Zespół zatoki szyjnej, zespół zatoki tętnicy szyjnej
Zespół nadwrażliwej zatoki tętnicy szyjnej (carotid sinus syndrome) zwany także zespołem ciasnego kołnierzyka, polega na występowaniu nagłych omdleń i utrat przytomności wywołanych przypadkowym uciskiem mechanicznym na zatokę tętnicy szyjnej. Stanowi przyczynę około 1% wszystkich omdleń i choruje na nią do 25% osób w starszym wieku.
Przyczyny
Przyczyną choroby jest nadwrażliwość baroreceptorów w okolicy zatoki tętnicy szyjnej. Baroreceptory znajdują się w ściankach niektórych tętnic (m.in. tętnica szyjna wspólna, miejsce rozwidlenia na tętnicę szyjną zewnętrzną i wewnętrzną - zatoka szyjna, łuk aorty ). Baroreceptory informują ośrodek naczynioruchowy o wielkości ciśnienia. Wzrost ciśnienia krwi wewnątrz naczynia powoduje podrażnienie baroreceptorów. Te z kolei drogą włókien nerwowych wysyłają do pnia mózgu impulsy z informacją o wzroście ciśnienia fali krwi kierującej się do mózgu. W celu samoobrony mózgowie wysyła impulsy nerwowe, których zadaniem jest szybkie obniżenie ciśnienia krwi w tętnicach.
Odpowiadają za to dwa mechanizmy :
- zwolnienie pracy serca ( kardiodepresja )
- spadek napięcia ścian naczyń krwionośnych ( wazodepresja ).
Objawy
1.Omdlenia( nagła, krótkotrwała utrata przytomności spowodowana przejściowym niedotlenieniem mózgu ).
2.Zawroty głowy ( subiektywne odczucie wirowania lub braku równowagi, osoba skarżąca się na zawroty głowy doznaje wirowania, kołysania lub niestabilności, niekiedy dolegliwościom tym towarzyszą nudności, wymioty i uderzenia gorąca.
Rozpoznanie
Nadwrażliwość zatoki tętnicy szyjnej należy podejrzewać , gdy napadowe, powtarzające się omdlenia występują podczas obracania głowy na boki ( np. przy goleniu ). Dotyczy to zwłaszcza starszych osób z wykluczoną chorobą serca i mózgu.
W diagnostyce pomocny bywa m.in. tak zwany masaż zatok tętnic szyjnych polegający na jednostronnym masażu okolicy zatoki. Szczególnie przydatny jest u osób starszych, u których nadwrażliwość zatoki obserwowana jest najczęściej. Przyczyną tego jest postępujący z wiekiem proces stopniowej utraty elastyczności ściany naczyń tętniczych.
U niemal 70% pacjentów z nadwrażliwą zatoką, choroba lokalizuje się po prawej stronie.
W razie stwierdzenia- w wywiadzie zebranym od pacjenta- obecności napadów niedokrwienia ( lub przebytego uszkodzenia ) mózgu, diagnostyczny masaż zatok jest niebezpieczny. Uciśnięte podczas masażu naczynie szyjne może być aktualnie głównym dostawcą krwi do mózgu. Dlatego w przypadku stwierdzenia u pacjenta szmeru nad naczyniami szyjnymi , należy najpierw dokładnie ocenić ich drożność. Zabiegu tego należy ponadto unikać po zawale serca, komorowych zaburzeń rytmu serca, podczas stosowania leków kardio- i wazodepresyjnych.
Leczenie
Są trzy metody:
1. Zastosowanie leków hamujących łuk odruchowy z nadwrażliwej zatoki.
2. Operacyjne „odnerwienie „ zatoki czyli usunięcie włókien nerwowych uczestniczących w odruchu z nadwrażliwej zatoki.
3. Wszczepienie na stałe rozrusznika serca.
Stymulatory dwujamowe DDI( elektroda czuwa nad rytmem serca, leżąc w prawym przedsionku oraz w prawej komorze serca), najskuteczniej usuwają najcięższe objawy nadwrażliwości zatoki t. szyjnej( utraty przytomności) u ok.80% pacjentów