2. 4. Pozyskiwanie kapitału na finansowanie działalności gospodarczej:
Wysokość kapitału założycielskiego warunkują przede wszystkim:
uregulowania prawne,
rzeczywiste zapotrzebowanie firmy na kapitał niezbędny do sfinansowania czynników produkcji (środków pracy, przedmiotów pracy, pracy ludzkiej).
Uregulowania prawne określające granice minimalnego kapitału własnego (założycielskiego) zawarte są w kodeksie spółek handlowych i dotyczą:
spółki akcyjnej, w której minimalny kapitał założycielski musi wynosić co najmniej 500 000 zł,
spółki z ograniczoną odpowiedzialnością, w której ten kapitał musi wynosić co najmniej 50 000 zł,
spółki komandytowo-akcyjnej, w której kapitał założycielski musi wynosić także co najmniej 50 000 zł.
Pozostałe spółki oraz indywidualni przedsiębiorcy kształtują wysokość kapitału własnego według własnych potrzeb i możliwości.
Oprócz kapitałów własnych, w finansowaniu działalności przedsiębiorstw wykorzystywane są kapitały obce. Stanowią one własność innych podmiotów i podlegają zwrotowi w określonym umową terminie.
Podstawowymi formami kapitałów obcych są kredyty bankowe, pożyczki, finansowanie poprzez emisję dłużnych papierów wartościowych, a także przez leasing.
Kredyt bankowy: środki pieniężne jakie ma do dyspozycji kredytobiorca. Postawą do dysponowania tymi środkami jest umowa zawarta między bankiem a kredytobiorcą określająca kwotę kredytu, warunki oprocentowania, wysokość prowizji, warunki spłaty i sposób zabezpieczenia. Udzielenie kredytu jest uwarunkowane przede wszystkim posiadaniem przed kredytobiorcę zdolności kredytowej, rozumianej jako zdolność do spłaty w terminach umownych zaciągniętego kredytu wraz z odsetkami.
Przy udzielaniu kredytu banki przywiązują szczególną wagę do skuteczności zabezpieczenia kredytu. Najczęstsze formy zabezpieczenia to: zastaw, hipoteka, gwarancja bankowa, poręczenie według prawa cywilnego, weksel in blanco, blokada środków na rachunku bankowym.
Pożyczka: forma kredytu gotówkowego lub bezgotówkowego zaciąganego w sektorze pozabankowym lub bankowym. Umowa pożyczki należy do czynności cywilnoprawnych. Pożyczka może być udzielona przedsiębiorstwu na długie lub krótkie okresy, a nawet na czas nieoznaczony. Przedsiębiorstwo może dowolnie korzystać z zaciągniętej pożyczki, która może być nieodpłatna lub odpłatna (odsetki). Pożyczki można zaciągać u innych podmiotów prowadzących działalność gospodarczą i u osób fizycznych nieprowadzących takiej działalności.
Emisja dłużnych papierów wartościowych: takie finansowanie polega na tym, że przedsiębiorstwo, które jest emitentem, sprzedaje te papiery, zaciągając pożyczkę u wielu wierzycieli na okres długi (np. obligacje o odległym terminie wykupu przez emitenta) lub krótkim (np. krótkoterminowe papiery dłużne - commercial papers). Kosztem tak pozyskiwanych środków są odsetki płacone nabywcom papierów wartościowych oraz wydatki związane z emisją.
Leasing: forma finansowania obcego polegającą na przekazaniu do używania rzeczy „korzystającemu” (przedsiębiorstwu) przez firmę zajmującą się działalnością leasingową, zwaną „finansującym”. Określić to można jako formę korzystania z obcego kapitału w formie rzeczowej. W umowie leasingowej finansujący zobowiązuje się oddać przedmiot leasingu do używania korzystającemu, a korzystający zobowiązuje się zapłacić finansującemu w uzgodnionych ratach wynagrodzenie pieniężne równe co najmniej cenie nabycia rzeczy przez finansującego. Dla korzystającego leasing może być jedyną możliwością pozyskania maszyny, urządzenia czy środka transportu. Mimo braku środków finansowych może on prowadzić działalność, a raty leasingowe płacić z przychodów uzyskiwanych z tej działalności.
3. 1. Majątek trwały (aktywa trwałe) i obrotowy (aktywa obrotowe)
Do prowadzenia działalności gospodarczej przez przedsiębiorstwo potrzebna jest określona baza osobowa oraz materialna w postaci majątku trwałego (nieruchomości, maszyny, urządzenia, środki transportu) i obrotowego (materiały, produkty, towary, środki pieniężne). Pozyskiwanie wymienionych elementów wymaga zaangażowania odpowiedniego kapitału na dłuższy lub krótszy czas.
Majątek trwały (aktywa trwałe): do tego są zaliczane w przedsiębiorstwie składniki funkcjonujące w tej samej postaci przez długi czas, obsługujące wiele cykli gospodarczych, zużywające się stopniowo. Od strony formalnej biorąc, do tej grupy należą te składniki majątku, których przewidywalny okres użytkowanie wynosi ponad rok.
Majątek obrotowy (aktywa obrotowe): rzeczowe i finansowe elementy majątku przedsiębiorstwa charakteryzujące się zmianą postaci naturalnej w stosunkowo krótkim czasie. Uczestnicząc w cyklu gospodarczym, ciągle zmieniają swoją postać. Na przykład przedsiębiorstwo prowadzące działalność gastronomiczną musi kupować surowce, co wiąże się z zamianą pieniądza na rzeczowy składnik majątkowy, następnie surowce te w procesie produkcyjnym stają się potrawami (wyrobami), tzn. następuje zamiana jednej postaci rzeczowej na inną, również rzeczową. Sprzedaż wyrobów wiąże się ze zmianą postaci rzeczowej w pieniądz.
Wyodrębnienie majątku trwałego i obrotowego powoduje konieczność określania potrzeb finansowych przedsiębiorstwa, sposobu uwzględniania w kosztach zużywania majątku oraz gospodarowania tymi składnikami.
3. 2. Składniki majątku trwałego
Majątek trwały może występować w przedsiębiorstwie w formie:
wartości niematerialnych i prawnych,
rzeczowego majątku trwałego,
należności długoterminowych,
inwestycji długoterminowych.
Wartości niematerialne i prawne to nabyte przez przedsiębiorstwo prawa majątkowe nadające sie do gospodarczego wykorzystania.
Do wartości niematerialnych i prawnych należą:
koszty organizacji poniesione przy założeniu lub późniejszym rozszerzeniu spółki akcyjnej,
koszty prac rozwojowych,
wartość firmy,
inne wartości niematerialne i prawne, np. prawa autorskie, prawa do projektów, wynalazków, patentów, znaków towarowych, licencji oraz programy komputerowe.
Rzeczowe składniki majątku trwałego:
grunty własne, prawo wieczystego użytkowania gruntu,
budynki i budowle, w tym spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu,
urządzania techniczne i maszyny,
środki transportu,
pozostałe środki trwałe,
środki trwałe w budowie.
Należności długoterminowe: obejmują ogół należności, których okres wymagalności jest dłuższy niż 12 miesięcy, licząc od dnia bilansowego.
Inwestycje długoterminowe: aktywa nabyte w celu osiągnięcia korzyści ekonomicznych (np. odsetek, dywidend, różnicy między ceną zakupu i sprzedaży). Inwestycje długoterminowe mogą mieć formę nieruchomości, wartości niematerialnych i prawnych, aktywów finansowych (udziałów i akcji w innych spółkach, długoterminowych papierów wartościowych, udzielonych pożyczek długoterminowych).
3. 7. Składniki majątku obrotowego
Cechą charakterystyczną środków obrotowych jest ciągła zmiana postaci, co wynika z ich roli w cyklu gospodarczym.
Do majątku obrotowego zaliczane są:
zapasy,
należności krótkoterminowe,
inwestycje krótkoterminowe.
Zapasy: rzeczowe składniki majątku obrotowego; są to zakupione materiały, zakupione towary oraz rezultaty procesu produkcyjnego, tj. produkcja w toku i produkty gotowe.
Należności krótkoterminowe: kwoty należne jednostce gospodarczej od innych podmiotów, najczęściej za sprzedane towary, wyroby, usługi. Należności krótkoterminowe dotyczą okresu od chwili sprzedaży do chwili otrzymania zapłaty.
Inwestycje krótkoterminowe: obejmują zakupione udziały, akcje, papiery wartościowe przeznaczone do zbycia przed upływem roku. Do inwestycji krótkoterminowych należą także środki pieniężne oraz czeki i weksle obce, które należy wykupić w ciągu trzech miesięcy.
6. 4. Co oznacza bilans i czym sie charakteryzuje?
Bilans: dwustronne, przeciwstawne, w sumach końcowych równoważne zestawienie wszystkich składników aktywów i pasywów jednostki. Sporządzany jest w pewnym momencie nazywanym dniem bilansowym, którym jest z reguły dzień zamknięcia ksiąg rachunkowych i wyceny składników aktywów i pasywów. Należy go sporządzić w języku polskim i w walucie polskiej. Dane liczbowe mogą być zaokrąglone do tysięcy złotych, jeżeli nie zniekształca to obrazu jednostki. W bilansie stany aktywów i pasywów wykazuje się na dzień kończący bieżący rok obrotowy i na dzień kończący poprzedni rok obrotowy.
Prawidłowo sporządzony bilans powinien zawierać:
nawę (firmę) i siedzibę jednostki,
podstawowy przedmiot działalności jednostki,
określenie organu, w którym jednostka została zarejestrowana,
słowo „bilans” w nazwie,
wskazanie czasu trwania działalności jednostki, jeżeli jest on ograniczony,
wskazanie, za jaki okres czasu bilans jest sporządzany,
wskazanie momentu bilansowego, tzn. daty sporządzania bilansu (dnia, na który dokonano wyceny księgowej składników aktywów i pasywów),
nazwy i wartości poszczególnych pozycji aktywów i pasywów w kolejności ustalonej ustawą,
podpis i numer telefonu osoby sporządzającej bilans, pieczęć i podpis osoby zatwierdzającej, miejscowość i datę sporządzenia (datę ukończenia prac nad sporządzaniem bilansu),
sumę łączną aktywów i pasywów, zwaną również sumą bilansową, jako wynik oddzielnego podsumowania aktywów i pasywów. Przy tym suma aktywów powinna być równa sumie pasywów.
W bilansie po stronie pasywów może wystąpić zysk lub strata. Zysk jest ujęty w bilansie ze znakiem „+”, strata ze znakiem „-”.
Bilans sporządzany jest według pewnych zasad, oto one:
Zasada równości bilansowej - wartość aktywów powinna być równa wartości pasywów.
Zasada ciągłości bilansowej - bilans sporządzony na dzień kończący bieżący rok obrotowy, tzw, bilans końcowy lub zamknięcia, jest bilansem początkowym (bilansem otwarcia) okresu sprawozdawczego drugiego, po nim następującego.
Zasada płynności - dotyczy aktywów bilansu i określa możliwość spieniężenia składników (zamiany ich na gotówkę). Bilans rozpoczynają te składniki aktywów, które trudno jest zamienić na gotówkę, a kończąc te, które już są spieniężone lub występuje łatwość ich spieniężenia.
Zasada wymagalności - dotyczy pasywów bilansu i wynika z okresu regulowania płatności. Bilans rozpoczynają te źródła pochodzenia majątku, które nie podlegają zwrotowi (źródła własne), następnie są obce źródła z dłuższym terminem spłaty i na końcu źródła pochodzenia majątku, których okres spłaty jest natychmiastowy.
OPERACJE GOSPODARCZE:
Stan zasobów majątkowych firmy, a szczególnie aktywów obrotowych, zmienia się nieustannie w toku działalności gospodarczej. Zmianom ulegają także źródła finansowania aktywów. Zmiany te są następstwem dokonywanych operacji gospodarczych.
Operacją gospodarczą nazywamy takie zdarzenie gospodarcze, które powoduje zmiany w składnikach bilansu.
Inicjatorami operacji gospodarczych są konkretne osoby, najczęściej kierujące działalnością tej jednostki, a tym samym odpowiedzialne za jej sytuację finansową i materialną.
Cechy charakterystyczne operacji gospodarczych:
ścisły związek z przedmiotem działalności prowadzonej przez jednostkę,
określenie terminu wystąpienia operacji (data),
obowiązek udokumentowania,
masowość i powtarzalność występowania,
wywoływanie zmian w składnikach bilansu,
wyrażanie w pieniądzu.
Rodzaje operacji gospodarczych:
Operacje gospodarcze, powodując zmiany w bilansie, przyczyniają się do przemieszczenia jego składników bądź też prowadzą do powstania zysku (ewentualnie straty).
Z tego punktu widzenia operacje gospodarcze dzieli się na:
operacje gospodarcze bilansowe (bezwynikowe), wywierające wyłącznie wpływ na składniki aktywów i pasywów;
operacje wynikowe, które wpływają bezpośrednio na wynik finansowy.
Operacje gospodarcze bilansowe (bezwynikowe):
Ze względu na wpływ jaki operacje gospodarcze wywierają na składniki bilansu dzielimy je na cztery typy:
operacje gospodarcze powodujące zmiany tylko składników aktywów i niezmieniające sumy bilansowej,
ΣA + ZA - ZA = ΣP
operacje gospodarcze powodujące zmiany tylko składników pasywów i niezmieniające sumy bilansowej,
ΣA = ΣP + ZP - ZP
operacje gospodarcze powodujące zmiany zarówno w składnikach aktywów, jak i w składnikach pasywów oraz powodujące zwiększenie sumy bilansowej,
ΣA + ZA = ΣP + ZP
operacje gospodarcze powodujące zmiany zarówno w składnikach aktywów, jak i w składnikach pasywów oraz powodujące zmniejszenie sumy bilansowej.
ΣA - ZA = ΣP - ZP
Operacje gospodarcze wynikowe, ze względu na ich wpływ na bilans można podzielić na:
powodujące trwałe zmniejszenie aktywów (ich zużycie) oraz trwałe zmniejszenie kapitału własnego; stanowią koszt;
powodujące trwałe zwiększenie aktywów oraz trwałe zwiększenie kapitałów własnych w drodze przychodów ze sprzedaży.
Przykładowymi operacjami gospodarczymi wynikowymi są:
obliczenie wynagrodzeń,
zużycie materiałów, środków trwałych,
usługi obcych jednostek gospodarczych,
sprzedaż wyrobów, towarów, usług, papierów wartościowych, obcych walut.