacji osobnik odgrywa rolę i samca i samicy

5. rozmnażanie i rozwój

- przemiana płci, może występować raz na całe życie lub wielokrotnie

- większość jest jajo rodna lub jajożyworodna

- larwy wolne, jak i zamknięte w kapsułach

- larwa- żeglarek ( ma zawiązki muszli i narządów wewn., nogi, czułki oraz narząd pływania- żagielek

3

1

---