Wykład VI:
Treści kształcenia
Czynniki determinujące dobór treści kształcenia
Wymagania społeczne
- przygotowanie do pełnienia ról społecznych;
- przygotowanie specjalistyczne, rozwijanie podstawy innowacyjnej;
- wychowanie aktywnych odbiorców i twórców dóbr kulturalnych;
- rozwój wartościowych cech osobowości.
Wymagania naukowe
- teorie, twierdzenia udowodnione naukowo;
- cykliczna weryfikacja programów nauczania, strukturyzacja treści;
- umiejętności samodzielnego stosowania wiedzy, poznawanie metod badawczych oraz drogi myślenia naukowego w obrębie danego przedmiotu.
Wymagania dydaktyczne
- dostosowanie treści do możliwości psychofizycznych uczniów;
- respektowanie zasady systematyczności;
- przestrzeganie postulatu korelacji i integracji;
- wiązanie teorii z praktyką.
2. Teorie doboru treści
a. Materializm dydaktyczny (encyklopedyzm)
Teoria zakłada:
- najważniejszym i podstawowym celem nauczania powinno być przekazanie uczniom jak największego zasobu wiadomości;
- koncentrację uwagi wyłącznie na wiedzy;
- Okoń - nadmiar materiału, bierne i pamięciowe przyswajanie wiadomości są przyczyną powstawania w umyśle ucznia wiadomości nie połączonych z umiejętnością zarówno ich zdobywania, jak i ich stosowania.
b. Formalizm dydaktyczny
Zakłada:
- podstawowym celem nauczania jest rozwijanie zdolności poznawczych uczniów;
- treści kształcenia traktowane są jako środek służący do rozwijania sprawności intelektualnych, głównie myślenia;
- A. B. Dobrowolski - „Uczcie swoich wychowanków myśleć - i tylko tego, nic więcej, a reszta, to znaczy wiedza, dana im będzie przez przyrost”
c. Utylitaryzm dydaktyczny
Zakłada:
- najważniejszym zadaniem szkoły jest praktyczne przygotowanie młodzieży do życia, stąd faworyzowali uczenie się przez działanie i zdobywanie umiejętności praktycznych;
- lekceważone jest systematyczne opanowanie wiedzy przez uczniów, niedocenianie wartości samej wiedzy i formalnego wykształcenia;
d. Materializm funkcjonalny
Zakłada:
- integralny związek poznania z działaniem;
- poznanie ma służyć usprawnianiu i udoskonalaniu ludzkiego umysłu, działanie zaś przekształcające rzeczywistość ma być zarazem walnym sposobem jej poznania
- twórcą teorii jest Wincenty Okoń
e. Teoria problemowo - kompleksowa
Zakłada:
- zastąpienie dotychczasowego układu informacyjno - syntetycznego, skonstruowanego wg niepodważalnej zasady podziału wiedzy na poszczególne przedmioty układem problemowo - kompleksowym materiału nauczania;
- układ kompleksowo - problemowy stwarza możliwość nauczania poszczególnych przedmiotów kompleksowo, czyniąc przedmiotem działalności poznawczej uczniów problemy, których rozwiązanie wymaga posługiwania się wiedzą interdyscyplinarną.
- Twórcą jest B. Suchodolski
f. Strukturalizm
Zakłada:
- zapoznanie uczniów ze strukturą różnych dziedzin wiedzy, rozbudowanie i pogłębianie znajomości tych struktur w miarę rozwoju ich myślenia;
- program każdego przedmiotu szkolnego winien ułatwiać zrozumienie podstawowych zasad, które tworzą jego strukturę;
- istotą jest dobór i układ treści kształcenia w programach nauczania, który powinien być „odchudzony” z niepotrzebnego balastu i uczynić go „strawnym” dla ucznia
- w każdym przedmiocie nauczania powinny być wyeksponowane elementy podstawowe;
Twórcą koncepcji był K. Sośnicki
g. Egzemplaryzm
Zakłada:
- bezwzględną konieczność redukcji materiału nauczania przewidzianego w dotychczasowych programach kształcenia dla różnych typów szkół;
- redukcja nie powinna prowadzić do zaburzenia poznawanej przez uczniów rzeczywistości
Twórcą koncepcji jest Hans Scheuerl
- nauczanie paradygmatyczne - (paradigma - wzór, przykład) - nauczanie ogniskowe (wyspowe), punkty węzłowe
- egzemplaryczny układ treści - wybór egzemplarzy tematycznych czyli zapoznanie uczniów z reprezentatywnymi fragmentami materiału nauczania i wdrożenia ich do poznawania całości poprzez gruntowna analizę jakiegoś typowego dla tej całości fragmentu
WNIOSKI:
Treść kształcenia powinna uwzględniać wymagania społeczne, zawodowe i kulturowe, przy czym należy eksponować zagadnienia podstawowe, nowoczesne o dużych walorach poznawczych, kształcących i wychowawczych, rozwijających nie tylko umysł, ale i osobowość uczniów;
Zachowując zasadę systematyczność jako główną wytyczną doboru i układu treści kształcenia, należy przy tym uwzględnić niektóre założenia strukturalizmu, egzemplaryzmu dla realizacji niektórych tematów, aby nie dopuścić do przeładowania programów nauczania;
Treści nauczania powinny być zintegrowane, szczególnie przedmiotów pokrewnych. Problemowo-kompleksowa realizacja niektórych zagadnień sprzyja zarówno poznawaniu, jak i rozumieniu rzeczywistości;
Treści zawarte w programach nauczania powinny być częściowo zróżnicowane, aby nauczyciele mogli indywidualizować proces kształcenia stosownie do uzdolnień i zainteresowań uczniów.
Zasady doboru treści kształcenia
Zasada strukturyzacji treści
Strukturą nazywamy taki dobór i układ treści, w którym poszczególne składniki układu powiązane są ze sobą w sensowne całości przez związki treściowe i funkcjonalne.
Składniki strukturalne wiedzy naukowej
- Opis: celem opisu naukowego jest odtworzenie rzeczy, zjawisk, procesów i wydarzeń w czasie przeszłym, teraźniejszym i przyszłym
- Wyjaśnienie: jest wytłumaczeniem, uzasadnieniem. Może być przyczynowe, pośrednie i definicyjne.
- Ocena: wyraża się w sądach wartościujących, może być emocjonalna, techniczna itp..
Norma: wyraża się w zadaniach normatywnych i dzieli się na normy rzeczowe (językowe, prawne, techniczne itp.) i normy emocjonalne (etyczne, estetyczne) oraz nakazujące i zakazujące.
Zasada programowania treści wymaga:
- podziału ustrukturyzowanego materiału na daną lekcję na kilka logicznych części (3-5),
- nadania tytułów zaprogramowanym częściom,
- kolejnych opracowań każdej części,
- kontroli wyników i ewentualnej korekty błędów.
4. Plan i program nauczania
Plan nauczania danego typu szkoły obejmuje:
- wykaz przedmiotów nauczania;
- liczbę godzin przeznaczonych dla każdego przedmiotu w określonych klasach;
- rozkład przedmiotów na poszczególne lata nauki szkolnej.
Przy ustalaniu liczby godzin uwzględnia się następujące elementy:
- znaczenie danego przedmiotu w kształceniu ogólnym;
- zakres materiału do opanowania;
- związek i udział tego przedmiotu w innych przedmiotach nauczania.
5. Program nauczania
Program zawiera:
- uwagi wstępne;
- materiał nauczania;
- uwagi o realizacji treści.
W programie występują wymagania:
- podstawowe,
- rozszerzające,
- dopełniające.
6. Podręczniki szkolne
Funkcje podręczników wg Okonia:
- informacyjna,
- badawcza,
- praktyczna,
- samokształceniowa.
Kupisiewicz dodaje dodatkowo:
- kontrolno - oceniającą i autokreatywną
PYTANIA:
1. Omów teorie doboru treści kształcenia.
2. Przedstaw wnioski dotyczące doboru treści.
3. Plan i program nauczania - wymagania, struktura.
4. Jakie czynniki są brane pod uwagę przy ustalaniu liczby godzin przedmiotu
Omów zasady doboru treści kształcenia
5. Omów funkcje podręczników.
Strona 1 z 4