PRZEŻYCIE ESTETYCZNE

1. Przeżycie estetyczne w ujęciu filozoficznym

• Pitagoras - „Życie jest jak igrzyska, jedni przychodzą na nie jako zawodnicy, inni - żeby handlować, ale najlepsi przychodzą jako widzowie”

Pochwała postawy biernej, kontemplacyjnej, oglądowej

• Arystoteles - przeżycie estetyczne to intensywna przyjemność, zawieszenie woli

• Plotyn - walory moralne a zwłaszcza wzniosły umysł są warunkiem doznawania piękna

• Św. Augustyn - przeżycie estetyczne składa się z pierwiastka:

• Wrażeniowego (zmysłowego)

• Intelektualnego (interpretacja)

• I. Kant - dodał trzeci składnik - sąd smaku mający charakter wyłącznie subiektywny

POSTAWA ESTETYCZNA

• Postawa - uwewnętrzniona przez jednostkę, wyuczona skłonność (akt woli przejawiający się w czynach) do reagowania w społecznie określony sposób, szczególnie przez podejmowanie określonych działań w odpowiedzi na oczekiwania społeczne. Postawa ma bezpośrednie odniesienie do władz intelektualnych (świadomość czynu) oraz woli (dobrowolność).

Rodzaje postaw:

• akceptacji

• odrzucenia - specyficznym rodzajem odrzucenia jest stereotyp i uprzedzenie.

• Specyfika postawy estetycznej polega na:

• Powszechnej konieczności (ludzie maja skłonność do piękna) - stała gotowość

• Subiektywnej konieczności (indywidualnie rzeczy postrzegamy jako piękne i brzydkie)

• Postawa estetyczna ma charakter upodobania:

• Bezinteresownego

• Bezpojęciowego (niekomunikowalnego)

• Do słuszności prezentowanej przez siebie postawy estetycznej nie można nikogo przekonać

KONCEPCJE POSTAWY ESTETYCZNEJ

Koncepcja bezinteresowności - autor I. Kant

• Postawa i przeżycie są bezinteresowne i niepraktyczne

• Bezinteresowność to wedle S. Ossowskiego:

• Upodobanie niezależne od przekonania o istnieniu przedmiotu

• Upodobanie bez pożądania

• Upodobanie nie oparte na osobistych motywach

Krytyka koncepcji bezinteresowności

• Upodobanie estetyczne nie wyklucza użyteczności przedmiotu upodobania (np. Stroje, budowle)

• Celowość niektórych dzieł (np. architektury) może sprawiać, że podobają się jeszcze bardziej

• Ludzie chcą posiadać przedmioty, które im się podobają

• Zachwyt estetyczny nie wyklucza np. przeżycia erotycznego, które bezinteresowne nie jest, a ma wpływ na głębię przeżyć artysty wykonującego dzieło

2. Koncepcja kontemplacji (autor A. Schopenhauer)

• Sens kontemplacji - to interpretacja

• Kontemplacja może być traktowana jako:

• Postrzeganie całkowicie bierne i bezczynne

• Postrzeganie naoczne (Ingarden)

• Postrzeganie beznamiętne

• Dłuższe i całkowite skupienie uwagi

• „życie chwilą” utrwaloną w dziele sztuki

• Postrzeganie przedmiotów umożliwiające odczytywanie zawartych w nich emocjonalnych znaczeń

Krytyka koncepcji kontemplacji

• Przeżycie estetyczne jest przeżyciem bardzo aktywnym i zmusza do znacznej aktywności psychicznej

• Kontemplacja jest tylko elementem skomplikowanego procesu przeżycia estetycznego

3. Koncepcja dystansu i izolacji autor Edward Bullough

• Dystans i izolacja są konieczne dla przyjęcia postawy estetycznej i doznania przeżycia estetycznego

• Patrzymy na rzeczy obiektywnie

• Swe przeżycia pod wpływem przedmiotu traktujemy bardzo subiektywnie

• Dwa aspekty dystansu:

• Negatywny - wyłączanie przedmiotu z naszych potrzeb i celów

• Pozytywny - utrzymywanie dystansu wymaga aktywności (wypracowania przeżycia)

• Maksymalne przeżycie zachodzi, gdy dystans jest najmniejszy

4. Koncepcja zainteresowania wyglądem Autor: Władysław Witwicki

Postawa estetyczna to gotowość do bezpośredniego zainteresowania się wyglądem przedmiotu i reakcji uczuciowej na ten temat (nie wymaga obecności dzieła sztuki

Typy przeżyć estetycznych według Władysława Tatarkiewicza

• Skupienie - koncentracja na przedmiocie, piękno odkrywane jest poprzez kontemplację. Jest to reakcja na dzieło sztuki wyrobionego odbiorcy

• Marzenie - reakcja odbiorcy nie wyrobionego. Pobudzane zwłaszcza przez:

• Piękno przyrody

• Piękno sztuki (zwłaszcza muzyki)

Typy przeżyć estetycznych według Marii Gołaszewskiej

• Przeżycie estetyczne irracjonalne

• Przeżycie estetyczne ekspresyjne

• Przeżycie estetyczne nawykowe

• Przeżycie estetyczne rozumiejące

• Przeżycie estetyczne profesjonalne

PODMIOT ESTETYCZNY

• Odbiorca dzieła sztuki. Jego kontakt z dziełem obejmuje:

• Stronę fizyczną (zachowanie się odbiorcy)

• Stronę psychiczną (procesy psychiczne związane z reakcją na piękno nadbudowane na doświadczeniu i wiedzy związanej z sytuacją estetyczną oraz odnoszącej się do sztuki i pojęć estetycznych)

PRZEDMIOT ARTYSTYCZNY:

• Rezultat sposobu odebrania dzieła sztuki przez indywidualnego odbiorcę

• To dzieło sztuki, które ma budowę schematyczną, wytworzona przez artystę z jego konkretna strukturą

• Kompozycja

• Układ barw, dźwięków

• Układ brył itp.

• Przedmiot artystyczny jest podstawą do tworzenia się przedmiotu estetycznego

PRZEDMIOT ESTETYCZNY

• Rezultat sposobu widzenia dzieła sztuki przez indywidualnego odbiorcę

• Obejmuje wszystko to, co się dzieje w świadomości na skutek obcowania z dziełem sztuki w procesie „konkretyzacji estetycznej”.

• W trakcie percepcji wypełnione zostają „miejsca niedookreślone” występujące w dziele sztuki (interpretacja)

• Przedmiot estetyczny jest stwarzany przez odbiorcą. Nadaje dziełu sztuki sens:

• Społeczny (dzieło jest przeznaczone dla odbiorców)

• Ontologiczny (dzieło powstaje właśnie po to, aby być aktualizowane przez odbiorcę w przeżyciu estetycznym

Definicja:

• Przedmiot estetyczny to uzyskane w przeżyciu estetycznym w bezpośrednim kontakcie z dziełem, w postawie estetycznej, konkretne wyobrażenie odbiorcy o dziele

---