Jerzy Szacki „Historia myśli socjologicznej”
NIEMIECKIE PROJEKTY SOCJOLOGII HUMANISTYCZNEJ
Fundamenty położyli Ferdynand Tonnies, Georg Simmel i Max Weber, choć nie tworzyli jednolitej szkoły socjologicznej.
Pojęcie socjologii humanistycznej (rozumiejącej, interpretatywnej, teorii czynności społecznych)
Jest to duża i wewnętrznie zróżnicowana grupa teorii, które jednakże posiadają wspólne cechy:
- antynaturalizm - odrzuca pogląd, że rzeczywistość społeczna jest częścią przyrody lub że może i powinna być badana w taki sam sposób. Odrzuca obiektywizm pomijający podmiotowość badacza i badanych.
- interakcjonizm - skupia się na interakcji społecznej. Odrzuca pogląd, że społeczeństwo to organizm lub system. Ani społeczeństwo, ani jednostka nie są czymś „gotowym”, lecz „stają się”.
- podmiotowy charakter interakcji społecznych - niezbędna jest choćby zalążkowa świadomość jednostek w oddziaływaniach społecznych, które interesują socjologa. Ważna jest sfera znaczeń.
- postulat „rozumienia” - socjolog musi zachowania rozumieć, interpretować, szukać znaczenia, które badani przypisują danym zachowaniom, jak je postrzegają i definiują.
- wiedza społeczna jako samowiedza - wiedza ta zwiększa raczej mądrość niż techniczną sprawność.
FERDINAND TONNIES
Odegrał ważną rolę w kształtowaniu się socjologii niemieckiej. Niemało przemawia za traktowaniem go jako kontynuatora socjologii pozytywistycznej.
Autor m.in. „Wspólnoty i stowarzyszenia” (1887)
Koncepcja socjologii:
- skupienie się na faktach wzajemnego uznania
- przeciwstawienie wspólnoty i stowarzyszenia - dwóch typów więzi społecznej
- nie może istnieć społeczeństwo bez woli tworzących je jednostek
- z zewnątrz możemy obserwować życie ludzi, ale rozumieć możemy je od wewnątrz
GEOGR SIMMEL
Obok Tonniesa, twórca socjologii formalnej. Charakteryzował go brak systemu jako światopogląd. Był daleki od jakiegokolwiek dogmatyzmu.
Koncepcja socjologii:
- rozumiał socjologie niezwykle wąsko
- rzeczywistość jest niezwykle zmienna i kalejdoskopowa
- społeczeństwo to suma form stosunków miedzy jednostkami, to proces wzajemnego oddziaływania między jednostkami
- centralne jest pojęcie interakcji opartej na wymianie
- twórca podwalin pod mikrosocjologię
- pojęcie formy społecznej (niezbyt jasno zdefiniowane przez samego autora)
MAX WEBER
Twórca słownictwa wzoru myślenia teoretycznego używanego we współczesnej socjologii. Autor książek m.in.: „Etyka protestanckiej a duch kapitalizmu”, „Gospodarka a społeczeństwo. Zarys socjologii rozumiejącej”.
Odrzucił tezę o totalnej przeciwstawności humanistyki i przyrodoznawstwa czy to ze względu na przedmiot badań czy na metodę.
Koncepcja socjologii:
- zadaniem socjologa jest badanie rzeczywistości kulturowej
- wizja świata społeczeństwa jako chaosu
- socjologia musi wystrzegać się sądu wartościującego, ale nie może rezygnować z odniesienia do wartości.
- pojęcie typów idealnych, które są utopijne i przemijające
- pojęcie działania - nie każde zachowanie nim jest, a tylko to intencjonalne
- rozumienie bezpośrednie (możliwa jest oczywista interpretacja) i wyjaśniające (ważniejsze dla Webera, odpowiada na pytanie: dlaczego?)
- założenie racjonalności zachowań ludzkich oraz wolności człowieka
- socjologia formalana Webera - „czyste typy”
- socjologia historyczna - studiowanie procesów hist., ale jego schemat zmiany społecznej był bezkierunkowy
- zauważył proces „odczarowywania świata” (racjonalizacja wszystkich sfer życia)
SOCJOLOGIA FENOMENOLOGICZNA
Podstawą jest stworzona przez Edmunda Husserla filozofia fenomenologiczna.
Cecha podstawowa:
- także w socjologii nie chodzi o świat taki, jaki rzeczywiście jest, lecz o świat, który obowiązuje dla danych osób, jaki im się zjawia.
Dwie socjologie fenomenologiczne:
polegająca na wykorzystaniu husserlowskiej analizy ejdetycznej
- zakładała, że rzeczywistość społeczna ma charakter duchowy
- np. Max Scheler („Resentyment a moralność”)
wyrastająca z idei świata przeżywanego
- twórcą był Schutz czerpiący z filozofii Husserla i socjologii Webera
- nie można pytać o rzeczywistość istniejącą niezależnie od znaczeń, jakie nadają jej ludzie
- nobilitacja potocznego myślenia, jako źródła sensu wszelkiej wiedzy o socjologii
- rzeczywistość społeczna nie jest chaosem, posiada wewnętrzny porządek wprowadzony przez zwykłych ludzi.
- postulat adekwatności - zbliżenie punktu widzenia badacza i badanego
- socjologia potrzebuje fundamentu filozoficznego
Za socjologią fenomenologiczną:
- wnikliwe wnioski i próba zbudowania na nowo socjologii
- przemyślenie pozycji socjologa
- powrót od teoretycznej abstrakcji odchodzącej od konkretnych ludzi
- odkrycie problemu myślenia potocznego
Przeciw socjologii fenomenologicznej:
- sprowadzenie badań społ. do badań świadomości oznacza zgubienie istotnej problematyki teoretycznej i praktycznej
- założeni, że ludzkie działanie ma jedynie subiektywną stronę
- groźba popadnięcia w skrajny relatywizm