40. Główne nurty prozy Dwudziestolecia (tu właściwie streszczam cały rozdział PROZA z Kwiatkowskiego )

Kwiatkowski wyróżnia trzy główne nurty (więc ja podaję to za nim):

• Proza werystyczna, czyli taka, która tworzy iluzję świata rzeczywistego. Początkowo to głównie proza wojenna, która przeradza się w proze polityczną, potem dochodzi do tego psychologizm. Rozwija się między dwoma głównymi biegunami - klasycyzująca prostota i ekspresjonizujące „rozjątrzenie formy”

• Proza eksperymentatorska, głównie polega na zbliżeniu z poezją. Nie jest ważny podział na prozę werystyczną i fantastyczną, ale właśnie element eskperymentatoski.

• Proza fantastyczna - kilka jej wersji:

• Fantastyka metafizyczna o tonacji okulistyczno-eskpresojnizującej

• Science-fiction idące w stronę utopii czy antyutopii

• Fantastyka społeczna, czy historiozoficzna → silnie nasycona jest katastrofizmem, prowadzi ku historiozoficzno-przyszłościowej grotesce katastroficznej

REALIZM

Odchodzi od elementów typowych dla powieści mieszczańskiej, czyli skomplikowanej fabuły, schematyczności, umowności, auktorialnej narracji. Dąży ku formom otwartym, gdzie to życie bohatera staje się osią; ku zmysłowej konkretności i autotematyzmowi; narracja personalna.

EKSPRESJONIZM

Sprawa jest o tyle skomplikowana, że pojęcie jest wieloznaczne. Z jednej strony jest ekspresjonizm programowy (tutaj poznański „Zdrój”), a i mamy też ekspresjonizm immanentnym. Kolejny problem to fakt, że niektóre dzieła są tylko częściowo ekspresjonistyczne.

Opozycje między R a E:

• Miedzy motywacją metafizyczną a realistyczną - chodzi o ekspresjonizm ducha, metaliczny, spirytualistyczny, metaliczny, okulistyczny, teozoficzny, np. Jerzy Hulewicz - Kratery, Stefan Grabiński - pisarzy o stylu wybitnie realistycznym

• Między subiektywną deformacją świata przedstawionego a dążeniem do ukazania go w sposób sprawdzalny - eskpresjonizm halucynacyjnym, onirycznym - np. Andrzej Strug

• Między poetyka ekspresji a poetyką umiaru - barokowy styl jest sfunkcjonalizowany realistycznie - Juliusz Kaden-Bandrowski;

• TEMATYKA WOJENNA

• Władysław Reymont: Za frontem. 1919 Wojna jest bezsensem, destrukcją, świętokradczym zamachem na świętość prac rolnych.

• Juliusz Kaden-Bandrowski: Łuk. 1919. Wojna to zachwianie równowagi, norm obyczajowych.

• Stefan Żeromski: Caritas. 1919. Obrachunek z problemami. Krytyczny stosunek do akcji legionowej, do sił i organizacji politycznej. Ale - oczyszczająca rola cierpienia

• Zofia Nałkowska: Hrabia Emil. 1920. Życie, jako najważniejsza wartość ludzka, kontynuacja młodopolskiego witalizmu.

• Andrzej Strug: Odznaka za wierną służbę. 1921. Tematyka „wojskowa”. Dziennik młodego ułana. Psychologizm

• Jw., :Mogiła nieznanego żołnierza. 1922. Wielowątkowość, melodramatyzm, topos wędrówki do ojczyzny

• Eugeniusz Małaczewski: Koń na wzgórzu. Różne gatunkowo opowiadania, walki polskich korpusów w Rosji. Humor, martyrologia, okrucieństwa wojny

• Jerzy Ostrowski: Chorągiew na dachu; Sztandar na maszcie. 1925. Dylogia. Wojna + problemy polityczne nowej Polski.

• Józef Weyssenhoff: Noc i świt. 1924. Temat wojny jest tu pretekstem do głoszenia programu politycznego.

Jak widać, ta literatura była tworzona głównie przez pisarzy starszego pokolenia, nie było tu rewolucjonizowania. Ta literatura przyczyniła się do rozwoju literatury faktu - pamiętników, reportaży. Powstawały hybrydy jak np. Edward Ligocki: Płonące Reims. 1921.

Literatura faktu:

• Kaden: Piłsudczycy. 1915

• Orkan: Droga czwartaków. 1916

• Zofia Kossak-Szczucka: Pożoga. 1922

• Jan Żyznowski: Krwawy strzęp. 1923

• Melchior Wańkowicz: Strzępy epopei. 1923

• Ferdynand Ossendowski: Przez kraj ludzi, zwierząt i bogów. 1923

• TEMATYKA POLITYCZNA

Ważne wydarzenia polityczne. Brak postaw tyrtejskich. Brak postawy dworskiej, tonacji patetycznej. Rola literatury to krytyka.

• Kaden: Generał Barcz. 1923. Mechanizmy pierwszej walki o władzę. Bohaterowie mają swoje pierwowzory w postaciach historycznych. Jest to raczej pamflet czy karykatura ówczesnych wydarzeń. Jest bezceremonialna - „radość z odzyskanego śmietnika”.

• Nałkowska: Romans Teresy Henert. 1924. Bardziej to powieść ideowo-społeczna, konsekwencje istnienia władzy

• Strug: Pokolenie Marka Świdy. 1925. Powieść rozwojowa, kształtowanie się bohatera. Obrońca ojczyzny, podróżnik, kochanek, krytyk nowej rzeczywistości.

• Żeromski: Przedwiośnie. 1925. Cezary Baryka jest wręcz identycznym bohaterem jak Marek Świda.

• AUTOBIOGRAFIZM. WCZESNY ETAP REALIZMU PSYCHOLOGICZNEGO

Naj - Nałkowska, Iwaszkiewicz, Dąbrowska

Nałkowska

• Charaktery. 1922. Mikroportrety

• Dom nad łąkami. 1925. Obserwowanie środowiska ubogiej podwarszawskiej osady.

Iwaszkiewicz

• Hilary, syn buchaltera. 1923. Entwicklungroman. Poeta-prowincjusz, chęć szybkiej kariery.

• Księżyc wschodzi. 1925. Duchowe dojrzewanie do pisarstwa

• Pejzaże sentymentalne. 1926. Impresje z podróży, wrażenia po lekturze, wspomnienia, dziennik intymny.

Dąbrowska

• Gałąź czereśni. 1922. Nowele o tematyce spółdzielczej

• Uśmiech dzieciństwa. 1923. Świat widziany oczyma kilkuletnego dziecka. Dziecięce zauroczenie, dziecięca poetyzacja.

• Ludzie stamtąd. 1926. Akcja - służba folwarczna w Kaliskiem. Różne sfery społeczne. Węzłowe sytuacje - miłość, śmierć, choroba, kalectwo

Kaden

• Miasto mojej matki. 1924.

• W cieniu zapomnianej olszyny.

Pomyślane jako ksiązki dla młodzieży, moralizatorski charakter.

Powieść lat szkolnych -

Żeromski: Syzyfowe prace

Wiktor Gomulicki: Wspomnienia niebieskiego mundurka

• POWIEŚĆ HISTORYCZNA

Gatunek ten ubożeje i ilościowo i jakościowo w 20leciu.

• Aniela Gruszecka: Nad jeziorem. 1921. Polskie średniowiecze, stylistyka językowa głównie w dialogach.

• Stanisław Wasylewski: Ducissa Cunegundis. 1921. Też średniowiecze, historia życia błogosławionej Kingi; proza poezjopodobna. Tematyka hagiograficzna, legendowo-religijna w wersji historycznej.

• Zofia Kossak-Szczucka: Beatum scelus. 1924. - najlepsza. Niefranciszkański i sarmacki model katolicyzmu; Z miłości. 1926. - o św. Stanisławie Kostce; Szaleńcy Boży. 1929

• Stefan Żeromski: Wiatr od morza. 1922. Tysiącletnie dzieje walk z Niemcami o ziemie pomorskie. Powieść ta, miał związek z ówczesną sytuacją polityczną.

Ważną role odgrywały też eseje historyczne - Wasylewskiego, Boy`a.

PO 1932!!!

Odnowienie tegoż gatunku. Poszukiwanie w tym odpowiedzi na pytania egzystencjalne. Redukowanie fikcji.

NURT EUROPEJSKI:

• Zofia Kossak-Szczucka- cykl o wyprawach krzyżowych. Też są elementy polskie. Polscy żołnierze biorą udział w wyprawie. Rozmach epicki dzieła.

• Hanna Malewska: Żelazna korona. O trudzie panowania króla Karola V.

• Parnicki: Aecjusz, ostatni Rzymianin. Analiza psychologiczna bohatera. Zdobywanie władzy

• Iwaszkiewicz: Czerwone tarcze. Tylko częściowo europejskie. Wizja XII wiecznego średniowiecza, analiza polskich problemów, konflikt między poetyka a polityką.

Spotęgowanie świadomości europejskiej, jedności.

NURT RODZIMY:

• Kruczkowski: Kordian i Cham. Chłop w okresie Kongresówki.

• Tadeusz Kudliński: Uroki; Rumieńce wolności. Rozległa panorama kościuszkowo-napoleońskiej epoki.

• Karol Byszewski: Niemcewicz od przodu i tyłu

• Berent: Nurt. Od czasów stanisławowskich do powstania listopadowego. Sfera inteligencji, życiorysy poszczególnych bohaterów.

• PROZA FANTASTYCZNA, FANTASTYKA METAFIZYCZNA

Fantastyka miała być opozycją w stosunku do prozy werystycznej. Pierwsi - Stefan Grabiński, Jerzy Hulewicz

• Hulewicz - religia ezoteryczna, przepojona mistycyzmem, okultyzm. Głosił to za pomocą prozy - Raz tylko widziałem ślad ludzkiej stopy. 1919.

Samskara 1918. Ego eimi. 1921. Kratery. 1924

• 
  Grabiński - bardziej dyskretny charakter, problematyka etyczna. Do tego - dobrze opowiadał niesamowite zdarzenia:

• 
  Na wzgórzu róż. 1918

• Niesamowita opowieść. 1922

• Demon ruchu. 1920

• Salamandra. 1924

• Cień Bafometa. 1926

• Klasztor i morze. 1928

Ale - powieści dotknął regres artystyczny, za dużo okultyzmu, banału, naiwności.

Inne:

• Edwin Jędykiewicz: Świątki i centaury. 1921. Nowele, ludowe baśnie, pogańska mentalność.

• Jerzy Braun: Hotel na plaży. 1927. Spekulacje filozoficzne.

Osobny:

• Stanisław Przybyszewski: Il regno doloroso. 1924. Procesy czarownic w XVII wieku. (O Stasiu pewnie ktoś napisze więcej w wypadku Młodej Polski )

Warto podkreślić to, że w epoce 3xM istniało zainteresowanie takimi sprawami, ważna była fascynacja „innym światem”, a w obyczajowości - wirujące stoliki, ektoplazmy i inne cuda wianki. Jednak było to (jak napisałam na początku) ubogie. Pewne echa fantastyki metalicznej są w Opętanych.

SCIENCE - FICTION:

• Antoni Lange: Miranda. Coś na kształt utopii

• Antoni Słonimski: Torpeda czasu. 1924. Postęp i udoskolenie ludzkości

I inne, ale zbyt słabe, żeby o nich pisać ;)

FANTASTYKA HISTORIOZOFICZNA

• Rittner: Duchy w mieście. 1921; Między nocą a brzaskiem. Świat ducha walczy o swoje prawa za pomocą sił nadprzyrodzonych.

• Reymont: Bunt. 1924. Pamflet na rewolucję

• Roman Jaworski: Wesele hrabiego Orgaza. 1925. Szerokie horyzonty intelektualne., estetyka brzydoty, hiperboliczna stylistyka, kpina z prób autoterapii.

FANTASTYKA HISTORIOZOFICZNA + NOWATORSTWO + nasycenie konkretem politycznym, kryzys kultury, zagrożenie „żółtą rasą”

• Al. Wat: Bezrobotny Lucyfer. 1927. Powiastka filozoficzna, to „gra w katastrofizm”

• Bruno Jasieński: Palę Paryż. 1929. Tu się kończy wszystko happy Endem. Dżuma zostaje sprowadzona na Paryż przez robotnika, który się mści. Nowa, lepsza epoka jest uwarunkowana śmiercią milionów

• Witkacy (!): Pożeganie jesieni. 1927, Nienasycenie. 1930. Ogromna świadomość , konsekwencja filozoficzna, estetyczna, historiozoficzna. Pomieszanie tonacji i konwencji. Neologizmy. Ważna sfera przeżyć seksualnych. W „Nienasyceniu” - pigułki Murti-Binga

• NURTY EKSPRESJONIZUJĄCE: PRYMITYWIZM, ONIRYZM, METAFORYZM

• Jan Wiktor: Burek. 1925; Legendy o grajku Bożym 1925; Srogi pies i sentymentalny zając. 1928; Eros na podwórzu. 1932. Baśnie, bohaterowie to nosiciele etycznych wartości, pochwała wiejskiego życia, antyurbanizm (Zwariowane miasto. 1931)

• Emil Zegadłowicz: Żywot Mikołaja Srebrempisanego. 1929. Inny tytuł - Uśmiech. 1936. Prymitywizm dziecięcy, ludowy, skłonność do przeżyć religijnych.

• Ewa Szelburg-Zarębina: Dokąd?. 1927. Dziewczyna z zimorodkiem. 1928. Chusta św. Weroniki. 1930. Dzieciństwo - ponura legenda, niesamowita wizja, koszmarny sen, mistycyzm, śmierć. Barokowa metaforyczność

• Andrzej Strug: Fortuna kasjera Śpiewankiewicza. 1928. Silne nasycenie oniryzmem. Satyra na wynaturzenia kapitalizmu, magia pieniądza.

• Stefan Flukowski: Pada deszcz. 1931

• Kaden: Czarne skrzydła. 1928. Wydarzenia w kopalni, krytyka polityki. Behawioryzm. Metaforyzowanie

• Kuncewiczowa: Twarz mężczyzny. 1928 - psychologia młodej dziewczyny. Przymierze z dzieckiem. 1927 - młoda kobieta i jej macierzyństwo. Ma to związek z nurtem feministycznym, wyzwalanie się kobiet itd.

• PSYCHOLOGICZNY REALIZM

Świat ma być intersubiektywnie sprawdzalny.

Tu: Piotr Choynowski, Jerzy Kossowski, Irena Krzywicka, Tadeusz Kudliński, Wanda Melcer, Zygmunt Nowakowski, Stanisław Rembek, Włodzimierz Perzyński.

Naj: Nałkowska, Dąbrowska, Iwaszkiewicz

• Nałkowska:

• Choucas. 1927 - „powieśc internacjonalna”. Taka nasza „Czarodziejska góra”. Luźna kompozycja

• Niedobra miłość. 1928. Zwarta kompozycja. Naturalnośc narracji. Treść - trójkąt miłosny

• Ściany światła. 1931. Autentyzm, zwrot ku reportażowi

• Dąbrowska:

• Noce i dnie. 1931-34. Saga rodzinna, historia widziana oczami zwykłych ludzi, odrodzenie pierwiastka epickiego. Dodatkowo - filozoficzne spory, rozmyślania. Idea miłości, pracy.

• Iwaszkiewicz:

• Zmowa mężczyzn. 1930. Oschły, potoczny język. Niepokój, poszukiwanie wartości

• PROZA NOWATORSKA

Nowatorzy: Kurek, Brzękowski, Ważyk, Witkacy

• Al. Wat: Bezrobotny Lucyfer. 1927. Umiarkowane formy nowatorstwa, coś na kształt nowej powiastki filozoficznej.

• Stefan Napierski: Rozmowa z cieniem. 1933. Bardziej skomplikowana forma, poezjopodobieństwo, powieść w powieści, przeładowanie erudycją, brutalnym seksem, środowisko intelektualno-dekadenckie

Nowatorstwo polega na tym, że zamiast poezjopodobieństwa tworzy się coś na kształt filmopodobieństwa. Obok poetyckości pojawia się nowoczesny asocjacjonizm, awangardowa metafora, autoreklama, sensacyjność:

• Jalu Kurek: Kim był Andrzej Panik?. 1926; S.O.S (Zbaw nasze dusze). 1927

• Brzękowski: Psychoanalityk w podróży. 1929. Autoprogram; Bankructwo prof. Muellera. 1931. Futuryzm, stylizacja na prasową sensacyjność, egzotyzm, mistyfikacja

• Jan Wiktor: Zwariowane miasto. Stylizacja na powieść sensacyjno-kryminalną, technika filmopodobna, futurystyczna estetyka.

• Adam Ważyk: Triumwirat. 1930. Z tomu opowiadań Człowiek z burym ubraniu. Motyw reżyserowania życia przez sztukę. Sens - zatracenie wolnej woli, determinizmu

Inny nurt - teksty nie szukające oparcia w innych dziedzinach sztuki, odnowienie powieści wprowadzając nowe perspektywy narracyjne, czasowe

• Ferdynand Goetel: Z dnia na dzień. 1926. Autotematyzm, dwa rozwijające się wątki narracji, pisana w 3 osobie i pamiętnik. Ważna powieść w 20leciu.

• Zbigniew Grabowski: Cisza lasu i twoja cisza…. 1931

• Tadeusz Kudliński: Wygnańcy Ewy. 1932. Powieść wielowątkowa. Panorama społeczna

Jako, że podążam za Kwiatkowski, to ten ów pan wyróżnia cezurę roku 1932 - pojawienie się fali debiutantów a także kryzys ekonomiczny, autorytatywność rządów sanacyjnych, konflikty wewnętrzne. Do tego dochodzą debiuty dość dojrzałych pisarzy (Schulz, Boguszewska, Gojawiczyńska).

Debiutanci - Kruczkowski, Ciompa, Gombrowicz, Choromański, Breza, Uniłowski, Rudnicki, Kornacki, Malewska, Andrzejewski, Ruth-Buczkowski, Otwinowski, Parnicki, Piętak, Promiński

Zwrot ku tematyce społecznej (tez poniekąd w poezji). Neonaturalizm. Populizm. Bohater zbiorowy - warstwy upośledzone.

Odkrycie psychiki kobiecej, wzrasta liczba piszących kobiet. Wzrasta tematyka związana z seksem - wersja neonaturalistyczna, psychoanalityczna

PO 1932!!!

• Michał Choromański: Zazdrość i medycyna. 1933. Retrospekcja z paru perspektyw. Inwersje czasowe, ujęcia symultaniczne. Dramatyczne napięcie. Aura niesamowitości.

• Zbigniew Grabowski: Cisza lasu i twoja cisza. 1931. Wpływy Prousta. Powieść-pamiętnik. Monolog wypowiedziany. Powieśc autoanalityczna i autoterapeutyczna.

• Adam Tarn: Obraz ojca w czterech ramach. 1934. Strumień świadomości. Wewnętrzne zakłamania, maski, role. Postać banalnie przeciętna.

• Adam Ciompa: Duże litery. 1933. Próba oddania zmysłowej percepcji świata. Bohater wybitnie wrażliwy na kształty i kolory

• USPOŁECZNIONA PROZA EKSPRESJONIZUJĄCA

Przesunięcie ku problematyce społecznej, pojmowanej jednak odmiennie - wielkie idee zamiast konkretu, np. pacyfizm. Zamiast obserwacji - postawa emocjonalnego zaangażowania, hiperbolizacja. Nie zbiorowość, ale jednostki, lub ludzie symbole. Forma moralitetu.

• Andrzej Strug: Żółty krzyż. 1933. Oniryzm, niesamowite zjawiska. Patetyzm, jaskrawość. Powieść sensacyjno-szpiegowska. Oskarżanie I wojny światowej. Ostrzeżenie przed kolejną wojną. Także podobne wątki w: Miliardy. 1938

• Anatol Stern: Namiętny pielgrzym. 1933. Ambicje filozoficzne. Inspiracje Dostojewskim.

• Ewa Szelburg-Zarębina: Wędrówka Joanny. 1935. Ludzie z wosku. 1936. Czas rewolucji 1905. Stereotypy ludowej baśni. Oniryzm.

• Emil Zegadłowicz: Zmory. 1935. Antyklerykalizm, liberalizm. Galicyjska szkoła, oskarżanie jej. Dojrzewanie seksualne. Motory. 1937. Socrealistyczny patetyzm. Seksualizm. Pacyfizm. Wulgarny naturalizm. Martwe morze. 1939. Komunizm. Turpizm.

• Wittlin: Sól ziemi. 1936. Zmitologizowana postać, antywojenna powieść. Bohater - Piotr Niewiadomski. Wysoki poziom artystyczny.

• Leon Chwistek: Pałace boga.1934. Zachowane tylko fragmenty. Coś pomiędzy traktatem filozoficznym a powieścią (jak u Witkacego). Jednak bardziej powieść., Krytyka ówczesnego świata. Utopijność. Moralizm społeczny, ale i atmosfera religijna. Związki z Micińskim.

• Zygmunt Nowakowski: Błękitna kotwica.1939. Proza postekspresjonistyczna. Prosty i banalny styl. Wybitny bohater - coś na kształt Chrystusa.

• PROZA REALIZMU SPOŁECZNEGO

• Kaden: Mateusz Bigda. 1933. Pamflet na prawicowy odłam ruchu ludowego.

• Nałkowska: Świat po niewidomemu. 1932. Reportaż z zakładu dla ociemniałych; Ci ludzie. 1933. Miejska biedota.

• Helena Boguszewska: Jadą wozy z cegłą. 1934. Przedmieścia drobnomieszczańskie.

• Jan Brzoza: Pamiętnik bezrobotnego. 1933

• Jalu Kurek: Młodości, śpiewaj!. 1939. Dzieje bezrobotnego maturzysty

• Jan Wiktor: Wierzby nad Sekwaną. 1933. Tematyka chłopska. Orka na ugorze. 1935

• Leon Kruczkowski: Pawie pióra.1935

• Marian Czuchnowski: Pieniądz. 1938

• Stanisław Vincent: Na wysokiej połoninie. Obrazy, dumy i gawędy z Wierzchowiny Huculskiej. 1936.

• Gustaw Morcinek: Wyrąbany chodnik. 1931. Górny Śląsk, kopalnie.

• Marian Czuchnowski: Cynk. 1937. Powieść-reportaż z więzienia.

• 
  
  Jalu Kurek: Żołnierze; Adolf Rudnicki: Doświadczenia; Zbigniew Uniłowski: Dzień rekruta. - reportażowo-pamiętnikarskie teksty

• Leon Kruczkowski: Sidła. 1937

• Boguszewska: Anielica i życie

• Maria Kuncewiczowa: Dni powszednie państwa Kowalskich. 1938.

• Maria Kuncewiczowa: Dwa księżyce. 1933. Reportaż z życia małego miasteczka, Kazimierza nad Wisłą. Dwa środowiska - miejscowi i artyści.

• Zbigniew Uniłowski: Wspólny pokój. 1932. Cyganeria w latach kryzysu.

• REALIZM PSYCHOLOGICZNY

• Pola Gojawiczyńska: Dziewczęta z Nowolipek. 1935, Rajska jabłoń. 1937. Zbiorowy bohater, erotyzm dziewczęcy, elementy powieści psychologicznej. Postać kobiety krzywdzonej przez mężczyznę.

• Zygmunt Nowakowski: Przylądek Dobrej Nadziei. 1931; Rubikon. 1935. Młodzieńcz mentalność, angażująca czytelnika emocjonalnie.

• Michał Rusinek: Burza nad brukiem. 1932; Człowiek z bramy. 1934; Pluton z Dzikiej łąki. 1938. Dojrzewanie, odnajdywanie własnej drogi, kariera

• Melchior Wańkowicz: Szczenięce lata. 1934. Pamiętnik

• Tadeusz Peiper: Ma lat 22. 1936. Analiza procesu dojrzewania, problemy filozofii życia

• Jan Parandowski: Niebo w płomieniach. 1936. jw.

• Adam Ważyk: Mity rodzinne. 1938. jw.

• Helena Boguszewska: Całe życie Sabiny. 1934. Stadium choroby, bohaterka wspomina swoje życie, bardzo podobnie jak w Cudzoziemce - obrachunek z życiem.

• Kuncewiczowa: Cudzoziemka. 1936

• Gruszecka: Przygoda w nieznanym kraju. 1933. Życie artystki - projektantki klimów.

• Iwaszkiewicz: Panny z Wilka. 1933. Brzezina; Młyn nad Utratą. 1936. Stylizacja na opowieść ustną. Zmysłowa uroda, szczególnie w Pannach… Brzezina - eros i tanatos. Zmowa mężczyzn - postawa podszyta katolicyzmem i druga - podszyta miłością. Wygrywa ta druga.

• Stanisław Rembek: Nagan. 1937. W polu. 1937. Doświadczenia wojenne, zbiorowy bohater.

• Zofia Nałkowska: Granica. 1935. Krzywda klasowa, klęska polityczna. Niecierpliwi. 1939. Pesymizm, czarna tonacja, atmosfera katastrofy. Bardzo dużo determinizmu, w obu powieściach. Społeczno-klasowy i społeczno-mentalny.

• Tadeusz Breza: Adam Grywałt. 1936. Stadium schyłkowe środowiska mieszczańskiego. Homoerotyzm. Narrator-świadek-plotkarz.

• WIELCY NOWATORZY

Witkacy

• Jedyne wyjście. Nie ukazało się drukiem. Rozważania filozoficzne, ataki na innych (Boy`a, Chwistka, Słonimskiego). Rzecz się dzieje w środowisku malarskim, artystycznym

Gombrowicz

• Pamiętnik z okresu dojrzewania. 1933. Różne konwencje - fantastyka podróżnicza, dziennik z morskiej podróży, nowela detektywistyczna. Uciekanie od Formy (to chyba jasne…). Psychologia indywidualna.

• Ferydudurke. 1937. Wiadomo… Psychologia społeczna.

• Opętani. 1939. Pod pseud. Zbigniew Niewieski. ”Nieślubne dziecko”. Literatura brukowa.

Schulz

• Sklepy cynamonowe. 1934. Sanatorium pod klepsydrą. 1937. Wspomnienia z dzieciństwa, żydowskie miasteczko, pomieszanie epok i światów (XIX/XX wiek i wszystko co się z tym wiąże). Oniryzm, ale inny niż wcześniej - u niego WSZYSTKO jest na kształt snu. Mityzacja - mitomania dziecka. Pomieszanie najważniejszych mitów ludzkości.

• BARDZO nawiązuje do Schulza Kazimierz Truchanowski: Ulica Wszystkich Świętych. 1936, Apteka pod Słońcem. 1938. Jednak brak mu magii Schulza (no a jakże, wszakże Schulz był jedyny, największy i najlepszy )

• Stefan Flukowski: Urlop bosmanmata Jana Kłębucha. 1939. Jedna z najdziwniejszych powieści.

• PROZA TRAGICZNEGO POKOLENIA

Urodzeni około 1905.

Głownie to psychologizm, ale tu było jeszcze liryczne współczucie, solidaryzowanie się. Dlatego też narracja pierwszoosobowa. Bohater młody, wchodzący w życie, a rodzi się z tego autoportret zbiorowy pokolenia.

• Zbigniew Uniłowski: Wspólny pokój. 1932. Powieść środowiskowa - literacka bohema, portret-karykatura, bieda. Dwadzieścia lat życia. 1937. Literacka autobiografia, bliskie to tradycjom XIX wiecznego realizmu.

• Marian Ruth-Buczkowski: Tragiczne pokolenie. 1936. Wpływ wojny na duchową i fizyczną słabość.

• Stefan Otwinowski: Życie trwa cztery dni. 1936. Przeplatanie się dwóch planów. Wpływ dzieciństwa na dorosłe życie

• Stanisław Piętak: Spowiedź. 1937. Chłopska delikatnośc, nieprzystosowanie. Młodość Jasia Konefała. 1938. Portret artysty, a nawet samego autora. Coś na kształt rodzinnej sagi.

• Adolf Rudnicki: Szczury. 1932. Kolejna „spowiedź dziecięcia wieku”. Gadanina neurastenika. Bezradność pokolenia. Turpizm. Niekochana. 1937. Studium złej miłości.

• Jerzy Andrzejewski: Drogi nieuniknione. 1936 (tom opow.). Opowieści o przegranym, młodym człowieku. Ład serca. 1938. Moralitet, problem moralnej odpowiedzialności za życie, postawa religijna. Ksiądz Siecheń, porte parole autora.

1

>

INSPIRACJE, WZORY

>

Opowiadania, nowele.

>

Zainteresowanie szarym człowiekiem - inteligentem

---