VII ANTROPOLOGICZNE, SAKRALNE I PEDAGOGICZNE FUNKCJE TURYSTYKI I REKREACJI
Antropologiczne podłoże refleksji filozoficznej nad przyrodą.
Aktywność sportową można traktować w dwojaki sposób:
jako sport wyczynowy (np. wyprawy himalaistyczne)
jako formę rekreacji ruchowej mającą na celu czynny wypoczynek, aspekty zdrowotne, związany ze zwiedzaniem i poznawaniem (tzw. sport dla wszystkich)
Spór o istnienie filozofii turystyki
W rozdziale tym jest rozważanie na temat tego czy istnieje filozofia czy też nie. Każdy pogląd człowieka jest właściwy dla tego człowieka, ale może być absurdem dla innego człowieka. Nie można więc mówić o filozofii jednolitej na dany temat i określającej coś w całości. Jeżeli coś spełnia wymogi metodologiczne i treściowe stawiane przed filozofią instytucjonalna i pozainstytucjonalną, i jest przyjęte w postaci werbalnej lub pisemnej jest filozofią. Więc możemy mówić o filozofii turystyki, lecz lepiej posługiwać się pojęciem namysłu filozoficznego. Nawiązuje on do filozofii przyrody, ontologii, epistemologii, aksjologii, estetyki, filozofii społecznej i antropologii.
Antropologia jako rzeczywista treść filozofii przyrody.
Antropologia filozofii i filozofia przyrody są punktem wyjścia w rozważaniu filozofii turystyki.
Z punktu widzenia Kantowskiej filozofii transcendentalnej nie można mówić o istnieniu przyrody jako takim. Do jej opisu potrzebne jest spojrzenie podmiotowe tj. oczami człowieka. Dlatego też warunkiem koniecznym w owych rozważaniach jest człowiek. Wyjątek stanowią religie i związane z nią filozofie. To człowiek nasyca przyrodę swoimi podmiotowymi właściwościami (a więc odczuciami o przyrodzie). U podnóża poznawczego znajduje się antropologizacja (tzn. opis, wyjaśnienie i nadanie wartości przyrodzie przez człowieka).
Z punktu widzenia agnostycyzmu (nie można wszystkiego poznać w niektóre rzeczy należy uwierzyć) i współczesnego sceptyzmu poznawczego uchwycenie tego co obiektywne jest niemożliwe.
Biorąc pod uwagę te dwa aspekty można orzec, że u podstaw filozofii przyrody znajduje się antropologia.
Antropologizacja a antropomorfizacja przyrody.
Antropologizacja to poznawanie i określanie przyrody przez człowieka, uwidocznienie odczuć o przyrodzie zaś antropomorfizacja to nadawanie przyrodzie w sposób otwarty wartości (cech) ludzkich.
Turystyka jako forma antropologizacja przyrody.
Dzięki turystyce można najlepiej poznać przyrodę. Może mieć charakter prakseologiczny, instrumentalny (ekonomiczny, migracyjny lub polityczny) i autoteliczny (turystyka aktywna, przygodowa, pątnicza, poznawcza). Najlepiej jej poznaniu służy obcowanie z przyrodą. Może mieć charakter ożywiony (natura) i nieożywiony (wytwory cywilizacji np. pomniki, aglomeracje, itp.) Można w niej znaleźć odniesienia do natury i cywilizacji oraz uciec od „dokuczliwych stresów”.
Eskapizm jako motywacja do aktywności turystycznej i filozoficznego oglądu przyrody.
Eskapizm - ucieczka od codzienności w świat przyrody. Ma na celu odpoczynek psychiczny od otoczenia. Jest motywacją do aktywności turystycznej w obliczu rozwijającej się industrializacji (nawiązanie do turystyki górskiej i morskiej - Zaruski).
Eskapizm stanowi również ważną formę terapeutyczną (w sensie psychicznym jak i fizycznym) - powrót do równowagi wewnętrznej.
Turystyka jako sprawdzian prawości i dobroci czynnej.
Rygoryzm etyczny - postawa przyjmująca, że w razie zagrożenia czyjegoś życia lub zdrowia należy w sposób bezwzględny zrobić wszystko co w naszej mocy aby takiej osobie udzielić pomocy. Nie jest tu ważne życie osoby ratującej. Trzeba za wszelką cenę podjąć próbę ratowania, nawet jeżeli miałoby się stracić własne życie lub poświęcić też życie osoby ratowanej.
Relatywizm etyczny (w szczególności sytuacjonizm) - przyjmuje się, że należy nieść pomoc osobą potrzebującym jednakże bez narażania życia osoby ratującej. Trzeba wybrać mniejsze zło lub większą korzyść, kierować się rozsądkiem, aby unikać dodatkowego zagrożenia.
Stanowiskiem pośrednim jest roztropność chrześcijańska. Nie kieruje się ona bezkompromisowym rygoryzmem i nie jest też odmianą sytuacjonizm ale uwzględnia zaistniałe warunki i okoliczności zdarzenia.
Takie dylematy pojawiają się zarówno przed w trakcie jak i po wyprawach turystycznych. Turystyka jest stałym sprawdzianem postaci moralnych zwłaszcza w sytuacjach trudnych, konfliktowych i ekstremalnych.
Turystyka i sacrum.
Przyroda i estetyzacja
W przyrodzie zachodzi zjawisko estetyzacji, która jest jedną z form aksjologizacji. Polega ona na przypisywaniu faktom naturalnym określonych wartości. Jest to samoistne przeżywanie określonych emocji, które wypływają ze zmysłów.
Jest jeszcze druga postać estetyzacji, gdzie fragmentom natury przypisuje się określone właściwości artystyczne, np. Zaruski porównuje góry do kolumn, łuków i sklepień świątyń, zwłaszcza gotyckich.
Sakralizacja przyrody.
Estetyzacja prowadzi do dalszej aksjologizacji, a to prowadzi do sakralizacji gór (nadania im wartości odświętnych, nadprzyrodzonych o charakterze religijnym i pozareligijnym). Wyłaniają się dwa spojrzenia:
Panteistyczne - gdzie Bóstwo i Duch są nieznane i rozpływają się w przyrodzie - wtapiają się w nią;
Panenteistyczne - gdzie Duch zarówno bytuje w przyrodzie jak i jest poza nią.
Zaruski ukazuje tatry jako świątynię panenteistyczną, gdzie nie tylko poszczególne miejsca są święte ale całość ma charakter sakralny „Jedna jest ziemia, jedno jest słońce i jeden w Polsce jest chram Tatrzański …”.
Animizacja przyrody.
Animizm jest kolejną formą sakralizacji. Wskazuje możliwość istnienia niematerialnych i zdolnych do samodzielnej egzystencji dusz, które ożywiają przyrodę, kosmos, wędrują i wcielają się w postacie materialne.
Hilozoizm - w stronę filozofii gór.
Hilozoizm przyjmuje, że wszelka materia jest żywa, uduchowiona i jest w ruchu. Zaruski wyróżniał dwa porządki:
Porządek naturalny;
Porządek ludzki.
Pierwszy ważniejszy (rozum świata) sprawiał, że przyroda była uporządkowana, cykliczna i doskonała, a to co ją regulowało, płynęło z sakralnych, animistycznych właściwości.
Na przykładach Zaruskiego można zobaczyć, że przyroda jest postrzegana w trojaki sposób: w relacjach religijnych, parareligijnych i pozareligijnych.
Wędrówki religijne jako forma turystyki aktywnej.
Wędrówki pątnicze a turystyka religioznawcza - ujęcie teoretyczne.
W turystyce związanej z przemieszczaniem się ze względów religijnych wyróżnia się dwa nurty:
Dotyczy wędrówek pątniczych, które dążą do przeżycia religijnego. Najważniejsza jest tutaj wędrówka i dotarcie do celu. Z nurtem tym łączy się również migracja religijna i pielgrzymkowa (przemieszczanie się ze względu na prześladowania religijne bądź dążenie do „ziemi obiecanej”);
Drugi zwany jest turystyką religioznawczą. Na pierwszy plan wysuwa się aspekt sakralny lub poznawczy. Aspekt sakralny poszerza wiedzę na temat danej religii. W nurcie tym wyróżniamy:
Turystykę religioznawczą o charakterze świeckim;
Turystykę religioznawczą o charakterze religijnym, pątniczym.
Aktywne i pasywne formy turystyki.
Turystykę religioznawczą możemy rozpatrywać jako aktywną i pasywną:
Aktywna wiąże się z przemieszczaniem na nogach. Do niej będzie zawsze zaliczana turystyka religioznawcza o charakterze świeckim. Jej atutem jest utrzymywanie organizmu w zdrowiu i pełnej sprawności.
Pasywna to docieranie do miejsca przeznaczenia jakimś środkiem transportu, tj. samochodem, samolotem, pociągiem, itp.
Turystyka religioznawcza może mieć charakter grupowy lub indywidualny. Pobudza do obcowania z naturą, aktywności fizycznej, wzbogaca więź z naturą będąc też formą wypoczynku. Turystyka religioznawcza ma również charakter krajoznawczy ze względu na odwiedzanie miejsc uważanych za święte lub Boskie (np. morze Karaibskie, Meksyk).
Pielgrzymki jako przejaw kultu religijnego - ujęcie historyczne.
Pielgrzymki kierują się do miejsc uznanych za święte w celu modlitwy o coś (np. do rzeki Ganges, w góry, do świątyń i przedmiotów świętych, miejscowości oraz do miejsc gdzie odbywa się coś okresowo /misteria, odpusty/).
Pielgrzymki rozwijały się początkowo w starożytnym Egipcie, Grecji gdzie pielgrzymowano oddać cześć Bogom lub w celu wzięcia udziału w Olimpiadach, czy też świętach religijnych. Największy rozkwit pielgrzymowania przypada na czasy średniowiecza. W Europie wędrowano głównie do Rzymu, Ziemi Świętej i Santiego De Compostella. Podróżowano pieszo, końmi i na powozach. Trzeba było uważać na liczne rozboje. Pielgrzymki liczyły około 700 osób i więcej.
W czasach nowożytnych pielgrzymki zaczęły zanikać ze względu na regionalne miejsca odpustu (odpust za pieniądze). W latach 70-tych zaczęły się znów ożywiać.
Pielgrzymki odgrywają istotną rolę wśród wyznawców islamu. Głównie pielgrzymują oni do Mekki, Damaszku, Jerozolimy, Medyny i Bagdadu. Dla tych pielgrzymek podobnie jak w Europie powstawały na trasie całe wioski, sieci dróg i mostów. Wśród wyznawców islamu istniały trzy podstawowe typy pielgrzymek:
Hadżdż - pełna lub większa - celem tej pielgrzymki było dotarcie do Mekki. Pielgrzymka ta jest punktem kulminacyjnym w życiu Muzułmanów.
Umra - pielgrzymka mniejsza - również do Mekki, możliwe pielgrzymowanie indywidualne, o dowolnej porze roku, jednak wskazane w okresie radamaru.
Ziara - odwiedzanie lub pobożne wizytacje świętych grobów Muzułmańskich. Głównie ma zasięg regionalny. Nie ma znaczenia przynależność do różnych sekt.
Podobne pielgrzymki odbywają również wyznawcy hinduizmu. Najdłuższe z ich pielgrzymek trwają nawet od 2 do 6 lat. Głównie są to pielgrzymki wzdłuż świętych rzek. Uczestniczą w nich wielomilionowe rzesze pielgrzymów.
Pielgrzymki odgrywały również istotną rolę u Tybetańczyków, którzy spędzali na pielgrzymkach między klasztorami nawet 80% swojego życia. Przeciągały się one ponieważ Tybetańczycy często padali na twarz (ze względu na złożone śluby) i przesuwając się na kolanach mierzyli długością swojego ciała przebytą odległość.
Kulturowe, poznawcze i rekreacyjne właściwości turystyki religioznawczej.
W zależności od okresu pielgrzymowano po różnych terenach. Pielgrzymki miały charakter poznawczy nie tylko krajoznawczy, przyrodniczy ale były również ważnym miejscem wymiany informacji, poglądów czy osiągnięć zarówno w dziedzinie architektury jak i sztuki. Pojawiały się różne budowle, sztuki plastyczne i rzemiosło artystyczne.
Turystyka religioznawcza była formą komunikacji międzyludzkiej. Uczęszczało się w niej w czasie wolnym. Organizowały ją i planowały specjalnie do tego powołane organizacje (np. kościoły). Pielgrzymowanie umożliwiało poznanie i zobaczenie wielu ciekawych miejsc świętych. Wywoływały one specyficzne przeżycia u uczestników. Różne przywiezione pamiątki utrwalały doznania sakralne i turystyczne.
Kulturowe i wychowawcze aspekty czasu wolnego i turystyki.
Czas wolny, osobowość, modele wczasów dzieci i młodzieży.
Czas wolny dotyczy ludzi w każdym wieku. Może wpływać pozytywnie lub negatywnie na człowieka , może mobilizować relacje społeczne, rodzinne czy zawodowe lub wpływać na nie destrukcyjnie. Głównie ma wpływ na dzieci i młodzież, które poddane są reakcją rodzinnym, rówieśniczym i szkolnym i w sposób bardzo spontaniczny je odbierają.
Osobowość.
W kształtowaniu osobowości młodego organizmu należy pamiętać o zastosowaniu odpowiednich środków przekazu, które będą miały wpływ na poglądy i podejmowane decyzje w dorosłym życiu tego człowieka.
Młody człowiek planując czas wolny zarówno w okresie letnim jak i zimowym, bierze głównie pod uwagę kontakt z przyrodą i to co chciałby robić. Jego osobowość i jego wewnętrzna harmonia jest odzwierciedleniem podejmowanych decyzji.
Doskonalenie osobowości młodego człowieka może mieć dwojaki charakter:
Autoteliczny - dla celu samego w sobie;
Instrumentalny - cel dla spełnienia określonych założeń.
W czasie wolny dzieci bawiąc się mają zdobywać nową wiedzę, umiejętności oraz uczyć się pewnych nawyków, które są spójne z nauką w szkole i służą kształtowaniu i rozwojowi osobowości.
Należy pamiętać, że młody człowiek musi spędzać czas wolny w sposób dla niego najbardziej interesujący. Nie można namawiać go do niczego na siłę. Trzeba tak dobrać treść wypoczynku, aby młodzież chętnie w nim uczestniczyła. Wówczas spełni się założenie autoteliczne - celu samego w sobie, a więc zaspokoi się własne potrzeby podług zainteresowań i będzie miało to charakter wychowawczy oraz spełni się założenia instrumentalne gdyż będą przekazywane wartości kształtujące osobowość.
Czas wolny w kulturze fizycznej.
Wśród różnych form spędzania czasu wolnego istotną rolę stanowią różne rodzaje kultury fizycznej. Kultura fizyczna spaja wiedzę oraz zachowania, które harmonizują wszechstronny rozwój zarówno osobowości, zdrowia jak i fizycznej dojrzałości a więc budowy, postawy i estetyki ciała oraz sprawności, wydolności i odporności fizycznej.
Formy kultury fizycznej w tym letni i zimowy wypoczynek mają charakter autoteliczny. Głównym ich założeniem jest wychowywanie młodego człowieka przez doskonalenie jego osobowości a zatem są to założenia pedagogiczne. Dąży się do nawyków bezpośrednio lub pośrednio związanych z doskonaleniem zdrowia fizycznego, psychicznego i społecznego, tj. dbałości o swoje ciało i swój organizm wskazując na różnorodne metody.
Wczasy letnie dzieci i młodzieży.
Bardzo ważną rolę stanowią obozy i wczasy letnie.
Model pierwszy jako aprobata biernych form wypoczynku.
Kolonie mają już ponad 130 lat. Ich prekursorem był proboszcz z Zurychu Wolter Bion, który w 1876 roku zorganizował czynny wypoczynek dla dzieci biednych, upośledzonych społecznie. Podobnie 120 lat temu postąpił dr Stanisław Markiewicz a później Janusz Korczak, który w latach 30-tych organizował wypoczynek Towarzystwa Kolonii Letnich dla zaniedbanych. Kolonie te miały za zadanie w okresie wypoczynku zapewnienie odpowiednich warunków, tj. dobrego i obfitego pożywienia, beztroski i poczucia względnego szczęścia. Dzieci miały zajęcia na wolnym powietrzu, przede wszystkim spacery, kąpiele, leżakowanie i wypoczynek, gimnastykę sport i turystykę a także drobne robótki ręczne rysunki i zabawy.
Taka wszechstronność rozwinęła się najbardziej w okresie międzywojennym. Po II wojnie światowej zmienił się charakter kolonii letnich. Brakowało sprzętu, wykwalifikowanej kadry. Dzieci zamiast aktywnego wypoczynku przybierały na wadze w czasie ciągłego leżakowania. Wychowawcy traktowali kolonie jako wczasy i tak konstruowali zajęcia, aby jak najmniej być w nie zaangażowanym. Ta forma kolonii zbliżona była do czasów ludzi dorosłych (mało spacerów, dużo leżakowania, obfite jedzenie).
Model drugi czyli zachęta do wszechstronnej aktywności.
Ten model kolonii przewiduje zatrudnienie wychowawców o określonych specjalizacjach np. z pływania, siatkówki, kajaków, żeglarstwa, itp. Uczestnicy tworząc grupy lub zastępy przechodzą do jednego wychowawcy do drugiego i realizują zajęcia zgodnie z jego specjalizacją. Taki model kolonii przyczynia się do rozwoju osobowości, do rozbudzenia wszechstronnych lub specjalistycznych zainteresowań, zdobywania określonych sprawności oraz nabywania i pogłębiania umiejętności.
Model trzeci, czyli dążenie do rozwijania i pogłębiania specjalizacji turystycznych i rekreacyjnych.
Dzieci i młodzież, które miały już doczynienia z koloniami modelu drugiego chcą często pogłębiać uzyskaną wiedzę i umiejętności. Dlatego też model trzeci kolonii to kolonie (obozy) o konkretnym charakterze np. żeglarskie, windsurfingowe, kajakowe, itd. Tutaj przeważa już wypoczynek o pewnej specjalizacji. Są to tzw. „obozy szkoleniowe”.
Mówiąc o modelu II i III nie możemy używać już miana kolonii a powinniśmy zastąpić je obozem. Kolonia kojarzy się bowiem z biernym odpoczynkiem, biesiadowaniem i atrakcjami towarzyskimi.
Zielona sala jako forma rekreacji ruchowej (sportu dla wszystkich).
Ujęcia, wersje i sposoby pojmowania zielonej sali.
Koncepcja zielonej Sali zapoczątkowana została w 1994 roku przez prof. T. Łobożewicza na obozie szkoleniowym wydziału Turystki i Rekreacji warszawskiej AWF w Rybitwach. Zalążków można doszukiwać się już w ogrodach jordanowskich.
Zieloną salę można pojmować na 3 sposoby:
materialny - miejsce (wraz z zamontowanymi urządzeniami) na którym planowana jest aktywność ruchowa z zakresu kultury fizycznej: las, łąka, góry, itp.;
funkcjonalny - zespół zaplanowanych form aktywności ruchowej o charakterze rekreacyjnym bądź użytkowym;
holistyczno - komplementarny - całościowy łączący w sobie miejsce z zainstalowanymi urządzeniami do zajęć specjalistycznych i różnorodnych zajęć ruchowych.
Zieloną salę można pojmować również w sposób utylitarny i autoteliczny:
utylitarny - (ciało i sprawność fizyczna traktowane są jako środek) - dotyczy ćwiczeń o charakterze użytkowym podnoszącym sprawność fizyczną i rozwój umiejętności np. policjanci, wojskowi czy sportowcy (mistrzostwo sportowe);
autoteliczny - czyn ma cel sam w sobie, a więc jest to uczestnictwo w ruchu dla zaspokojenia własnych potrzeb. Są jego dwa ujęcia:
rekreacyjne - w miejscu pobytu, dostępne dla wszystkich (ścieżki, place zabaw dostępne cały rok lub w wakacje - półkolonie);
turystyczno - rekreacyjne - poza miejscem zamieszkania wymaga aktywności turystycznej (przemieszczania się).
Zielona sala w ujęciu autotelicznym.
Zieloną salę można rozpatrywać jako salę gimnastyczną przeniesioną w plener bądź zaadaptowaną w obszarze nizinnym lub górskim wykorzystującym do budowy stanowisk, urządzeń, przyrządów i przyborów ukształtowanie terenu, roślinność a nawet i florę (np. konie). Możemy mówić również o białej Sali wykorzystującej obecność śniegu. Są dwa powody tworzenia takiej sali:
konieczność - np. remont sali gimnastycznej;
programowa działalność rekreacyjna lub turystyczno - rekreacyjna - dla uzupełnienia lub kontynuowania form ścisłych w wychowaniu i uczestnictwie w kulturze fizycznej.
W drugim przypadku odrzuca się dobra cywilizacyjne i stara się wykorzystać do jej wykonania to co dała nam natura. Wyjątkowo korzysta się np. z metalowych rurek do drążków gimnastycznych.
Funkcje zielonej sali.
Funkcja o charakterze idealnym.
Pierwszą z przyczyn uczestnictwa w zielonej sali jest eskapizm - ucieczka od zagrożeń cywilizacyjnych (betonu, asfaltu, zanieczyszczeń, itp.) czyli życia codziennego.
Kolejną przyczyną jest katharsis - potrzeba wewnętrznego oczyszczenia. Jest to potrzeba wyzbycia się codziennych stresów, napięć, konfliktów z ludźmi.
Zielona sala daje doznania hedonistyczne - zadowolenie z obcowania z naturą. Odpowiednio przygotowana aktywność rekreacyjno - relaksacyjna daje zadowolenie wewnętrzne i wpływa na podwyższenie ogólnej sprawności organizmu.
Z hedonizmem związana jest również motywacja o charakterze estetycznym - dążeniem do odczuwania piękna przyrody. Może się ona odnosić do wytworów człowieka np. artystycznych lub rzemieślniczych oraz do rzeczywistości, piękna natury. To głównie z nią związana jest zielona sala. Są to przeżycia z oglądania pięknych gór, lasów, wodospadów, wschodów i zachodów słońca oraz tego co daje nam natura.
Z hedonizmem związane są również motywacje ludyczne, a więc to co ma charakter zabawowy, rozrywkowy i dotyczy indywidualnego bądź grupowego współzawodnictwa. Są to wszelkie zabawowe formy ruchowe na zielonej sali.
Istotną rolę odgrywają również motywacje o charakterze epistemologicznym - poznawczym. Wiążą się one z poznawaniem nowych miejsc, ludzi, krajów, roślinności, zwierzyny, itp.
Wymienione motywacje charakteryzują głównie ujęcie turystyczno - rekreacyjne zielonej sali.
Funkcje o charakterze materialnym.
Główną motywacją do chęci uczestnictwa w zielonej sali może być chęć podniesienia i doskonalenia sprawności fizycznej i umiejętności ruchowych. W związku z tym, że aktywność fizyczna odbywa się w różnych warunkach pojawiają się również motywacje o charakterze zdrowotnym w celu hartowania organizmu, opalania ciała, bądź przebywania na świeżym powietrzu i czerpaniu z niego korzyści. Kolejną z motywacji jest motywacja o charakterze ontologicznym. Odnosi się ona do konkretnego bytu, który poznajemy w sposób bezpośredni (udajemy się w konkretne miejsce dla zaspokojenia własnej potrzeby). Takie doznania mają charakter epistemiczny - dotyczą bezpośredniego, zmysłowego doświadczania bytów.
Funkcje o charakterze relacyjnym.
W funkcji tej chodzi o oderwanie się na pewien okres czasu od codziennych związków z otaczającymi nas ludźmi. Codzienne stosunki są nużące ze względu na swoją powtarzalność. Uczestnictwo w zielonej sali jest celowym dążeniem do wolności do przymusowych zależności społecznych oraz do nawiązywania nowych znajomości związanych z podróżą, wypoczynkiem. Nowe znajomości łagodzą codzienne stresy.
Podsumowując, uczestnictwo w zielonej sali służy głównie wypoczynkowi. Nie ważne czy jest to wersja rekreacyjna czy turystyczno - rekreacyjna. Sprzyja pozytywnemu zdrowiu, zdystansowaniu się od codziennych problemów. Stanowi oderwanie od normalnego, codziennego życia.
Wiele wskazanych funkcji zielonej sali ma charakter terapeutyczny. Funkcje wpływają zarówno na zdrowie psychiczne jak i cielesne. Wszystkie z nich posiadają charakter profilaktyczny.
Zielona sala w wąskim i szerokim ujęciu.
Zielona sala w wąskim ujęciu.
Pojęcie to oznacza salę o ograniczonym obszarze aktywności rekreacyjnej ze względu na wiek, płeć, stopień kalectwa, itp. Uczestnicy powinni znajdować się w zasięgu wzroku prowadzącego a on sam powinien być do ich dyspozycji.
Zielona sala do ćwiczeń o charakterze gimnastycznym.
Chodzi tu o zastosowanie różnych przyrządów gimnastycznych do rekreacji, tak aby każdy z uczestników mógł z nich skorzystać bez większej trudności, np. poręcze gimnastyczne na różnej wysokości.
Zielona sala do sportowych gier zespołowych.
Ten typ przeznaczony jest do gier zespołowych. Można zaadoptować łąki, plaże czy polany leśne.
Zielona sala do plenerowych gier rekreacyjno - sportowych.
Na tego typu salach można grać w krykieta, minikrykieta, golfa, minigolfa czy ringo.
Zielona sala jako dziecięcy plac zabaw.
Jest to najpopularniejsza z form zielonej Sali widoczna na osiedlach w pobliskich parkach, zadrzewionych terenach miejskich czy przedszkolach. Można je wykorzystywać również przy okazji kolonii czy półkolonii.
Zielona sala jako miejsce do zabaw i gier terenowych.
Jest to jedna z form najchętniej uprawianych przez dzieci i młodzież. Trzeba jednak ze względu na bezpieczeństwo dobrze ją przygotować. Są to różnego rodzaju podchody, marsze na orientację, itp. Głównie stosuje się ją na obozach, koloniach i wczasach.
Zielona sala jako ujeżdżalnia do jazdy konnej.
Ta zielona sala wiąże się z odpowiednimi kwalifikacjami prowadzącego i ograniczeniem terenu. Prowadzący musi mieć uczestników w zasięgu wzroku.
Zielona sala do zajęć zwinnościowo - siłowych.
Ten typ sali to różnorodne stanowiska do zadań związanych ze zwinnością i użyciem siły uczestników. Stanowiska i przedmioty powinny być przystosowane do wieku i płci uczestników oraz poziomu ich sprawności. Mogą to być różne płotki, miejsca do wspinania, ruchome mostki czy stanowiska do podnoszenia czy przenoszenia ciężarów.
Zielona sala do zajęć lekkoatletycznych.
Jest to typ sali charakterystyczny do dyscyplin lekkoatletycznych, a więc biegów, skoków i rzutów. Wykorzystując teren możemy stworzyć różnego rodzaju stanowiska, w których dzieci będą mogły się sprawdzić np. w skoku w dal do piachu, skoku obunóż na niewielką odległość lub też rzutu szyszką czy biegu na 30 czy 50 metrów z przeszkodami.
Zielona sala do ćwiczeń muzyczno - ruchowych.
Może być docelową formą zajęć lub też zajęciami uzupełniającymi np. gdy brakuje możliwości udowy stanowisk lub urządzeń. Wymaga wprowadzenia muzyki mechanicznej (co jest jej wadą gdyż zagłusza odgłosy natury). Wyróżniamy w niej ćwiczenia muzyczno - ruchowe: aerobic, callanetics, salse, itp. lub proste układy choreograficzne wywodzące się z różnych stylów taneczno - baletowych: jaz, funky, itp.
Zielona sala rozmaitości.
Jest najczęściej oprócz placu zabaw dla dzieci stosowaną formą zielonej sali. Jest zlepkiem różnych stanowisk i ćwiczeń ze wszystkich typów sal. Może służyć do utworzenia małego toru przeszkód o różnym stopniu trudności i różnym skomplikowaniu stanowisk.
Zielona sala w ujęciu szerokim.
Ma ona charakter otwarty. Stanowiska wybiegają poza zasięg prowadzącego zajęcia. Znajdują się jednak tak jak uczestnicy pod stałą opieką innego opiekuna. Mogą być ustawione liniowo na prostej lub krzywej nawet na kilku kilometrach. Sala ta dotyczy:
Atletyki terenowej w postaci ciągłego lub przerywanego biegu;
Ścieżki zdrowia;
Biegu przełajowego;
Toru przeszkód;
Wieloboju na lądzie;
Biegu patrolowego.
6. Ognisko jako forma estrady na zielonej sali.
6.1 Ognisko jako postać turystyki aktywnej.
Ognisko to forma rozrywki i zabawy mająca na celu podsumowanie całodniowych lub wielodniowych wrażeń. Organizowane jest często po intensywnej aktywności ruchowej, tj. polowaniu, grzybobraniu, spływie kajakowym, a także turystyki kolonijnej, obozowej, wczasach, itp. Mogą w nim uczestniczyć ludzie w różnym wieku bądź też może być organizowane dla różnych grup wiekowych oddzielnie.
6.2 Typy ognisk turystycznych.
Ogniska mogą być organizowane z 4 powodów:
utylitarny - w celu uzyskania ciepła, przygotowania potraw, ochrony przed zwierzyną, sygnału świetlnego. Stanowi swoistą postać turystyki traperskiej;
ma charakter biesiady towarzyskiej;
jest miejscem oświetlenia estrady teatru amatorskiego na zielonej sali;
stanowi formę mieszaną - najpierw występy a później charakter biesiadno - towarzyski.
6.3 Ognisko jako przejaw występów estradowych na zielonej sali.
Związana jest z występami indywidualnymi bądź grupowymi (śpiewem, tańcem, skeczami). Jest to forma występów estradowych w plenerze w środowisku naturalnym.
6.4 Występy estradowe jako forma sztuki estradowej o charakterze aleatorycznym.
Występy te zawierają typowe formy estradowe, tj. śpiewanie, taniec, itp. Są jednak przeplatane słowem wiążącym. Osoba, która się tym zajmuje ma wpływ na charakter zdarzeń. Zarówno ona jak i osoby występujące wprowadzają z góry przyjęte elementy przypadkowe. Dopuszczalna jest improwizacja. Taką przypadkowość dołącza się gdy do zdarzeń scenicznych wykorzystuje się osoby z widowni (np. w konkursach). Te przypadkowe zachowania nie wprowadzają jednak istotnych zmian dla wykonawców. Z góry zakłada się improwizację wykonawców dla potrzeby chwili, reakcji i zachowań widzów.
A. Wykonawcy ogniskowi.
Wykonawcami są przypadkowe osoby, które nie mają przygotowania aktorskiego. Starają się one naśladować pewne zapamiętane w czasie obserwacji wzorce i swoją osobą wywołać pozytywne emocje u widzów dla dobrej zabawy.
B. Scenografia.
Scenografię głównie twory otaczająca przyroda. Można z dostępnych rzeczy stworzyć dodatkową scenerię, jednakże zazwyczaj samo ognisko wystarcza. Najważniejsze jest aby dobrze rozmieścić audytorium. Zazwyczaj miejsce centralne zajmuje ognisko, a widzowie siedzą wokół niego. Dodatkowo jako kulisy można wykorzystać roślinność otaczającą miejsce występów. Należy jednak pamiętać, że ognisko powinno znajdować się w bezpiecznej odległości od materiałów łatwopalnych. Wysokość i wielkość paleniska również powinny być odpowiednio dobrane. Można dla dodatkowego uroku użyć w tle świateł ze świec czy łuczywa, wykorzystać latarki i inne lampy.
C. Dekoracje, kostiumy, rekwizyty.
Dekoracje, kostiumy i rekwizyty mają przede wszystkim charakter użytkowy. Liczy się ich funkcjonalność. Do charakteryzacji i kostiumów wykorzystuje się rzeczy dostępne na danej formie wypoczynku. Zazwyczaj są to rzeczy przywiezione przez uczestników z domu bądź znalezione w pobliskim otoczeniu. Często dziewczęta ubierają się w rzeczy chłopców i odwrotnie. Używa się również prześcieradeł, kocy, trzciny, itp. Jako rekwizyty stosuje się różnego rodzaju żerdzie, kije, itp.
D. Scenariusz, scenopis i relacje między sceną a widownią.
Scenariusz jest w formie pisemnej lub w pamięci wykonawców kolejnych zdarzeń scenicznych. Często przyjmuje postać mieszaną, gdzie ważniejszy jest schemat wydarzeń niż ich treść. Relacje między sceną a widownią często się zacierają, gdyż osoby z widowni biorą czynny udział w tym co dzieje się na scenie. Śpiewają piosenki, biorą udział w konkursach i skeczach. Często też w przerwach lub po nich zamieniają się miejscami.
E. Reżyseria jako przejaw amatorskich wyobrażeń inscenizacji.
Nie ma człowieka z doświadczeniem reżyserskim. Zazwyczaj rolę reżysera wypełnia wychowawca, instruktor, bądź też kaowiec, czyli osoba odpowiedzialna za zajęcia kulturalno - oświatowe. Na ogniskach rola reżysera często przyjmuje postać grupową. Przyjmuje się w niej dwa rozwiązania:
polega na równouprawnieniu w podawaniu koncepcji scenicznych, grozi to jednak anarchią;
przyjmuje istnienie lidera, który wybiera propozycję według siebie najlepszą.
6.5 Postaci ogniskowych zdarzeń scenicznych na zielonej sali.
Scenariusz może uwzględniać następujące formy zdarzeń scenicznych:
wieczór pieśni (obozowych lub biesiadnych) jednorodnych, np. żeglarskich;
wieczór w postaci festiwalu piosenki prezentowanej przez kolonistów (koniecznie z podkładem muzycznym - karaoke);
wieczór kabaretowy;
wieczór teatralny oparty na własnej twórczości;
wieczór teatru tańca;
wieczór poezji recytowanej lub śpiewanej;
wieczór rocznicowy;
wieczór ogniskowy o charakterze mieszanym.
6.6 Estetyczno - wychowawcze funkcje występów ogniskowych.
Przygotowanie estrady spełnia istotne funkcje estetyczno - wychowawcze. Dotyczą one opracowania koncepcji spektaklu, prób i występów przed publicznością.
zbieranie informacji i potrzebnych do realizacji tekstów, śpiewników, itp. Inwencja twórcza uczestników. Poznawanie zasad układania scenariusza i scenopisu;
na próbach poznają specyfikę i trudność aktorstwa. Uczą się obcowania z estradą, rekwizytami, partnerami, poruszania się, tańczenia, śpiewania, uzależniania od reżysera i różnego rodzaju zmieniających się sytuacji;
w czasie występów uczą się jak obcować z widownią, reagować na nią, walczą z własną tremą. Przeżywają to co dzieje się na scenie.
Dzięki przygotowaniom i występom uczą się sztuki teatralnej. Uczą się również ze względów na otoczenie wrażliwości na piękno przyrody.
6.7 Zakończenie.
Osoby, które organizują ognisko muszą wziąć pod uwagę miejsce i zagospodarowanie, ilość osób uczestniczących w pokazie i ilość osób na widowni. Wówczas określa się wielkość paleniska i czas jego trwania. Jest to związane z oświetleniem ale głównie z bezpieczeństwem.
Ognisko powinno być odpowiednio przygotowane. Miejsce powinno być dokładnie oczyszczone, okopane lub obłożone kamieniami. Gdy jest ono na terenie parku musi zostać powiadomiona jego dyrekcja i musi wydać na nie zgodę, zaś gdy jest na terenie leśnym musi być zgoda nadleśnictwa. Ognisko powinno być oddalone o 6m od drzew a jego wysokość nie powinna przekraczać 2m. Dodatkowo musi być przygotowany sprzęt gaśniczy. Po zakończeniu ogniska należy je starannie wygasić. Chrust na ognisko należy pozyskiwać zgodnie z zabiegami ekologicznymi, a więc las oczyszczać z połamanych i wyschniętych gałęzi i pni drzew. Nie należy łamać żywych gałęzi drzew.