STYMULACJA DZIECI METODĄ VOJTY
Jest to neurofizjologicznie sterowany system torowania, mający na celu przywrócenie wrodzonych fizjologicznych wzorców ruchowych, które są zablokowane w swoim rozwoju przez wczesnodziecięce uszkodzenia mózgu lub zostały utracone na skutek urazów. Metoda ta zwana również uruchomieniem odruchów, jest stosowana głównie profilaktycznie i leczniczo w dziecięcych neurologicznych zaburzeniach ruchowych oraz ortopedycznych wadach postawy.
Metoda Vojty opiera się na zasadzie wywoływania odruchów: przez nacisk na określone punkty ciała (strefy wywołujące) wywołuje się takie odruchy, jakie występują w normalnym motorycznym rozwoju dopiero w późniejszym stadium (np. obrót). Mogą być w ten sposób korygowane patologiczne wzorce postawy i ruchowe. Vojta wykorzystuje szczególnie dwa systemy utorowienia korygujące postawę: tzw. pełzanie odruchowe i obrót odruchowy.
Warunki do stymulacji metodą Vojty:
terapię metodą Vojty prowadzi się w warunkach domowych uprzednio ucząc rodziców sposobu wykonywania ćwiczeń
poleca się stół przykryty cienkim materacem obciągniętym dermą
dziecko musi być wyspane, nie może być głodne
do ćwiczeń dziecko zostaje całkowicie rozebrane
możemy wykorzystywać różne naturalne sytuacje - przewijanie, przebieranie, szykowanie do kąpieli
zwykle niemowlę stymulowane jest cztery razy dziennie po kilka minut; u noworodka i wcześniaka zaczyna się od 15 sekund stymulacji każdej strony ciała, im dziecko jest starsze tym czas stosowania bodźca może być dłuższy.
nie ćwiczymy w razie podwyższonej temperatury ciała, podawania antybiotyków, napadu padaczki
codzienny bliski kontakt rodziców z dzieckiem powinien służyć nie tylko rehabilitacji ale także budować trwałą więź pomiędzy nimi.
Strefy wywołujące reakcje
Vojta definiuje 20 stref wywołujących reakcje, które dzieli na strefy główne i podrzędne. Strefy główne leżą przy kończynach (bodźce okostnej), strefy podrzędne przy tułowiu (bodźce mięśniowe). Z reguły podrażnienie jednej strefy wywołuje całościowy wzorzec odruchowy. Oprócz motorycznych dochodzi do silnych reakcji wegetatywnych danej strefy (np. zaczerwienienia skóry, poty.)
Cel:
Utorowanie psychologicznych przebiegów ruchu, zanim zostaną uniemożliwione przez patologiczny rozwój wraz z ich wzorcami zastępczymi, a przez to zmiana utorowienia i utrzymanie grożącego rozwoju spastycznego u niemowląt, niemowląt także istniejących patologicznych wzorców ruchu u pacjentów starszych.
„Wprowadzenie” mięśni, które dotychczas pracowały w patologicznym wzorcu zastępczym lub nie pracowały wcale, do psychologicznego łańcucha ruchowego.
Globalna zmiana postawy ciała przez wywołanie obu kompleksowych odruchowych serii ruchów „pełzanie odruchowe” i „obrót odruchowy”. Uzyskuje się przy tym szczególnie poprawę przemieszczenia punktu ciężkości, pozycji wyprostowanej, sterowania równowagi oraz koordynacji postawy ciała.
Wpływ na funkcje życiowe, szczególnie przy pielęgnacji wcześniaków.
Realizacja:
Pełzanie odruchowe
Pozycja wyjściowa: leżenie na brzuchu, głowa obrócona o 30°, rękę leżącą po stronie, w którą skierowana jest twarz podnieść ponad głowę dziecka, dłonią chwycić kawałek drewna. Noga tej samej strony lekko zgięta i skręcona na zewnątrz (supinacja), druga ręka obrócona do wewnątrz (pronacja) leży obok ciała z otwartą dłonią, druga noga lekko zgięta, obrócona na zewnątrz.
Strefy wywołujące reakcje (rys. 1):
strona twarzy: łokieć, łopatka, miednica, kolano
strona tyłu głowy: wyrostek barkowy, strefa tułowia (klatka piersiowa), mięsień pośladkowy średni, pięta.
Kierunek:
Głowa w przedłużeniu kręgosłupa
„strona twarzy”: zgięcie łokcia z pronacją, rotacja wewnętrzna ramienia, łopatka przy kręgosłupie, zgięcie w stawie biodrowym z rotacją zewnętrzną, zgięcie kolana, grzbietowe i pronacja stopy.
„strona tyłu głowy”: zgięcie łokcia z odwróceniem na zewnątrz, rotacja zewnętrzna ramienia, zgięcie w stawie biodrowym z rotacją wewnętrzną, wyprostowanie kolana, zgięcie grzbietowe i pronacja stopy.
Przy zmianie stref wywołujących od „strony twarzy” do „strony tyłu głowy” następują ruchy wzajemne (podobnie jak przy poruszaniu się do przodu).
Obrót odruchowy
W zależności od wskazań wykonuje się wyłącznie określone fazy całego programu ćwiczeń.
Faza pierwsza:
Pozycja wyjściowa: leżenie na plecach, głowa obrócona o 30°, ramiona leżą wyprostowane obok tułowia w ustawieniu zerowym, nogi lekko odwiedzione wyprostowane w ustawieniu zerowym.
Strefy wywołujące: strefa piersiowa (łuk żebrowy szóstego żebra) dodatkowo opór przy głowie (kresy barkowe) oraz brodzie.
Kierunek:
głowa w pozycji naturalnej
rotacja obręczy barkowej ku ramieniu po stronie tyłu głowy
wyprostowanie miednicy
rotacja miednicy ku nodze po stronie tyłu głowy
zgięcie w stawie biodrowym pod kątem 90°
zgięcie w kolanie pod kątem 90°
stopy zgięte grzbietowo, pronacja
Faza druga:
Pozycja wyjściowa: leżenie na boku, twarz na podłożu, dolne ramię zgięte pod kątem 90° w stosunku do ciała, obie nogi zgięte w biodrach i kolanach pod kątem 40°, górne ramię leży na ciele wyprostowane w lekkiej rotacji wewnętrznej (pronacji).
Strefy wywołujące reakcje (rys. 2.)
strona dolna: łokieć, kolano, pięta
strona górna: wyrostek barkowy, łopatka, nadgarstek, strefa piersiowa, m. pośladkowy średni, kolano.
Kierunek:
głowa w pozycji środkowej
dolne ramię: łopatka przy kręgosłupie, ramię przywiedzione w rotacji zewnętrznej, zgięcie łokcia, dłoń otwarta
dolna noga: udo wyprostowane i odwiedzione, kolano wyprostowane, stopa jak w fazie pierwszej
górne ramię: zgięte, odwiedzione w rotacji zewnętrznej, łokieć wyprostowany odwrócony na zewnątrz, nadgarstek wyprostowany i zgięty grzbietowo
górna noga: zgięcie w biodrze odwiedzeniem i rotacją zewnętrzną, kolano zgięte pod kątem do 80°, stopa w pozycji zerowej, palce rozwarte
Faza trzecia:
Pozycja wyjściowa: jak w fazie drugiej ale stawy biodrowe i kolanowe zgięte pod kątem 90°.
Strefy wywołujące reakcje:
strona dolna: łopatka, zewnętrzna strona kolana
strona górna: wyrostek barkowy, wewnętrzna strona kolana
Kierunek: jak w fazie drugiej ale reakcje obu nóg odpowiadają górnej nodze
Faza czwarta:
Ta faza stosowana jest dla lepszego różnicowania bioder przy porażeniach dwustronnych, sprzyja wyprostowaniu dolnej części kręgosłupa lędźwiowego np. przy skoliozie.
Pozycja wyjściowa: jak w fazie drugiej ale górna noga jest zgięta w biodrze i kolanie pod kątem 90°.
! Przy zagrożonym stawie biodrowym strona upośledzona musi znajdować się na dole (tzn. ułożenie na chorym biodrze).
Strefy wywołujące reakcje:
górna noga: strona wewnętrzna kolana
dolna noga: strona zewnętrzna kolana
Kierunek: oba stawy biodrowe są zgięte, odwiedzione i w rotacji zewnętrznej.