FORMY PAŃŚTWA I KLASYFIKACJE

Problem dot. Państwa to problem teorii państwa i prawa. Każda konstytucja zajmuje się problemem państwa.

Forma państwa - określony przez konstytucję sposób zorganizowania życia społecznego i publicznego państwa.

Problem widoczny już w starożytności. Różnego rodzaju klasyfikacje, mniej v bardziej trafne.

• Arystotelesowska, punktem wyjścia czynności podmiotów wł. państwowej

1. monokratyczna - władza skupiona w rękach jednej osoby, monarchy, wodza.

2. Arystokratyczna (oligarchia) - wł. w rękach pewnej grupy społecznej - arystokracji v innej gr. która uważa, że najlepiej identyfikuje interesy ogółu i najlepiej realizuje tak identyfikowane interesy

3. demokratyczna - wł. sprawowane przez l

• Machiavellego

1. monarchia - najwyższy organ sprawuje władzę dziedzinie

2. republika - najwyższe organy wyborcze kreowane są w drodze wyborów

Struktura terytorialna państwa:

1. federacja - części składowe (stany, kantony, landy, regiony, republiki, prowincje) dysponują w znacznym stopniu samodzielnością.

• Podmioty federacji rozporządzają władzą ustrojodawczą i ustawodawczą, tzn. mają prawo przyjęcia własnej konstytucji i uchwalenia, w ramach podziału kompetencji, ustaw obowiązujących na własnym terytorium. Zgodnie z zasadą subordynacji, akty te powinny być zgodne z ustawodawstwem federacji. Federalne organy ustawodawcze mogą ponadto wydawać specjalne akty prawne dla poszczególnych członków federacji.

• Części składowe federacji mogą mieć własny system prawny i sądowy.

• Istnieje podwójne obywatelstwo: każdy obywatel w większości państw jest obywatelem związku i odpowiedniej części składowej federacji (tak jest np. w Austrii, RFN, Szwajcarii, USA).

• Parlament związkowy jest dwuizbowy; interesy podmiotów federacji reprezentuje izba wyższa. Występują dwie zasady reprezentowania części składowej: zasada równego przedstawicielstwa (np. w USA - po dwóch senatorów z każdego z pięćdziesięciu stanów, a w Szwajcarii - po dwóch deputowanych z każdego z dwudziestu sześciu kantonów w Radzie Kantonów) oraz zasada zróżnicowanego przedstawicielstwa - w zależności od liczby ludności (np. w Australii, Kanadzie, RFN).

• Istnieje podział kompetencji między federację i jej części składowe. Praktyka ustrojowa różnych krajów federacyjnych wskazuje na trojakiego rodzaju rozwiązania w tym zakresie. Są to:

• dualistyczny federalizm (np. w USA, Szwajcarii, Meksyku, Brazylii, Australii), gdzie konstytucja państwa związkowego ustanawia sferę wyłącznej kompetencji związku poprzez wskazanie problemów co do których tylko władze federalne mogą wydawać akty normatywne; wszystkie pozostałe kwestie, nie zastrzeżone przez konstytucje, należą do kompetencji podmiotów federacji;

• zasada wyłącznej kompetencji związku i sfery tzw. konkurencyjnych kompetencji (np. w Austrii, RFN);

• trójczłonowy system rozgraniczania kompetencji, polegający na wyróżnieniu wyłącznych kompetencji związku, wyłącznych kompetencji części składowych związku oraz wspólnych kompetencji władz centralnych i władz podmiotu federacji (np. w Indiach).

Współczesne federacje:

• scentralizowane (przy podziale zadań między federacją a czł. Składowymi prymat przypada federacji np. Francja

• zdecentralizowane - priorytet jeśli chodzi o kompetencje dajemy członom federacji kosztem federacji np. Wielka Brytania

2. państwo unitarne - posiada jeden wspólny system prawny, którego podstawą jest konstytucja, jednolitą organizację wewnętrzną,a struktura teryt. Ma administracyjno polityczny charakter.

Są to klasyfikacje standardowe, nie w pełni określające wszelkie możliwe relacje. W prawie pozytywnym inne czynniki które należy uwzględnić np. natury społecznej, ekonomicznej, politycznej

Dodatkowe formy:

1. DYKTATURA - forma państwa, w której podmiot sprawujący władzę nie jest w żaden sposób ograniczony przez prawo.

Dyktator, nazwa ma zabarwienie pejoratywne. Początkowo nie mało takiego char. Wiązało się z republiką rzymską. Nadzwyczajne zgromadzenie republiki. Zbierał się Senat i przelewał swoje uprawnienie na dyktatora. Taka dyktatura jest dzisiaj rzadkością. DO końca 1999r. W Konstytucji Szwajcarii z 1874r., art. 185 ust.4 że w przypadku zaistnienia zagrożenia niepodległości, konfliktu v wieczystej wieczystej neutralności parlament generalny zbierał się i wybierał generał armii konfederacji, który miał zadania takie jak dyktator w Rzymie. Dzisiaj utrzymano to. W Konst. Z 1999 (w życie we 2000), ale przesłanki inne → terytorialna niezależność, przetrwanie ludności

• plebiscytarna np. bonapartyzm. Wybrany w głosowaniu powszechnym. Na mocy plebiscytu legitymizacja, periodyczne potwierdzanie.

• Państwa autorytarne. Władza państwowa pochodzi od nadrzędnego autorytetu (monarchy, wodza v partii) - nie podlegającego kontroli ze strony społ. Jego władza jest nieograniczona. Obok najwyższego autorytetu funkcjonuje normalnie organy państwowe. W razie konfliktu przyporządkowują się rozstrzygnięciom tej jednostki. Adresaci parwa nie mają wpływu na treść stanowionego prawa.

• Pastwa totalitarne (totus - wszystko, całość).

1. Państwo obejmuje całość stosunków w państwie swoją kontrolą.

2. Nie ma odróżnienia państwa od społeczeństwa, jednostek, grupy społ.

3. Zero pluralizmu.

4. Wszystkie przejawy org. Społ. Objęte są nadzorem państwowym.

5. Państwo swój byt opiera na ideologii, która chce zapanować nad obywatelami.

6. Rozbudowany aparat przymusu(armia, policja, tajna policja polityczna)

7. koncepcje korporacji. Państwo stworzy przymusowe korporacje. Jeżeli spełnia odpowiednie kryteria to musi do korporacji należeć. 1 z form za pośrednictwem kóterj następuje proces integracji obywatela i państwa.

8. III Rzesza, Włochy faszystowskie, Zw. Sowiecki

2. OLIGARCHIA WSPÓŁCZESNA.

• Nomenklatura: władza = elita, establishment, grupa technokratyczna, nowa klasa panująca)

• brak pluralizmu

• prawa jednostki ograniczone

• zamykanie się grupy oligarchicznej samej w sobie, ASTENCJONIZM SPOŁECZNY - dystansowanie się społeczeństwa od gr. rządzącej; alienacja politycznej gr. oligarchicznej np. RP szlachecka

3. DEMOKRACJA WSPÓŁCZESNA, demokracja pluralistyczna

• rozwinięcie praw jednostki, zwłaszcza politycznych (wolne wybory, system wielopartyjny)

• mechanizm konst. Opiera się na zasadzie podziału władzy, gospodarce wolnorynkowej

2 postacie tak rozumianej demokracji:

• liberalna. Stosownie do konstytucji państwo dokonuje samoograniczenia w celu zapewnienia porządku i bezpieczeństwa wewnętrznego. Rola jest only stwarzać optymalne warunki dla rozwoju społecznego np. WB, Anglia w XIX w., państwo - stróż nocny.

• Prawna. 2 płaszczyzny:

1. formalna, opiera all sfery działalności na prawie, szczególne podkreślenie konstytucji i ust. Zwykłej.

2. Materialna.

• Opiera swoją działalność na idei sprawiedliwości, W tym sprawiedliwości społecznej. U nas art. 2. (sprawiedliwość ubarwiona przez jakiś przymiotnik staje się niesprawiedliwa). Ustrojodawca robi to w sposób zamyślony. Łączy to z państwem społecznym(Socjalnym) Przy uchwalaniu konst. Większość lewicowo - centrowa.

• Sądowa kontrola aktów władzy państwowej

• silne przywiązanie do zasady lex retro non agit

np.RFN, twórca nie mówi wprost o państwie socjalnym, ale np. norma w preambule, obecna w tle. Tak tez w konstytucji Szwajcarii z 2000r. „ siłę narodu mierzy się dobrem słabych”, a art.2 mówi:

„1. Konfederacja Szwajcarska chroni wolność i prawa narodu oraz strzeże niezawisłości i bezpieczeństwa kraju. 2. Wspiera ogólny dobrobyt, trwały rozwój, wewnętrzną spoistość oraz kulturalną różnorodność kraju. 3. Troszczy się o jak największą równość szans obywatelek i obywateli. 4. Angażuje się na rzecz trwałego zachowania naturalnych warunków życia oraz pokojowego i sprawiedliwego międzynarodowego porządku”

Słabością jest że mogą występować w różnice w procesie dochodzenia do demokracji. Nie ma mechanizmów, które umożliwiałyby zmianę raz podjętej decyzji.

SUWEREN → obecnie w nauce prawa konstytucyjnego - wł. niezależna w stosunkach zew., najwyższa w stosunkach wewnętrznych. Pierwotna i prawnie nieograniczona.

Suwerenność jest zdolnością do bycia podmiotem praw i obowiązków międzynarodowych, poprzez niezależne tj. pełne, niepodzielne, samodzielne wykonywanie kompetencji państwowych, uwzględniające międzynarodowe współzależności oraz wynikającą z własnej woli swobodą przekazywania (ograniczania) tych kompetencji na rzecz organizacji międzynarodowych, pozostającą równocześnie w zgodzie z normami prawa międzynarodowego.

5 cech władzy suwerennej:

1. pierwotność suwerennej władzy. Nie wyprowadza się z innej władzy w państwie. Nienadana. Musi być legitymizowana demokratycznie.

2. Trwałość. Nie podlega ograniczeniom czasowym. Stała i czynna w czasie.

3. Samowładność. Niezależna od jakiejkolwiek władzy zwierzchniej.

4. Całowładność Niezależność władzy suwerennej. Samodzielność w regulowaniu stosunków wewnętrznych.

5. Nieograniczoność. Niezależność w stosunkach wewnętrznych od jakiegokolwiek prawa, nawet przez nią stanowionego.

3,4,5 nie mają char. Samowładnego. Przestrzeganie prawa wymuszane jest przez chronione prawem interesy innych państw i społ. Międzynarodowej.

Suweren to podmiot, któremu przysługuje tak rozumiana wł. suwerenna.

Pojęcia charakterystyczne:

1. monarcha

2. lud

3. naród

4. lud pracujący miast i wsi

Ad.1. Monarcha. Z reguły pojawia się w konst. Oktrojowanych. w XIXw. Takich sporo,W XX w. niewielka. Formalnie tylko w duńskiej z 1953 -art. 12 i 13. Suwerenność monarsza w konst. Dawnego ces. Abisynii i Etiopii.

Ad.2.Częściej lud - podmiot władzy najwyższej. np. w Konst. Włoskiej, francuskiej, greckiej, bułgarskiej, węgierskiej. Żadna jednak nie precyzuje pojęcia ludu.

• J.J Rousseau → lud to podmiot zdolny do zawarcia umowy społecznej. Lud stanowił prawo, które stawało się przejawem władzy. Lud nie mógł zrezygnować z tej władzy, i nie mógł się nią dzielić.

• Emanule Sieyes „Co to jest stan trzeci?” → lud to ogół jednostek podporządkowanych temu samemu i reprezentowane przez to samo zgromadzenie ustawowe.

• W XIXw. Lud → wspólnota mieszkańców jednego kraju. Mieszkańcy są połączeni kilkoma węzłami wspólnotowymi (świadomość, religia,porządek publiczny, język)

Lud jako podmiot władzy staje się atrybutem państwa. Coraz powszechniejsza teza

• o politycznym charakterze ludu. Utożsamia się z ogółem obywateli posiadających prawa polityczne i z tego tytuł sprawujących władze.

• W doktrynie niemieckiej, lud to byt trwały . Łączy pokolenia przyszłe i przeszłe tego samego narodu.

Ad.3. Naród to pojęcie alternatywne. Nie jest identyfikowane. Pojawia się w konst. Marcowej, PRL z 1952. Teraz w konst. Japońskiej z 1946, hiszpańskiej z 1978r., Szweckim akcie o formie rządu, Litewskiej i słowackiej z 1992r.

Nie ma jedności poglądów..

• Monteskiusz „O duchu praw” naród → ludność państwa

• obecnie, naród = lud, b. często, szczególnie, gdy akcentujemy polityczny charakter tego pojęcia.

Problemy z określeniem suwerena pojawiają się u nas na początku lat 90tych.Projekt podkomisji konstytucyjnej zakwestionowały mniejszości narodowe. W uzasadnieniu → pojęcie z rozumieniu politycznym a nie etnicznym „narodem jest ogół obywateli należących do prawa polskiego” ???

Ta formuła powinna odrzucać, że nie traktuje się na równi wszystkich obywateli. Def. Jako składnik tradycji polskiej. Ma być czynnikiem integrującym.

Ad.4. Lud pracujący miast i wsi. Co w tym takiego złego?

• Pojęciem tym posługiwały się wszystkie kraje realnego socjalizmu.

• Oznacza wszystkich ludzi pracy, ludzi żyjących z własnej pracy społecznie użytecznej. Pod żadnym pozorem nie można wyzyskiwać pracy innych ludzi.

• Pojęcie to nie było monolitem. Wchodziły różne klasy, grupy społeczne (robotnicy, chłopi pracujący, rzemieślnicy, inteligencja pracującą). Gr. były zróżnicowane między sobą. Inaczej te klasy był zaangażowane w budowę lepszego jutra. Najlepiej zaangażowany proletariat. Wł. Lenin mówił o dyktaturze proletariatu. To nie oznacza zmian, oznacza współpracę, współsojusz z innymi warstwami, zwłaszcza z chłopstwem pracującym.

Formy realizowania władzy przez suwerena:

• bezpośrednio

• pośrednio

DEMOKRACJA BEZPOŚREDNIA.

Pojawiła się dopiero na przełomie XVIII/XIX. Oznacza bezpośredni udział suwerena, bezpośredniego podmiotu w realizowaniu funkcji publicznych. Pełni subsydiarną funkcję wobec przedstawicielskiej formy sprawowania władzy.

Art.4 „Władza zwierzchnia w Rzeczypospolitej Polskiej należy do Narodu. Naród sprawuje władzę przez swoich przedstawicieli lub bezpośrednio” .

Znana w starożytności - zgromadzenie ludowe w starożytnej Grecji.

Nowożytność - charakterystyczne instytucje:

1. inicjatywa ludowa

2. veto ludowe

3. konsultacje ludu (znaczenie proceduralne)

4. zgromadzenie ludowe

5. referendum ludowe

Instytucje demo. Bezpośredniej mają char. Wtórny i mogą być stosowane ws i formach wskazanych w konst.

Sposób wpływu suwerena na proces ustawodawczy. Jest to jak najbardziej widoczny przejaw suwerenności.

Pod koniec XX w. renesans instytucji demokracji bezpośredniej, zwłaszcza w krajach wychodzących z cienia totalitaryzmu, autorytaryzmu.

Ad d) ZGROMADZENIE LUDOWE → ogół podmiotów uprawnionych do podejmowania decyzji. ro

np. w Szwajcarii w 3 kantonach: Uterwalden, Galrus,Apenzell→ Landsgemeinde. Jak podkreśla O. Sigg jest to konstytucyjne zgromadzenie wolnych obywateli odbywające się na wolnym powietrzu, na którym są dyskutowane i rozstrzygane, przez obywateli kantonu, najważniejsze sprawy społeczności. zgromadzenia te najczęściej mają miejsce kilka razy do roku na centralnym placu stolicy kantonu. Są one nieprzewidywalne, gdyż każdy członek korpusu wyborczego kantonu ma prawo głosu w dyskusji oraz próbuje wpływać na głosowanie, które odbywa się poprzez podniesienie rąk . Za formę zgromadzenia ludowego można uznać występującą w Kolumbii na poziomie dystryktów i gmin instytucję rad otwartych (el cabildo abierto). Są to posiedzenia rad tych jednostek samorządowych, podczas których każdy z wyborców z danego terytorium ma prawo uczestniczyć i brać udział w dyskusji dotyczącej problemów lokalnych.

Ad b) VETO LUDOWE → przeciwko uchwalonemu aktowi prawnemu, gdy wyborcy dążą do zaprzestania świeżo uchwalonej ustawy. Określona prawnie liczba obywateli w określonym czasie może oprotestować świeżo uchwalony akt pr. Często w okresie reform, transformacji państwa. Jak się już ukształtuje system to władze niechętnie na to patrzą. Widać to u nas.

Kwestii moralnych nie poddaje się pod głosowanie.

Ad c)KONSULTACJE LUDOWE → mają char. Zbliżony do referendum wstępnego i polegają na wyrażeniu opinii w przestawionej sprawie. Nie mają char. Wiążącego. Uczestnik może przestawić własne uwagi, postulaty.

Ad.a)INICJATYWA LUDOWA → Fritz Frainer(szwajcarski konstytucjonalista) „wniosek skierowany przez lud do ludu”. Zbiór podmiotów (Określona liczba) wszczyna procedurę ustawodawczą.

→ uprawnienia określonej przez prawo grupy członków zbiorowego podmiotu suwerenności i dot. przestawienia właściwemu organowi państwa projektu ustawy, konstytucji lub wniosku w sprawie przeprowadzenia referendum czy też podjęcia innych działań przez organ państwowy.

Może przybrać postać:

• negatywną - weto ludowe (referendum - weto) - obywatele w drodze referendum sprzeciwiają się prawu tworzonemu przez ustawodawcę, odbywa się po uchwaleniu ust. Przez parlament

• pozytywną - prawo przygotowania i zgłoszenia ust. - właściwa inicjatywa obyw. Tylko taka postać występuje u nas.

Forma prezentacji wniosku:

• sformułowana (gdy określona prawnie grupa podmiotów musi wystąpić z gotowym, systematycznym projektem aktu)

• niesformułowana (przesądza jedynie problem - intytulacja ustawodawcza, reszta później przez odpowiedni podmiot.

Modele:

• pośrednia - zakłada prawo występowania jedynie z projektem ust. Do organu uprawnionego do jej uchwalenia. W Polsce.

• Bezpośrednia - umożliwia uchwalenie ustawy przez obywateli z pominięciem procedury w organie ustawodawczym.

Kryterium przedmiotu:

• konstytucyjna - konstytucyjnie określona gr. obywateli posiadająca prawo wybierania do parlamentu może zgłosić projekt konstytucji lub jej zmiany. U nas ma znaczenie jedynie historyczne. Przewidywała ją ustawa konst. Z kwietnia 1992r. O trybie przyg. I uchwalenia konst. Projekt mógł być wniesiony przez co najmniej 500.000 obywateli - derogowana przez art. 242 pkt 2 KRP z 1997r.

• Prawodawcza = ustawodawcza (ust. Zwykłe) - konstytucyjnie określona gr. obywateli posiadająca prawo wybierania do parlamentu może zgłosić projekt ustawy lub jej zmiany. Praktyka wskazuje, że obywatele korzystają z tego instrumentu oszczędnie i rozważnie. np. w Sejmie III kadencji na 1118 wniesionych, 4 od obywateli.

• Administracyjna - dot. administracji państwowej i samorządowej oraz jej organów

• finansowa- dot. spraw finansowych na szczeblu ogólnokrajowym lub lokalnym.

Pojawia się w wielu konstytucjach europejskich i światowych np. we Włoszech (obie) w Hiszpanii tylko ustawodawcza,u nas tez tylko ustawodawcza. Jednak stopień wykorzystania nie jest imponujący. U nas tez. Nawet w Szwajcarii i.l nie ma szans na sukces, jeżeli za nią nie stoi jakaś partia polityczna.

Idea inicjatywy ustawodawczej zrodziła się w pracach od 89 do 97. W senackim projekcie konstytucyjnym. Był konsultowany z gr. francuską. W Paryżu spotkanie czł. ZN, profesorowie. Fr. bardzo zaskoczenie, faktem, że w projekcie i.l. Profesorowie fr. przestrzegają, że „inicjatywa ludowa otwiera drogę do demagogi. Rodzi obawę, że naród będzie za często chciała się postawić w roli parlamentu” Postulowano, żebyśmy to zatamowali. Uwaga francuskich konstytucjonalistów i parlamentarzystów potwierdza spostrzeżenie Churchill'a „Stwierdzono, że demokracja jest najgorszą formą rządu, jeśli nie liczyć wszystkich innych form, których próbowano od czasu do czasu” Negatywne skutki demokracji widać w życiu codziennym. Fakt dopuszczalności i.ust. Musi wynikać z konst. Nie można domniemywać lub wyinterpretować tego. W naszej konst. Odesłanie do regulacji ustawowej.

Znaczenie:

• aktywizowanie i jednoczenie się grup obywateli wokół ważnych dla nich projektów ustaw

• daje szansę siłom pozbawionym reprezentacji w parlamencie przestawienia własnych projektów ustaw.

• Tą drogą można wprowadzić w życie rozwiązania legislacyjne, którymi z różnych powodów nie jest zainteresowana większość rządząca.

OBYWATELSKA INICJATYWA USTAWODAWCZA

Art. 118 ust 2 „Inicjatywa ustawodawcza przysługuje również grupie co najmniej 100 000 obywateli mających prawo wybierania do Sejmu. Tryb postępowania w tej sprawie określa ustawa”

Art. 118 ust. 3 naszej konst „Wnioskodawcy przedkładając Sejmowi projekt ustawy, przedstawiają skutki finansowe jej wykonania”

art .62 „ 1. Obywatel polski ma prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta Rzeczypospolitej, posłów, senatorów i przedstawicieli do organów samorządu terytorialnego, jeżeli najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat. 2. Prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania nie przysługuje osobom, które prawomocnym orzeczeniem sądowym są ubezwłasnowolnione lub pozbawione praw publicznych albo wyborczych”

Ograniczenia:

• art. 221 „ Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej, ustawy o prowizorium budżetowym, zmiany ustawy budżetowej, ustawy o zaciąganiu długu publicznego oraz ustawy o udzielaniu gwarancji finansowych przez państwo przysługuje wyłącznie Radzie Ministrów”

• Art. 235 „Projekt ustawy o zmianie Konstytucji może przedłożyć co najmniej 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej”

• na zasadzie zwyczaju:

1. ustawy wyrażającej zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej

2. ustawy regulujące stosunki między państwem a nierzymskokatolickim kościołem i związkami wyznaniowymi

• „materia regulaminowa”

1. art. 61 „ 1. Obywatel ma prawo do uzyskiwania informacji o działalności organów władzy publicznej oraz osób pełniących funkcje publiczne. Prawo to obejmuje również uzyskiwanie informacji o działalności organów samorządu gospodarczego i zawodowego a także innych osób oraz jednostek organizacyjnych w zakresie, w jakim wykonują one zadania władzy publicznej i gospodarują mieniem komunalnym lub majątkiem Skarbu Państwa. 2. Prawo do uzyskiwania informacji obejmuje dostęp do dokumentów oraz wstęp na posiedzenia kolegialnych organów władzy publicznej pochodzących z powszechnych wyborów, z możliwością rejestracji dźwięku lub obrazu. 3. Ograniczenie prawa, o którym mowa w ust. 1 i 2, może nastąpić wyłącznie ze względu na określone w ustawach ochronę wolności i praw innych osób i podmiotów gospodarczych oraz ochronę porządku publicznego, bezpieczeństwa lub ważnego interesu gospodarczego państwa. 4. Tryb udzielania informacji, o których mowa w ust. 1 i 2, określają ustawy, a w odniesieniu do Sejmu i Senatu ich regulaminy”

2. art. 112 „Organizację wewnętrzną i porządek prac Sejmu oraz tryb powoływania i działalności jego organów, jak też sposób wykonywania konstytucyjnych i ustawowych obowiązków organów państwowych wobec Sejmu określa regulamin Sejmu uchwalony przez Sejm”.

Projektów obywatelskich nie dotyczy ZASADA DYSKONTYNUACJI prac ustawodawczych.

W czasie stanu nadzwyczajnego istnieje ograniczona możliwość regulacji materii określonych w art .228 ust.6 „W czasie stanu nadzwyczajnego nie mogą być zmienione: Konstytucja, ordynacje wyborcze do Sejmu, Senatu i organów samorządu terytorialnego, ustawa o wyborze Prezydenta Rzeczypospolitej oraz ustawy o stanach nadzwyczajnych”.

Projekt.

1. Gotowy projekt Obywatele wnoszą do Marszałka Sejmu. ( wymogi określa Konst, Regulamin Sejmu, ust. O inicjatywie ust.) Wniesie jednego projektu nie stanowi przeszkody do wniesienia innego projektu w tej samej sprawie, w tym także przez gr. obywateli. Dany obywatel może udzielić poparcia różnym projektom ust, nawet zawierających sprxzeczne rozwiązania prawne.

2. Poddanie wstępnej kontroli konstytucyjności. → występowanie obaw przed tą instytucją.

3. Komitet inicjatywy ustaw. (tytuł projektu ust.) zajmuje się:

• przygotowaniem projektu

• rozpowszechnianiem

• kampanią promocyjną

• organizacją zbierania podpisów

Składa się z co najmniej 15 obyw. Mających prawo wybierania do Sejmu, którzy złożyli pisemne oświadczenie o przystąpieniu do komitetu. Nie mają obowiązku poparcia projektu, ale udzielenie go winno być zasadą. W jego imieniu i na jego rzecz występuje pełnomocnik lub zastępca wskazany w pisemnym oświadczeniu pierwszych 15 osób tworzących komitet. Komitet może wnieść tylko jeden projekt ustawy. W przypadku nowelizacji może dotyczyć kilku ustaw. Te same osoby mogą natomiast tworzyć kilka komitetów powołanych w związku z różnymi niepowiązanymi ze sobą projektami ustaw.

Zawiadomienie o utworzeniu komitetu. Po zebraniu 1 tys. podpisów kom. zawiadamia Marszałka Sejmu o utworzeniu kom. i załącza projekt oraz wykaz tysiąca obywateli. Marszałek bada czy nie zawiera ono materii co do których obywatele nie mogą wystąpić z inicjatywą. W ciągu 14 dni wydaje postanowienie o przyjęciu zawiadomienia. Niezwłocznie doręcza się je pełnomocnikowi. Jak MS stwierdzi braki to wzywa do ich uzupełniania. Mają na to 14 dni. Nieusunięcie = odmowa. W tym przypadku podaje motywy (lepszym byłby wymóg pełnego uzasadnienia zawierającego wyjaśnienia zarówno faktyczne jak i prawne, i które mogłyby zapewnić sprawniejsze wykonanie postanowienia. Postanowienie można w ciągu 14 dni od doręczenia zaskarżyć do SN. Ma on 30 dni na rozpatrzenie w składzie 7 sędziów, postępowaniu nieprocesowym. Orzeczenie prawomocne. PO przyjęciu zawiadomienia bądź po uwzględnieniu skargi przez SN., kom. nabywa osobowość prawną, a treść projektu nie może być zmieniona do dnia jego wniesienia. Kom. ogłasza w dzienniku o zasięgu ogólnopolskim fakt nabycia osobowości prawnej swój adres, miejsce udostępnienia projektu do publicznego wglądu. Z tą chwilą rozpoczyna się kampania promocyjna.

Wniesienie projektu. Wraz z załączonym wykazem podpisów pełnomocnik wnosi do Marszałka nie później niż miesiące od przyjęcia zawiadomienia o utworzeniu komitetu. MS kieruje go do 1 czytania, i zawiadamia o tym pełnomocnika komitet.

Postanowienie o odmowie przyjęcia projektu. MS może o tym postanowić,w przypadku, gdy stwierdzi jakiekolwiek zmiany w treści projektu ust. V uzasad. Przysługuje skarga do SN. Stroną postępowania jest pełnomocnik komitetu a nie cały komitet. Pełnomocnik jest właściwością strony a nie jej pełnomocnikiem.

Prawidłowość złożenia podpisów. W przypadku >uzasadnionych wątpliwości< co do prawidłowości złożenia podpisów obywateli MS może zwrócić się do PKW. Uzasadnione wątpliwości - pojęcie nieostre, sejm będzie musiał oceniać czy zaszły przesłanki. Marszałek ma 14 dni na podjęcie dec. Czynność sprawdzające przez PKW - 21 dni i mają char. Czysto techniczny. Jako obserwator w tych czynnościach może uczestniczyć pełnomocnik komitetu. Jak stwierdza, że liczba mniejsza to MS wydaje postanowienie o odmowie nadania biegu projektowi ustawy. Postanowienie doręcza się niezwłocznie do pełnomocnikowi komitetu. Może być zaskarżone do SN. Postanowienie MS musi być uzasadnione nie wystarczy tylko umotywowanie.

Pierwsze czytanie odbywa się w terminie 3 miesięcy od daty wniesienia projektu ust. Do marszałka sejmu lub postanowienia SN. W przypadku projektu złożonego w poprzedniej kadencji termin wynosi 6 msc. i jest liczony od pierwszego posiedzenia Sejmu. Pierwsze czytanie odbywa się na posiedzeniu Sejmu, a nie w Komisjach. W pracach nad projektem ust. W Sejmie i Senacie komitet może być reprezentowany przez PRZEDSTAWICIELA ( zdaje się, że chodzi o pełnomocnika) lub osobę uprawnioną do jego zastępstwa. Ustawodawca nie chcąc narazić się na zarzut niekonstytucyjności. Ust. Nie uregulował etapu postępowania sejmowego. Nie zachowano jednak jedności nomenklatury.

Po wniesieniu projektu podlega on zwykłej procedurze legislacyjnej. Istnieją wątpliwości co do tego, kto może wycofać projekt. Konst. Przyznaje takie uprawnienie wnioskodawcy(czyli tutaj grupie obywateli). Taką możliwość należy dopuści choćby w przypadku, gdy w związku ze zgłoszonymi poprawkami projekt znacznie odbiega od tej wersji, której poparcia udzieli obywatele.

Finansowanie. Wydatki pokrywa komitet. Może organizować zbiórki publiczne środków finansowych na cele związane z wykonywaniem obyw. Inicjatyty ustaw. Jest jawne. Pełnomocnik jest obowiązany do złożenia min. właściwemu do spr. finansów pub. Sprawozdania finansowego o źródłach pozyskanych funduszy na cele in. ust. Ma na to 3 msc. od dnia wniesienia do MS projektu ust. Lub doręczenia postanowienia SN. A w przypadku wcześniejszego rozwiązania komitetu termin liczy się od dnia jego rozwiązania. Sprawozdanie podawane jest do publicznej wiadomości w dzienniku o zasięgu ogólnokrajowym. Nadwyżki na cele charytatywne.

Rozwiązanie komitetu. Ciało temporalne. Po upływie 3msc.od:

• zakończenia postępowania ustawodawczego

• postanowienia marszałka sejmu o odmowie nadania biegu projektowi ust. V postanowienia SN oddalającego zaskarżenie postanowienia o odmowie nadania projektowi biegu ust.

• Po bezskutecznym upływie terminu do zbierania podpisów obywateli popierających projekt.

Ad.e)REFERENDUM (łac. referro ad populum - odwołanie się do narodu)→ bezpośrednie decydowanie przez podmioty uprawnione (lud, naród) w drodze głosowania o najważniejszych problemach życia państwowego, określonego teryt. Lub fragmentu terytorium. Inicjowane przez różne podmioty (gł. państwa, parlament, org. Terytorialne, człony składowe federacji)

Rodowód. Początek w gminach szwajcarskich. Celem było zapewnienie realizacji praw ludowych, które mogły być wykonane przez obywateli w trakcie zgromadzeń gmin. Bazą ideową jest koncepcja woli powszechnej i zasad zwierzchnictwa ludu. W 1802 pojawiło się w Szwajcarii ref. konstytucyjne. Ref. ustawodawcze po raz I w 1830. Ponowne zainteresowanie lata 60 i 70-te , początkowo w kantonach: Bern, Zurych, Lucerna, a następnie w ustawodawstwie federalnym przez rewizję Konst. Związkowej z 1874r → wprowadzono ref. obligatoryjne, i fakultatywne ref. ustawodawcze (na wniosek co najmniej 30 000 uprawnionych). Początkowo ref. znane było w Szw., Fr, Usa. W 1780 w stanie Massachusetts po raz I uchylono konst. W drodze referendum. PO II wojnie światowej sporadycznie. We Wł. w 1946r. Głosowanie nad przekreśleniem kolaborującej z Mussolinim mon. Oraz we Fr w 1946r. Głosowanie nad projektem konst. IV rep. Fr. ostatecznie odrzuconej. Przemiany w Eur. Śr-wsch. → ożywienie zainteresowaniem.

REFERENDUM W POLSCE.

• 1946. Wyniki sfałszowane.

1. Czy jesteś za zniesieniem Senatu?

2. Czy chcesz utrwalenia w przyszłej Konstytucji ustroju gospodarczego, zaprowadzonego przez reformę rolną i unarodowienie podstawowych gałęzi gospodarki krajowej, z zachowaniem ustawowych uprawnień inicjatywy prywatnej?

3. Czy chcesz utrwalenia zachodnich granic Państwa Polskiego na Bałtyku, Odrze i Nysie Łużyckiej?

• 1987. miało wybitnie polityczny charakter. Pytania były taak sformułowane, że uczestnik nie miał w czym wybierać.

1. Czy jesteś za pełną realizacją przedstawionego Sejmowi programu radykalnego uzdrowienia gospodarki, zmierzającego do wyraźnego poprawienia warunków życia, wiedząc, że wymaga to przejścia przez trudny dwu-trzyletni okres szybkich zmian?

2. Czy opowiadasz się za polskim modelem głębokiej demokratyzacji życia politycznego, której celem jest umocnienie samorządności, rozszerzenie praw obywateli i zwiększenie ich uczestnictwa w rządzeniu krajem?

• Konst z 1952, art .2 o ref. mówi

• ust. Konst. Z 17.10.1992 → mówi o wzajemnych stosunkach między wł. ustawodawczą i wykonawcza RP oraz samorządem teryt.

Regulacje ustawowe:

• 6.05.1987 → o konsultacjach społ.i ref.

• 29.06.1995 → ust. O ref.

• ust. Konst z 23.04. 92 → o trybie przyg. I uchwalenie konst (przewidywała ref. konst)

• 11.10.91 → o ref. gminnym - przewidywała ref. lokalne

Mają znaczenie historyczne.

Regulacje konstytucyjne:

• art. 125 „ 1. W sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa może być przeprowadzone referendum ogólnokrajowe. 2.Referendum ogólnokrajowe ma prawo zarządzić Sejm bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów lub Prezydent Rzeczypospolitej za zgodą Senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów. 3. Jeżeli w referendum ogólnokrajowym wzięło udział więcej niż połowa uprawnionych do głosowania, wynik referendum jest wiążący. 4.Ważność referendum ogólnokrajowego oraz referendum, o którym mowa w art. 235 ust. 6, stwierdza Sąd Najwyższy. 4. Zasady i tryb przeprowadzania referendum określa ustawa.”

Sprawa o szczególnym znaczeniu dla państwa. Musi spełnić 2 kryteria:

• posiadać znaczenie szczególne

• znaczeniu dla całego państwa. Nie może być ograniczone do spr. państwowych rozumianych jako zespół instytucji i ludzi występujących w imieniu państwa.

Przedmiotem głosowania może być sprawa ważna dla wszystkich obywateli lub znacznej ich części wykazująca jednak bezpośredni związek z interesami państwa jako całości.

2 przypadki szczególne referendum ogólnokrajowego:

1. wyrażenie zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej, na pods. której Polska może przekazać org. Międzynarodowej lub organowi międzynar. Kompetencje organów władzy państwowej → art .90 Odmienność dot. wskazania organu uprawnionego do podjęcia dec. Ws dopuszczalności referendalnego trybu wyrażenia zgody na ratyfikację u.m.

2. Ref. ws zmiany konst. Tą drogą nie jest możliwe uchwalenie całkiem nowej konst., choć dopuścić należy jej rewizję (zmiana większości zasad ustrojowych)

W każdym przypadku ważność ref. stwierdza SN.

W czasie stanu nadzwyczajnego, oraz w ciągu 90dni po jego zakończeniu nie może być przeprowadzone ref. ogólnokrajowe.

Sejm zawsze mógł, nawet przed 89r. Prezydent za zgodą Senatu ← osłabienie pozycji prezydenta. Zgoda Senatu pełni podwójną rolę:

• chroni Sejm przed ciosami ze strony Prezydenta

• Senat może wzmocnić prezydenta, dodatkowo legitymować

Istotą rozstrzygnięcia jest wybranie jednego z alternatywnych rozwiązań.

Wynik ref. jest wiążący jeżeli udział w nim weźmie więcej niż połowa uprawnionych do głosowania. Wynik niewiążący nie ma znaczenia pranego, ale ma znaczenie polityczne.

1. Referendum:

• obligatoryjne - prawomocność dec. Jest uzależniona od jego przeprowadzenia np. ust. Zas. Z 1992r. Obecna konst. Nie zna instytucji referendum o char. Obowiązkowym.

• Fakultatywne - ważność aktu prawnego nie musi być zatwierdzona przez referendum. O przeprowadzeniu dec. Organ, który ma wykonać wyniki referendum, albo podmiot zewnętrzny. Przewidziany jest termin, w którym może dojść do zainicjowania referendum.

art. 235 ust. 6 „ Jeżeli ustawa o zmianie Konstytucji dotyczy przepisów rozdziału I, II lub XII, podmioty określone w ust. 1 mogą zażądać, w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat, przeprowadzenia referendum zatwierdzającego. Z wnioskiem w tej sprawie podmioty te zwracają się do Marszałka Sejmu, który zarządza niezwłocznie przeprowadzenie referendum w ciągu 60 dni od dnia złożenia wniosku. Zmiana Konstytucji zostaje przyjęta, jeżeli za tą zmianą opowiedziała się większość głosujących. „

2. ze względu na zasięg terytorialny:

• ogólnokrajowe → obejmuje swym zasięgiem cały kraj, 14.03. 2003 Ustawa o referendum ogólnokrajowym.

• lokalne → przeprowadzane na terenie danej jednostki samorządu teryt.

1. Gminne,

2. powiatowe,

3. wojewódzkie

3. kryterium materii (referendum nie zastępuje właściwej formy regulacji określonej materii)

• konstytucyjne - uchwalenie v zmiana, może dot. spraw uregulowanych w I, II i XII roz. (następuje zatwierdzenie uchwalonej już ustawy o zmianie konst.)

• ustawodawcze - dot. spraw, które mogą być uregulowane w drodze ustawowej. U nas nie ma możliwości uchwalenia ustawy w trybie referendum ludowego v referendum ustawodawczego. Namiastką jest możliwość samoopodatkowania mieszkańców gminy na cele publiczne = z mocą normy ustawowej uchwalonej przez sejm. Sama społeczność lokalna nakłada na siebie podatki z takim samym skutkiem jakby zrobił to sejm.

• Uchwałodawcze. Związana jest z tą instytucją demo. Bezpośredniej, uskutecznioną na szczeblu lokalnym we wszystkich zakresach, w których może zostać podjęta uchwała przez organy poszczególnych jednostek samorządu terytorialnego.

Jeśli chodzi o powyższe dwa referenda, to powstaje obowiązek organów do wdrażania stosownych procedur mających na celu doprowadzenie do uchwalania ustawy albo podjęcia uchwały.

• Referendum abrogacyjne - znoszące ustawę, uchwalane przez parlament. Rzadko.

We Włoszech np. gdy parlament nie godził się na zmianę ordynacji wyborczej.

• Referendum ws międzynarodowej (jako odrębny rodzaj instytucji) → przedmiotem jest materia akt międzynarodowego (wyrażenie dla niego aprobaty)

4. w zależności od momentu przeprowadzenia referendum i jego skutków prawnych

• ratyfikacyjne (zatwierdzające) → po uchwaleniu aktu, przesądza o jego prawomocności i obowiązywaniu

• konsultatywne (Opiniodawcze,wstępne, konsultacyjne). Organ przed powzięciem decyzji chce poznać preferencje. Nie jest to referendum w pełnym znaczeniu, bo chodzi tylko o opinie. Bardzo zbliżone do instytucji konsultacji ludowej. Referendum z 1946 ;)

5. ze względu na podmiot inicjujący przeprowadzenie referendum:

• z inicjatywy obywateli

• z inicjatywy władz publicznych

REFERENDUM OGÓLNO KRAJOWE; 14.03. 2003 Ustawa o referendum ogólnokrajowym.

Zarządzenie ref. ogólnokrajowego jest czynnością materialną. Pod względem formalnym to akt sejmu podejmowany jako uchwała, natomiast prezydent - postanowienie, na które sąd wyraża zgodę podejmując w tj kwestii uchwałę. Nie wymaga kontrasygnaty. Liczne kontrowersje. Wnioski do TK, 2 gr. posłów 1. reprezentowana przez Romana Giertycha, 2. reprezentowana przez Jerzego Czerwińskiego. TK rozpoznał łącznie oba, i wydał wyrok 27.05.03r. Ust. Zgodna z Konst. Słabe uzasadnienie mieli, nie obalili domniemania zgodności z Konst. Obowiązującego prawa. Przy okazji określił co to jest społeczeństwo obywatelskie → „społ. wolnych,świadomych, aktywnych, zaangażowanych w sprawy publiczne obywateli. Obywatele nie mają żadnych przeszkód prawnych organizowania się w sposób odpowiadający ich potrzebom, celom i interesom. Nie ma takiego elementu życia publicznego, w którym nie uczestniczą obywatele zorganizowani w org. Społ. Stowarzyszeniach czy fundacjach”

w ust. Określa się zasady i tryb przeprowadzenia ref. Ref. polega na udzieleniu na urzędowej karcie do głosowania pozytywnej lub negatywnej odpowiedzi na postawione pytanie/-a lub na dokonaniu wyboru między zaproponowanymi wariantami.

Prawo do udziału w referendum. Przysługuje obywatelowi polskiemu jeżeli najpóźniej w dniu głosowanie skończy 18 lat. Prawa tego nie mają osoby:

• pozbawione praw publicznych prawomocnym orzeczeniem sądowym

• pozbawienie praw wyborczych prawomocnym orzeczeniem TS

• ubezwłasnowolnienie prawomocnym orzeczeniem sądowym.

Brak ograniczeń temporalnych. Nie ma ograniczenia w postaci zakazu poddania ref. negatywnie rozstrzygniętego ponownemu głosowaniu przed upływem określonego czasu, co np. było w konst. Z 199r. Zakaz taki może być wprowadzony jedynie z poziomu konst. A nie ustawowego.

Termin głosowania. Dzień wolny od pracy. Głosowanie 1 v 2 dni (dzień wolny od pracy i poprzedzający-> w tej z 1995 nie było) Chodzi o to,aby frekwencja była jak najwyższa.

Głosowanie odbywa się lokalu komisji obwodowej ds ref. Głosowanie only osobiście. Bez przerwy od 6:00 do 22:00. a jak 2 dni to od 6 do 20.

Obwody głosowania. Stałe, utworzone na podstawie przep. ordynacji wyborczej do rad gmin, powiatów, i sejmików wojewódzkich. np. w szpitalach, w zakładach pomocy społecznej. Nowością jest możliwość a) przeprowadzenie ref. poza granicami państwa oraz b) możliwość tworzenia obwodów w domach studenckich → zwiększenie frekwencji.

Ad.b → W domach stud. V zespołach domów studenckich. Przeprowadzanie przez szkoły wyższe lub inne podmioty na podst. umów zawartych ze szkołami wyższymi, jeśli co najmniej 50 os. uprawnionych do udziału w ref. poinformuje na piśmie rektora szkoły w. tego typu obwody tworzone są przez radę gminy na wniosek wójta/burmistrza/prezydenta zgłoszony po porozumieniu z rektorem, najpóźniej w 45 dniu przed dniem referendum. Osoby, którym przysługuje prawo udziału w ref. znajdują się w spisie os., który jest sporządzany i aktualizowany przez gminę jako zad. Zlecone na podstawie stałego rejestru wyborców w gminie, prowadzonego na zas. Określonych w ordynacji wyborczej do Sejmu i senatu. Dla os. które ukończył 18 lat w 2dni głosowania sporządza się dodatkowy spis.

Referendum przeprowadzane jest przez:

1. Państwową Komisję Wyborczą. Jej zadania:

• nadzór nad przyg. Referendum

• nadzór nad przestrzeganiem prze. Regulujących zasady i tryb przeprowadzenie ref.

• wyjaśnianie sposobu głosowania

• rozpatruje skargi na działalność komisarzy wyborczych

• rozwiązuje komisje obwodowe po wykonaniu przez nie ustawowych zadań

• ustala regulamin kom. obwodowych oraz wzór ich pieczęci, wzór urzędowych formularzy oraz druków

• sporządza protokół o wyniku ref.

• sprawozdanie z przebiegu ref.

• podanie wyniku do wiadomości pub. I ogłoszenie w Dz.Ust. RP.

2. Komisarzy wyborczych. Zadania na obszarze należącym do jego właściwości terytorialnej:

• zapewnia prawidłowe przygotowanie i przeprowadzenie ref.

• nadzór nad przestrzeganiem przep. Ust. Przez komisje obwodowe

• rozpatruje skargi na działanie kom. obwodowych

• dostarcza komisjom karty do głosowania.

• Ustala wynik i przekazuje do PKW

3. obwodowe komisje ds referendum - powoływana przez wójta v burmistrza(prezydenta miasta) spośród osób uprawnionych do ref., stale zamieszkałych na obszarze danej gminy, najpóźniej w 21 dniu przed dniem referendum. Skład 4-8osón, a jak 2 dni to 6-10. Jedna osoba wskazana przez wójta, burmistrza(prezydenta) w przypadku stałych obwodów głosowania - spośród np..pracowników szpitali i zakładów pomocy społ., pracowników domów studenckich. Zadania:

• prowadzi głosowanie w obwodach

• czuwa nad przestrzeganiem przepisów ustawy w miejscu i w czasie głosowania

• ustala wyniki ref. w obwodzie

• podaje wyniki do wiadomości pub.

• Przekazuje protokół głosowania w obwodzie właściwemu komisarzowi wyborczemu.

*Krajowe biuro wyborcze → zapewnia organizacyjno-tech. Warunki wykonywania zadań związanych z przeprowadzeniem referendum przez PKW i komisarzy wyborczych.

* Obsługę i tech-mat. Warunki pracy kom. obwodowej zapewnia wójt v burmistrz jako zadanie zlecone gminie.

* mąż zaufania i ich zastępcy są wyznaczeni w każdej kom. obwodowej w celu obserwacji przebiegu głosowania. Mogą być obecni przy czynnościach komisji. Mogą być wyznaczeni też w celu obserwacji ustalanie wyników głosowania i wyniku referendum przez kom. wyborczych i PKW.

Karta do głosowania:

1. oznaczenie rodzaju, podmiotu zarządzającego oraz daty referendum

2. pytanie v warianty rozw. sprawy poddanej pod ref.

3. informacje o sposobie głosowania.

4. Wyjaśnienie dot. przedmiotu referendum. Instytucja nowa, stanowiąca niejako autentyczną wykładnię sprawy poddanej głosowaniu.

5. „tak” v „nie”, a jak polega na dokonaniu wyboru pomiędzy wariantami to przy każdym po lewej stronie umieszcza się nr wariantu

6. jak więcej niż jedna sprawa → kolejno wszystkie postawione pytania lub zaproponowane warianty rozwiązania.

7. Może być tylko zadrukowana po 1 str.

8. drukuje się odciski pieczęci PKW i oznacza miejsce na odcisk pieczęci kom. obwodowej.

Sposób głosowania. Odpowiedzi udziela się poprzez znak „X”. Głos uważa się za nieważny, gdy:

• znak X postawiono w obu kratach

• nie postawiono X nigdzie

Dopisanie na karcie dodatkowych pytań lub wariantów albo poczynienie innych dopisków nie wpływa na ważność głosu. Nieważne są zatem karty inne niż urzędowo ustalone lub nieopatrzone pieczęcią kom. obwodowej.

Niezwłocznie po zakończeniu:

KOMISJA OBWODOWA:

1. przew. Kom.obw. W obecności członków otwiera urnę

2. komisja liczy wyjęte karty

3. ustala wyniki ref. w obwodzie

4. kom obw. Sporządza protokół głosowania

5. podaje niezwłocznie do wiadomości publicznej wyniki głosowania poprzez wywieszenie protokołu w łatwo dostępnym miejscu w lokalu komisji

6. przew. Przesyła protokół do komisarza wyborczego

KOMISARZ WYBORCZY:

1. sprawdza prawidłowość ustalenia wyników głosowania we wszystkich obwodach i ustala wynik głosowania na obszarze swojej właściwości

2. sporządza i wysyła protokół głosowania do PKW

KOMISJA WYBORCZA:

1. sprawdza prawidłowości ustalenia przez komisarzy wyb. wyników głosowania

2. ustala wyniki głosowania i wynik referendum

3. sporządza protokół o wyniku ref.i przekazuje go wraz ze sprawozdaniem z przebiegu ref. Prezydentowi, Marszałkowi Sejmu, Marszałkowi Senatu, Premierowi, SN.

4. Wynik niezwłocznie do wiad. Publ. I ogłaszany w formie obwieszczenia w Dz.Ust.

Jeżeli ref. 2 dni, to po 1 dniu następuje zapieczętowanie otworu urny w celu zabezpieczenia przed ewen. Próbami manipulowania wynikiem głosowania w obwodzie. Zamknięcie lokalu, wejście do lokalu opieczętowane pieczęcią komisji. Wójt v burmistrz zapewnia ochronę lokalu w czasie przerwy w głosowaniu.

Protest przeciwko ważności referendum. Można wnieść ze względu na zarzut dopuszczenia się przestępstwa przeciwko referendum lub naruszenia przepisów ust. Dot. głosowania, ustalenia wyników głosowania lub wyniku referendum. Kto może wnieść?

1. Naruszenie przez PKW, każda osoba uprawniona do udziału w referendum.

2. Naruszenie w obwodzie, lub przez komisarza obwodowego , osoba, której nazwisko w dni głosowania było umieszczone w spisie osób uprawnionych do udziału w referendum odpowiednio w tym obwodzie głosowania lub na obszarze objętym właściwością kom. wyborczego, przew. Kom. obwodowej, podmiotowi uprawnionemu do udziału w kampanii referendalnej w programach radiowych i tel. lub upoważnionej przez niego osobie.

Protest wnosi się do SN, na piśmie, w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia wyniku przez PKW w Dz.Ust. SN w składzie całej Izby Pracy,Ubez. Społ. Spraw Publicznych, rozstrzyga o ważności, podejmując w tej sprawie uchwałę nie później niż w 60dni od dnia ogłoszenia wyniku ref. Uchwałę o ważności przedstawia się niezwłocznie Prezydentowi Rp, Marszałkowi Sejmu, Marsz. Senatu, Premierowi, ogłasza się w Dz.Ust. I przysła PKW.

Uchwały o unieważnieniu głosowania w obwodzie/-ach

• jeżeli unieważnienie głosowania nie ma wpływu na wynik ref. to PKW w drodze uchwały koryguje wyniki.

• Jeżeli wpływa to SN w uchwale postanawia o przeprowadzeniu ponownego głosowania w tym obwodzie lub w obwodach albo wskazuje czynność, od której należy ponowić postępowanie.

Kampania referendalna - prezentowanie swojego stanowiska przez obywateli, partie polityczne,stowarzyszenia, fundacje i inne podmioty ws poddanej pod referendum. Kampania rozpoczyna się z dniem ogłoszenia odpowiednio uchwały Sejmu, postanowienia prezydenta, postanowienia Marszałka Sejmu o zarządzeniu ref. i ulega zakończeniu na 24 h przed dniem głosowania. OD zakończenia kampanii referendalnej do zakończenia głosowania zabronione jet zwoływanie zgromadzeń, organizowanie pochodów i manifestacji, wygłaszanie przemówień, rozdawanie ulotek itp.

Zabronione są wszelkie formy kampanii referendalnej:

• w lokalu kom. obowodowej i na terenie gdzie się znajduje ten lokal

• na terenie zakładów pracy w sposób i formach zakłócających ich normalnie funkcjonowanie, urzędów adm. rządowej i adm. samorządu teryt. Oraz sądów, jednostek wojskowych i innych jedn. Org. Podległych MON oraz oddziałów obrony cywilnej, skoszarowanych jednostek podległych min. właściwemu ds wewnt.

Od zakończenia kampanii do zakończenia głosowanie zabronione jest:

• podawanie do wiadomości publicznej wyników badań opinii publicznej dot. przewidywanych zachowań głosujących

• wyników ref.

• sondaży przeprowadzonych w dniu głosowania

Plakaty, hasła, ulotki i inne materiały, które dot. ref. zawierające oznaczenie od kogo pochodzą podlegają ochronie prawnej. Materiały ten odpowiednie organy obowiązane są usunąć w terminie 30 dni od dnia referendum. Wójt v burmistrz postanawia o usunięciu tych przedm, który zostały umieszczone z naruszeniem przep. Lub nieusuniętych przez właściwe pod. W terenie. Koszty ponoszą zobowiązane podmioty.

Skarga do sądu powszechnego. Ust. Przewiduje taką możliwość, w przypadku, gdy rozpowszechniane (także w prasie w rozum. Prawa prasowego) materiały dot. referendum, a w szczególności plakaty, ulotki, hasła, i wypowiedzi i inne formy prowadzonej kampanii zawierają info. Nieprawdziwe. Każdy może wnieść wtedy do sądu okręgowego wniosek o wydanie orzeczenia:

• zakaz rozpowszechniania takich info.,

• przepadek materiałów, które takie info zawierają,

• nakaz sprostowania takich info.

• Nakaz publikacji odp na stwierdzenia naruszające dobra osobiste,

• nakaz przeproszenia osoby

Sąd okręgowy - 24h - postępowanie nieprocesowe - skład = 1 sędzia. Postanowienie niezwłocznie doręcza się wraz z uzasadnieniem osobie, która wniosek złożyła i zobowiązanemu do wykonania tego postanowienia.

Do sądu apelacyjnego → zażalenie w ciągu 24 h, rozpoznaje w ciągu 24h..Dalej nie ma już środków prawnych. Postanowienie s.a. Natychmiastowo się wykonuje. Zobowiązany:

• przedstawia do publikacji sprostowania odpowiedzi lub przeprosin, najpóźniej w ciągu 24 h od momentu otrzymania postanowienia. Na jego koszt. W orzeczeniu sąd wskazuje tytuł prasowy, w którym ma to nastąpić. Publikacja niezwłocznie. W przypadku odmowy, lub nie zamieszczenia sąd na wniosek wnioskodawcy zarządza ich publikacje na koszt zobowiązane w ramach postępowania egzekucyjnego. Osoba składająca wniosek domagać się dochodzenia roszczeń w inny sposób, na podstawie innej ustawy.

Kampania może być prowadzona w programach telewizyjnych i radiowych nadawców publicznych w formie AUDYCJI REFERENDALNYCH. W terminie od 16dnia przed dniem ref .(W przypadku ref. dot.,wyrażenia zgody na ratyfikację u.m od 21 dnia przed ref.) do zakończenia kampanii referendalnej TP. S.A i Pol.Radio S.A i spółki radiofonii regionalnej rozpowszechniają na własny koszt audycje referendalne uprawnionych podmiotów. Każdy podmiot, który bierze udział w kampanii może odpłatnie rozpowszechniać ogłoszenia referendalne w programach nadawców radiowych i telewizyjnych. Wysokość opłat musi być jednakowa dla wszystkich podmiotów oraz ustala wg cennika obowiązującego w dniu ogłoszenia uchwały lub postanawiania o zarządzeniu ref. Przekazywanie informacji mających na celu przestawianie i wyjaśnianie treści pytań prawnych lub zaproponowanych wariantów rozw. Oraz udzielania odp. Na pytania obywateli dot. tef. Nie jest kampanią referendalna.

Finansowanie referendum. Wydatki związane z organizacją przygotowań i przeprowadzeniem ref. pokrywane są z budżetu państwa. Obejmują środki finansowe związane z:

• zadaniami PKW i KBW

• zadaniami komisji wyborczych i obwodowych oraz zapewnieniem ich obsługi przez wyznaczane do tych celów org. I jed. organizacyjne

• zad. Org. Adm. rządowej i podległych im urzędów centralnych i jedn. Organizacyjnych i innych org. Państwowych

• zad. Zlecone do wykonania przez jedn. Samorządu teryt.

Inicjatyw referendalna.

Sejm może postanowić o poddaniu pod referendum sprawy z własnej inicjatywy, a także na wniosek Senatu, RM v obywateli.

WNIOSEK zarządzenie referendum powinien zawierać: propozycję pytań lub wariantów rozwiązania. Sejm w UCHWALE o zarządzeni ref. ustala treść pytań lub wariantów.

Inicjatywa obywateli musi uzyskać poparcie co najmniej 500.000 osób mających prawo udziału w referendum. Nie może dotyczyć:

• wydatków i dochodów, a w szczególności podatków i innych danin publicznych

• obronności państwa

• amnestii

Wniosek zgłasza PEŁNOMOCNIK (wskazany w oświadczeniu pisemnym pierwszych 15 osób z wykazu obywateli. Wykaz musi być załączony do zgłoszenia) Jak Marszałek Sejmu ma uzasadnienie wątpliwości co do prawidłowości złożenia wymaganej liczby podpisów zwraca się do PKW. Jak PKW stwierdzi, że liczba jest mniejsza, to Marszałek wyznacza 14 dni na uzupełnienie. Postanowienie wraz z uzad. Doręcza się niezwłocznie pełnomocnikowi. Jeżeli nie uzupełnią to Marszałek odmawia przyjęcia wniosku. Postanowienie wraz z uzasad. Doręcza się niezwłocznie pełnomocnikowi. Pełnomocnik może zaskarżyć do SN w terminie 14 dni od dnia doręczenia. SN rozpoznaje w ciągu 30dni w postępowaniu nieprocesowym w składzie 3 sędziów. Nie przysługuje już żaden środek prawny.

Postanowienie Prezydenta RP.

PR RP przekazuje Senatowi projekt postanowienia o zarządzeniu referendum

• treść pytań v wariantów odp.

• Termin jego przeprowadzenia

Sena - 14 dni od dnia przekazania projektu postanawiania podejmuje UCHWAŁĘ ws wyrażenia zgody na zarządzenie ref. ← zgoda uprzednia (bo dot. projektu)

Uchwała Sejmu v postanowienie prezydenta powinny wskazywać:

• podstawę prawną zarządzenia ref.

• termin przeprowadzenia ref.

• treść pytań v wariantów

• kalendarz czynności.

Ogłasza się je w Dz.Ust.RP A ref. przeprowadza się w 90 dniu od dnia ogłoszenia tych aktów.

REALIZACJA WYNIKU REFERENDUM. Właściwe org. Państwowe podejmują niezwłocznie czynności w celu realizacji wiążącego wyniku ref. zgodnie z jego rozstrzygnięciem przez wydanie aktów normatywnych bądź podjęcie innych dec. Nie później niż w terminie 60 dni od dnia ogłoszenia uchwały SN o ważności ref. w Dz. Ust. RP. Rozstrzygnięcie ref. nie podlega przyjęciu w trybie ustawy. W przypadku konieczności realizacja wyniku ref. aktualizuje się poprzez prawo inicjatywy ustaw. Musi być ono wykonane zgodnie z wolą suwerena. Nie jest przy tym przesądzone który z podmiotów dysponującym prawem inicjatywy ustaw. Powinien je wykonać. Obowiązek ten wymaga działania organu inicjującego ref., a w przypadku gdy sejm działa z inicjatywy obywateli to on uprawnienie to powinien wykonać.

Ustawa reguluje odmienności dot. ust. Ws wyrażenia zgody na ratyfikację umowy międzynarodowej.

1. Premier zawiadamia Marszałka Sejmu o podpisaniu umowy. Jednocześnie przsyła Sejmowi tekst tej ustawy wraz z załącznikami.

2. Sejm UCHWAŁĄ podjętą bezwzględną większością decyduje w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów dec. O wyborze TRYBU wyrażenia zgody na rat. (parlamentarny lub referendalny)

3. O podjęciu stosowanej uchwały Marszałek Sejmu zawiadamia Prezydenta RP, Marszałka Senatu, Premiera.

4. Ref. może zarządzić Sejm v Prezydent za zgodą Senatu. Uchwałę o zarządzeniu ref. Sejm podejmuje z własnej inicjatywy.

SAMA UCHWAŁA O WYBORZE TRYBU REF. NIE JEST WYSTARCZAJĄCA. NIEZBĘDNY JEST JESZCZE OFRĘBNY AKT ZARZĄDZENIA REFERENDUM.

5. Wynik wiążący i pozytywny (negatywny) → prezydent uzyskuje (nie uzyskuje) zgodę na ratyfikację um. międzynar. Jak niewiążący to Sejm może ponownie podjąć uchwałę ws wybory trybu, Jednak, nie ma możliwości przeprowadzenia ref. w przypadku gdy w trybie parlamentarnym nie wyrażono zgody.

Niewiążący wynik referendum → udział wzięła mniej niż połowa uprawnionych do głosowania. Ma ono wtedy char. Opiniodawczy, konsultacyjny. W takiej syt. Dopuszczalne i konieczne jest wszczęcie procedury rezerwowej dla wyrażenia zgody na ratyfikację u.m. Sejm nie jest już związany własną uchwałą co pozwala na jej ponowne. Może też dojść do przesądzenia alternatywnego, ustawowego trybu wyrażenia zgody,

Referendum zatwierdzające konstytucję.

1. Inicjatywa: 1/5 ustawowej liczby posłów, Senat, Prezydent (jego wniosek nie wymaga kontrasygnaty premiera)

2. data złożenia wniosku - 45 dni od dnia uchwalenia przez Senat ust. O zmianie konst.

3. Postanowienie o zarządzenie referendum - podejmuje niezwłocznie Marszałek Sejmu, jednocześnie wyznacza datę. Podlega ogłoszeniu w Dz.Ust. RP.

4. Zmiany - mogą dot. I, II, i XII roz. Konst. Muszą być związane materialnie z którymkolwiek z nich, choćby przez konieczność przyjęcia odmiennej wykładni. Takie szerokie pojmowanie może budzić wiele uzasadnionych wątpliwości.

5. Kiedy Może być przeprowadzone? - gdy zmiana obejmuje także przep. Z innych rozdziałów. Nie jest dopuszczalne uchwalenie jednej ust. Przy zastosowaniu odmiennych trybów dochodzenia do skutku.

6. Treść pytania → „czy jesteś za przyjęciem zmiany Konst. RP z dnia 2.04.1997dokonanej ustawą z dnia...?”

7. przyjęcie - za opowie się większość głosujących. Nie istnieje wymagana kworum. (większość ocenia się na podstawie oddanych ważnych kart, niezależnie od tego czy głosy są ważne czy nieważne)

8. Marsz. Sejmu przedstawi PR do podpisu ust. O zmianie konst. Niezwłocznie po ogłoszeniu w Dz.Ust. Uchwały SN o ważności referendum. → PR podpisuje w ciągu 21 dni od dnia przedst. Przez Marszałka i zarządza jej niezwłoczne ogłoszenie w Dz.Ust. Nie może zawetować. W odniesieniu do wniosku ws konstytucyjności rozwiązania ustrojodawczego ogranicza się jego podstawy do proceduralnej i kompetencyjnej niezgodności z Konst.

Referendum przeprowadzone z wyborami( do Sejmu, Senatu, na urząd Prezydenta) v ref. w innej sprawie

1. Głosowanie przeprowadza się w obwodach głosowania utworzonych dla właściwych wyborów i na postawie spisów wyborców sporządzonych dla tych wyborów.

2. Zadania komisarzy wyborczych i komisji obwodowych wykonują odpowiednio okręgowe i obwodowe komisje wyborcze powołane do przeprowadzenia właściwych wyborów.

3. Ref. ogólnokrajowe, głosowanie przeprowadzają te same komisje obwodowe,na pods. Tych samych spisów osób uprawnionych do udziału w ref.

4. dla każdego ref. sporządza się oddzielne protokoły głosowania oraz protokoły o wyniku ref.

REFERENDUM LOKALNE:

art. 170 „Członkowie wspólnoty samorządowej mogą decydować, w drodze referendum, o sprawach dotyczących tej wspólnoty, w tym o odwołaniu pochodzącego z wyborów bezpośrednich organu samorządu terytorialnego. Zasady i tryb przeprowadzania referendum lokalnego określa ustawa” + art .62 „ 1.Obywatel polski ma prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta Rzeczypospolitej, posłów, senatorów i przedstawicieli do organów samorządu terytorialnego, jeżeli najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat. 2.Prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania nie przysługuje osobom, które prawomocnym orzeczeniem sądowym są ubezwłasnowolnione lub pozbawione praw publicznych albo wyborczych”

1. regulacja → ust. Z 15.09.2000 r. o referendum lokalnym

2. przedmiot referendum.

• Sposób rozstrzygnięcia sprawy dot. tej wspólnoty, mieszczącej się w zakresie zadań i kompetencji organów danej jednostki

• odwołanie organu stanowiącego, a przypadku gminy także wójta (burm, prezydenta)

• TK z orzeczeniu z 2003 r.”także istotne sprawy dot. społecznych, gospodarczych lub kulturowych więzi łączących tę wspólnotę, anie zastrzeżonych do wyłącznej kompetencji organów innych władz publ.”

• nie może być: sprawa interesu partykularnego czy jednostkowego, oraz sprawy indywidualne, co do których wymagane jest wydanie dec. Administracyjnej.

3. Prawo udziału. Osoby stale zamieszkujące na obszarze danej jednostki samorządu teryt. Posiadające czynne prawo wyborcze do organu stanowiącego tej jednostki

4. warunki przeprowadzenia.

• Inicjatywa organu stanowiącego danej jednostki samorządu teryt., lub na wniosek co najmniej 10% uprawnionych do głosowania mieszkańców gminy, powiatu, 5% mieszkańców woj. Ma char. Fakultatywny. Obligatoryjny jedynie:

• odwołanie organu stanowiącego jednostki samorządu teryt. (art.5 ustwy)

wyłącznie w takiej drodze. Wniosek mieszkańców może dot. odwołania rady gminy i wójta albo jednego z tych organów. Ws wójta, także z inicjatywy rady gminy. Wniosek może być złożony po upływie 10 miesięcy od dnia wyboru organu, albo 10 miesięcy od dnia ostatniego referendum ws jego odwołania. Nie później niż 8msc. Przed zakończeniem kadencji.

• Samoopodatkowanie się mieszkańców gminy na cele publiczne.

Wyłącznie w ref. Jedynie na szczeblu gminnym. Jest to rodzaj instytucji o char. Uchwałodawczym, orientowany materią, której dot. głosowanie. Nie zapada uchwała, a jedynie powstaje zobowiązanie do jej podjęcia. Bardzo rygorystyczna większość - 2/3 ważnych oddanych gł. za samoopodakowaniem. W doktrynie pogląd → (E.Olejniczak-Szałowska) ← rozstrzygnięcie referndalne może być zaliczane do źródeł prawa powszechnie obowiązującego.

Pewne wątpliwości budzi konstytucyjność samoopodatkowania w związku z uprawnieniami daninowymi ograniczonymi jedynie do możliwości ustalanie wysokości podatków i opłat lokalnych i to w zakresie określonym w ustawie.

Art. 168 „Jednostki samorządu terytorialnego mają prawo ustalania wysokości podatków i opłat lokalnych w zakresie określonym w ustawie”

De lega lata instytucja ta nie mieści się w konstytucyjnej kategorii udzielania kompetencji na rzecz samorządu terytorialnego. Podjęcie dec. Całościowo wyłączone z gestii organów centralnych.

Art.217 „Nakładanie podatków, innych danin publicznych, określanie podmiotów, przedmiotów opodatkowania i stawek podatkowych, a także zasad przyznawania ulg i umorzeń oraz kategorii podmiotów zwolnionych od podatków następuje w drodze ustawy”

Charakter samoopoadtkowania nie jest przesądzony. Przeważa pogląd, że jest to danina publiczna, której wszystkie istotne elementy powinny być określone w ustawie.. W tym przypadku w ustawie wymieniono jedynie nazwę instytucji, ale nie doprecyzowano elementów. Można przypuszczać, że określony został podmiot - mieszkańcy, ale too zbyt ogólnie. Można więc szeroko interpretować i np. obowiązkiem daninowym objąć wszystkie osoby zamieszkujące na terytorium danej gminy niezależnie od zameldowania, statusu obywatelstwa, wieku. Nie znany jest przedmiot daniny, jej podstawa a także wskazania co do wysokości świadczenia. Uchwała rady gminy winna zawierać wskazanie celu lub celów oraz zasad samoopodatkowania. W przypadku rozstrzygającego wyniku głosowania ustalonego zgodnie z ustawa o referendum lok. Rada gminy niezwłocznie podejmuje czynności w celu podjęcia stosownej uchwały dot. samoopodakowania. Istotne elementy będą znajdowały się w uchwale a nie ustawie. Gmina może samodzielnie w pierwotny sposób regulować kwestię samoopodatkowania. W konfrontacji z art. 217 rozwiązanie takie nie odpowiada konstytucyjnym wymaganiom regulacji daninowej, gdyż istotne elementy stosunku daninowego nie wynikają z ustawy. Poza tym, gmina może jedynie działać w ramach kompetencji wynikającej z art. 168 a zatem w granicach określonej w ustawie wysokości daniny. Takie rozumowanie można wesprzeć orzeczeniem TK w podobnej sprawie, na tle opłat parkingowych (Ust. Z 1985r. Upoważniła Radę Ministrów do określenia w drodze rozporządzenia szczegółowych zasad wprowadzania opłat za parkowanie pojazdów samoch. Na drogach oraz organu właściwego do ustalania tych opłat. TK-> nie dopuszczalne jest cedowanie na inny organ określenia istotnych elementów stosunku daninowego. Ust. Nie dosyć, że nie zawiera niezbędnych elementów to jeszcze upoważnia w tym zakresie rząd. TK uznał, że ws chodziło w istocie o opłatę lokalna i niezgodność dotyczy także art.168. W celu konwalidacji regulacji należałoby określić zgodnie z art.217 i art. 168 istotne elementy w ustawie. Natomiast „aktywowanie” jej mogłoby zostać powierzone rozstrzygnięciu referendalnemu. Wątpliwości dotyczą jedynie powstającej w taki sposób daniny, a nie samego trybu referendalnego.

5. ref. przeprowadzone z inicjatywy organu stanowiącego jednostki samorządu teryt.

Uchwała podejmowana BEZWZGLĘDNĄ WIĘKSZOŚCIĄ GŁOSÓW swojego składu ustawowego. Powinna zawierać:

• pytanie/a lub warianty

• termin przeprowadzenia

• wzór karty do głosowania

• kalendarz czynności.

Ogłoszenie w wojewódzkim dzienniku urzędowym! Uchwała RG podlega bezzwłocznemu rozplakatowaniu lub ogłoszeniu w inny zwyczajowo przyjęty sposób. Ref. w dzień wolny, najpóźniej w 50 dniu od dnia opublikowania w W.Dz.Urz. A w przypadku, gdy wojewoda wydała rozstrzygnięcie nadzorcze stwierdzające nieważność uchwały ws przeprowadzenie rf. W przypadku przez sąd adm. skargi złożonej na to rozstrzygnięcie, przeprowadza się najpóźniej w 50dniu od uprawomocnienia się wyroku s.a. Organ stanowiący danej jednostki podejmuje uchwałę ws aktualizacji kalendarza czynności.

6. Inicjatywa referendalna mieszkańców jednostki samorządu

„Inicjatorzy referendalni”:

• gr. co najmniej 15 obywateli którym przysługuje prawo wybierania do organu stanowiącego danej jednostki sam. Teryt. A w gminie 5 obywat.

• Statutowa struktura terenowa partii pol. Działająca w danej jednostce sam. Teryt.

• Organizacja społeczna posiadająca osobowość prawną, której statutowym terenem działania jest co najmniej obszar danej jednostki sam. Teryt.

Inicjator powiadamia na piśmie przewodniczącego zarządu danej jednostki ( w gminie wójta) o zamiarze wystąpienia z inicjatywą przeprowadzenia ref. Powiadomienie musi:

• identyfikować podmiot inicjatywy

• wskazywać pełnomocnika

• określać sprawę.

Pełnomocnikiem może być jedynie osoba, której przysługuje prawo wybierania do organu stanowiącego danej jednostki sam. Teryt. W sprawie odwołania organu inicjator powiadamia także komisarza wyborczego. I. Na swój koszt podaje do wiadomości mieszkańców danej jednostki sam. Teryt. Przedmiot zamierzonego ref. ( w gminie w sposób zwyczajowo przyjęty, w powiecie i województwie - poprzez ogłoszenie w prasie codziennej ogólnodostępnej w danej jednostce samorządu teryt.) Info. Powinna zawierać: pytanie/a, warianty, uzasadnienie odwołania) W ciągu 60dni od dnia powiadomienia inicjator zbiera podpisy mieszkańców uprawnionych do wybierania organu stanowiącego danej jednostki samorządu teryt. Wycofanie udzielonego poparcia jest bezskuteczne.

Wniosek o przeprowadzenie referendum. Pisemny, inicjator składa przewodniczącemu zarządu jednostki samorządu tery., a w gminie wójtowi. Wniosek powinien zawierać pytania, warianty, cel/e oraz zasady samoopodatkowania. Przew. zarządu/wójt przekazuje go niezwłocznie przew. Organu stanowiącego tej jednostki. Organ stan. Powołuje ze swojego składu komisję do sprawdzenia czy niosek mieszkańców odpowiada przepisom. Do udziału w pracach komisji zaprasza się inicjatora lub jego pełnomocnika (jako obserwatora). Jak wniosek nie spełnia warunków, to wraca do inicjatora, który ma 14 dni, żeby usunąć uchybienia. Jak spełnia too organ stanowiący podejmuje uchwałę ws przeprowadzenia referendum. O.s jest związany treścią wniosku. Uchwała powinna być podjęta nie później niż w terminie 30 dni od dnia przekazania wniosku. Organ może podjąć uchwalę neg. V pozytywną. Na negatywną bądź nie dotrzymanie terminów inicjatorowi przysługuje skarga do s.a. W terminie 14 dni od dnia doręczenia uchwały lub upływu terminu do jej podjęcia. S.a rozpatruje skargę w terminie 14 dni od dnia wniesienia .Skarga kasacyjna - 14dni. Wyrok sądu uwzględniający skargę zastępuje uchwałę organu stanowiącego. Na podstawie tego wyroku komisarz wyborczy wydaje postanowienie o przeprowadzenie referendum.

Ustawa dopuszcza możliwość przeprowadzenia jednego referendum na podstawie kilku wniosków.

7. kampania referendalna. Służy wyjaśnieniu istoty problemów rozstrzyganych w referendum, treści postawionych pytań i wariantów, a także prezentowaniu stanowiska inicjatora referendum oraz partii politycznych, zrzeszeń i mieszkańców ws poddanej pod ref. Organy jednostki oracz czł. Organów nie mogą uczestniczyć na koszt jednostki w kampanii związanej z ref. ws odwołania organu jednostki samorządu terytorialnego przed upływem kadencji.

Rozpoczyna się z dniem podjęcia uchwały org. Stanowiącego lub postanowienia kom. wyborczego o przeprowadzeniu ref. i ulega zakończeniu na 24 przed dniem głosowania. Nie może być prowadzona:

• na terenie zakładów pracy w sposób i formach zakłócających ich normalnie funkcjonowanie, urzędów adm. rządowej i adm. samorządu teryt. Oraz sądów, jednostek wojskowych i innych jedn. Org. Podległych MON oraz oddziałów obrony cywilnej, skoszarowanych jednostek podległych min. właściwemu ds wewnt.

Od zakończenia kampanii do zakończenia głosowanie zabronione jest:

• podawanie do wiadomości publicznej wyników badań opinii publicznej dot. przewidywanych zachowań głosujących

• wyników ref.

• sondaży przeprowadzonych w dniu głosowania

Plakaty, hasła, ulotki i inne materiały, które dot. ref. zawierające oznaczenie od kogo pochodzą podlegają ochronie prawnej. Materiały ten odpowiednie organy obowiązane są usunąć w terminie 30 dni od dnia referendum. Wójt v burmistrz postanawia o usunięciu tych przedm, które zostały umieszczone z naruszeniem przep. Lub nieusuniętych przez właściwe pod. W terenie. Koszty ponoszą zobowiązane podmioty.

Wniosek sądu powszechnego. Gdy plakaty, ulotki, hasła, i wypowiedzi i inne formy propagandy i agitacji zwierają nieprawdziwe info. Każdy może wnieść wtedy do sądu okręgowego wniosek o wydanie orzeczenia:

• konfiskaty takich materiałów

• wydanie zakazu publikacji takich informacji

• nakazanie sprostowania

• nakazanie przeproszenia pomówionego

• nakazanie wypłacenia kwoty do 10 tys. tytułem odszkodowania.

Sąd okręgowy - 24h - postępowanie nieprocesowe - skład = 1 sędzia. Postanowienie niezwłocznie doręcza się wraz z uzasadnieniem osobie, która wniosek złożyła i zobowiązanemu do wykonania tego postanowienia.

Do sądu apelacyjnego → zażalenie w ciągu 24 h, rozpoznaje w ciągu 24h..Dalej nie ma już środków prawnych. Postanowienie s.a. Natychmiastowo się wykonuje. Zobowiązany:

• przedstawia do publikacji sportretowania odpowiedzi w ciągu48h. W stosunku do sprostowań info i danych opublikowanych w prasie innej niż dziennik sąd okręgowy skazuje dziennik, w którym sprostowanie ma być zamieszczane na koszt obowiązanego w ciągu 48h. W przypadku odmowy, lub nie zamieszczenia sąd na wniosek wnioskodawcy zarządza ich publikacje na koszt zobowiązane w ramach postępowania egzekucyjnego. Osoba składająca wniosek domagać się dochodzenia roszczeń w inny sposób, na podstawie innej ustawy, a w szczególności k.k. k.c, i prawa prasowego. Roszczenia mogą być kierowane także przeciwko osobom, których działanie lub zaniechanie w toku kampanii naruszyło cudze dobra osobiste lub majątkowe.

8. Finansowanie. Jest jawne. Koszty pokrywa się z budżetu jednostki sam. Teryt. Wyłączenie związane jest z czynnościami wykonywanymi przez komisarza wyborczego. Wydatki tego org. Związane z org. I przeprowadzeniem ref. ws odwołania organu pokrywane są z budżetu państwa z części dot. Krajowego Biura Wyborczego. Wydatki inicjatora ze źródeł własnych.

Inicjatorowi oraz innym podmiotom uczestniczącym w kampanii nie mogą być przekazywane, a inicjator nie może przyjmować na cele referendalne środków finansowych pochodzących od:

• z budżetu państwa

• budżetów jednostek samorządu terytorialnego

• związków jednostek samorządu teryt.

• innych gminnych, powiatowych, wojewódzkich osób prawnych.

• Od państwowych jednostek organizacyjnych

• od przedsiębiorstw państwowych

• od podmiotów z działem skarbu państwa, jednostek sam. Teryt.

• Związków jednostek samorządu terytorialnego i innych g, p,w os. pr.

• Od podmiotów korzystających w ciągu ostatniego roku z dotacji budżetu państwa lub dotacji budżetu jednostek samorządu terytorialnego z wyłączeniem partii politycznych

• od osób fiz. nie mających miejsca zamieszkania na terytorium RP, z wyłączeniem obywateli polskich zamieszkałych za granicą

• od cudzoziemców mających miejsce zamieszkania na terenie RP

• od os. prawnych z udziałem podmiotów zagranicznych z wyłączeniem spółek publicznych

• od obcych przedstawicielstw korzystających z immunitetów i przywilejów dyplomatycznych, urzędów konsularnych, misji specjalnych i org. Międzynarodowych i innych obcych przedstawicielstw korzystających z immunitetów i przyw. Dyplomatycznych i konsularnych na mocy umów, ustaw lub powszechnie ustalonych zwyczajów międzynarodowych

Pełnomocnik inicjatora zobowiązany jest do sporządzenia sprawozdania finansowego z dochodów i wydatków, związanych z ref. W terminie 3 msc, składa je organom wykonawczemu jednostki samorządu. Inicjator, który uzyskał nadwyżkę pozyskanych środków nad wydatkami obowiązany jest przekazać ją instytucji charytatywnej. Info o tym zamiesza w sprawozdaniu.

KOMISJE DS REFERENDUM + obwodowe komisje ds referendum przeprowadzają i ustalają jego wynik . Przeprowadzane w stałych obwodach utworzonych w celu przeprowadzenia wyborów do organów stanowiących jedn. Sam. Teryt.

Ref. jest WAŻNE jeżeli:

• udział wzięło co najmniej 30% uprawnionych do glosowania

Wynik jest ROZSTRZYGNIĘTY jeżeli:

• za jednym z rozwiązań ws poddanej pod ref. oddano więcej niż połowę ważnych głosów

9. Wynik. Podaje do publicznej wiadomości teryt.kom. Poprzez wywieszenie stosownego protokołu. Jest on również ogłaszany przez wojewodę w woj. dz. urzędowym.

Jeżeli ref. zakończy się rozstrzygającym wynikiem właściwy organ jedn. Sam. Tert. Podejmuje niezwłocznie czynności w celu jej realizacji.

Protest przeciwko re. Można wnieść w ciągu 7 dni od dnia podania wyników ref. do wiadomości publicznej. Może wnieść każdy uprawniony do wzięcia w nim udziału mieszkaniec danej jednostki s.t. Podstawą może być naruszenie przepisów ust, które mogło wywrzeć istotny wpływ na wynik ref. Właściwym jest sąd okręgowy. Ma a14 dni na rozpatrzenie protestu. Udział bierze przedstawiciel właściwej teryt. komisji, a jak protest dot. ref. ws odwołania organu jedn. s.t. również komisarz wyborczy.

Ogłoszenie. O odwołaniu organu stanowiącego powiatu lub samorządu woj. oznacza zakończenie działalności tego organu stanowiącego i z mocy prawa - org. Wykonawczego. W przypadku odwołania organów gminy przed upływem kadencji owo ogłoszenie oznacza zakończenie działalności tych organów. Jeżeli w ważnym ref. o odwołaniu wójta przeprowadzonym na wniosek rady gminy z innej przyczyny niż nieudzielenie absolutorium przeciwko odwołaniu wójta oddano więcej niż połowę ważnych głosów, działalność rady gminy ulega zakończeniu z mocy prawa.

PRAWO DO REFERENDUM → skuteczna prawnie możliwość zainicjowania działań, których bezpośrednim skutkiem jest zarządzenie referendum

PRAWO DO UDZIAŁU W REFERENDUM → możliwość wpływania na wynik głosowania poprzez bezpośrednie wyrażenie w nim swojego stanowiska,

zarządzenie referendum należy do właściwego organu. Obywatele polscy mają jedynie prawo do udziału w ref. Mogą także złożyć wniosek do Sejmu ws zarządzenia referendum, jednak ostatecznie decyzja należy do Sejmu, który jest władny podjąć uchwałę zarządzającą ref. na wniosek gr. obywateli.

PLEBISCYT jeest alternatywą dla referendum. To oświadczenie woli wyrażone w głosowaniu ludności na danym obszarze w kwestii przyłączenia do istniejącego lub utworzenia nowego państwa np. na Warmi i Mazurach

Szwajcaria uchodzi za ojczyznę referendów. Stosowana powszechnie. Nawet odbyło się referendum czy organizować refe. W Szwajcarii ref = plebiscyt. We Fr, Angli ref = określenie sposobu rozstrzygnięcia doniosłego problemu. W Am. Łac - głosowanie nad projektami. U nas plebiscyt służy wyrażeniu woli przez obywateli w kwestii:

• granic

• wyrażenia zaufania dla rządu

INNE PAŃŚTWA. . .

1. Szwajcaria (Konst. Z 1999)

Referendum:

• ogólnokrajowe (związkowe)

• lokalne (kantonalne)

Może mieć charakter:

• obligatoryjne, przeprowadzane

1. zmiany konst. Federalnej

2. zamiar przystąpienia do organizacji zbiorowego bezpieczeństwa lub wspólnot ponadnarodowych

3. w przypadku ustaw federalnych uznawanych za pilne, które nie mają podstaw konst. I których czas obowiązywania przekracza 1 rok (na wniosek 8 kantonów, lub 50.000 uprawnionych)

• fakultatywne (weto ludowe)

Inicjatywa ustawodawcza:

• Dot. jedynie całkowitej lub częściowej zmiany konst.

• Co najmniej 100.000 obywateli posiadających pełnię praw politycznych

• występuje w 2 formach:

• ogólny char, bez przedstawienia konkretnego tekstu przepisu (brak akceptacji → ZN poddaje pod głosowanie pytanie o potrzebę rewizji konstytucji)

• przedstawienie gotowego projektu zmiany konst.

Organizatorem głosowanie w kantonie jest rząd kantonalny. Wynik obliczany jest w kantonach. Każdy kanton ma 1 głos, a półkanton1/2 głosu?

2. Włochy (konst. Włoch z 1947r.)

Referendum:

• ogólnokrajowe

• regionalne - szczeg. Regulacje z statutach regionów, które mogą być poddane pod głosowanie w referendum zatwierdzającym, jeżeli w ciągu 3 msc od publikacji zażąda tego 1/50 wyborców regionu lub 1.5 członków rady regionalnej. Wymagane w przypadku zmiana granic regionów. Ws ustanowienia gminy lub zmiany jej granic wymagane są konsultacje.

Art. 75 → REFERENDUM ABROGACYJNE - uchyla całkowicie lub częściowo ustawę albo akt o mocy ustawy. Inicjatywa należy do 500.000 wyborców mających prawo wybierania do Izby Deputowanych albo 5 rad regionalnych.

Nie może dotyczyć:

• ust. Podatkowych

• budżetu

• amnestii

• abolicji

• upoważnienia do ratyfikowania traktatów międzynarodowych

tzw. PODWÓJNA WIĘKSZOŚĆ →

• udział powinna wziąć ponad połowa uprawnionych do głosowania

• za proponowanym rozwiązaniem ponad połowa ważnie oddanych głosów.

O dopuszczalności pytania dec. TK.

Ref. ws zmiany konst.

Inicjatywa: 1/5 czl. Którejkolwiek z izb, gr. co najmniej 500.000 wyborców, 5 rad regionalnych. W terminie 3msc od opublikowania ustawy, gdy w obu izbach, w 2 głosowaniu proejekt zmiany konst. Został przyjęty większością BEZWZGLĘDNA → tzw. REFERENDUM ZAWIESZAJĄCE (zamina konst. Zostaje zawieszona do czasu przeprowadzenia głosowania i ustalenia jego wyników) Nie przeprowadza się,, gdy zmiana uchwalona w obu izbach większością 2/3 głosów.

Inicjatywa ludowa:

• ustawodawcza

• konstytucyjna (rewizja konstytucji)

Zgłoszona przez 50.000 wyborców wpisanych na listy do głosowania do Izby Deputowanych. Sformułowana. Przedmiotem nie może być:

• ustawa budżetowa

• upoważnienie do ratyfikowania traktatów międzynarodowych

Nie obowiązuje w tym przypadku zasada dyskontynuacji prac parlamentarnych.

Petycja ludowa - prawo każdego obywatela do zwrócenia się z żądaniem podjęcia działań ustawodawczych i w celu wyrażenia interesu ogólnego.

3. FRANCE (konstytucja z 1958r.)

Referendum:

• konstytucyjne - prowadzi do zatwierdzenia zmiany konst, w trybie głosowania powszechnego. Nie jest wymagane w przypadku projektu prezydenckiego, gdy zmianę Konst. Przyjmuje parlament zwołany w char. Kongresu. Alternatywna droga zatwierdzania zmiany konst.

• ustawodawcze

Prezydent na wniosek rządu lub łączny wniosek obu izb, może poddać pod referendum każdy projekt ustawy dotyczący org. Władz publicznych, reform w zakresie polityki ekonomicznej lub społecznej Narodu i służb pub.

Pod ref. poddawany jest projekt ustawy, a nie jego założenia.

Wyłączony jest udział legislatywy.

Nie ma ref. lokalnego. Ust. Z 1992 o adm. terytorialnej Republiki wprowadza konsultacje o opiniodawczym charakterze.

4. RFN (Konstytucja z 1949r.)

• Nie przewiduje referendum - Jedynie głosowanie ws przynależności krajowej.

• Brak inicjatywy ludowej.

5. USA

• nie przewiduje referendum ogólnokrajowego

• głosowanie stosowane na szczeblu stanowym oraz lokalnym większości stanów, dotyczy ono gł. spraw publiczny (przywrócenie kary śmierci, obowiązkowo rejestracja broni)

SPOSOBY DEMOKRATYCZNEGO PODEJMOWANIA DECYZJI.

Mamy dwie zasadnicze metody:

• losowanie

• głosowanie

LOSOWANIE. Początek w Atenach. Obecnie uzasadnia się neutralność procesu decyzyjnego. Stosunkowo rzadko stosowane. Stosuje się w procesie karnym amerykańskim losowanie przy wyborze „12 sprawiedliwych”. Losowanie, gdy przy finalnym głosowaniu nie uzyskano finalnego rozwiązania. U nas przykładami mogą być: ordynacje wyborcze dp rad gmin, powiatu.

???

Wybory niesporne. W klarownym kształcie. W WB w wyborach do Izby Gmin.. Przy ponownej kadencji przewodniczącego IG to inne partie nie wystawiają w okręgu macierzystym, nie wyznaczają swoich kandydatów. Na plakatach, że ponownie kandydują. Jak nie ma innego kandydata to on zostaje. → przewodniczący jest przewodniczącym IG dopóki sam nie zrezygnuje, czyli aż do śmieci. Obecnie jest Harriet Ruth Harman.

U nas jeżeli jest tylko 1 kandydat i uzyskał on więcej niż 50% ważnie oddanych głosów to uważa się za wybranego.

Instytucja losowania znana w niepublikowanym regulaminie ZN z 07.1989r. (W.Jaruzelski - I i ostatni prezydent PRL) → ta uchwała przewidywała, że jak w finalnym głosowania 2 kandydatów otrzyma równą liczbę głosów to wtedy będzie decydował tzw „ślepy los”. Ostatecznie, nie było potrzeby, bo był tylko 1 kandydat.

GŁOSOWANIE.

1. Jednomyślność. Przy jej zastosowaniu zabezpiecza się interesy wszystkich glosujących. Niewygodna bo ciężko podjąć. np. sejm w XVIIw. Obecnie stosowana w:

• Rada Europejska w UE o przyjęciu nowych członków

• w państwach federalnych zwłaszcza gdy podporządkowuje się pewne segmenty → kazu niemiecki → policja na co dzień podporządkowana jest rządowi krajowemu ( w poszczególnych krajach) w pewnych przypadkach można podporządkować org. Federalnemu, ale tylko za jednomyślną zgodą landów)

2. Większość. Większość czyli podmiot zbiorowy wyraża wolę całości. Takie domniemanie wynika z reguł współczesnej demokracji.

Większości, które nadają status prawomocności:

• zwykła → dec. Ważna jeżeli głosowało więcej aniżeli za przyjęciem jakiejkolwiek innej poddanej pod głosowanie. Nie uwzględnia głosów wstrzymujących.

• Bezwzględna - absolutna → dla ważności dec. Ponad połowa głosów os. biorących udział w głosowaniu. Za więcej niż przeciw i wstrzymujących się. Tzw. 50% + 1. KRUCZEK, faktyczny, matematyczny. TK zabrał w tej sprawie głos (gdy mógł jeszcze dokonywać wykładni, przew. Wtedy był A. Zoll) - uchwała z 20.09.1995 (syg. W/18/74) Jak rozumieć bezwzględną większość w Radzie Gminy?

Ustawowo nigdzie nie została zdefiniowana. Jest jedynie tworem doktryny. Wyrażenie formułą 50+1 nie budzi zastrzeżeń, gdy suma ważnie oddanych głosów jest parzysta. Gdy liczba głosów nie parzysta to nie prowadzi do jednoznacznych wyników, gdyż wtedy pojawia się ułamek, a nie można w ułamku podawać. Większość bezwzględna przy 45 głosach to 24. Przy nieparzystej liczbie głosów pojawia się wymóg kwalifikowanej większości. Większość bezwzględną należy stosować tylko wtedy, gdy prowadzi do jednoznacznych rozwiązań. Reguła 50 + 1 może być przy nieparzystej liczbie głosów tylko wtedy gdy wyraźnie to ustanawia przepis prawny.

---