EDMUND WNUK-LIPIŃSKI „SOCJOLOGIA ŻYCIA PUBLICZNEGO”

(KULTURA POLITYCZNA)

Dziś rozmawiamy o kulturze politycznej. Jednak, aby dobrze zrozumieć to zjawisko należy najpierw krótko wyjaśnić pojęcie kultury obywatelskiej, które jest wobec niego nadrzędne.

Najprościej mówiąc kultura obywatelska to dominujące postawy wobec innych uczestników życia publicznego, takie jak:

• zaufanie,

• tolerancja wobec innych poglądów i racji,

• skłonność do kooperacji w dążeniu do wspólnych celów.

Kultura obywatelska to jakby styl życia w społeczeństwie. Może się on przejawiać na dwa sposoby:

1. w aktywności politycznej, jako:

• korzystanie z praw wyborczych (biernego i czynnego),

• udział w demonstracjach,

• wyrażanie opinii politycznych.

2. w aktywności apolitycznej, czyli w:

• działalności charytatywnej i pomocowej,

• realizowaniu swoich pasji.

Kultury politycznej nie można więc utożsamiać z kulturą obywatelską, ponieważ ta pierwsza zawiera się w drugiej.

Możemy mówić o niskiej lub wysokiej kulturze obywatelskiej:

Niska jest wtedy, gdy:

• zaufanie do innych jest znikome,

• tolerancja dla innych upodobań jest niezbyt wysoka,

przeważa dążenie di realizacji partykularnych interesów, bez względu na skutki dla większej wspólnoty,

• wiedza o elementarnych mechanizmach funkcjonowanie spraw publicznych jest marginalna.

Ponadto niska kultura prowadzi do „amoralnego familizmu”, czyli maksymalizowania korzyści dla siebie i swojej rodziny, kosztem otoczenia społecznego. A zatem rodzi się przyzwolenie dla korupcji, nielegalnego lobbingu, „obchodzenia prawa”, oszustw podatkowych itp.

Wysoka kultura obywatelska odznacza się:

• wysokim poziomem kooperacji między obywatelami określonej wspólnoty,

• dużym zaufaniem,

• regułą odwzajemniania uczynności,

• znacznym zaangażowaniem obywatelskim.

Kultura polityczna jest :

1. sposobem polityczna jest sposobem bycia w życiu politycznym określonej wspólnoty. (Almond i Powell).

2. pośrednikiem między jednostką a instytucjami politycznymi oraz między tym, co nieformalne, wyrastające z życia codziennego poszczególnych ludzi, a tym, co zinstytucjonalizowane i sformalizowane na gruncie kodyfikacji prawnych. (Almond i Verba)

3. zestawem dyskursów lub praktyk symbolicznych, dzięki którym jednostki i grupy w dowolnym społeczeństwie artykułują, negocjują, wprowadzają w życie i narzucają sobie nawzajem konkurencyjne roszczenia. (Baker)

4. jednym z istotnych czynników, które decydują o jakości demokracji społeczeństwa obywatelskiego jest kultura polityczna obywateli. (Wnuk-Lipiński)

A jej kształtowanie się jest procesem długotrwałym.

ŹRÓDŁA KULTURY POLITYCZNEJ

1. W wymiarze ogólnym kultura polityczna jest formowana przez:

• tradycję życia politycznego określonej wspólnoty, która wynika bezpośrednio z realnej historii politycznej albo zmitologizowanych przekazów międzygeneracyjnych budowanych na podstawie selektywnie traktowanej historii politycznej wspólnoty.

2. W wymiarze życia jednostki kultura polityczna formowana jest:

• zarówno w okresie socjalizacji zachodzącej w rodzinie, szkole i grupie rówieśniczej,

• jak i w aktywnym uczestnictwie w dobrowolnych stowarzyszeniach i ruchach społecznych.

Stowarzyszanie się i działalność w różnych ruchach jest szkołą obywatelstwa i bardzo istotnym czynnikiem formującym kulturę polityczną jednostki w trzech wymiarach, czyli:

• poznawczym (czyli przyswajaniu podstawowych reguł życia politycznego, jego specyfiki, zagrożeń),

• afektywnym (formowaniu emocjonalnych więzi z pewnymi symbolami życia politycznego),

• ewaluacyjnym (nauce autorefleksji nad udziałem we wspólnocie politycznej, oceną zjawisk z życia politycznego)

Kultura obywatelska i demokracja funkcjonują w symbiotycznym związku. Można powiedzieć, że:

• im wyższa kultura obywatelska, tym silniejsza jest presja społeczna na dalszą demokratyzację systemu,

• z drugiej strony jednak, demokracja w warunkach niskiej kultury obywatelskiej funkcjonuje niesprawnie, zaś kultura ta bez systemu demokratycznego nie może się rozwijać.

W rozdziale KULTURA POLITYCZNA JAKO CZYNNIK HAMUJĄCY AGRESJĘ I PRZEMOC W ŻYCIU PUBLICZNYM jest mowa przede wszystkim o relacji zachodzącej między ową kulturą, a polityką.

Pierwszym wnioskiem, który się nasuwa jest to, iż kultura polityczna niewątpliwie nadaje kształt relacjom zachodzącym w sferze polityki hamując naturalną agresję lub nadającym jej zrytualizowane formy.

Drugi wniosek układa się w schemat:

Transformacja ustrojowa po 1989 roku
frustracja w niektórych warstwach społeczeństwa
agresja w sferze prywatnej
przenosi się na sferę publiczną (politycy są agresywni)

Jako sposób na eskalację agresji w życiu publicznym prof. Wnuk-Lipiński podaje demokratyzację, która doprowadzi/powinna doprowadzić do wzrostu kultury politycznej.

Na koniec w tekście pojawia się temat ALIENACJA POLITYCZNEJ w dwóch kontekstach:

1. jako generalne wycofanie się z polityki, czyli zniechęcenie polityką na skutek źle ocenianych rządów. To zjawisko często współwystępuje ze zjawiskiem odwrotnym - nie tylko obywatel dystansuje się od władzy, ale także rządzący „tracąc kontakt z rzeczywistością” odsuwa się od problemów społeczeństwa.

2. wyobcowanie z systemu polityczno-społecznego. Teoretycznie model demokratycznego państwa opiekuńczego powinien dążyć do wyeliminowania tego zjawiska z życia społecznego.

---