Konstrukcja więźby dachowej nawy
głównej kościoła ss. wizytek w Warszawie,
cz. 3
Fot. 1. Przykłady ciesielskich znaków montażowych występujących na elementach
więźby
Oznaczenia konstrukcji, znaki montażowe
Więźba posiada zachowany, kompletny system ciesielskich znaków montażowych,
podzielony na symbole i
numery związane z kolejnymi wiązarami oraz oddzielnie dla
elementów składowych ram stolcowych. Wiązary pełne posiadają dodatkową numerację
w
formie zwiększającej się ilości płytkich, równoległych do siebie krótkich nacięć drewna,
uzupełniającą ciągłą numerację kolejnych wiązarów. Zastosowany system znaków
ciesielskich zróżnicowany jest na część północną i południową konstrukcji. Poszczególne
elementy wiązarów i ram stolcowych, znajdujące się po danej stronie, posiadają ten sam
rodzaj oznakowania oraz kolejną numerację.
Wiązary pełne i niepełne
Znaki montażowe występują przy końcach belek wiązarowych, na dolnych częściach krokwi
i
zastrzałów, przy końcach rygli wiązarów pełnych oraz na powierzchniach jętek w pobliżu
krokwi. W
konstrukcji nad nawą główną kościoła umieszczono je po stronie zachodniej, nad
prezbiterium po stronie wschodniej poszczególnych elementów. Numeracja odpowiada
kolejnym wiązarom i jest ciągła od 1 do 29, licząc narastająco od ściany szczytowej
zachodniej.
Ramy stolcowe
Ramy stolcowe południowa i północna posiadają oznaczenia montażowe na stolcach
i
zastrzałach (krzyżach św. Andrzeja), umieszczone w dolnych partiach elementów od strony
osi podłużnej poddasza. Na stolcach występuje podwójne oznakowanie, określające numer
kolejnego elementu ramy stolcowej (umieszczony na powierzchni od strony osi podłużnej
poddasza), jak i numer elementu w
kolejnym wiązarze (zlokalizowany na powierzchni
ró
wnoległej do osi poprzecznej poddasza). Numeracja odpowiada kolejnym elementom ramy
i
jest ciągła od 1 do 25, licząc narastająco od ściany szczytowej zachodniej.
Podwaliny ram stolcowych
Stwierdzono również występowanie oznaczeń na podwalinie ramy stolcowej północnej, ale
ograniczają się one do czterech pierwszych wiązarów (od strony ściany szczytowej
zachodniej) i
nie są dalej kontynuowane. Formą odpowiadają znakom stosowanym na
pozostałych elementach ramy po stronie północnej.
Poprzeczna rama stolcowa
na zakończeniu prezbiterium
Posiada własną numerację elementów, występującą również na krokwiach dachu nad ścianą
szczytową. Znaki znajdują się na stolcach i zastrzałach i dotyczą wyłącznie elementów
ścianki, dodatkowo na stolcach znajdują się oznaczenia wiązarów pełnych (płytkie, krótkie
i
równoległe do siebie nacięcia drewna).
http://www.lech-bud.org
Rodzaje znaków montażowych
Po stronie południowej poddasza nad nawą główną stosowano oznaczenia odpowiadające
cyfrom rzymskim: „I, II, III, IIII, V, VI, VII, VIII, VIIII, X, XI, XII, XIII, XIIII, XV, XVI,
XVII, XVIII, XVIIII, XX, XXI, XXII, XXIII, XXIIII, XXV, XXVI, XXVII, XXVIII,
XXVIIII”. Po stronie północnej zastosowano oznaczenia symboliczne, nawiązujące do układu
cyfr rzymskich: jedynkę stanowi nacięcie drewna (linia) i dotykający do niej bokiem jeden
trójkąt wycięty dłutem, dwójkę – nacięcie drewna i dwa trójkąty, trójkę – nacięcie drewna
i
trzy trójkąty, czwórkę – nacięcie drewna i cztery trójkąty. Piąty wiązar posiada oznaczenie
„V” z
tym, że zakończenia ramion znaku oraz jego dół wykonano w formie trójkątów
wyciętych dłutem w drewnie.
Fot 2. Przykłady znaków montażowych występujących na więźbie nad nawą główną
kościoła
Następnie analogicznie – wiązar szósty posiada oznaczenie jak wiązar piąty, z tym że dodano
po jego prawej stronie nacięcie i jeden trójkąt itd. Wiązar dziesiąty to „X” wzbogacone
o
trójkąty na zakończeniach ramion (w górnej części „X” trójkąty skierowane są na zewnątrz,
w
dolnej części „X” do wewnątrz znaku). W niektórych elementach występuje wybrany
w
powierzchni drewna trójkąt, znajdujący się w górnej części znaku, nad skrzyżowaniem
ramion „X”, ale być może forma ta powstała w wyniku miejscowego uszkodzenia
powierzchni drewna np. przy wycinaniu znaku. Jedenasty element oznaczono jako „X”
(z
trójkątami) i umieszczone po prawej stronie nacięcie drewna z jednym trójkątem, szesnasty
element oznacza „X” (z
trójkątami) oraz „V” (z trójkątami) i nacięcie drewna z jednym
trójkątem itd. Wyłącznie w wiązarach pełnych oznaczenia powyższe są uzupełnione znakami
w
formie niewielkich, pionowych nacięć, których ilość odpowiada numerowi kolejnego
wiązara pełnego poczynając od „I” (1), do „IIIIIIIII” (9), licząc od strony zachodniej
w
kierunku wschodnim. Poprzeczna ścianka stolcowa posiada znaki w postaci cyfr rzymskich
od „I” do „III” umieszczone na stolcach (uzupełnione oznaczeniami kolejnego wiązara
pełnego w postaci dziewięciu pionowych nacięć) i od „I” do „IIII” na zastrzałach (licząc od
strony północnej do południowej), z tym, że zachowane są jedynie elementy oznaczone nr III
i
IIII. Na krokwiach występują oznaczenia odpowiadające numeracji stolca z dodatkowym
nacięciem wykonanym pod kątem ok. 45°. Na kilku belkach wiązarowych oznaczenia nie są
widoczne. Być może znajdują się na obmurowanych końcówkach belek. Znaki montażowe
wykonano prawdopodobnie za pomocą szerokiego i wąskiego dłuta ciesielskiego. Można
zaobserwować deformację niektórych znaków, która nastąpiła w wyniku naturalnego procesu
wysychania niesezonowanego drewna użytego do wykonania konstrukcji. Przykładowe znaki
montażowe przedstawione są na fot. 1 i 2.
http://www.krokiew.republika.pl
Fot. 3. Data namalowana na stolcu ramy północnej
Inne oznaczenia Na „XIII” elemencie ramy sto
lcowej (stolec) po stronie północnej znajduje
się czytelna data „1881” wykonana za pomocą czarnej farby (fot. 3).
Dominik Mączyński,
Maciej Warchoł
Źródło: Dachy, nr 1 (133) 2011
Usługi Ciesielskie - domy drewniane - domy szkieletowe - konstrukcje dachowe więźby
-
www.lech-
bud.org
