Konstytucja RP Art. 227.
Centralnym bankiem państwa jest Narodowy Bank Polski.
Przysługuje mu wyłączne prawo emisji pieniądz oraz ustalania i realizowania polityki pienięznej.
Narodowy Bank Polski odpowiada za wartość polskiego pieniądza.
W rozwinietej gospodarce rynkowej bank ventralny odgrywa zasadniczą rolę. Pełni on trzy podstawowe funkcje:
1. Bank emisyjny
NBP ma wyłączne prawo emitowania znaków pieniężnych będących prawnym środkiem płatniczym w Polsce.
Narodowy Bank Polski określa wielkośc ich emisji oraz moment wprowadzenia do obiegu, za którego płynnośc odpowiada.
Ponadto, organizuje obieg pieniężny i reguluje ilość pieniądza w obiegu.
2.Bank banków
NBP pełni w stosunku do banków funkcje regulacyjne, które mają na celu zapewnienie bezpieczeństwa depozytów zgromadzonych w bankach oraz stabilności sektora bankowego.
Organizije system rozliczeń pieniężnych prwoadzi bieżące rozrachunki międzybankowe i aktywnie uczestniczy w międzybankowym rynku pieniężnym.
Narodowy Bank Polski jest odpowiedzialny za stabilność i bezpieczeństwo całego systemu bankowego, pełni funkcję banku banków, ponadto nadzoruje systemy płatności.
3.Centralny bank państwa
NBP prowadzi obsługę bankową budzetu państwa, prowadzi rachunki bankowe rządu i centralnych instytucji państwowych, państwowych funduszy celowych i państwowych jednostek budżetowych oraz realizuje ich zlecenia płatnicze.
Od momentu przystąpienia do UE, NBP prowadzi rachunki bankowe przeznaczone do obsługi środków finansowych przekazywacnych z funduszy unijnych oraz środków Unii z tytułu składki członkowskiej Polski.
Narodowy Bank Polski prowadzi rachunki w złotych i w walutach obcych. W sumie NBP obsługuje obecnie około 3650 posiadaczy rachunków, dla których prowadzi około 16290 rachunków, w tym 774 rachunki związane z redystrybucją środków pochodzących z UE.
Konstytucja RP Art. 220
Ustawa budzętowa nie może przewidywać pokrywania fedicytu budzetowego przez zaciągania zobowiązania w centralnym banku państwa.
Podstawowym celem działalności NBP jest utrzymanie stabilnego poziomu cen, przy jednoczesnym wspieraniu polityki gospodarczej Rządu, o ile nie ogranicza to podstawowego celu NBP.
Współcześnie banki centralne przez stabilnośc cen rozumieją inflację na tyle niską, aby nie wywierał one negatywnego wpływu na inwestycje, oszczędności i inne ważne decyzje podejmowane przez uczestników życia gospodarczego.
Zapewnienie tak rozumianej stabilności cen jest podstawowym sposobem, w jaki bank centralny przyczynia się swoimi decyzjami do osiągania wysokiego i trwałego wzrostu gospodarczego.
Głowne przyczyny inflacji
- nadmierna emisja pieniądza nieproporcjonalna do wzrostu gospodarczego, prowadzona głównie poprze zdodruk banknotów niemająćych pokrycia
- niespodziewany i gwałtowny wzrost kosztów produkcyjnych (np. surowców energetycznych) która prowadzi do ograniczenia zagregowanej podaży
- wzrost zagregowanego popytu w gospodarce
- niezrównoważony budżet państwa (wydatki z budżetu przewyższają wpływy)
- ingerencja państwa w politykę emisyjną Banku Centralnego, co prowadzi do w rezultacie do nadmiernej ilości pieniądza
- import inflacji (wraz ze wzrostem cen artykułów importowanych przez dany kraj następuje wzrost kosztów produkcji, a co za tym idzie wzrost cen)
- długookresowe dodatnie saldo bilansu handlowego (nadwyżka eksportu nad importem)
- monopolizacja gospodarki (monopoliści wzrost kosztów produkcji mogą przenosić na cenę)
Skutki inflacji
- Niepewnośc do do przyszłej wartości inflacji. Podnosi to ryzyko prowadzenia działaności gospodarczej. waża sięże niepewnośc co do wartości inflacji jest tym większa imy wyższy jest poziom inflacji.
Siłą nabywcza pieniądza maleje i konsumenci chcą się go pozbyć, zakupując dobra, których wartośc nie malej. Tym samym napędzają te sektory gospodarki, które produkują dobra trwałe (szeroko pojęte maszyny, biżuterię, złoto itp.)
- Rosną ceny dóbr, konsumenci chętniej kupują ich tańsze zamienniki. Na przykłąd gdy frożeje szynka z 10 zł/kg do 12 zł/kg a kiełbasa z 5zł/kg do 6 zł/kg to soby których już nie stać na zakup, szynki, kupią kiełbasę. Tym samym producenci kiełbas zwiększajądochody, a produceni szynki, zmniejszają..
- Powyższy skutek wywołuje wzrost (niekoniecznie równomierny) cen innych towarów.
Pod koniec lat 80. jednym z głównych problemów gospodarczych Polski była szalejąca inflacja. W grudniu 1989 roku wynosią ona 639% w skali roku,
Rada Polityki Pieniężnej, opiera politykę pienięzną na strategii bezpośredniego celu inflacyjnego (BCI).
Po sprowadzeniu inflacji do niskiego poziomu, począwszy od 2004 r. RPP przyjęła ciągły cel inflacyjny na poziomie 2,5% z symetryczym przedziałem odchyleń o szerokości +/- 1 punkt procentowy.
Sposób rozumienia celu inflacyjnego i jego realizacji:
1.Cel ciągły oznacza, że odnosi się on do inflacji mierzonej roczną zmianą cen towarów i usług konsumpcyjnych w każdym miesiącu w stosunku do analogicznego miesiąca poprzedniego roku.
2.Przyjęte rozwiązanie oznacza, że polityka pieniężna jest jednoznacznie ukierunkowana na utrzymanie inflacji jak najbliżej celu 2,5%, a nie jedynie wenątrz przedziału wahań.
Pozwala to na "zakotwiczenie" oczekiwań inflacyjnych, co sprzyja prowadzeniu polityki pieniężnej, która w reakcji na wstrząsy wymaga mniejszych i rzadszych zmian stóp procentowych.
3.Bank centralny zazwyczaj nie reaguje na takie odchylenia inflacji (będące konsekwencją wstrząsów gospodarczych), które uznaje sięw przedziale wahań wokól celu.
4. Reakcja polityki pieniężnej na wstrząsy zależy także od ich przyczyn i charakter
Reakcja na wstrząsy popytowe stanowi problem relatywnie łatwiejszy, ponieważ w tym przypadku inflacja i produkcja zmieniająsięw tym samym kierunku, Podwyżka stóp procentowych osłąbia aktywnośc gospodarczą i w dalszej kolejności presję inflacyjną.
Wstrząsy podażowe stanowiątrudniejszy problem dla polityki pieniężnej, bowiem w tym przypadku produkcja i inflacja zmieniają sięw przeciwnych kierunkach.
5.Znaczna część wstrząsów podażwoych ma charakter przejsciowy i niewielką skalę, w związku z czym nie ma potrzeby natychmiastowego reagowania na nie
6.Ze względu na opóźnienia reakcji produkcji i inflacji na prowadzoną politykę pieniężną, wpływa ona w niewielkim stopniu na poziom bieżącej inflacji. Bieżące decyzje włądz odziałują na dynamikę ogólnego poziomiu cen w przyszłości , podobnie jak bieżące reakcja postała pod wpływem zmian stóp procentowych dokonywanych kilka
7.Polityka pieniężna odziałuje na gospodarkę nie tlyko poprzez zmiany stóp procentowych ale również poprzez utrzymanie ich przez pewnien czas na określonym poziomie.
Utrzymanie stóp procentowych przez kilka okresów (miesięcy lub kwartałów) na niezmienionym poziomie jest również decyzją o istotnych konsekwencjach dla gospodarki, gdyż prowadzi do stopniowego zamukania albo otwierania się luki podatkowej.
8.Polityka pieniężna jest porwadzona w warunkach niepewności. Oznacza to między innymi że ukierunkowana an przyszłość politayka pieniężna musi być przedstwiana w otoczeniu jako dążenie do zrealizowania celu inflacyjnego w warunkach niepewnośći, a nie jeako sprawowoanie ścisłej kontroli nad przebiegiem procesów gospodarczych.
Za wyborem takiej strategii prowadznia polityki pienięznej przemawiają następujące argumenty:
1. Cel polityki pienięznej jest jasno określony i zrozumiały dla otoczenia gospodarczego.
2. System ten poprzez sowją otwartość ogranicza możliwość realizacji przez włądze monetarne krótkookresowych celów w sferze realnej i pozwala na publiczną weryfikację kierunku i skutecznośc polityki pieniężnej, przez co zwiększa jej wiarygodność.
3.Przy odpowiedniej wiarygodności banku centralnego strategia ta pozwala przełamywać oczekiwania inflacyjnae przy stosunkowo małym koszcie społecznym, przez co próbuje pogodzićzmniejszenie inflacji z wysokim wzrostem gospodarczym.
4. Większa elastycznośc w stosowaniu instrumentów umozliwia dobór reakcji banku centralnego w zależności od rodzaju szoku..
5. Strategia BCI pozwala elastycznie reagować na zmiany szybkości obiegu pieniądza.
Stopa procentowa.
Podstawowym instrumentem polityki pienięznej jest krótkoterminowa stopa procentowa.
Zmainy wysokości stopy referencyjnej NBP wynikają z kierunku prowadzonej polityki pieniężnej.
Poziomy stóp depozytowej oraz lombardowej NBP wyznaczają pasmo wahań stopy procentowej overnight na rynku międzybankowym.
Stopa referencyjna NBP określa rentownośc podstawowych operacji otwarteo rynku, wpływając jednocześnie na poziom krótkoterminowych rynkowych stóp procentowych.
Stopa lombardowa NBP wyznacza koszt pozyskania pieniądza w NBP. Określa górny pułap wzrostu rynkowej stopy overnight.
Stopa depozytowa NBP wyznacza oprocentowanie depozytu w NBP. Określa dolne ograniczenie dla wahań rynkowej stopy overnight.
Stopa dyskonta weksli określa oprocentowanie kredytu wekslowego oferowanego przez NBP.
Informacja po posiedzeniu rady polityki pieniżnej
W dniu 6-7 grudnia 2011r. Rada postanowiła utrzymać stoy procenowe NBP na niezmienionym poziomie:
- stopa referencyjna 4,50% w skali rocznej
- stopa lombardowa 6,00% w skali rocznej
- stopa depozytowa 3,00% w skali rocznej
- stopa redyskontowa weksli 4,75% w skali rocznej
W I połowie 2011 rada oceniłą, że w warukach wyraźnego wzrostu inflacji, któremu towarzyszył wzrost oczekiwań inflacyjnych, a także relatwnie wysokiego tempa wzrostu gospodarczego, uzasadnione jest zaciśnienie polityki pieniężnej
Z podwyższeniem stóp procentowych NBP przemawiało także ryzyko nasilenia się presji w sytuacji istotnego wzrostu zatrudnienia.