WYKŁAD 12 (4.01.2000)

Ruch wędrówkowy ludności.

Migracje ludności to zmiany stałego miejsca zamieszkania i miejsca czasowego pobytu. W badaniach tych uwzględnia się:

1. obszar na terenie którego przemieszcza się ludność

2. czas pobytu w nowym lub czas nieobecności w poprzednim miejscu

3. cel zmiany miejsca zamieszkania

Jeśli jako punkt wyjścia przyjmuje się obszar całego kraju, to odróżnia się ruchy zewnętrzne na które składa się imigracja czyli zbiorowość osób przybywających z zagranicy na stałe oraz emigracja.

Osoby biorące udział w ruchach zewnętrznych nazywa się imigrantami lub emigrantami.

Emigranci powracający do swego kraju to reemigranci. Powrót osób poprzednio deportowanych, uchodźców i przesiedleńców mających formę zorganizowanej akcji nazywa się repatriacją.

Kryterium grupowania zewnętrznych ruchów wędrówkowych:

• przekroczenie granicy państwowej

• cel zmiany miejsca pobytu

Ruchy wewnętrzne nazywa się ruchami wędrówkowymi wewnętrznymi, w ramach których stosuje się pojęcia napływu i odpływu wędrówkowego.

Najważniejsze rodzaje ruchów wewnętrznych:

1. Wędrówki ze wsi do miast - wynikają ze zmiany źródła utrzymania i związanej z tym zmiany miejsca zamieszkania.

2. Przenoszenie się ludności do miejsc w których występuje duży popyt na siłę roboczą lub opuszczanie obszarów o nadwyżce siły roboczej.

Ruch wewnętrzny dzieli się na:

1. wędrówki między jednostkami tego samego stopnia administracyjnego

2. ruch wewnątrz danej jednostki (np.: wewnątrz województwa)

Źródła danych o ruchach ludności:

1. spisy powszechne - zawierają pytania a temat miejsca urodzenia lub poprzedniego zamieszkania

2. bieżąca rejestracja graniczna - paszporty

3. bieżąca rejestracja meldunkowa

4. badania ankietowe i monograficzne przeprowadzane na niewielkich zbiorowościach; zaletą tych badań jest możliwość zwiększania liczby badanych cech, czego nie można robić w badaniach masowych i rejestracji

Dane o wędrówkach uzyskane na podstawie spisu i ewidencji bieżącej są opracowywane wg podstawowych cech demograficznych, geograficznych i ekonomicznych.

Dane pochodzące z badań ankietowych opracowuje się wg cech szczegółowych np.: stanu cywilnego, stosunku do głowy gospodarstwa domowego, wykształcenia, zawodu, przyczyny wędrówki itp.

Badania ankietowe - analiza częstotliwości ruchu migracyjnego lub selektywność ruchu, różnica między strukturą zbiorowości osoby zmieniającej miejsce pobytu, a strukturą zbiorowości w obecnym lub poprzednim miejscu.

Przedmiotem analiz demograficznych są jedynie ruchy długotrwałe, określane w Polsce przez: pobyt stały i czasowy. Demografia nie zajmuje się ruchami o charakterze turystycznym. Specjalną kategorię ruchu ludności stanowią tzw. Ruchy wahadłowe czyli powtarzające się codziennie przejazdy między miejscem zamieszkania i miejscem pracy. Ruchy te nie wywołują zmian w stanie liczebnym w strukturze ludności.

Metody mierzenia ruchów migracyjnych:

• Rozmiary migracji określa bezwzględna liczba wędrujących; przy migracji zewnętrznej jest to liczba emigrantów.

• Saldo migracji - różnica między liczbą osób, które przybyły do kraju na stałe, a liczbą osób które wyjechały na stałe. Podobnie oblicza się saldo migracji dla ruchu wewnętrznego.

• Współczynnik napływu wędrówkowego

• Współczynnik odpływu wędrówkowego

• Współczynnik efektywności migracji

• Współczynnik zasiedziałości

• Współczynnik ruchliwości

Wędrówki zewnętrzne

W Polsce historię ruchów zewnętrznych można podzielić na 5 okresów.

1. Od drugiej połowy XIX wieku do 1939 roku

• wędrówki miały jednakowy charakter - były przymusowe i wynikały z przyczyn gospodarczo-politycznych

• od 1871 do 1913 roku straty w stanie liczebnym ludności wyniosły 3,5 miliona osób

• w czasie wojny 1914 - 1918 kraj opuściło około 3,6 miliona osób

• po wojnie nasilona emigracja w okresie 1926-1930 roku

• lata 20-te - emigranci wyjeżdżali do Francji, USA i Kanady

• lata 30-te - duża rola wyjazdów do Palestyny i południowej Afryki

2. 1939 - 1944 - deformacja ruchu wędrówkowego, przemieszczenia są przymusowe i wynikają z wojny (2-5 mln. osób)

3. 1944 - 1970

• 1944 - 1950; migracja związana ze zmianami granic państwa oraz przymusowe migracje

• 1951 - 1955; całkowite zahamowanie emigracji

• 1956- 1970; repatriacja Polaków z ZSRR, emigracja Żydów i Niemców

4. 1971 - 1980 - niski poziom imigracji, emigracja przeważa nad imigracją około 10 razy

5. 1981 do dziś - lata 1981 - 1990 to emigracja 0,8 - 1,5 mln. osób

DEMOGRAFIA WYKŁAD 12 (4.01.2000)

1

1

© Yareth 2000

---