Prawo administracyjne - zbiór norm regulujących organizacje i zachowanie się osób fizycznych i innych podmiotów w zakresie nie unormowanym przez przepisy należące do innych gałęzi prawa.
Administracja - jako podmiot reglamentacyjny ma cechy władcze tzn. wyposażona we władztwo administracyjne może wymusić określone zachowanie bez pośrednictwa sądu.
Administracja władcza - jest uprawniona do wydawania jednostronnych aktów prawnych, którym służy domniemanie ważności oraz możność zapewnienia ich wykonania przez zastosowanie środków przymusu bezpośredniego tzn. bez ingerencji sądów.
Administracja świadcząca - zapewnia obywatelowi określone świadczenia lub inne korzyści. Do tej administracji zaliczyć należy pomoc społeczną, ale również subwencje bądź dotacje itp. Administrację świadczącą należy rozumieć instrumentalnie jako stosowanie określonych środków.
Administracją publiczną w ujęciu organizacyjnym (podmiotowym) stanowi ogół podmiotów administracji, a więc organy administracji i inne podmioty wykonujące określone funkcje z zakresu administracji publicznej
Zaś administracją publiczną w ujęciu materialnym (przedmiotowym) jest taka działalność państwa, której przedmiotem są sprawy administracyjne albo inaczej zadania i kompetencje w zakresie władzy wykonawczej.
Administracją publiczną w rozumieniu formalnym jest cała działalność wykonywana przez podmioty administracji bez względu na to, czy ma ona charakter administracyjny czy też nie ma tego charakteru.
Cechy administracji publicznej:
1.Administracja jest zjawiskiem społecznym - przedmiotem administracji jest współżycie społeczne, administracja musi zajmować się sprawami wspólnoty i członkami tej wspólnoty - z faktu tego wynika ukierunkowanie administracji na interes publiczny.
2.Administrację cechuje aktywność, inicjatywa, działalność ukierunkowana na przyszłość - ta cecha występuje wyraźnie, gdy administracja wykonuje ustawy. To, co ustawodawca określa generalnie i abstrakcyjnie, administracja ma przekształcić w rzeczywistość. Administracja realizuje określone cele państwa bądź związków publicznoprawnych; kreuje przez to przyszłość.
3.Administracja podejmuje konkretne środki do uregulowania spraw jednostkowych i urzeczywistniania określonych przedsięwzięć.
Zadaniem administracji publicznej jest celowa, podejmowana również z własnej inicjatywy, działalność ukierunkowana na przyszłość, a wymiar sprawiedliwości rozpoznaje sprawy wskutek wniosków innych podmiotów.
Władztwo administracyjne - prawo użycia przymusu bezpośredniego przez organy administracyjne dla zrealizowania ich jednostronnych zarządzeń.
Prawo o ustroju administracji: jego przedmiotem jest regulacja organizacji i zasad funkcjonowania a całego aparatu administracyjnego np. tworzenie podmiotów administracyjnych określenia zakresu ich kompetencji i podział terytorialny państwa.
Prawo administracyjne materialne - obejmuje normy, które ustanawiają wzajemne uprawnienia i obowiązki organów administracji i podmiotów znajdujących się na zewnątrz administracji traktowanej jako część aparatu państwowego. Układ, jaki w ten sposób w powstaje polega na wzajemnej relacji uprawnienie-obowiązek.
Prawo administracyjne proceduralne - zawiera takie normy, które umożliwiają realizowanie norm prawa ustrojowego i materialnego.
Norma niższego rzędu nie może naruszać normy konstytucji oraz musi być z nią zgodna, co do treści, musi być uchwalona zgodnie z procedurą [zgodność materialna proceduralna] i przez odpowiedni organ [zgodność kompetencyjna] te przesłanki składają się na konstytucyjność normy.
Podział źródeł prawa:
źródła prawa powszechnie obowiązującego [art. 87 konstytucji] do źródeł prawa powszechnie obowiązującego zaliczyć należy akty zawierające generalne i abstrakcyjne normy, które tworzą, zmieniają lub uchylają prawa i obowiązki obywateli i osób prawnych ujmując krótko zawierają ogólnie obowiązujące uregulowania.
źródła prawa wewnętrznego - regulują tylko stosunki wewnątrz samego aparatu administracji publicznej.
Konstytucja jej podstawową cechą jest to, że ma szczególna moc prawną tzn. inne akty nie mogą być z nią sprzeczne - powinny być z nią zgodne. Podstawową funkcją konstytucji jest funkcja gwarancyjna, przede wszystkim chodzi o to, żeby gwarantować przejrzystą koncepcję stosunków pomiędzy władzą a podmiotami podporządkowanymi i jej decyzje. Dlatego w pierwszej kolejności konstytucja rozstrzyga o koncepcji ustroju politycznego oraz pozycji jednostki w państwie [prawa wolności i obowiązki człowieka]. Suwerenem jest narów, najważniejszą rzeczą w systemie jest odpowiedzialność polityczna. Konstytucja reguluje podstawowe reguły powoływania i wykonywania uprawnień [sejm, senat, prezydent itp.] określa, jakie władze się powołuje, ewentualny podział władzy. Konstytucja jest aktem o szczególnej mocy prawnej, treści, o szczególnie utrudnionym w stosunku do innych aktów sposobie zmiany.
Ustawa to akt podporządkowany konstytucji, jest aktem bardziej szczegółowym niż ona pod względem treści. Obecnie jest to akt w swoim zakresie przedmiotowo nieograniczony, tzn. że każda kwestia musi być przedmiotem ustawy, jeśli w ogóle ma być regulowana. Sejm jest jedynym organem w naszym państwie mającym prawo uchwalania ustaw.
Rozporządzenie to akt normatywny wydawany na podstawie szczegółowych upoważnień ustawowych przez organy władzy wykonawczej. Rozporządzenie nie ma zastępować ustawy, lecz ja odciążyć od szczegółów technicznych, postanowień ściśle fachowych.
Ratyfikowane umowy międzynarodowe po ogłoszeniu w Dz.U. stanowią część krajowego porządku prawnego i są bezpośrednio stosowane chyba, że stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy. Ratyfikacja umów należy do Prezydenta RP jako reprezentanta państwa w stosunkach zewnętrznych [są jednak umowy, których ratyfikacja wymaga zgody wyrażonej w ustawie]. Ratyfikowane umowy ogłasza się w Dzienniku ustaw inne umowy międzynarodowe ogłasza się w dzienniku urzędowym „Monitor Polski” z możliwością ze względu na istotny interes państwa odstąpienia od ogłoszenia w Monitorze.
Stosunek administracyjno-prawny to ogół stosunków pomiędzy państwem i działającymi w jego imieniu podmiotami administracji publicznej a obywatelami i innymi podmiotami oparte na normach prawa administracyjnego.
Administracja działa władczo, może jednostronnie decydować o treści danego stosunku, występuje nierównorzędność pozycji podmiotów. Administracja działa jako podmiot rozstrzygający w danej sprawie.
Przedmiot stosunku administracyjno-prawnego leży zawsze w sferze prawem określonych zadań administracji publicznej. Jest on objęty kompetencją jednego z podmiotów administracji.
Podmiotami stosunku administracyjno-prawnego są:
zawsze organ [podmiot] administracji upoważniony do żądania określonego zachowania się albo świadczenia
podmiot [osoba fizyczna lub prawna, jednostka organizacyjna] do którego kierowany jest nakaz lub zakaz albo, który żąda określonego zachowania się od organu administracji.
Treścią stosunku administracyjno-prawnego są obowiązki i uprawnienia polegające na działaniu, znoszeniu lub zaniechaniu. Konkretna treść stosunku jest określona przepisami prawa materialnego, nie jest dopuszczona dowolność.
Obowiązki i uprawnienia wynikające ze stosunków administracyjno-prawnych maja w zasadzie charakter osobisty i nie mogą być przenoszone na inne osoby, wygasają z chwila śmierci osoby obowiązanej lub uprawnionej. [wyjątkiem są podatki i roszczenia odszkodowawcze wobec państwa, które mogą przechodzić na następców prawnych].
Stosunki administracyjno-prawne mogą powstać tylko na podstawie ustaw. Każdy stosunek administracyjno-prawny ma swoje umocowanie w ustawie. Nie w każdym przypadku będzie to akt wyłączny - często musi nastąpić konkretyzacja postanowień ustawy ażeby powstał stosunek administracyjno-prawny. Tylko dla niektórych stosunków jest to wyłączny akt.
Źródła stosunku administracyjno-prawnego:
ustawa, która może być wyłącznym aktem,
akt administracyjny, który stanowi konkretyzację ustawy
zwykłe działanie faktyczne
Rodzaje stosunków administracyjno-prawnych:
stosunek materialno-administracyjny,
stosunek proceduralny [ma charakter stosunku czasowego, przejściowego jego podstawą są normy proceduralne]
stosunek sporno-administracyjny [podstawą są przepisy prawa dopuszczające zaskarżenie aktów administracyjnych do sądu administracyjnego].
Inny podział dzieli stosunki administracyjno-prawne ad hoc oraz stosunki trwałe.
Podstawą działania administracji jest norma prawna, nic, co robi organ nie może nie wynikać z normy prawnej. Działania administracji muszą być scharakteryzowane na podstawie reguł ogólnie obowiązujących w systemie prawnym. Biorąc pod uwagę kryterium prawnego charakteru działań administracji wyróżniamy następujące formy działania administracyjnego:
czynności prawne - rozumiemy przez nie przejaw woli organu administracji, którego celem jest wywołanie określonych skutków prawnych. Bezpośrednim celem czynności prawnych jest wywołanie skutku prawnego, natomiast, gdy chodzi o inne działania administracji taki skutek następuje tylko czasem i nie jest on bezpośrednim celem takiego działania.
inne działania administracji nie polegają na wydawaniu aktów prawnych, nie są czynnościami prawnymi.
Wyróżniamy dwie grupy czynności prawnych administracji:
działania władcze, w których administracja działa korzystając z władztwa, skutkiem ich są stosunki nierównorzędne, stosuje normy prawa administracyjnego,
działania niewładcze ich skutkiem są stosunki równorzędne, nie stosują norm prawa administracyjnego - odwołują się do prawa cywilnego.
Spośród innych działań administracji wymienić można:
działania społeczno-organizatorskie np. organizowanie infrastruktury, akcji społeczne,
działania faktyczne inaczej czynności materialno-techniczne np. prowadzenie rejestrów,
zwykłe poświadczenia.
Akt administracyjny jest to władcze działanie prawne organu administracyjnego skierowane na wywołanie konkretnych, indywidualnie oznaczonych skutków prawnych. Jest aktem stosowania prawa. Podstawą aktu administracyjnego jest przepis prawny. Do jego cech charakterystycznych należą: jego władczość, regulację konkretnej sprawy i wywołanie skutków prawnych.
Ze względu na zdeterminowanie aktu administracyjnego przez podstawę prawną można wyróżnić:
akt deklatoryjny wskazuje, że pewien stosunek prawny zaistniał wskutek oddziaływania tego aktu określony stan faktyczny odpowiadający normie prawnej w sposób wiążący następuje skutek prawny. Potwierdza uprawnienia i obowiązki, ale ich nie tworzy. Skutek będzie potwierdzony od momentu spełnienia przesłanek „ex tunc” [czyli daty zaistnienia] - akt ten działa wstecz. Podstawa jest ustawa
akt konstytutywny ma charakter twórczy, tworzy, zmienia lub znosi [uchyla] stosunek prawny, przy czym skutek prawny aktu następuje tutaj nie z mocy ustawy, ale z mocy aktu administracyjnego. Skutek prawny powstaje z chwilą wydania [ogłoszenia lub doręczenia] aktu, a więc „ex nunc”.
Inne podziały:
w zależności od stopnia sformalizowania na formalne i nieformalne,
wyodrębnione wg. Stosunku podmiotu wydającego akt do adresata zewnętrzne [jest wydawany do podmiotu nie podporządkowanego organizacji, posiadają praworządność] i wewnętrzne.
pozytywne [taki akt w całości uwzględnia żądania adresata] negatywne [choćby w najmniejszym części nie uwzględniają żądań strony i nakładają pewien obowiązek].
jednostronne [ wydaje się je niezależnie od woli adresata forma domniemania], dwustronne [wydaje się za zgodą adresata].
kierując się kryterium treści rozstrzygnięcia nakazujące [zawierają nakazy lub zakazy czyli zobowiązania do określonego zachowania się podmiotu]; kształtujące [ustanawiają, zmieniają lub znoszą konkretny stosunek prawny]; ustalające [ustalają prawo lub prawnie istotną właściwość osoby]
Porównanie między aktem administracyjnym a wyrokiem sądowym. Wyrok rozstrzyga w sposób wiążący i ostateczny spór prawny w interesie porządku prawnego. Akt administracyjny jest natomiast przede wszystkim skierowaną na przyszłość formą działania administracji publicznej. Organ administracyjny występuje jako podmiot rozstrzygający jak i zainteresowana strona dlatego te rozstrzygnięcia poddane są jeszcze wyrokowi sądowemu. Wyrok sądowy jest wyłącznie rozstrzygnięciem prawnym natomiast rozstrzygnięcie organu administracji wynika także z zadań i celów które administracja realizuje a więc jest to rozstrzygniecie zdeterminowane celami działania. Sąd działa jedynie na wniosek - administracja i na wniosek i z urzędu. Wszystkie czynności podejmowane przez sąd są sformalizowane i działania te są bardziej sformalizowane niż w administracji.
Akt administracyjny jest prawidłowy jeżeli odpowiada wszelkim przesłankom stawianym mu przez porządek prawny. Jest natomiast wadliwy, sprzeczny z prawem, jeśli narusza jakikolwiek przepis obowiązującego prawa.
Cechy aktu prawidłowego:
został wydany przez właściwy organ tj. gdy organ ten miał prawo wydać taki akt;
gdy akt został wydany zgodnie z przepisami prawa formalnego [procesowego];
gdy akt jest treściowo zgodny z obowiązującym prawem materialnym.
Niezgodność aktu administracyjnego z prawem może dotyczyć różnych jego elementów, posiadających różny charakter. Dlatego ustawodawca rozróżnia wadliwość nieistotna i wadliwość istotną.
Wadliwość istotna może spowodować uchylenie lub zmianę aktu. W najbardziej drastycznych przypadkach może dojść do unieważnienia aktu czyli od daty wejścia w życie jest nieważny. Akt nieważny nie wywołuje skutków prawnych, nie ma obowiązku podporządkowania się temu aktowi. Potrzebna jest deklaracja o nieważności aktu działa ona wstecz.
Zgodnie z teorią gradacji wad wyróżnia się wady z którymi łączy się skutki w postaci wadliwości nieistotnej, wady powodującej wzruszalność aktu [jego uchylenie lub zmianę] i wreszcie wady pociągające za sobą nieważność aktu. Akt dotknięty wadą nieistotną wiąże adresata, jest aktem ważnym; można co najwyżej dokonać jego sprostowania, usunięcia oczywistej omyłki albo dokonać uzupełnienia.
Wzruszalność aktu oznacza, ze akt dotknięty wada istotną może być w sposób przewidziany prawem zmieniany bądź uchylany. W naszym porządku prawnym wzruszalność dotyczy tylko aktów ostatecznych.
Trwałość aktu występuje tylko wtedy gdy akt jest niewadliwy. Prawa podmiotowe mogą być cofnięte tylko w przypadkach przewidzianych w ustawie i drogą ustawową. Cofniecie aktu podlega kontroli zgodności z konstytucją.
Przez wyrażenie prawomocność rozumiemy dwie instytucje:
prawomocność formalna to inaczej niezaskarżalność aktu administracyjnego polegająca na tym, że strona nie może spowodować uchylenia bądź zmiany aktu przez wniesienie zwyczajnego środka prawnego. Prawomocność formalna powstaje z chwilą upływu terminu do wniesienia zwyczajnego środka prawnego albo też z chwilą wydania aktu, od którego nie przysługuje środek prawny. Prawomocność dotyczy tylko aktów zewnętrznych.
prawomocność materialna oznacza, że żadna ze stron nie może zmienić aktu - wiąże on zarówno stronę jak i organ. Praworządność materialna oznacza, że nie można uchylić aktu przy pomocy aktu równorzędnego [ale można to zrobić przy pomocy aktu wyższej rangi np. ustawą] prawomocność materialna jest pojęciem szerszym od pojęcia praworządności formalnej - każdy akt prawomocny materialnie jest prawomocny formalnie.
Akt administracyjny może być wydany na czas określony lub ograniczony. Występują klauzule dodatkowe dotyczące czasu obowiązywania aktu.
warunek zawieszający polega na tym, że ziszczenie się warunku powoduje skuteczność aktu tj. rozpoczęcie jego obowiązywania,
warunek obowiązujący polega na tym, że ziszczenie się warunku powoduje utratę przez akt mocy obowiązującej.
Akt administracyjny może utracić moc obowiązującą wskutek:
zrzeczenie się - dotyczy to tylko aktów, na podstawie których strony nabywają pewne prawa, nie można zrzekać się obowiązków prawnych
zasadniczej zmiany okoliczności faktycznych [np. śmierć osoby uprawnionej]
uchylenia przez właściwy organ w przypadkach przewidzianych przez prawo;
uchylenie całej grupy aktów administracyjnych przez ustawę;
zmiana charakteru aktu w przypadkach przez prawo przewidzianych;
z innej przyczyny przewidzianej prawem.
Uznanie administracyjne występuje wtedy gdy norma prawna nie determinuje w sposób jednoznaczny skutku prawnego, lecz pozostawia w sposób wyraźny dokonanie takiego wyboru organowi administracyjnemu [ustawa pozwala na wybór następstwa prawnego przy czym można dokonywać wyboru między dwiema lub więcej możliwościami].
Uznanie stwarza administracji możliwość działania na własną odpowiedzialność jakkolwiek na podstawie upoważnienia udzielonego przez ustawę. Posługując się uznaniem organ jest zobowiązany kierować się „ratio legis” tzn. względami słuszności. Decyzje podjęte przy pomocy decyzji uznania podlegają kontroli NSA.
Inne formy działania administracji.
umowa cywilno prawna forma działania przynajmniej dwóch samodzielnych stron; akt który dochodzi do skutku w wyniku zgodnego oświadczenia woli stron. Umowa jako forma działania administracji ma zastosowanie zwłaszcza w sferze majątkowej.
ugoda administracyjna ma charakter ugody pomiędzy stronami postępowania administracyjnego, zawieranej przed organem przed którym toczy się postępowanie administracyjne. Ugoda może być zawarta tylko w indywidualnej sprawie, wyłącznie w czasie trwania postępowania administracyjnego i to tylko takiego w którym biorą udział co najmniej dwie strony o spornych interesach. Po zatwierdzeniu ugody przez organ administracji zastępuje decyzje w sprawie.
porozumienie administracyjne jest to instrument organizowania działalności podmiotów w sferze przydzielonych im zadań, w szczególności obejmować może sferę stosunków administracyjno-prawnych.
przyrzeczenie to szczególny rodzaj oświadczenia organu administracji, przez które zobowiązuje się on do podjęcia określonego działania albo do dopuszczenia do pewnego działania.
Zagadnienia ustroju administracji publicznej obejmują ustrój urządzeń społecznych spełniających funkcje administracji, o ile jest on prawnie unormowany, oraz cały system organów administracji, ich kompetencje, które są również unormowane przez prawo.
Aparat administracyjny to określenie zbiorcze dla oznaczenia różnych jednostek organizacyjnych wykonujących funkcje administracji publicznej, takich jak organy administracji publicznej [rządowej, samorządowej], zakłady publiczne, przedsiębiorstwa użyteczności publicznej [komunalne], organizacje społeczne, korporacje, a nawet upoważnione osoby prywatne. Aparat administracyjny tworzą więc jednostki o różnym charakterze.
Przyczyny podziału aparatu administracyjnego na różne jednostki organizacyjne:
przyczyny funkcjonalne [różne dziedziny administracji wymagają zróżnicowanych, specjalnych kwalifikacji - innych w administracji służby zdrowia innych w administracji obrony kraju itp.]
przyczyny terytorialne [ze względu na podział terytorialny i wagę spraw występujących, inną np. w gminie, a inną w województwie czy w skali całego kraju]
przyczyny organizacyjne [inne są powiązania pomiędzy organami samorządowymi, a inne pomiędzy samorządem a administracja rządową czy wreszcie pomiędzy między organami administracji rządowej wzajemnie]
Zasady powiązań podmiotów administracji publicznej:
koncentracja - punkt ciężkości administrowania spoczywa w rękach organów naczelnych, centralnych, które decydują o wszystkich ważnych sprawach. Organy niższe są silnie skrępowane, niesamodzielne.
dekoncentracja - punkt ciężkości administrowania leży w organach terenowych, które wykonują przeważającą większość zadań administracji, następuje przekazanie właściwości do załatwienia spraw administracyjnych w dół, a więc organom nizszym przy zachowaniu przez organy centralne prawa do udzielania wytycznych, poleceń, rozkazów. Dekoncentracja nie przesądza o niezależności czy samodzielności.
centralizacja - system organów zorganizowany jest w ten sposób, że podejmowanie decyzji należy wyłącznie do organów wyższych. Organy niższe mają jedynie pozycję organów przygotowujących rozstrzygnięcia. Centralizacja wiąże się nierozłącznie z hierarchicznym podporządkowaniem organów administracji niższych szczebli organom wyższym. Zasada hierarchicznego podporządkowania przejawia się w podwójnej zależności:
zależności służbowej - oznacza, że organ niższy nie ma zakresu niezależności wobec organu wyższego w konsekwencji organ wyższy zawsze może wydawać polecenia wiążące organowi niższemu.
zależności osobowej - organ wyższego szczebla ma prawo obsadzania stanowisk w organach bezpośrednio lub pośrednio niższych szczebli, ponadto organ wyższy może dokonywać zwolnień, awansów przyznawać nagrody.
decentralizacja - taki system organizacji administracji, w którym organy niższe nie są hierarchicznie podporządkowane organom wyższego szczebla. Podmioty administrujące mają prawnie zagwarantowaną samodzielność.
Nadzór - oznacza kontrolę oraz możność podjęcia prawem przewidzianych środków wiążących nadzorowanego lub możność bezpośredniego wzruszania jego aktów.
Kontrola - oznacza wyłącznie możliwość sprawdzania działalności innych organów.
Organ administracji publicznej posiada następujące cechy:
stanowi wyodrębnioną część aparatu administracji publicznej
działa w imieniu i na rachunek państwa
uprawniony jest do korzystania ze środków władczych
działa w zakresie przyznanych mu kompetencji
[stosowanie środków władczych oznacza, że organ jest uprawniony do stanowienia aktów prawnych posiadających moc obowiązującą zagwarantowaną przymusem, a więc może wyegzekwować swoje rozstrzygnięcia].
Klasyfikacja organów administracji publicznej:
organy naczelne i inne organy administracji
centralne i terenowe [kryterium zasięg uprawnień]
decydujące i pomocnicze [kryterium skutki prawne działania organów; decydujące rozstrzygają ostatecznie ich decyzje wywołują skutki prawne egzekwowane przy pomocy przymusu, organy pomocnicze takich uprawnień nie mają - one jedynie przygotowują rozstrzygnięcia]
jednoosobowe [monokratyczne] i wieloosobowe [kryterium stanowi struktura organu]
zawodowe i społeczne [kryterium wynagrodzenie za pracę].
Zakres działania wskazuje jakimi sprawami będzie się zajmował organ [czyli to jest ustalenie jakie zadania będzie realizował organ].
Właściwość [kompetencja] oznacza jaki organ jest powołany do załatwienia danej sprawy. Wyróżnia się następujące rodzaje właściwości:
właściwość rzeczowa - dotyczy kategorii spraw przydzielonych organowi;
właściwość miejscowa - dotyczy ustalenia terytorium działania organu;
właściwość instancyjna - dotyczy ustalenia instancji właściwej do rozstrzygnięcia sprawy;
Zasadą jest nie przenoszenie kompetencji a więc obowiązuje zasada przestrzegania właściwości. Jednak obowiązuje także możliwość przenoszenia kompetencji np. w drodze ustawowej możliwe jest zlecenie zadań z zakresu właściwości innego podmiotu. Przeniesienie zadań musi zawsze obejmować przekazanie odpowiednich środków umożliwiających realizacje zadań zleconych.
Władztwo administracyjne polega na tym, że określony podmiot jest uprawniony do tworzenia, zmiany i znoszenia podmiotów administracyjnych. W tym celu musi być wydany odpowiedni akt prawny.
Charakterystyka zakładu. Zakład administracyjny to pojecie ściśle związane z administracja świadczącą jego cechą jest to, że zakład nie jest organem administracji ale tworzy się go w tym celu by wykonywał zadania administracyjne lub prowadził specjalną służbę publiczną. Możemy zatem powiedzieć, że obecnie przez zakład administracyjny rozumie się jednostkę publiczną która została powołana do wykonywania zadań publicznych. Realizacja tych zadań wymaga wyposażenia zakładu w zespół środków osobowych, rzeczowych oraz przyznanie mu władztwa zakładowego. Te trzy elementy są niezbędne by zakład mógł pełnić swoje funkcje. Niezbędne jest wyposażenie zakładu w środki prawne, które pozwolą mu na skutecznie działanie i to jest właśnie władztwo zakładowe [polega na uprawnieniu do jednostronnego kształtowania stosunków prawnych z użytkownikami zakładu jak również z osobami które znalazły się na terenie zakładu w innym charakterze].
Fundacja jest instytucją opartą na majątku przeznaczonym przez założyciel na określone cele, zazwyczaj naukowe, kulturalne, bądź dobroczynne. Fundacja uzyskuje osobowość prawną z chwilą wpisania do rejestru fundacji.
Podstawowym aktem prawnym który określa działanie aparatu władzy jest Konstytucja, art. 10 Konstytucji stanowi, że ustrój Rzeczpospolitej opiera się na podziale i równowadze władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej. Władzę ustawodawczą sprawuje Sejm i Senat, wykonawczą Prezydent RP i Rada Ministrów a władzę sądowniczą sądy i trybunały. W ten sposób art. 10 oparł system na zasadzie trój podziału władzy Monteskjusza. Taki podział gwarantuje realnie jednostce wolność. Władza wykonawcza dysponuje aparatem przymusu, określa i realizuje politykę państwa. Parlament ma zarówno zadania ustawodawcze jak i kontrolne. Art. 146 Konstytucji mówi, że Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zewnętrzną Rzeczpospolitej [oraz w ust. 2] do Rady Ministrów należą sprawy polityki państwa niezastrzeżone dla innych organów państwowych i samorządu terytorialnego - można powiedzieć, że obowiązuje domniemanie kompetencji na rzecz Rady Ministrów.
Wymiar sprawiedliwości sprawują: Sąd Najwyższy, sady powszechne, sądy administracyjne oraz sądy wojskowe. Trybunały to Trybunał Konstytucyjny i Trybunał Stanu.
Rząd ponosi odpowiedzialność polityczną przed Sejmem [senat nie uczestniczy w kontroli działań rządu], w formie Konstruktywnego wotum nieufności.
Kompetencje prezesa Rady Ministrów:
kieruje pracami Rady Ministrów;
zapewnia wykonywanie polityki RM i określa sposoby jej wykonania;
koordynuje i kontroluje pracę członków RM;
wydaje rozporządzenia;
powołuje ministrów tzw. Bez teki określając ich zakres uprawnień;
Funkcje RM:
zapewnia wykonanie ustaw
wydaje rozporządzenia
koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej
chroni interesy skarbu Państwa
uchwala projekt budżetu państwa i kieruje wykonaniem budżetu
kieruje administracją rządową
Formy aktów administracyjnych w polskim ustawodawstwie:
Decyzja administracyjna to akt administracyjny stanowiący jednostronne ustalenie organu administracji publicznej o wiążących dla jednostki i dla organu konsekwencjach normy prawnej. Decyzje reguluje zarówno prawo materialne które rozstrzyga o jej treści jak i prawo administracyjne procesowe które rozstrzyga o procedurze w której decyzja jest wydawana.
Zezwolenie to rodzaj aktu administracyjnego który ustala uprawnienia w sferze prawa administracyjnego lub wyraża zgodę na dokonanie przedsięwzięć, albo podjęcie czynności dopuszczonej normami prawa administracyjnego. Wydaje się je na czas określony lub nieokreślony.
Koncesja to akt administracyjny, nadaje on osobie fizycznej lub prawnej uprawnienia do wykonywania określonej działalności najczęściej produkcyjnej lub usługowej. W koncesji mogą być określone warunki wykonywania uprawnienia [państwo wykonuje funkcje reglamentacyjną].
Licencja to akt administracyjny który ustala uprawnienia podmiotu do wykonywania określonej działalności [niekoniecznie gospodarczej] lub pracy zawodowej, gdy wykonywanie takiej działalności jest związane z posiadaniem odpowiednich kwalifikacji.
Samorząd oznacza wykonywanie zadań administracji publicznej w formie zdecentralizowanej i na własna odpowiedzialność przez podmioty samodzielne w stosunku do państwa w zakresie wykonywania swoich zadań. Podmiotem samorządu jest jednostka o charakterze korporacyjnym wyposażona w osobowość prawną o charakterze publicznym i prywatnym wypełniające poprzez swoje organy zadania administracji publicznej na zasadach niezależności określonej prawem i podlegająca nadzorowi państwowemu. Podmiotem samorządu jest społeczność lokalna mieszkająca na danym terenie, samorząd to korporacja mieszkańców danego terenu.
Cechy Polskiego samorządu:
polski samorząd to model dualistyczny dlatego, że wykonuje zarówno zadania własne jak też zadania zlecone, które są nakładane albo ustawą albo też mogą wynikać z porozumień administracyjnych związanych z organami administracji rządowej.
Model trójstopniowy ponieważ jest powoływany na trzech szczeblach [gmina, powiat, województwo].
Trzecia cecha dotyczy uprawnień nadawczych które państwo wykonuje wobec samorządu to tzw. Nadzór weryfikacyjny charakteryzujący się tym, że Państwo weryfikuje od strony legalności działania podejmowane przez samorząd, czyli ocenia zgodność działania z prawem.
Generalne cechy samorządu:
ma charakter zrzeszeniowy [korporacyjny] - związek ludzi
jest powoływany na mocy ustawy, zatem nie jest dobrowolny - jest to instytucja obligatoryjna
wykonuje zadania należące do administracji publicznej
posiada osobowość prawną, możemy wyróżnić osobowość publiczno-prawną [polega na tym, że samorząd korzysta z władztwa administracyjnego] oraz osobowość cywilno-prawną [może być podmiotem praw i obowiązków w sferze cywilno-prawnej przede wszystkim uprawnienia o charakterze majątkowym]
Zadania dzielimy na zadania własne i zlecone [stąd dualistyczny charakter polskiego samorządu]. Ze względu na podział terytorialny możemy mówić o zadaniach lokalnych [realizowane przez gminę i powiat służą zaspokojeniu potrzeb indywidualnych, ], oraz o zadaniach o wymiarze regionalnym [te realizuje województwo, polegają przede wszystkim na tworzeniu podstaw rozwojowych]. Województwo realizując zadania regionalne jest zatem zobowiązany opracowywać strategie rozwoju województwa oraz założenia polityki rozwoju województwa a następnie realizować je.
Zakres działania i zadania gminy:
Wszystkie sprawy publiczne o znaczeniu lokalnym, które nie zostały zastrzeżone ustawami na rzecz innych podmiotów - obowiązuje zasada domniemania kompetencji na rzecz gminy. Do zadań własnych gminy należy zaspokojenie zbiorowych potrzeb wspólnoty, zadania własne gminy należy możemy podzielić na dwie kategorie:
obligatoryjne - te gmina musi realizować
dobrowolne
Przykładowe zadania własne gminy - ład przestrzenny, gospodarka nieruchomościami, gospodarka wodna, ochrona zdrowia. Na mocy ustaw gmina może być zobowiązana do realizacji zadań zleconych z zakresu administracji rządowej, gmina może też wykonywać zadania powiatu, województwa na podstawie porozumień z tymi jednostkami samorządu terytorialnego [porozumienie polega na tym, że określona jednostka administracyjna przejmuje zadania innej jednostki].
Mieszkańcy gminy dokonują rozstrzygnięć na drodze wyborów lub referendum, mogą też działać niebezpośrednio - za pośrednictwem organów gminy.
Rada gminy jest organem stanowiącym i kontrolnym z zastrzeżeniem uprawnień wynikających z referendum. Do właściwość rady gminy należą wszystkie sprawy powstające w zakresie działania gminy o ile ustawy nie stanowią inaczej, uchwalenie budżetu gminy, uchwalanie miejscowych planów zagospodarowania przestrzennego, uchwalenie planów gospodarczych, podejmowanie uchwał w sprawie podatków i opłat z zastrzeżeniem ustaw.
Funkcja kontrolna dotyczy działalności zarządu przede wszystkim. Zarząd musi uzyskać absolutorium, którego podmiotem jest jego działalność w konkretnym roku. Jeżeli Rada gminy odrzuci uchwałę o udzieleniu absolutorium to jest to równoznaczne jako przyjęcie uchwały o nie udzieleniu absolutorium.
Zadaniem zarządu gminy jest przede wszystkim wykonywanie uchwał rady gminy oraz jej zadań. Przede wszystkim zarząd gminy przygotowuje projekty uchwał rady gminy określa sposób ich wykonania, gospodaruje mieniem komunalnym, wykonuje budżet
Przepisy porządkowe to kategoria aktów miejscowych, wydaje je rada gminy jeżeli jest
to konieczne dla ochrony zdrowia lub życia obywateli oraz dla zapewnienia porządku, spokoju i bezpieczeństwa publicznego tylko w zakresie nieuregulowanym w odrębnych ustawach lub innych przepisach powszechnie obowiązujących.
Nadzór nad działalnością gminy sprawowany jest na podstawie kryterium zgodności z prawem, organem nadzoru jest prezes Rady Ministrów i Wojewoda, a w zakresie spraw finansowych Regionalna Izba Obrachunkowa.
Miedzy organami samorządowymi nie ma zależności hierarchicznej.
Powiat wykonuje zadania o charakterze publicznym ponadgminnym, zadania powiatu nie mogą naruszać zakresu działania gmin. Zadania własne dzielimy na:
o charakterze ściśle samorządowym - wynikają z istoty samorządu
o charakterze zadań rządowych a zostały przekazane do powiatu
Zadania zlecone, to druga grupa zadań, nie sa one jednolite w swoim charakterze , jest to konstrukcja specjalna.
Władze powiatu to Rada powiatu i Zarząd powiatu - analogicznie jak w gminie.
Samorząd wojewódzki. Mieszkańcy z mocy prawa stanowią regionalną wspólnotę samorządową.
Do zakresu zadań województwa należy wykonywanie zadań publicznych o charakterze wojewódzkim, nie zastrzeżonych ustawami na rzecz organów administracji rządowej. Samorząd wojewódzki ma też zadania regionalnej jednostki - ma prowadzić działalność zmierzająca do rozwoju. W ramach tej grupy zadań których celem jest rozwój województwa wymieniamy dwa generalnie ujęte zadania:
opracowanie strategii rozwoju województwa,
prowadzenie polityki rozwoju województwa.
Strategia rozwoju województwa realizuje się poprzez programy wojewódzkie, obejmuje przede wszystkim następujące cele:
rozwój i kształtowanie świadomości narodowej, obywatelskiej i kulturowej mieszkańców, a także pielęgnowanie i rozwijanie tożsamości lokalnej;
pobudzanie aktywności gospodarczej;
podnoszenie poziomu konkurencyjności i innowacyjności gospodarki województwa;
zachowanie wartości środowiska kulturowego i przyrodniczego;
kształtowanie i utrzymanie ładu przestrzennego.
Sejmik województwa jest organem stanowiącym i kontrolnym województwa. Zarząd województwa jest organem wykonawczym województwa liczącym 5 osób, jego przewodniczącym jest marszałek województwa. Do wyłącznej właściwości sejmiku [poza uchwalaniem aktów prawa miejscowego] należy uchwalanie:
strategii rozwoju województwa oraz wieloletnich programów wojewódzkich;
planu zagospodarowania przestrzennego;
budżetu województwa;
podatków i opłat lokalnych;
„priorytetów współpracy zagranicznej województwa”;
przepisów dotyczących organizacji wewnętrznej oraz trybu pracy organów samorządu województwa.
Do zadań zarządu województwa należą:
wykonywanie uchwał sejmiku;
gospodarowanie mieniem województwa;
przygotowanie projektu i wykonywanie budżetu województwa;
przygotowanie projektów strategii rozwoju województwa, planu zagospodarowania przestrzennego i programów wojewódzkich oraz ich wykonywanie;
organizowanie współpracy ze strukturami samorządy regionalnego w innych krajach i z międzynarodowymi zrzeszeniami regionalnymi;
kierowanie, koordynowanie i kontrolowanie działalności wojewódzkich samorządowych jednostek organizacyjnych, w tym powoływanie i odwoływanie ich kierowników;
uchwalanie regulaminu urzędu marszałkowskiego.
Wojewoda jest przedstawicielem rady ministrów i odpowiada za wykonywanie polityki
rządu na obszarze województwa. Wojewoda jest:
przedstawicielem RM w województwie;
zwierzchnikiem zespolonej administracji rządowej;
organem nadzoru nad jednostkami samorządu terytorialnego;
organem wyższego stopnia w rozumieniu przepisów o postępowaniu administracyjnym, jeżeli ustawy szczególne tak stanowią;
reprezentantem Skarbu Państwa w zakresie i na zasadach określonych w ustawach.
Do najważniejszych zadań wojewody należą:
kontrole wykonywania przez organy zespolonej administracji rządowej zadań, wynikających z aktów normatywnych; ustaleń RM oraz zarządzeń i poleceń Prezesa RM;
kontrolę wykonywania przez organy samorządu terytorialnego i inne samorządy zadań z zakresu administracji rządowej, realizowanych przez nie na podstawie ustawy lub porozumienia z organami administracji rządowej;
dostosowywanie do miejscowych warunków szczegółowych celów polityki rządu
współdziałanie z właściwymi organami innych państw oraz międzynarodowych organizacji rządowych i pozarządowych na zasadach określonych przez ministra właściwego do spraw zagranicznych;
reprezentowanie RM na uroczystościach państwowych i w trakcie oficjalnych wizyt składanych w województwie przez przedstawicieli państw obcych;