Współpraca rodziców z nauczycielami jako strategia szkoły na poprawę efektywności kształcenia
„Bliska współpraca rodziców z nauczycielami jest konieczna po to, żeby dziecko mogło żyć w zintegrowanych, a nie w dwóch odrębnych systemach" Wojciech Eichelberg
WYCHOWANIE TO PRZYKŁAD I MIŁOŚĆ. NIC WIĘCEJ. Fryderyk Froebel (1782-1852)
Najlepsza współpraca rodziców z nauczycielami leży w interesie dziecka. Wychowanie dziecka w rodzinie i w szkole jest tym bardziej skuteczne im mocniej opiera się na współdziałaniu nauczycieli i rodziców.
Taka doniosła rola rodziny i szkoły w procesie wychowania wynika z faktu, iż stanowią one dwa podstawowe środowiska wychowawcze dziecka.
Ustawa o systemie oświaty w Polsce:
Obowiązki rodziców wynikające z ustawy:
dopełnienie czynności związanych ze zgłoszeniem dziecka do szkoły
zapewnienie regularnego uczęszczania dziecka na zajęcia szkolne
zapewnienie dziecku warunków umożliwiających przygotowywanie się do zajęć szkolnych.
Dyrektor szkoły kontroluje i prowadzi ewidencję spełniania obowiązku szkolnego przez dzieci zamieszkujące w obwodzie prowadzonej przez niego szkoły.
Wszczyna postępowanie egzekucyjne w przypadku:
niedopełnienia czynności związanych ze zgłoszeniem dziecka do szkoły
niespełniania obowiązku szkolnego.
Niespełnianie obowiązku szkolnego zagrożone jest grzywną.
50% nieusprawiedliwionej nieobecności ucznia na zajęciach szkolnych w miesiącu
Organem egzekucyjnym jest to właściwy organ jednostki samorządu terytorialnego - gmina.
Zasadniczą rolą organu egzekucyjnego jest doprowadzenie do wykonania obowiązku podlegającego egzekucji, czyli wymuszenie na rodzicach (prawnych opiekunach) pożądanych zachowań dziecka i (lub) samych rodziców, drogą zastosowania grzywny w celu przymuszenia.
Na czym polegają różnice pomiędzy rodzicami i nauczycielami i co z tego wynika?
O różnicach między rodzicami i nauczycielami
Rodzice odpowiedzialni są za wszystko, co dzieje się z ich dziećmi.
Nauczyciele odpowiadają za edukację i socjalizację uczniów.
Zakres pełnionych funkcji jest istotnie różny.
Intensywność kontaktu
Ze strony rodziców jest bardzo duży (czas, władza rodzicielska, więzi).
Wpływ nauczycieli jest niski (ograniczona jest ilość czasu oraz nauczycielska władza nad uczniem).
Przywiązanie
Relacje między dzieckiem i rodzicem charakteryzują się silnym przywiązaniem (silne więzi emocjonalne).
Dla nauczyciela optymalnym rodzajem relacji z dzieckiem jest zachowanie dystansu (relacje budowane są w oparciu o sytuacje zadaniowe).
Racjonalność
Rodzice postrzegają swoje dziecko irracjonalnie (wyjątkowe dziecko).
Nauczyciele, aby mogli wykonywać swoje zadania, muszą racjonalnie oceniać uczniów (standardy edukacyjne i rozwojowe).
Spontaniczność
Działania nauczyciela są celowe i zorganizowane.
Rodzice przeważnie działają spontanicznie.
Stronniczość
Rodzice w związku z pełnioną rolą często stają w obronie swoich dzieci.
Nauczyciel jest bezstronny - dokonuje oceny, stosując te same kryteria wobec wszystkich.
Zakres sprawowanej odpowiedzialności
Rodzice są odpowiedzialni wyłącznie za własne dziecko.
Nauczyciel odpowiedzialny jest w jednakowym stopniu za wszystkich uczniów w klasie.
Co z tego wynika?
Różnice dotyczące pełnionych ról powodują, że można postrzegać rodziców i nauczycieli tak, jakby stali po przeciwnych stronach barykady.
Chociaż przyświeca nam ten sam cel - dziecko - patrzymy na nie z innych perspektyw.
Aby możliwa była współpraca pomiędzy rodzicami i nauczycielami, należy zrozumieć i zaakceptować różnice między rolami.
Rodzina i szkoła to środowiska, które mają największy wpływ na rozwój dziecka, powinny więc współpracować ze sobą, aby dostarczyć im możliwie najwięcej doświadczeń niezbędnych do pełnego rozwoju. Mimo tej oczywistej prawdy, rodzina i szkoła zajmują się dzieckiem równolegle lub nawet konkurują zamiast działać wspólnie.
Współpraca powinna opierać się na wspólnych celach wychowania i kształcenia
Po co razem?
Wspólne cele:
Współdziałanie rodziców i nauczycieli jest konieczne do usprawnienia pracy wychowawczej i dydaktycznej z uczniami.
Lepsze poznanie poszczególnych uczniów zarówno w środowisku szkolnym jak i domowym
Zjednywanie rodziców dla ogółu uczniów
Wielostronny rozwój dziecka zależy od wspólnie realizowanych działań przez szkołę i dom
Umacnianie więzi emocjonalnej między nauczycielami i rodzicami podczas wspólnie wykonywanych zadań
Umożliwienie dwukierunkowego porozumiewania się nauczycieli i rodziców na zasadzie partnerstwa
Wymiana opinii i spostrzeżeń, np. w sprawie rozwoju fizycznego, psychicznego
Sugerowanie rodzicom określonych form oddziaływań dydaktycznych i wychowawczych, za pomocą których mogliby wydatnie pomóc swoim dzieciom w nauce i zachowaniu.
Ułatwienie nauczycielom zrozumienia stosunku ucznia do swej rodziny oraz jej oczekiwań wobec niego
Korzyści ze współpracy:
Lepsze poznanie i rozumienie uczniów przez nauczycieli i rodziców
Uzgadnianie działań wychowawczych
Dużo lepsze efekty kształcenia
Ujednolicenie wymagań stawianych uczniom przez rodziców i nauczycieli (w sferze kształtowania u dziecka określonych wartości, ocen, zasad, norm i ideałów)
Udzielanie sobie wzajemnej pomocy przez nauczycieli i rodziców.
Wynikiem wzajemnego współdziałania nauczycieli i rodziców jest stwarzanie właściwej atmosfery wychowawczej w domu i w szkole.
Z punktu widzenia potrzeb dziecka najważniejsza jest relacja oparta na współpracy. Brak porozumienia wychowawców (i rodzica i nauczyciela) umożliwia dziecku:
manipulowanie sytuacją
zaburza poczucie bezpieczeństwa dziecka.
Rodzice są nieocenionym źródłem informacji o dzieciach. Bez udziału rodziców nie można rozwiązać najmniejszego problemu ucznia. Z kolei wiedza na temat szkolnego funkcjonowania dziecka pozwala rodzicom lepiej poznać jego rzeczywiste możliwości oraz da rodzicom poczucie wpływu na to, co dzieje się z ich dziećmi.
wzajemna rywalizacja,
walka,
sprzeczne oczekiwania wobec dziecka,
wzajemne deprecjonowanie drugiej strony wywołują w dziecku negatywne emocje!
Dziecko przeżywa wówczas wewnętrzne konflikty, czuje się zagrożone, zdezorientowane. Dziecko jest świadkiem upadku autorytetu najważniejszych dla niego osób.
Współpraca może być źródłem satysfakcji dla obu stron - stwarza okazję do wzajemnego wspierania się i połączenia wysiłków w szczególnie trudnych momentach w wychowaniu i kształceniu dziecka
Wsparcie wysiłków nauczycieli przez dom
Tylko dwutorowe działanie może być podstawą trwałych szkolnych i życiowych sukcesów dzieci.
Kształcenie - najważniejszym jego sprawcą są rodzice, którzy - jako niemal jedyni - są w stanie skutecznie motywować własne dziecko do nauki.
Pamiętajmy:
Ważne jest wsparcie emocjonalne
Pomagajmy dzieciom rozpoznawanie własnych mocnych stron i ograniczenia
Pomagajmy wyznaczać realne i bliskie cele
Pytajmy o samopoczucie dziecka w szkole
Proponujmy wspólną naukę
Odkryjmy styl uczenia się dziecka
Czas na naukę, zabawę i aktywny wypoczynek musi być racjonalnie dozowany
W razie niepowodzeń szkolnych dajmy dziecku czas, zrozumienie i pomoc
Nie oczekujmy, że wszystko dziecku musi się udać
Porażka objęta refleksją jest najlepszą lekcją dla ucznia
Nie porównujmy dziecka z innymi.
Obowiązki szkolne dzieci
Codzienne odrabianie lekcji to ćwiczenie koncentracji, systematyczności i nauka dotrzymywania terminów. Odrabianie lekcji nie musi być koszmarem i nieustanną walką między rodzicami a dzieckiem.
Aby odrabianie lekcji nie była udręką
Nie straszmy szkołą - od najmłodszych lat rozbudzajmy w dziecku chęć zdobywania wiedzy. Postarajmy się o pozytywny wizerunek szkoły!
Okazujmy zainteresowanie - przede wszystkim tym, czego się uczy dziecko.
O co częściej pytamy dziecko:
oceny, czy też o samopoczucie dziecka w szkole?
Wybierzmy stałe miejsce odrabiania lekcji:
światło dzienne musi padać na biurko z lewej strony
zwracajmy uwagę na porządek na stole - bałagan nie sprzyja koncentracji
oświetlenie elektryczne miejsca nauki
krzesło najlepiej z regulacją
nie zbyt wysoka temperatura w pokoju
pamiętajmy o wietrzeniu pokoju.
Ustalmy stałe i właściwe pory odrabiania lekcji
Dziecko nie powinno zastanawiać się nad tym, kiedy jest czas na odrabianie lekcji.
To musi być z góry ustalone, np.:
bezpośrednio po powrocie ze szkoły,
zaraz po obiedzie albo,
po ulubionym programie w telewizji.
Brak lekcji zadanych do domu nie może oznaczać wolnego czasu! Można w tym czasie np. coś poczytać itp. W ten sposób dziecko uczy się systematyczności.
Odrabianie lekcji w planie dnia dziecka musi znaleźć się na pierwszym miejscu.
Czas wyznaczony na naukę jest świętością i musi być przestrzegany przez wszystkich domowników.
Nie można w tym czasie odrywać dziecko od nauki.
Sporządźmy z dzieckiem plan pracy związany z odrabianiem lekcji
Dobre rady:
Najlepiej na bieżąco odrabiać zadania z danego dnia.
Najpierw trudniejsze - później łatwiejsze.
Najpierw pisemne - później związane z uczeniem się pamięciowym.
Przerwy na odpoczynek są nieuniknione ale we właściwym momencie i zawsze po wykonaniu zadania do końca. Czas poświęcony na naukę zależy od indywidualnych predyspozycji dziecka.
Zadbajmy o to, by dziecko pracowało samodzielnie
Unikajmy ciągłej kontroli,
Bądźmy w pobliżu i dyskretnie obserwujmy dziecko,
Czuwajmy dyskretnie nad prawidłowym przebiegiem odrabiania lekcji,
Zawsze możemy aktywizować do nauki poprzez naprowadzanie,
Pochwały za włożony wysiłek są nieodzowne.
Jak pomagać dziecku w odrabianiu pracy domowej?
Wykonywanie prac domowych wymaga od uczniów samodzielności.
Doświadczony nauczyciel bez większego trudu rozpozna prace niesamodzielne.
Prace domowe odrabiane przez rodziców lub rodzeństwo łatwo jest zidentyfikować.
Wyręczanie dzieci podczas odrabiania prac domowych przynosi zgubne skutki, bowiem dziecko uczy się nieuczciwości, często domagając się od nauczyciela nagrody w postaci wysokiej oceny za pracę wykonaną przez innych. Rodzice są świadomi nieuczciwości takiego postępowania, które pozwala dziecku zbierać laury za prace wykonane cudzymi rękami i przyzwyczaja je do unikania większego wysiłku. W ten sposób nie pozwalamy dziecku wziąć odpowiedzialności za wyniki swojej pracy.
Pomoc rodziców (lub starszego rodzeństwa) sprowadza się do:
Wyjaśnienia tego, czego dziecko nie rozumie ;
Podpowiadania co należy zrobić;
Zalecania dodatkowych ćwiczeń ułatwiających wykonanie zadania;
Odpytywania dziecka.
Czasami dziecku wystarczy obecność kogoś bliskiego podczas odrabiania lekcji. Wówczas czuje się ono pewniej i bezpieczniej, pracuje szybciej i staranniej. Przyczyną niestarannego odrobienia zadania domowego, jest nieumiejętność przeprowadzenia przez dziecko samodzielnej kontroli wyników uczenia się. Dzieci często tłumaczą nauczycielowi, że przecież uczyły się, powtarzały zadany materiał. Bez kontroli ze strony rodziców, czy też starszego rodzeństwa, nie mają one jednak pewności, że materiał został należycie przyswojony i zapamiętany. Dość często popełnianym przez rodziców błędem jest zbyt szybkie objaśnianie dziecku zadania, zanim ono samo podejmie próbę zastanowienia się nad problemem, już uzyskuje pomoc. Nadmiar troski hamuje rozwój samodzielności.
Wdrażajmy dziecko do obowiązku zapamiętywania poleceń nauczyciela związanych z pracą domową. Uczy to dzieci obowiązkowości i przede wszystkim odpowiedzialności za własną naukę.
Dziecko podczas odrabiania lekcji uczy się cierpliwości nawet wtedy, gdy nie od razu wszystko mu się udaje. Musi przyzwyczaić się do wkładania wysiłku w osiągnięcie celu. Trzeba tak mu pomagać, aby kształtowało w sobie samodzielność i odpowiedzialność za własne czyny.
Ustalmy reguły, które ułatwiają naukę i pracę
Oglądanie telewizji czy słuchanie muzyki podczas odrabiania lekcji jest zabronione.
Po odrobieniu lekcji wszystko wraca na swoje miejsce.
Po odrobieniu lekcji pakujemy wszystkie potrzebne na następny dzień rzeczy do tornistra.
Koledzy przychodzą do domu po odrobieniu lekcji.
Pamiętajmy!
Wiedzę i umiejętności szkolne dziecka należy wykorzystywać w wielu domowych obowiązkach.
Dostrzeżone zainteresowania dziecka należy wspierać i rozwijać.
Błędy, jakich nie wolno popełniać rodzicom, gdy zależy im na dalszej efektywnej edukacji dziecka:
Odrabianie za dzieci prac domowych
Czytanie za dzieci lektur
Planowanie dzieciom czasu z pominięciem ich potrzeb
Tłumaczenie i usprawiedliwianie dziecka w szkole
Roztaczanie katastroficznych wizji
Wyzywanie i poniżanie
Wzbudzanie poczucia winy
Bagatelizowanie problemów dziecka
Unikanie samospełniającej się przepowiedni - „Taki leń, jak Ty, niczego nie osiągnie w życiu”
Stosownie rygorystycznych kar
To bardzo przeszkadza dzieciom w efektywnym uczeniu się.
Czy dieta ma wpływ na naukę?
Zazwyczaj nie zwracamy uwagi na to co dziecko spożywa w ciągu dnia a już zupełnie nie kojarzymy sposobu odżywiania z rozwojem intelektualnym oraz psychicznym. Wszytko byłoby w najlepszym porządku, gdyby nasze dzieci odżywiały się prawidłowo. Niestety coraz częściej jedzą dużo niezdrowej żywności i mają bardzo mało ruchu, co wpływa na ich metabolizm. Do tego przebywają często wśród osób palących i wdychają spaliny. Wszystkie te czynniki wpływają na zatruwanie mózgu. W jadłospisie dziecka unikamy: posiłków typu Fast Food, chipsów, kolorowych napojów, słodyczy itp.
Porady dotyczące diety sprzyjającej nauce:
Śniadanie: dużo owoców (co najmniej pół banana dziennie, pomarańcze lub kiwi - wit. C)
Obiad: jak największa mieszanka świeżych warzyw, tłuszcze rybne i roślinne są niezbędnym składnikiem diety
Dostarczajmy organizmowi tlen poprzez ruch i spacery.
Duże ilości wody pozwalają organizmowi osiągnąć równowagę - unikajmy kawy, herbaty, coli itp.
„Dzieci i zegarki nie mogą być stale nakręcane. Trzeba im dać trochę czasu na chodzenie."
Dla Rodziców...
„Rodzice, którzy zastanawiają się, dokąd zmierza młode pokolenie, powinni przypomnieć sobie, skąd się ono wzięło”. (Sam Ening)
Bibliografia:
Dobrzyńska J., Budowanie dobrych relacji, "Wychowawca", 1999, nr 3
Kosińska E., Rodzice - szkoła. Krótki poradnik psychologiczny.
Łobocki M., Współdziałanie nauczycieli i rodziców w procesie wychowania,
Malinowska A., Program wychowawczy szkoły jako płaszczyzna porozumienia nauczycieli i rodziców w kreowaniu nowego wizerunku szkoły
Współpraca z rodzicami, pr. zb. pod red. G. Koźmińskiego, Złotów 2001
1