Rozdział V
Pedagogika społeczna wobec zmian w myśleniu o kształceniu i wychowaniu
Pedagogika technologiczna to najlepiej opracowana, najbardziej spójna i logiczna myśl pedagogiczna. Teoretyczna podstawę czerpie z J.F Herbarta pedagogiki naukowej. Pedagogika naukowa wyrosła na gruncie haseł pozytywizmu głoszących iż świat jest w pełni poznawalny, prawdziwa wiedza naukowa nie może ograniczać się do teoretycznych rozważań o rzeczywistości, musi pełnić funkcje praktyczne.
Nauka nie zajmuje się wartościami, ponieważ są niedostępne badaniu naukowemu. Przy takim rozumieniu zadań nauka przestała pełnić funkcję poznawczą, a zaczęła pełnić funkcję technologiczną, stała się narzędziem zmiany rzeczywistości.
Pedagogika technologiczna nie zajmuje się celami, tzn. one nie są przedmiotem jej badania, bowiem wartości nie poddają się badaniu naukowemu. Pedagogika technologiczna może więc służyć każdemu celowi, każdej idei, bądź ideologii. Głównym przedmiotem jej zainteresowania są więc środki służące do osiągnięcia poza nią formułowanego i przez nią nie analizowanego celu.
CELE(formułowane poza pedagogiką) TREŚCI
ZASADY
METODY
ORGANIZACJA
EFEKTY
(problematyka, która podejmuje ped. technologiczna)
Skupia się wokół poszukiwania odpowiedzi na pytanie „jak”, przy czym interesują ją odpowiedzi podnoszące efektywność pracy wychowawczej. Zwolennicy pedagogiki technologicznej zastanawiają się jak dobrać treści, jakie formułować zasady, jakie stosować metody i jak organizować cały proces wychowania aby skutecznie zmieniać młodego człowieka.
Wychowanie jest więc rozumiane jako zadanie, ma dostarczyć wiedzy zapewniającej osiągniecie założonego celu, a więc:
Określić treści
Formułować zasady postępowania wychowawcy i wychowanka
Wyposażyć nauczycieli i wychowawców w metody skutecznego wywierania wpływu
Formułować takie postulaty pod adresem środowiska i instytucji aby stworzyć jak najlepsze warunki do kształtowania człowieka
Technologiczność tej pedagogiki wyraża się w założeniu iż poprzez stworzenie odpowiedniego systemu bodźców i zorganizowaniu sprzyjających warunków możemy stworzyć drugiego człowieka według własnych założeń, wychowanek traktowany jest jako materiał do obróbki, nauczyciel jako narzędzie zastosowane w tym procesie.
Pedagogika humanistyczna
Dwa nurty:
Wyrósł na kanwie ogólnej teorii humanistyki, która w latach 1880-1910 została rozwinięta przez Diltheya; jej podstawowe założenia to:
Treści humanistyki mają zawsze wymiar historyczny i powstają jako obiektywizacje rzeczywistości dokonywane przez pojedynczych ludzi lub przez ludzkie wytwory(państwa, języki, sztukę, idee lub instytucje)
Nauki przyrodnicze wyjaśniają świat, nauki humanistyczne wymagają rozumienia po to aby ogarnąć sens i znaczenie dokonywanych obiektywizacji
Podstawą myślenia pedagogiki humanistycznej są 3 ważne założenia dotyczące rozumienia, metod poznania i relacji pomiędzy teorią i praktyką.
Punktem wyjścia jest dziecko i jego cielesno-duchowy rozwój. Istotą wychowania jest rozumienie świata i człowieka uwikłanego w te relacje, poznawanie jest ciągłym poszukiwaniem, odkrywaniem i nadawaniem sensu światu.
Głównym źródłem wypowiedzi pedagogiki humanistycznej są teksty, refleksje i teorie dotyczące pedagogicznych doświadczeń i pedagogicznej praktyki.
Trzeci ważny aspekt, zawiera się w triadzie teoria -praktyka- rozumienie.
Budowany na bazie psychologii humanistycznej( w oparciu o teorie Maslowa, Rogersa, Fromma)
Zakłada że człowiek jest ze swej istoty dobry i sam wie już od najmłodszych lat co jest dobre dla jego rozwoju i z tego powodu wychowawca nie może być osobą narzucającą, zadaniem wychowawcy jest tworzenie ofert, wspomaganie rozwoju
W pedagogice humanistycznej eksponuje się prawo jednostki do wyboru, do bycia wolnym, bowiem zakłada się że człowiek jest odpowiedzialny.
Holizm w pedagogice - zwraca się uwagę na znaczenie równoczesnego rozwoju wszystkich sfer osobowości wychowanków(emocjonalnej, intelektualnej i fizycznej), bowiem są ściśle ze sobą powiązane.
Metodą postulowaną w tej pedagogice jest dialog, będący partnerską formą kontaktów pomiędzy wychowującym a wychowankiem, zakładający równość stron tego procesu.
Pedagogika krytyczna
Interesuje ją pytanie o cele wychowania i o interesy przez nią realizowane, próbuje odkryć komu i czemu służy edukacja. Główny sprzeciw pedagogiki krytycznej wobec wszelkich instytucji wychowujących i kształcących dotyczące ich reprodukcyjnego charakteru, nie przygotowują do zmiany!
Jednym z ważnych a mało widocznych narzędzi selekcji odbywającej się w szkole, a służącej reprodukowaniu istniejących struktur społecznych jest JĘZYK. Kultura w jakiej człowiek wzrasta przypisuje go do określonego kodu językowego, który an kolejnych szczeblach kształcenia decyduje o powodzeniu lub nie.
Innym ważnym narzędziem reprodukcji jest UKRYTY PROGRAM- poprzez niego szkoła przekazuje człowiekowi to, czego z różnych względów nie chce powiedzieć jawnie, bowiem oficjalnie funkcjonuje jako instytucja stwarzająca każdemu równe szanse edukacyjne. Tymczasem szkoła poprzez ukryty program przekazuje ideologię przygotowywania do określonych ról społecznych uczy funkcjonowania w zhierarchizowanym społeczeństwie, posłuszeństwa wobec władzy.
Pedagogika krytyczne wskazuje na obszary zniewolenia człowieka poprzez system instytucji społecznych, również wskazuje na mechanizmy obronne np. OPÓR, rozumiany jako strategia działania, która prowadzi do nabycia zdolności do rozumienia sytuacji w której podlega się przemocy.
Zadaniem pedagogiki krytycznej jest odsłanianie prawdziwych funkcji istniejących instytucji społecznych.
Zasady pedagogiki krytycznej Z. Kwiecińskiego :
Odsłaniać przed wychowankiem jego możliwości rozwojowe
Czynić ludzi zdolnymi do dostrzegania alternatywy
Budować w ludziach niezgodę na zastany świat
Przygotować do ciągłej interakcji z innymi
Tworzyć dobro i odmawiać współpracy ze złem
Wychowywać dla jutra, przygotowywać do zmian
Antypedagogika
W Niemczech w latach 70 zajmował się E. v. Braunmuhl, który upowszechni termin antypedagogika, obecnie przedstawiciel tego kierunku to H. v. Schoenebeck.
Negacja edukacji i wychowania, wychowanie jest nielegalne, przy czym chodzi tu o negację wpływów jaki jeden człowiek wywiera na drugiego, negacja wpływów zamierzonych.
Antypedagogika skupia się na poszukiwaniu odpowiedzi na dwa pytania: czy musimy wychowywać, jeżeli nasze wychowanie przynosi dziecku więcej szkód niż korzyści i drugie pytanie, czy mamy prawo wychowywać.
Za prekursora antypedagogiki w Polsce uważa się J. Korczaka, który jako pierwszy w swej pracy z dziećmi uznał ich prawo decydowania o sobie, ich prawo do szacunku, głosił pogląd, że dziecko nie jest kandydatem na człowieka, jest człowiekiem.
Konteksty pedagogiki społecznej
Pedagogika społeczna jako technologia zajmuje się organizowaniem środowiska wychowawczego w taki sposób, aby wpływy przez nie wywierane były wychowawczo pożądane, przykładem technologicznego myślenia w pedagogice społecznej jest organizowanie domów kultury
Pedagog społeczny o prewencji humanistycznej próbuje tworzyć środowisko przyjazne człowiekowi, które jest z jednej strony inspirujące, dla jego rozwoju, a z drugiej zapewnia mu poczucie bezpieczeństwa. najważniejsza jest dla niego jednostka, jej zadowolenie i rozwój.
Zwolennik antypedagogiki, zgadzając się generalnie z tezami pedagogiki humanistycznej, radykalnie postuluje pełne równouprawnienie dziecka, stara się kształtować środowisko aby respektowało dziecko jako pełnoprawnego człowieka
Pedagogika społeczna zorientowana krytycznie zakłada ze funkcja i zadania środowiska wychowawczego są określane lub współokreślane przez układ stosunków społecznych za którymi kryją się interesy grup sprawujących władze w danym kraju. Pedagog społeczny swoje zadanie widzi w odkrywaniu obszarów zniewolenia człowieka a wiedza w ten sposób zdobyta skłania go do permanentnej krytyki społeczeństwa.
Trzy obszary zagadnień w pedagogice społecznej:
Refleksja nad całym systemem społecznym, światem dostrzeganie i opis całokształtu zagrożeń, jakie on ze sobą niesie;
Cel i sposób badania rzeczywistości przez pedagogikę społeczną, powinna stać się mniej postulatywna a bardziej opisowa częściej pytać” jak jest i dlaczego właśnie tak jest?”
Samookreślenie się pedagogiki społecznej, możliwe poprzez uświadomienie sobie swoich własnych założeń.