Eksploatowanie maszyn, instalacji i urządzeń technicznych

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

MINISTERSTWO EDUKACJI

NARODOWEJ

Andrzej Pyszczek

Eksploatowanie maszyn, instalacji i urządzeń technicznych
321[07].Z3.01

Poradnik dla ucznia

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy
Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Recenzenci:
mgr inż. Krystyna Kwestarz
mgr inż. Beata Figarska-Wysocka

Opracowanie redakcyjne:
mgr inż. Andrzej Pyszczek

Konsultacja:
mgr inż. Lidia Staniszewska

Poradnik stanowi obudowę dydaktyczną programu jednostki modułowej 321[07].Z3.01,
"Eksploatowanie maszyn, instalacji i urządzeń technicznych", zawartego w modułowym
programie nauczania dla zawodu technik architektury krajobrazu.

Wydawca

Instytut Technologii Eksploatacji – Państwowy Instytut Badawczy, Radom 2007

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPIS TREŚCI

1. Wprowadzenie

2. Wymagania wstępne

3. Cele kształcenia

4. Materiał nauczania

4.1. Przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz

ochrony środowiska związane z eksploatacją maszyn, instalacji i urządzeń
technicznych

4.1.1. Materiał nauczania

4.1.2. Pytania sprawdzające

4.1.3. Ćwiczenia

4.1.4. Sprawdzian postępów

4.2. Podstawy eksploatacji sprzętu technicznego

4.2.1. Materiał nauczania

4.2.2. Pytania sprawdzające

4.2.3. Ćwiczenia

4.2.4. Sprawdzian postępów

4.3. Urządzenia elektryczne

4.3.1. Materiał nauczania

4.3.2. Pytania sprawdzające

4.3.3. Ćwiczenia

4.3.4. Sprawdzian postępów

4.4. Mechanizacja uprawy i nawożenia gleby

4.4.1. Materiał nauczania

4.4.2. Pytania sprawdzające

4.4.3. Ćwiczenia

4.4.4. Sprawdzian postępów

4.5. Mechanizacja siewu i sadzenia roślin

4.5.1. Materiał nauczania

4.5.2. Pytania sprawdzające

4.5.3. Ćwiczenia

4.5.4. Sprawdzian postępów

4.6. Mechanizacja zaopatrzenia w wodę i nawadniania

4.6.1. Materiał nauczania

4.6.2. Pytania sprawdzające

4.6.3. Ćwiczenia

4.6.4. Sprawdzian postępów

4.7. Mechanizacja prac związanych z pielęgnacją drzew i krzewów

4.7.1. Materiał nauczania

4.7.2. Pytania sprawdzające

4.7.3. Ćwiczenia

4.7.4. Sprawdzian postępów

4.8. Mechanizacja prac związanych z zakładaniem i pielęgnacja trawników

4.8.1. Materiał nauczania

4.8.2. Pytania sprawdzające

4.8.3. Ćwiczenia

4.8.4. Sprawdzian postępów

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9. Mechanizacja prac w szkółkach

4.9.1. Materiał nauczania

4.9.2. Pytania sprawdzające

4.9.3. Ćwiczenia

4.9.4. Sprawdzian postępów

4.10. Mechanizacja ochrony roślin

4.10.1. Materiał nauczania

4.10.2. Pytania sprawdzające

4.10.3. Ćwiczenia

4.10.4. Sprawdzian postępów

4.11. Mechanizacja robót ziemnych

4.11.1. Materiał nauczania

4.11.2. Pytania sprawdzające

4.11.3. Ćwiczenia

4.11.4. Sprawdzian postępów

4.12. Urządzenia transportowe

4.12.1. Materiał nauczania

4.12.2. Pytania sprawdzające

4.12.3. Ćwiczenia

4.12.4. Sprawdzian postępów

5. Sprawdzian osiągnięć

6. Literatura

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

WPROWADZENIE

Poradnik będzie Ci pomocny w przyswajaniu wiedzy o zastosowaniu podstawowych

pojęć z zakresu eksploatacji maszyn, instalacji i urządzeń oraz narzędzia i narzędzi do prac
związanych z uprawą roli i ochroną roślin.

W poradniku zamieszczono:

−

Wymagania wstępne, czyli wykaz niezbędnych umiejętności i wiedzy, które powinieneś

mieć opanowane, aby przystąpić do realizacji tej jednostki modułowej.

−

Cele kształcenia tej jednostki modułowej.

−

Materiał nauczania (rozdział 4), który umożliwia samodzielne przygotowanie się

do wykonania ćwiczeń i zaliczenia sprawdzianów. Obejmuje on również ćwiczenia, które
zawierają wykaz materiałów potrzebnych do realizacji ćwiczeń. Przed ćwiczeniami
zamieszczono pytania sprawdzające wiedzę potrzebną do ich wykonania. Po ćwiczeniach
zamieszczony został sprawdzian postępów. Wykonując sprawdzian postępów, powinieneś
odpowiadać na pytania tak lub nie, co oznacza, że opanowałeś materiał albo nie.

−

Sprawdzian osiągnięć, w którym zamieszczono instrukcję dla ucznia oraz zestaw zadań

testowych sprawdzających opanowanie wiedzy i umiejętności z zakresu całej jednostki.
Zamieszczona została także karta odpowiedzi.

−

Wykaz literatury obejmujący zakres wiadomości, dotyczących tej jednostki modułowej,

która umożliwi Ci pogłębienie nabytych umiejętności.
Jeżeli masz trudności ze zrozumieniem tematu lub ćwiczenia, to poproś nauczyciela lub

instruktora o wyjaśnienie i ewentualne sprawdzenie, czy dobrze wykonujesz daną czynność.
Jednostka modułowa: Eksploatowanie maszyn, instalacji i urządzeń technicznych, której
treści teraz poznasz, jest zawarta w module 321[07].Z3 „Mechanizacja prac związanych
z kształtowaniem krajobrazu” i jest oznaczona na schemacie na stronie.5.

Bezpieczeństwo i higiena pracy

W czasie pobytu w pracowni musisz przestrzegać regulaminów, przepisów

bezpieczeństwa i higieny pracy oraz instrukcji przeciwpożarowych, wynikających z rodzaju
wykonywanych prac. Przepisy te poznasz podczas trwania nauki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Schemat układu jednostek modułowych

321[07].Z3

Mechanizacja prac związanych

z kształtowaniem krajobrazu

321[07].Z3.01

Eksploatowanie maszyn, instalacji

i urządzeń technicznyc

321[07]. Z3.02

Obsługiwanie i prowadzenie ciągnika

rolniczego

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2. WYMAGANIA WSTĘPNE

Przystępując do realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

−

wyszukiwać podstawowe informacje na temat eksploatacji maszyn, instalacji i urządzeń

technicznych,

−

wyszukiwać informacje w różnych źródłach,

−

rozróżniać pojazdy, maszyny, urządzenia i narzędzia stosowane w produkcji roślin,

−

określać zasady eksploatacji instalacji i urządzeń technicznych stosowanych w produkcji

roślin,

−

selekcjonować, porządkować , notować, dokumentować i przechowywać informacje,

−

współpracować w grupie,

−

obsługiwać komputer na poziomie podstawowym.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

3. CELE KSZTAŁCENIA

W wyniku realizacji programu jednostki modułowej, powinieneś umieć:

−

rozpoznać podstawowe części maszyn,

−

zastosować zasady eksploatacji silników elektrycznych, urządzeń grzewczych i urządzeń

elektrycznych do oświetlania,

−

zastosować zasady eksploatacji instalacji oświetleniowych przeznaczonych dla roślin,

wnętrz urbanistycznych i terenów otwartych,

−

posłużyć się narzędziami i maszynami do uprawy gleby oraz nawożenia,

−

posłużyć się siewnikami oraz sadzarkami,

−

dobrać i obsłużyć maszyny, urządzenia oraz instalacje do zaopatrzenia w wodę

i nawadniania,

−

dobrać i obsłużyć maszyny i narzędzia do sadzenia, przesadzania oraz pielęgnowania

drzew i krzewów,

−

zastosować maszyny i narzędzia do zakładania i pielęgnowania trawników,

−

zastosować maszyny i urządzenia techniczne do mechanizacji prac w szkółkach,

−

dobrać i eksploatować aparaturę do stosowania środków ochrony roślin z zachowaniem

zasad bezpieczeństwa i higieny pracy,

−

dobrać i obsłużyć maszyny do odśnieżania, czyszczenia dróg i chodników,

−

scharakteryzować przeznaczenie i zastosować zasady eksploatacji maszyn do robót

ziemnych i budowy dróg,

−

obsłużyć środki transportowe oraz urządzenia do załadunku,

−

wykonać czynności związane z konserwacją i przygotowaniem sprzętu technicznego

do postoju,

−

zastosować zasady przechowywania paliw i smarów,

−

zastosować przepisy prawa o ruchu drogowym podczas pracy maszynami rolniczymi,

−

zastosować przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwpożarowej oraz

ochrony środowiska związane z eksploatacją maszyn, instalacji i urządzeń technicznych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4. MATERIAŁ NAUCZANIA

4.1. Przepisy

bezpieczeństwa

higieny

pracy,

ochrony

przeciwpożarowej oraz ochrony środowiska związane
z eksploatacją maszyn, instalacji i urządzeń technicznych

4.1.1. Materiał nauczania

Przystępując do realizacji kolejnej jednostki modułowej, powinieneś rozpocząć od

poznania przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy, ochrony przeciwporażeniowej, ochrony
przeciwpożarowej i ochrony środowiska. Przystępując do obsługi maszyn, urządzeń
i narzędzi, zapoznaj się z ich budową oraz zasadami bezpiecznej pracy. Każda maszyna
i urządzenie techniczne wyposażone jest w instrukcję obsługi, w której pierwszy rozdział
zawiera zasady bezpiecznej pracy tym urządzeniem, maszyną. Wszystkie urządzenia
i maszyny, które będziesz obsługiwał stwarzają zagrożenia. Podczas obsługi urządzeń
elektrycznych należy zachować szczególną ostrożność przed ewentualnym porażeniem
prądem elektrycznym. Czynności, jakie będziesz wykonywał, powinny być bezpieczne nie
tylko dla ludzi, ale dla całego środowiska. Poniżej przedstawiono najważniejsze wskazówki
jak postępować, aby bezpiecznie wykonywać czynności podczas eksploatacji sprzętu
zmechanizowanego.

Wszystkie czynności muszą być wykonywane w odzieży ochronnej. W trakcie obsługi

maszyn i urządzeń nie należy spożywać posiłków, napojów. Podczas pracy ze sprzętem
technicznym należy szczególną uwagę zwracać na części wirujące. Wszystkie podłączenia
należy wykonywać po całkowitym zatrzymaniu maszyny lub urządzenia. Naprawy powinny
być wykonane tylko z zastosowaniem oryginalnych części zamiennych. Urządzenia powinny
być zaopatrzone w osłony. Podczas obsługi urządzeń elektrycznych należy szczególną uwagę
zwrócić na poprawne połączenia, a wszystkie urządzenia powinny być wyposażone
w przewody ochronne i neutralne. Niezabezpieczone w odpowiedni sposób przewody lub
uszkodzone, mogą wywołać porażenie prądem elektrycznym. Szczególnie narażeni na
porażenie są pracownicy pracujący w gospodarstwach ogrodniczych. Podczas obsługi
narzędzi uprawowych należy zwracać uwagę, aby pracować narzędziami zgodnie z zasadami
obsługi. Zabiegi chemicznej ochrony roślin należy wykonywać tylko w uzasadnionych
przypadkach, wybierając środki o niższej toksyczności i działaniu selektywnym.
Bezwzględnie należy pilnować, aby preparat czy ciecz użytkowa nie przedostały się do ujęć
wody oraz wód gruntowych i powierzchniowych. Wszystkie czynności związane
z przygotowaniem cieczy użytkowej, jak i później, przy użyciu opryskiwacza, należy
wykonywać w specjalnie do tego celu przygotowanych miejscach niezagrażających dla wód.
Wszystkie nawozy są szkodliwe dla zdrowia człowieka. Wiele z nich ma uciążliwe
właściwości pylące i żrące. Poza doraźnymi skutkami mogą one także powodować po
pewnym czasie choroby skóry, dróg oddechowych, nawet przewodu pokarmowego. Dlatego
w czasie pracy z nawozami nie wolno spożywać posiłków, twarz i ręce mieć natłuszczone
wazeliną, a po pracy całe ciało należy dobrze zmyć ciepłą wodą z mydłem. Przy nawozach
mogą pracować tylko dorośli, zdrowi mężczyźni, ubrani w pyłoszczelne kombinezony,
gumowe buty i rękawice, oraz zaopatrzeni w specjalne okulary lub maski ochronne.
W wypadku podejrzenia zatrucia należy przerwać prace, zdjąć ubranie ochronne i zasięgnąć
porady lekarza. Uszkodzoną skórę należy opatrzyć, a zaprószone oczy przemyć watą
namoczoną oliwą lub olejem parafinowym.

Transport środków ochrony roślin należy przeprowadzić pod nadzorem. Nie należy

przewozić ludzi i zwierząt, a także pasz i artykułów spożywczych tym samym środkiem

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

transportowym. Ścisłe przestrzeganie przepisów bezpieczeństwa i higieny pracy podczas
nawożenia i ochrony roślin zapobiegnie zatruciom ludzi i innych organizmów oraz
środowiska naturalnego. Podczas wykonywaniu robót ziemnych należy dodatkowo
przestrzegać zasad i przepisów związanych z budową i poruszaniem się po drogach.
Szczególną uwagę należy zwracać podczas prac przy wykopach, skarpy zabezpieczać przed
osunięciem lub zasypaniem. Podczas wykonywania wszystkich prac mechanizacyjnych
i obsługowych, nie należy spożywać alkoholu, nie pracować z uszkodzonym sprzętem.
Podczas obsługi urządzeń, narzędzi i maszyn należy zapoznać się ze szczegółową budową
i ich obsługą. Eksploatacja urządzeń budowlanych stwarza zagrożenie dla środowiska poprzez
wycieki z uszkodzonych układów napędowych, smarowania i hydraulicznego sterowania.
Wszystkie prace podczas naprawy, konserwacji, należy wykonywać w przeznaczonych do
tego celu miejscach.

4.1.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie należy stosować przepisy podczas pracy z narzędziami i maszynami?
2. Jakie należy stosować ubrania w czasie wykonywania prac?
3. Czy podczas pracy można wykonywać naprawy?
4. Jak należy obsługiwać urządzenia elektryczne?
5. Jak zabezpieczyć środowisko przed zanieczyszczeniem?

4.1.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Ustal zasady ochrony przeciwporażeniowej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać podstawowe wiadomości z rozdziału 6 dotyczące ćwiczenia,
2) scharakteryzować rodzaje napięć,
3) zapoznać się z ochroną podstawową i dodatkową,
4) zanotować zdobyte informacje w notatniku,
5) dokonać weryfikacji podczas omawiania na lekcji.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

tablice i schematy zabezpieczenia urządzeń przed przebiciem,

−

tablice zabezpieczeń,

−

literatura z rozdziału 6,

−

notatnik.

Ćwiczenie 2

Określ zasady ochrony środowiska związane z eksploatacją maszyn rolniczych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) scharakteryzować potrzebę ochrony środowiska,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

2) odnaleźć informacje o zasadach eksploatacji maszyn,
3) określić zasady wykonywania konserwacji i napraw maszyn,
4) zaprezentować zasady ochrony środowiska związane z eksploatacją maszyn rolniczych,
5) zapisać spostrzeżenia w notatniku.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura z rozdziału 6,

−

przybory do pisania,

−

notatnik.

4.1.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić cel stosowania przepisów bhp?



2) wyjaśnić potrzebę ochrony przeciwporażeniowej?



3) dobrać sprzęt ochrony osobistej?



4) scharakteryzować ochronę przeciwpożarową?



5) wyjaśnić cel stosowania ochron podczas wykonywania oprysków?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2. Podstawy eksploatacji sprzętu technicznego

4.2.1. Materiał nauczania

Każda maszyna rolnicza składa się z wielu części, tworzących jej zespoły. Wśród części

i zespołów można wyróżnić takie, które są charakterystyczne dla danej maszyny i zapewniają
możliwość wykonywania przez nią różnych prac. Oprócz tych części specjalistycznych,
w każdej maszynie występuje wiele elementów o charakterze uniwersalnym, których budowa
i działanie są podobne w różnych maszynach. Części te są w większości znormalizowane, co
umożliwia ich zastosowanie w różnych maszynach, bez konieczności dokonywania zmian
wymiarów lub kształtów. Uniwersalne części maszyn można podzielić na dwie grupy: części
maszyn służące do łączenia różnych elementów i części maszyn służące do przekazywania
napędu w maszynie. Często mówimy o nich w skrócie: połączenia i napędy. Do pierwszej
grupy zaliczamy połączenia rozłączne i nierozłączne.

Połączenia rozłączne to takie, które można rozłączyć ponownie bez uszkodzenia

elementów łączonych i łączących. Zaliczamy do nich połączenia: gwintowe, klinowe,
wpustowe, wielowypustowe, sworzniowe, sprężyste i rurowe. Połączenia gwintowe, to
połączenia, w których podstawową rolę odgrywa gwint. Teoretyczny zarys gwintu wynika
z linii śrubowej, która powstaje przez owinięcie równi pochyłej wokół walca. Połączenia
klinowe oraz połączenia sworzniowe wymagają zastosowania dodatkowego elementu
o określonym kształcie, przenoszącego nacisk z jednej części na drugą. W zależności od
rodzaju połączenia, elementem łączącym może być klin, wpust, sworzeń lub wielowypust.

Połączenia nierozłączne to takie, w których części łączące lub łączone ulegają

uszkodzeniu w wypadku rozłączenia. Są to połączenia, spawane i zgrzewane, nitowe,
wciskowe, lutowane i klejowe. Połączenia spawane w maszynach rolniczych stosuje się
głównie do wykonywania ram różnych narzędzi i maszyn. Spawanie polega na stopieniu
brzegów łączonych części z dodawaniem lub bez dodawania spoiwa. Połączenia nitowe
polegają na nakładaniu na siebie dwóch elementów, wywierceniu otworów i łączeniu za
pomącą nitów.

Sprzęgła są urządzeniami do łączenia ze sobą dwóch współpracujących wałów w celu

przenoszenia momentu napędowego. Podstawowym zadaniem sprzęgieł jest przenoszenie
momentu obrotowego oraz prędkości kątowej bez zmiany jej kierunku z wału czynnego na
wał bierny przez ich wzajemne połączenie. Sprzęgła mechaniczne dzielimy na trzy klasy:
– nierozłączne (sztywne), w których człony czynny i bierny są połączone trwale,

a rozłączenie ich jest możliwe tylko w czasie demontażu maszyny,

– sterowane, mające możliwość złączania i rozłączania członów składowych w czasie pracy

maszyny przez jej obsługę,

– samoczynne, w których złączanie i rozłączanie członów sprzęgła odbywa się samoczynnie

wskutek zmian parametrów pracy.
Przekładnie są częściami maszyn służącymi do przekazywania energii od elementu

napędzającego (czynnego) do elementu napędzanego (biernego). W zależności od sposobu
przenoszenia energii, przekładnie dzieli się na: mechaniczne, hydrauliczne, pneumatyczne
i elektryczne. Najprostszą przekładnią mechaniczną jest przekładnia pojedyncza, w skład
której wchodzą dwa współpracujące koła osadzone na wałach: czynnym i biernym.

Napędy hydrauliczne i pneumatyczne to zespół elementów wzajemnie ze sobą

połączonych, mających na celu przetworzenie energii mechanicznej na energię płynu oraz
przeniesienia jej za pośrednictwem czynnika roboczego pod ciśnieniem do odbiorników.
W odbiornikach zostaje ona ponownie zamieniona na energię mechaniczną. W napędach
hydraulicznych czynnikiem roboczym jest olej mineralny, a w układach pneumatycznych
sprężone powietrze. Do podstawowych elementów układów hydraulicznych zalicza się

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

pompy, silniki o ruchu obrotowym organu roboczego, silniki o ruchu postępowym organu
roboczego (siłowniki hydrauliczne, zawory) oraz filtry, przewody, zbiorniki oleju.

4.2.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie znasz rodzaje połączeń?
2. Jakie rozróżniasz połączenia rozłączne?
3. Jakie rozróżniasz połączenia nierozłączne?
4. Jakie funkcje spełniają sprzęgła?
5. Jakie rozróżniasz rodzaje sprzęgieł mechanicznych?
6. Jakie zadania spełnia przekładnia?
7. Co charakteryzuje pracę napędów hydraulicznych?

4.2.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wyjaśnij na schemacie zasadę powstawania gwintu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wyszukać informacje na temat połączeń gwintowych i etapów powstawania gwintu

w literaturze z rozdziału 6,

2) narysować na podstawie uzyskanych informacji schemat powstawania gwintu,
3) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura z rozdziału 6,

−

kartka papieru,

−

ołówek,

−

gumka.

Ćwiczenie 2

Wyjaśnij wady i zalety napędów hydraulicznych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odnaleźć informacje o napędach hydraulicznych w literaturze z rozdziału 6,
2) wypisać wady i zalety napędów hydraulicznych,
3) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy,
4) zaprezentować spostrzeżenia w notatniku.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura z rozdziału 6,

−

przybory do pisania,

−

notatnik.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.2.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić rodzaje połączeń?



2) scharakteryzować połączenia nierozłączne?



3) wymienić rodzaje sprzęgieł?



4) wymienić rodzaje połączeń nitowych?



5) scharakteryzować pracę wałów?



6) wyjaśnić pracę sprzęgieł nierozłącznych?



7) wyjaśnić pracę sprzęgieł bezpieczeństwa?



8) wskazać wady układów hydraulicznych?



9) wymienić elementy układów hydraulicznych?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3. Urządzenia elektryczne

4.3.1. Materiał nauczania

Prąd elektryczny jest to uporządkowany ruch ładunków elektrycznych w przewodniku.

Niezbędnym warunkiem trwałego przepływu prądu jest istnienie pola elektrycznego, a więc
różnicy potencjałów na końcach przewodnika. Do wytwarzania prądu elektrycznego służą
źródła prądu (ogniwa, prądnice, alternatory). Aby uzyskać przepływ prądu elektrycznego,
źródło z odbiornikiem musi stanowić obwód zamknięty dla przepływu elektronów. Prąd
elektryczny charakteryzują następujące wielkości: napięcie elektryczne (U), natężenie prądu
(I). W zależności od wartości i kierunku przepływu prądu wyróżnia się rodzaje:
–

prąd stały, który nie zmienia swej wartości i kierunku przepływu w jednostce czasu,

–

prąd jednokierunkowy, o stałym kierunku przepływu i zmiennej wartości w jednostce
czasu,

–

prąd zmienny, którego wartość i kierunek przepływu zmieniają się w jednostce czasu,

– prąd przemienny, będący odmianą prądu zmiennego.

Instalacja elektryczna to zespół aparatów i urządzeń elektromagnetycznych niskiego

napięcia, umieszczonych na stałe, które służą do doprowadzenia energii elektrycznej z sieci
zasilającej niskiego napięcia do odbiorników w sposób ciągły i niezawodny oraz całkowicie
bezpieczny. W zależności od rodzaju zasilanych odbiorników energii elektrycznej wyróżnia
się instalacje:
– jednofazowe (oświetleniowe), zasilające również urządzenia małej mocy (żelazka, grzałki,

silniki jednofazowe),

– trójfazowe (siłowe), zasilające trójfazowe silniki elektryczne, urządzenia grzejne o dużych

mocach.
Najważniejsze zasady dotyczące wykonywania instalacji elektrycznych, stosowanych

urządzeń zabezpieczających i ochronnych w gospodarstwach, to przede wszystkim:
– stosowanie w instalacjach odbiorczych osobnych przewodów neutralnych (N)

i ochronnych (PE),

– stosowanie przewodów wykonanych z żył miedzianych o przekroju żył do 10mm

– stosowanie w obwodach odbiorczych samoczynnych wyłączników instalacyjnych

i wyłączników przeciwporażeniowych różnicowo prądowych.
W skład instalacji elektrycznej wchodzą następujące elementy: złącza, rozdzielnice,

instalacje i obwody odbiorcze oraz tworzące je przewody i sprzęt elektroinstalacyjny.
Zadaniem przewodów elektrycznych jest zapewnienie dobrego przepływu prądu między
źródłem energii elektrycznej a odbiornikiem oraz innymi urządzeniami tworzącymi instalację
elektryczną. W instalacjach elektrycznych do identyfikacji przewodów lub poszczególnych
żył przewodu wielożyłowego stosuje się różne barwy izolacji. Barwa żółto – zielona jest
zarezerwowana wyłącznie dla przewodów lub żył ochronnych (PE),a jasnoniebieska – dla
neutralnych (N).

Elektryczne źródła światła (lampy elektryczne) dzieli się na żarowe (żarówki)

i wyładowcze (świetlówki, lampy rtęciowe i sodowe).W żarówkach przemiana energii
elektrycznej w światło zachodzi w żarniku wykonanym z drutu wolframowego
umieszczonego w szklanej bańce.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rys. 1. Budowa żarówki: 1-żarnik, 2-główka, 3-wspornik żarnika, 4-nóżka,

5-bańka, 6-podpórka, 7-słupek, 8-rurka pompowa, 9-krążek
izolacji cieplnej, 10-trzonek gwintowany, 11-styk doprowadzający
[http://pl.wikipedia.org.żarówka]

Świetlówki są to lampy rtęciowe, niskoprężne, wytwarzające światło wskutek

wyładowania elektrycznego i fluorescencji. Elementami świetlówki są: rura szklana
z wtopionymi po obu stronach elektrodami, wypełniona rozrzedzonymi parami rtęci i gazem
pomocniczym – argonem, pokryta od wewnątrz luminoforem, oraz zapłonnik.

Rys. 2. Świetlówki różnego typu: liniowe, kołowe i kompaktowe [http://pl.wikipedia.org.żarówka]

Elektryczne urządzenia grzejne są to odbiorniki przetwarzające energię elektryczną

w ciepło. Ze względu na zasadę przetwarzania energii: rozróżnia się urządzenia grzejne,
oporowe, elektrodowe, promiennikowe, pojemnościowe oraz indukcyjne i łukowe. Zaletami
urządzeń grzejnych elektrycznych są: czystość przemiany elektrotermicznej, szybkość
nagrzewania, łatwość regulacji poboru mocy i temperatury, duża sprawność, możliwość
uzyskiwania wysokich temperatur. Urządzenia grzejne to: grzejniki akumulacyjne,
termowentylatory, nagrzewnice elektryczne stałe i przenośne, kable grzejne. Do ogrzewania
wody do celów gospodarczych stosuje się ogrzewacze opróżnieniowe i przepływowe.

Do napędu maszyn i urządzeń ogrodniczych powszechnie stosowane są silniki

elektryczne. Silnik indukcyjny trójfazowy składa się z dwóch zasadniczych części:
nieruchomej zwanej stojanem i wirującej zwanej wirnikiem. W zależności od sposobu
uzwojenia wirnika, silniki indukcyjne trójfazowe dzieli się na zwarte i pierścieniowe. Do prac
domowych i w warsztatach wykorzystuje się jednofazowe silniki indukcyjne. Silniki
jednofazowe, podobnie jak trójfazowe, składają się ze stojana i wirnika jednoklapkowego.

Rys. 3. Uzwojenia stojana indukcyjnego silnika

elektrycznego

[http://pl.wikipedia.org.silnik]

Rys 4. Silniki elektryczne

[http://pl.wikipedia.org.silnik]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.3.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Wyjaśnij pojęcie prądu elektrycznego
2. Jak klasyfikujemy prądy elektryczne?
3. Jak klasyfikujemy silniki elektryczne?
4. Jak klasyfikujemy elektryczne źródła światła?
5. Jakie są główne elementy silników indukcyjnych?
6. Jak działa silnik trójfazowy?
7. Jak klasyfikujemy elektryczne urządzenia grzejne?

4.3.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Wykonaj schemat połączenia stojana silnika trójfazowego w trójkąt.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wyszukać informacje o połączeniach uzwojeń silników w literaturze z rozdziału 6,
2) odnaleźć schematy połączeń silników,
3) dokonać wyboru schematu połączeń silników,
4) wykonać schemat połączeń stojana silnika trójfazowego w trójkąt,
5) zaprezentować wykonany schemat na forum klasy,
6) zapisać spostrzeżenia w notatniku.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

schematy połączeń silników,

−

literatura z rozdziału 6,

−

notatnik,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Określ wymagania stawiane instalacjom elektrycznym w gospodarstwach ogrodniczych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odnaleźć w literaturze z rozdziału 6 informacje o wymaganiach dla instalacji

elektrycznych,

2) odnaleźć

literaturze,

rozdziału

informacje

zabezpieczeniach

przeciwporażeniowych,

3) opracować wymagania stawiane instalacjom elektrycznym w gospodarstwach

ogrodniczych,

4) zapisać spostrzeżenia w notatniku,
5) zaprezentować wykonaną pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

schematy instalacji elektrycznych stosowanych w gospodarstwach ogrodniczych,

−

literatura z rozdziału 6,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

notatnik,

−

przybory do pisania.

4.3.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić rodzaje silników elektrycznych?



2) wyjaśnić pracę silników elektrycznych?



3) wymienić główne elementy silników elektrycznych?



4) wyjaśnić zasady eksploatacji instalacji oświetleniowych?



5) wyjaśnić pojęcie prądu elektrycznego?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4. Mechanizacja uprawy i nawożenia gleby

4.4.1. Materiał nauczania

Uprawa roli to całokształt zabiegów wykonywanych narzędziami i maszynami

uprawowymi w celu stworzenia roślinom optymalnych warunków wzrostu i rozwoju oraz
podniesienia kultury roli. Podstawowym celem uprawy roli jest stworzenie optymalnych
warunków w środowisku glebowym do umieszczenia materiału siewnego, jego kiełkowania,
wzrostu i rozwoju roślin dla wytworzenia maksymalnego plonu o pożądanej jakości.
Właściwości te uzyskuje się przez wykonywanie różnych zabiegów agrotechnicznych.

Maszyny i narzędzia do uprawy gleby

Podstawowym narzędziem do uprawy gleb jest pług, którego zadaniem jest odwrócenie

skiby.

Rys.5. Pług ciągnikowy zawieszany: a) budowa pługa, b) urządzenia regulacyjne pługa.

1) korpus płużny, 2) rama pługa, 3) wspornik pługa, 4) oś wykorbiona, 5) pokrętło do obracania osi

wykorbionej, 6) pokrętło do przesuwania ramy pługa wraz z korpusami, 7) łącznik ruchomy,

8) odejmowana obsada koła kopiującego, 9) pokrętło do regulacji koła kopiującego, 10) koło

kopiujące, 11) krój tarczowy, 12) cięgła dolne układu trzypunktowego, 13) łącznik górny,

14) wieszak prawy układu trzypunktowego. A - regulacja szerokości orki, B - regulacja nacisku na

ściankę bruzdową. B

nacisk mniejszy, B

nacisk większy [1, s. 83]

Orka jest podstawowym zabiegiem agrotechnicznym, od którego zależy rozwój roślin.

Uwzględniając wymagania agrotechniczne, orka ma na celu uniemożliwienie rozwoju darni
przez jej przykrycie glebą, wydobycie i wymieszanie ku powierzchni roli koloidów
wypłukanych w głąb przez wodę, rozluźnienie roli, zwiększenie jej pulchności, ilości
i wielkości porów, przykrycie nasion i rozłogów chwastów uniemożliwiając wydostanie się
kiełków na powierzchnię roli. Do uprawy roli używamy pługów ciągnikowych zawieszanych
i półzawieszanych. Pługi zawieszane łączy się z ciągnikiem za pomocą trzypunktowego
układu zawieszenia i podnośnika hydraulicznego. Do połączenia pługa z ciągnikiem służą
dwa cięgła dolne niemające żadnej regulacji, łącznik górny wyposażony w nakrętkę
regulacyjną umożliwiającą zmianę jego długości i dwa wieszaki łączące cięgła dolne
z podnośnikiem hydraulicznym. Pługi półzawieszane łączy się z ciągnikiem za pomocą
dwóch cięgieł dolnych układu zawieszenia, połączonych z podnośnikiem hydraulicznym
ciągnika, bez wykorzystania cięgła górnego. W tylnej części pługa półzawieszanego znajduje
się koło podporowe, na którym pług opiera się zarówno podczas transportu, jak i podczas
pracy. Zespołem roboczym pługa jest korpus podłużny, którego powierzchnia robocza składa
się z lemiesza i odkładnicy. W pługach ciągnikowych odkładnica jest dzielona i składa się

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

z piersi i skrzydła. Zadaniem lemiesza jest podcięcie skiby w płaszczyźnie poziomej
i wstępne pokruszenie, a zadaniem odkładnicy jest odwrócenie skiby wraz z dalszym jej
kruszeniem. Rodzaje pługów stosowanych w uprawie: pługi obracalne, obracalne zawieszane,
obracalne półzawieszane, pługi zagonowe i głębokie.

Narzędzia do upraw popłużnych służą głównie przygotowaniu gleby do siewu i sadzenia.

Celami zabiegów upraw popłużnych są w szczególności: dodatkowe pokruszenie,
ujednolicenie i wyrównanie powierzchni gleby, zwalczanie chwastów, regulowanie
wilgotności gleby. Wyróżniamy następujące rodzaje narzędzi: brony talerzowe, brony
zębowe, kultywatory, włóki i wały. Oprócz wymienionych coraz częściej stosuje się agregaty
uprawowe, które tworzą odpowiednie sprzęgnięcie kilku narzędzi do upraw popłużnych
i połączenie ich z ciągnikiem.

Maszyny do nawożenia

Rozsiewacze nawozów mineralnych służą do wysiewania, nawozów pylistych,

krystalicznych i granulowanych. Wśród rozsiewaczy można wymienić następujące ich
rodzaje: rozsiewacze odśrodkowe, które maą wmontowany zespół roboczy w postaci jednej
lub dwóch tarcz z łopatkami, obracających się w płaszczyźnie poziomej i rozrzucających
nawóz w wyniku działania siły odśrodkowej. Rozsiewacze te mogą być przyczepiane
i zawieszane.

Rys.6. Rozsiewacz nawozów i wapna przyczepiany

1) zbiornik nawozu, 2) przenośnik taśmowy, 3) zasuwa regulacyjna, 4) wał napędowy, 5) pokrętło regulacyjne

zasuwy, 6) koło jezdne, 7) tarcza rozsiewająca, 8) zaczep, 9) podpora przednia. [2, s.37]

Do nawożenia organicznego służy roztrząsacz obornika, który rozrzuca obornik po

powierzchni pola. Roztrząsacz obornika jest jedno- lub dwuosiową przyczepą wyposażoną
w zespół walców roboczych, adapter oraz przenośnik łańcuchowo-listwowy. Zespół roboczy
roztrząsacza jest napędzany od wału odbioru mocy ciągnika. Niezbędnym uzupełnieniem
technologicznym procesu nawożenia organicznego jest konieczność stosowania ładowaczy
chwytakowych do napełniania obornikiem skrzyń ładunkowych roztrząsaczy.

Rys.7.Roztrząsacz obornika

1) osłona siatkowa, 2) skrzynia, 3) walce roztrząsające pionowe, 4) wał napędowy, 5) osłona napędu, 6) koło

jezdne.[1,s.97]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jaki jest cel uprawy roli?
2. Co jest głównym narzędziem uprawowym?
3. Jakie znasz rodzaje pługów?
4. Jakie są cele zabiegów uprawowych popłużnych?
5. Jakie są narzędzia do upraw popłużnych?
6. Do czego służą rozsiewacze?
7. Do nawożenia jakimi nawozami używamy roztrząsaczy?

4.4.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dokonaj klasyfikacji narzędzi i maszyn uprawowych.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odszukać informacjie o narzędziach i maszynach uprawowych w literaturze z rozdziału 6,
2) przeanalizować zdobyte informacje,
3) dokonać klasyfikacji narzędzi i maszyn uprawowych,
4) zanotować w notatniku,
5) przedstawić na forum klasy dokonaną klasyfikację.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

notatnik,

−

przybory do pisania,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Omów działanie rozsiewaczy nawozów mineralnych oraz omów ich budowę.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać podstawowe wiadomości na temat rozsiewaczy z rozdziału 6,
2) wykorzystać instrukcję obsługi rozsiewaczy,
3) opisać działanie rozsiewaczy nawozów,
4) zanotować informacje dotyczące rozsiewaczy w notatniku,
5) przedstawić budowę rozsiewaczy nawozów mineralnych,
6) ocenić wykonaną pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja obsługi rozsiewacza,

−

notatnik,

−

przybory do pisania,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.4.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić rodzaje pługów?



2) wymienić podstawowe narzędzia uprawowe?



3) wymienić narzędzia do upraw popłużnych?



4) wyjaśnić działanie rozsiewaczy odśrodkowych?



5) określić ilu osiowym narzędziem jest roztrząsacz obornika?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.5. Mechanizacja siewu i sadzenia roślin

4.5.1. Materiał nauczania

Narzędzia do siewu.
Zadaniem siewników uniwersalnych do nasion jest dostarczenie na pole ściśle

określonej ilości nasion oraz równomierne ich rozmieszczenie w glebie, zapewniające
zarówno jednakowe odległości między rzędami, jak i umieszczenie nasion na głębokości
odpowiedniej dla danej rośliny i przykrycie ich glebą. Siewniki występują jako zawieszane
i przyczepiane. Inną odmianą są siewniki punktowe. Siewniki punktowe mają za zadanie nie
tylko rozmieszczenie nasion w rzędach jednakowo odległych od siebie, lecz także
rozmieszczenie w jednakowych odległościach pojedynczych nasion wzdłuż rzędu. Siewniki
punktowe dostosowane do punktowego wysiewu nasion dzieli się na: mechaniczne,
pneumatyczne podciśnieniowe i pneumatyczne nadciśnieniowe. Siewnik mechaniczny ma
zamontowaną tarczę komórkową obracającą się w płaszczyźnie pionowej. Tarcza komórkowa
ma zarysowane na obwodzie wgłębienia o wymiarach dostosowanych do wielkości
wysiewanych nasion. Pneumatyczne podciśnieniowe zespoły wysiewające siewników
punktowych mają zamontowaną również tarczę komórkową, do której otworków nasiona są
przysysane pod wpływem podciśnienia wytwarzanego przez wentylator. Przyssane nasiona są
przenoszone przez tarczę do miejsca, w którym jej otwory łączą się z otworem ciśnienia
atmosferycznego i wtedy nasiona odpadają od tarczy. Siewnik punktowy pneumatyczny
nadciśnieniowy jest zbudowany podobnie jak siewnik podciśnieniowy, jednak zasada jego
działania jest odmienna.

Siewniki rzędowe

Siewniki punktowe

Rys.8.Siewniki do siewu zbóż i warzyw [http://maszyny-rolnicze.low.pl]

Mechanizacja sadzenia roślin.
Do mechanicznego sadzenia roślin mają zastosowanie sadzarki o uciągu

mechanicznym, zawieszane najczęściej na ciągniku lub doczepiane do niego. Zadaniem
sadzarki jest wykonanie bruzdy w glebie, ustawienie sadzonki oraz ugniecenie gleby wokół
niej.

Rys.9.Sadzarka do drzew alejowych

[http://www.szkolkarstwo.pl/article.php?id=466]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sadzarki do roślin dzieli się na automatyczne i półautomatyczne. Sadzarki mogą być

jedno- i wielorzędowe. Podstawowym zespołem roboczym sadzarki jest podajnik sadzonek.
Każdy uchwyt składa się ze szczęk zaciskających sadzonkę oraz dźwigni. Aby rozewrzeć
szczęki należy zmienić rozwarcie dźwigni, co odbywa się automatycznie. Końcówki dźwigni
wyposażone w rolki wchodzą między prowadnice i zmieniają lekko rozwarcie, dzięki czemu
szczęki się otwierają. Aby nie uszkodzić sadzonek, szczęki wyłożone są gumą. Szczęki
uchwytu otwierają się przed podejściem do punktu, w którym jest ułożona sadzonka oraz przy
podejściu do redlicy. Zadaniem redlic w sadzarkach jest wykonywanie w glebie bruzdy, na
głębokość odpowiadającą długości systemu korzeniowego sadzonki. Redlice mogą być
radełkowe, stopkowe, tarczowe. Sadzarki do ziemniaków powinny zapewniać równomierne
rozmieszczenie sadzeniaków zarówno w rzędach jednakowo odległych od siebie, jak
i w możliwie jednakowych odległościach wzdłuż poszczególnych rzędów. Sadzarka
automatyczna tarczowa ma zamontowane zespoły robocze w postaci dwóch tarcz osadzonych
na poziomej osi. Na każdej tarczy znajdują się chwytaki. Sadzarki automatyczne
przenośnikowe mają zamontowane czerpaki osadzone na taśmie przenośnika.

Maszyny do siewu i sadzenia muszą przede wszystkim zapewnić dostarczenie na pole

wymaganej ilości nasion lub sadzonek oraz właściwe rozmieszczenie ich w glebie
i przykrycie. Przygotowanie siewnika do pracy polega na nastawieniu liczby redlic, ilości
wysiewu i długości znacznika. Przygotowując sadzarkę do pracy, należy ustalić wymagane
obroty tarcz dokonując odpowiednich zmian w przekładni napędowej. Analogicznie reguluje
się prędkość przenośników w sadzarce przenośnikowej. Trzeba też ustawić redlice na
wymaganej głębokości oraz ustawić obsypniki tak, aby formowały wymagany kształt redlin.

4.5.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz, czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są zadania siewników?
2. Jakie zadania mają siewniki punktowe?
3. Do czego służą sadzarki?
4. Jak działają sadzarki?
5. Jakie rodzaje redlic występują w sadzarkach?

4.5.3 Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Określ przygotowanie siewnika do siewu.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odnaleźć informacje o przygotowaniu siewnika do siewu w literaturze z rozdziału 6,
2) skorzystać z instrukcji obsługi siewnika,
3) zapisać w notatniku sposób przygotowania siewnika do siewu,
4) wymienić przeprowadzane regulacje siewnika,
5) zaprezentować opis na forum klasy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

notatnik,

−

instrukcje obsługi różnych typów siewników,

−

literatura z rozdziału 6,

−

przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Dokonaj ustawienia sadzarki do sadzenia roślin.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wyszukać informacje w literaturze z rozdziału 6 o sadzarkach, skorzystać z informacji

uzyskanych od nauczyciela,

2) skorzystać z instrukcji obsługi sadzarki,
3) przeprowadzić ustawienie sadzarki,
4) omówić przeprowadzone regulacje,
5) zapisać spostrzeżenia w notatniku,
6) ocenić wykonaną pracę.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcja obsługi sadzarki,

−

literatura z rozdziału 6,

−

notatnik,

−

przybory do pisania.

4.5.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) określić zadania siewników?



2) wymienić rodzaje siewników?



3) określić zadania siewnika punktowego?



4) określić sposób przygotowania siewników do pracy?



5) wymienić rodzaje redlic?



6) posłużyć się siewnikiem i sadzarką?



7) dobrać maszynę do siewu?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.6

Mechanizacja zaopatrzenia w wodę i nawadniania

4.6.1 Materiał nauczania

Najczęściej stosowanym sposobem zaopatrywania roślin w wodę jest nawadnianie

powierzchniowe. Najstarszym sposobem nawadniania jest ręczne podlewanie. Wśród
mechanicznych metod nawadniania wyróżniamy: nawadnianie podsiąkowe i nadsiąkowe,
zraszanie (deszczowanie), nawadnianie kropelkowe.
Nawadnianie
Jednym z systemów melioracji wodnych polegającym na dostarczaniu glebie wody w celu
pokrycia jej niedoborów i zwiększeniu jej produktywności, jest system nawodnień. Źródłem
wody mogą być zbiorniki wodne naturalne i sztuczne, wody powodziowe, rzeki, kanały,
studnie i ścieki. Budowa i eksploatacja urządzeń nawadniających jest kosztowna, dlatego
opłacają się one tylko w produkcji intensywnej. Niekiedy z wodą wprowadza się również
składniki pokarmowe dla roślin, gdy wykorzystuje się ścieki lub dodaje nawóz do wody
podczas deszczowania. Podczas deszczowania roślin następuje zmywanie licznych
szkodników, takich jak mszyce, przędziorki, pchełki. Stopień zmywania szkodników zależy
od gatunku rośliny. Nawadnianie może mieć także skutki ujemne, jeżeli wykonuje się je zbyt
często, zbyt intensywnie (niszczenie struktury gleby podczas deszczowania) lub gdy dawki
polewowe są zbyt duże. Ilość wody, która powinna być dostarczona w ciągu okresu
wegetacyjnego zależy od potrzeb wodnych roślin, planowanego plonu, ilości opadów i stanu
uwilgotnienia gleby, a także od systemu nawadniania; wynosi ona od kilku do kilkunastu tys.
m

/ha. Jednorazowe dostarczenie takiej ilości wody przekraczałoby maksymalną pojemność

wodną czynnej warstwy gleby, dlatego normę dzieli się na dawki polewowe i dostarcza je
w określonych odstępach czasu, stosownie do potrzeb roślin. Nieodpowiednie nawadnianie
może spowodować nadmierne uwilgotnienie gleby, a nawet doprowadzić do zabagnienia.
Ujemną konsekwencją nawadniania jest zubożenie naturalnych zbiorników wody,
wymywanie składników pokarmowych (ługowanie) i zagrożenie chorobami przenoszonymi
razem z wodą lub ściekami, a także skażenie gleb wodami niedostatecznie czystymi.
W zależności od sposobu rozprowadzania wody, rozróżnia się następujące rodzaje
nawadniania: zraszanie, nawadnianie kroplowe oraz podsiąkowe.
Zraszanie

W większości polskich szkółek używa się deszczowni stałych sterowanych przez zawory

elektromagnetyczne z regulacją czasową długości okresu i pory nawadniania. Rury
rozprowadzające wodę znajdują się na powierzchni lub są zagłębione w ziemi. W szkółkach
gruntowych spotyka się deszczownie przenośne. W większych, co najmniej kilkuhektarowych
gospodarstwach, wprowadza się (bądź myśli się o ich instalacji) systemy nawadniania
i nawożenia sterowane komputerowo. Największą zaletą pełnej automatyzacji tych czynności
jest możliwość zaoszczędzenia pracy ludzkiej, która staje się coraz droższa. Przy tego typu
nawadnianiu powstają jednak także problemy. Gdy późną wiosną i latem w trakcie
intensywnego wzrostu pojawiają się dłuższe okresy chłodnej i deszczowej pogody, rośliny
odczuwają niedobór składników pokarmowych, co odbija się na ich wzroście. Zwiększanie
stężenia pożywki i jednoczesne zmniejszanie częstotliwości podlewania tylko częściowo
rozwiązuje ten problem. Osobną kwestią jest ochrona środowiska; znaczna część roztworu
nawozów trafia do gleby i zanieczyszcza wody gruntowe.

Jedną z form deszczowania jest nawadnianie za pomocą ruchomych belek lub ram.

Belka ze zraszaczami, zamontowana na specjalnej konstrukcji ramowej, przesuwana jest przy
użyciu silnika elektrycznego wzdłuż zagonu z roślinami. Zaletą tego systemu jest wysoka
równomierność nawadniania. Stosuje się go już w wielu szkółkach, najczęściej w tunelach

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

foliowych, w których rama nośna dla belki zraszającej może być zamocowana do konstrukcji
tunelu. Belki zraszające używane na otwartej przestrzeni mają większe rozmiary i mocowane
są na kołach jezdnych.

Nawadnianie kroplowe polega na dostarczeniu małych dawek wody bezpośrednio do strefy
korzeniowej roślin. System urządzeń do kroplowego nawadniania roślin umożliwia
równoczesne nawadnianie i nawożenie roślin. Jednym z najważniejszych elementów systemu
kropelkowego nawadniania, są emitery. Emitery możemy zaliczyć do trzech grup:
– emitery w postaci otworów,
– emitery o długiej drodze przepływu wody,
– emitery z kompensacją ciśnienia.

Rys.10. schemat elementu nawadniania kropelkowego [http://ful.cc/rolnictwo]

Systemy podsiąkowe
Mogą być używane na matach podsiąkowych, zagonach piaskowych, stołach zalewowych
i w rynnach przepływowych. Zaletą tych systemów jest duża efektywność nawadniania
i nawożenia, możliwość pełnej automatyzacji tych zabiegów, oszczędność wody i nawozów
oraz ochrona środowiska.

4.6.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie jest znaczenie wody w działalności gospodarstwa rolnego?
2. Czym zajmuje się nawadnianie?
3. Jakie znasz rodzaje nawadniania?
4. Na czym polega zraszanie?
5. Na czym polega nawadnianie kropelkowe?
6. Do czego stosujemy systemy podsiąkowe?

4.6.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Dobierz system nawadniania trawnika.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wyszukać w literaturze z rozdziału 6 informacji o systemach nawadniania,
2) wybrać najbardziej ekonomiczny system nawadniania trawnika,
3) opisać w punktach wybrany system nawadniania trawnika w notatniku,
4) zaprezentować na forum grupy wyniki pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

poradnik dla ucznia,

−

literatura z rozdziału 6,

−

notatnik,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Wykonaj schemat nawadniania kropelkowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wyszukać w literaturze z rozdziału 6 informacje o nawadnianiu kropelkowym,
2) odszukać schematy i zdjęcia nawadniania kropelkowego,
3) wykonać schemat nawadniania kropelkowego na papierze,
4) zaprezentować wykonany schemat,
5) ocenić wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

papier,

−

przybory do rysowania,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,

−

literatura z rozdziału 6.

4.6.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić pojęcie „nawadnianie”?



2) wymienić rodzaje nawadniania?



3) wyjaśnić co rozumiesz przez zraszanie?



4) scharakteryzować nawadnianie kropelkowe?



5) scharakteryzować systemy podsiąkowe?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.7. Mechanizacja prac związanych z pielęgnacją drzew i krzewów

4.7.1. Materiał nauczania

Pielęgnacja drzew i krzewów nie może obyć się bez cięcia, które jest niezbędne

w każdym wieku. Ma zapewnić przyjęcie się posadzonej rośliny, właściwe jej uformowanie,
obfite kwitnienie i owocowanie, a wreszcie odmłodzenie. Osiągnięcie wymienionych celów
nie wymaga interwencji corocznej, jednakże musi być ona powtarzana regularnie, czasem, co
trzy, pięć lub dziesięć lat. W przeciwnym wypadku drzewa i krzewy sprawiają wrażenie
bezładu, szybko zajmują zbyt wiele miejsca i przestają owocować. Pozostawione suche
gałęzie są „słabymi punktami", atakowanymi przez czynniki chorobotwórcze i szkodniki.
Usuwanie suszu jest więc zabiegiem higienicznym, zapewniającym zdrowie drzewom
i krzewom. Do najczęściej stosowanych cięć pielęgnacyjnych (sanitarnych) w koronach
drzew należą prace polegające na usuwaniu pędów, gałęzi i konarów chorych, martwych oraz
połamanych. Wykonywane są jako zabiegi poprzedzające inne czynności pielęgnacyjne,
warunkujące podjęcie pozostałych prac w koronie drzewa. W ogrodnictwie stosuje się także
cięcia pielęgnacyjne (korygujące), zmierzające do niwelowania wad korony, poprawiające
statykę drzewa lub zapobiegające rozłamaniem (np. w koronach topól), które przeprowadza
się w celu zlikwidowania zagrożeń dla mieszkańców. Polegają one m.in.: na obniżeniu
wysokości drzew, odciążeniu konarów, korekcie statyki poprzez odciążenie części korony,
usunięciu gałęzi nieprawidłowych oraz nadmiernie zagęszczających koronę. Cięcia
pielęgnacyjne prześwietlające są to cięcia rozluźniające zbyt zagęszczoną koronę. Wykonuje
się je w celu lepszego wykorzystania przez drzewo światła oraz lepszego przewietrzania
korony, a tym samym dla poprawy warunków życia i rozwoju drzewa. Cięcia techniczne
w koronach drzew, stosowane w budownictwie, wzdłuż ciągów komunikacyjnych, linii
energetycznych, mają na celu dostosowanie istniejącego drzewostanu do warunków
zabudowy, dopuszczenie światła dziennego do mieszkań, zapewnienie bezpieczeństwa
użytkownikom tras komunikacyjnych zgodnie z ich przeznaczeniem, utrzymanie w należytym
stanie urządzeń.

A kiedy nastaje odpowiednia pora na przycinanie drzew? Drzewa iglaste można

przycinać przez cały rok; liściaste - także przez cały rok, za wyjątkiem gatunków: brzoza,
grab, klon, u których cięcia żywych części drzew należy wykonać po rozwoju liści
w miesiącach od czerwca do września (posusz przez cały rok) oraz gatunków: orzech,
orzesznik, skrzydłorzech, u których cięcia wykonuje się w okresie od 15 lipca do 15 sierpnia.
Dopuszcza się zmiany pory cięć gatunków „płaczących" zależnie od warunków
klimatycznych w danym roku. W każdym przypadku porę rozpoczęcia cięć wyznacza jednak
termin pełnego rozwoju liści. Na wykonanie wszelkiego rodzaju cięć (poza terenami
wpisanymi do rejestru zabytków) nie obowiązuje zezwolenie. Należy jednak przy planowaniu
tego rodzaju zabiegów, jak również przy wycinaniu drzew i krzewów na podstawie
stosownego zezwolenia, przestrzegać okresu ochronnego miejsc lęgowych ptaków
chronionych. W terminie od 1 marca do 31 sierpnia obowiązuje zakaz usuwania gniazd
ptasich m.in. z terenów zieleni, na co należy zwrócić uwagę podczas wykonywania
powyższych zabiegów.

Do prac związanych z pielęgnacją drzew i krzewów używamy zarówno sprzętu

ręcznego jak i mechanicznego. Sprzęt do pielęgnacji drzew ręczny to:

piła do okrzesywania

z nożem do usuwania kory, piła ogrodnicza do okrzesywania, sekatory, nożyce do
okrzesywania. Wśród narzędzi mechanicznych to: pilarki spalinowe i elektryczne, kosy
i wykaszarki spalinowe, nożyce spalinowe do żywopłotu, podkrzesywarki do gałęzi. To
niezbędne nowoczesne urządzenia pozwalające znacznie uprościć proces wymiany starych
odmian na nowe, usprawniając wycinkę drzew. Pilarki spalinowe to lekkie i mocne narzędzie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

przydatne zarówno podczas usuwania starych drzew jak i wycinaniu grubszych konarów lub
choćby podcinaniu pni rosnących drzew owocowych. Lekkie i wytrzymałe, a przy tym
niezawodne, stanowią doskonałą pomoc w pracach ogrodniczych.

Rys. 11. Piła łańcuchowa spalinowa

kosa spalinowa [www.megamajster.pl]

Kosy spalinowe służą do wykaszania chwastów między młodymi drzewkami, które

jako zbyt delikatne mogłyby zostać porażone przez herbicydy podczas prac ochronnych.
Można ich używać również do innych prac, np. czyścić rowy i pobocza, a jeśli zajdzie taka
potrzeba, wycinać nawet cienkie zarośla i krzaki

Podkrzesywarki służą do pielęgnacji drzew

owocowych oraz prześwietlaniea koron drzew.

4.7.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są zabiegi prowadzone podczas pielęgnacji drzew?
2. Jakiego sprzętu używamy do pielęgnacji drzew?
3. Do jakich prac stosowane są pilarki?
4. Jakie jest działanie podkrzesywarek?
5. Jakiego sprzętu używamy do formowania krzewów?

4.7.3 Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Scharakteryzuj zabiegi wykonywane podczas pielęgnacji drzew.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odnaleźć informacje o prowadzonych metodach pielęgnacyjnych drzew w literaturze

z rozdziału 6,

2) zapisać zdobyte informacje w notatniku,
3) zaprezentować przed klasą informacje o pielęgnacji drzew.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

notatnik,

−

przybory do pisania,

−

stanowisko komputerowe z dostępem do Internetu,

−

literatura z rozdziału 6.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Dobierz narzędzia do prześwietlania koron drzew.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) wyszukać w literaturze z rozdziału 6 informacje o stosowanych narzędziach w pracach

pielęgnacyjnych drzew,

2) zapoznać się z narzędziami na podstawie informatorów i katalogów narzędzi,
3) wybrać narzędzia do prześwietlania koron drzew,
4) zaprezentować wybrane rodzaje narzędzi na forum klasy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

stanowiska komputerowe z dostępem do Internetu,

−

katalogi sprzętu i narzędzi stosowanych do pielęgnacji drzew.

−

literatura z rozdziału 6.

4.7.3. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) Określić, co oznacza pielęgnacja drzew i krzewów?



2) określić narzędzia używane do pielęgnacji drzew i krzewów?



3) scharakteryzować pilarki?



4) wyjaśnić zadania podkrzesywarek?



5) wyjaśnić cel stosowania kos spalinowych?



6) wyjaśnić różnicę między piłą spalinową a wykaszarką?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8. Mechanizacja prac związanych z zakładaniem i pielęgnacją

trawników

4.8.1. Materiał nauczania

Prace związane z zakładaniem trawników to przede wszystkim przygotowanie

podłoża. Jest ważną, długotrwałą czynnością, ale od jej przebiegu i staranności w dużym
stopniu zależeć będzie wygląd naszego trawnika. Najistotniejsze dla rozwoju traw, trwałości
i wytrzymałości darni, jest przygotowanie wierzchniej warstwy ziemi warstwy nośnej.
Wystarczająca grubość tej warstwy wynosi 10 – 15cm. Powinna być budowana z takich
składników, które pozwalają na utrzymanie porowatości, stworzenie prawidłowej struktury,
przepuszczalności oraz elastyczności. Takie warunki zapewniają optymalny rozwój korzeni
traw przez odprowadzanie nadmiaru wody z wierzchniej warstwy i zmniejszenie ryzyka
gnicia, ułatwiają dostarczenie tlenu i odprowadzanie dwutlenku węgla szkodliwego dla
korzeni. Ograniczenie dopływu powietrza do korzeni powoduje zahamowanie wzrostu traw.
Na początku musimy z naszego ogródka usunąć gruz, śmieci, kamienie oraz zastanowić się,
które drzewa i krzewy zostawić, pozostałe zaś wykarczować. Po tych pierwszych porządkach
lepiej zorientujemy się, jaka naprawdę jest powierzchnia naszego ogrodu. Czy jest możliwie
równa, czy – co bywa najczęściej – nieregularna i obfituje w dołki i pagórki. Należy ją
oczywiście wyrównać. Nie należy ścinać wzgórków, a uzyskaną tym sposobem ziemią
wypełniać dołków, chyba, że warstwa ziemi urodzajnej jest grubsza niż 10 cm. Przy
większych nierównościach należy zdjąć warstwę ziemi urodzajnej. Następnie przystępujemy
do wyrównywania podglebia. Na tak przygotowane podłoże z powrotem rozkładamy warstwę
uprzednio zdjętej ziemi. Jeżeli chcemy zmniejszyć spadek trawnika na naszej działce, to
najpierw musimy ściągnąć ziemię urodzajną, potem przenieść podglebie w najniższe miejsce
i uformować żądany poziom. Następnie rozłożyć warstwę gleby urodzajnej. Drenowanie jest
niezbędne wszędzie tam, gdzie na wiosnę pojawiają się kałuże ze stojącą w nich wodą.
Obowiązkowe jest także na glebie gliniastej. Prawidłowy drenaż jest istotny dla dobrego
rozwoju trawnika, przedłuża jego życie, ma ogromny wpływ na wzrost korzeni, a tym samym
na wygląd darni. Na terenie płaskim, przy dostatecznie przesiąkliwym podłożu, możemy
budować warstwę odsączającą pod całą powierzchnią trawnika. Należy zebrać i ułożyć
w pryzmę wierzchnią warstwę gleby. Po zniwelowaniu terenu wykopujemy szczeliny
o szerokości 30cm, w odstępach co 2m. Szczeliny powinny być wykonane do poziomu
podłoża przepuszczalnego, po czym zasypuje się je piaskiem. Najlepszy tu będzie piasek
gruboziarnisty o średnicy ziaren ok. 1mm. Kolejnym etapem jest ułożenie warstwy
odsączającej o grubości 10cm, także z piasku gruboziarnistego. Po dokładnym zniwelowaniu
tej warstwy możemy przystąpić do rozsypania uprzednio przygotowanej gleby (warstwy
nośnej). Innym dobrym i godnym polecenia sposobem jest wykorzystanie systemu rurek
drenarskich. Drenowanie przewodowe jest konieczne, gdy podłoże jest nieprzepuszczalne lub
struktura podłoża jest zróżnicowana, co powoduje duże wahania w przepuszczalności, lub też,
gdy przewidujemy dużą intensywność eksploatacji. Niewątpliwie jest to drenaż najlepszy,
niestety także najdroższy. Przekopywanie luźnej ziemi wykonujemy szpadlem, a ciężkiej
widłami amerykańskimi. Ziemi nie należy całkowicie odwracać, jałowe podglebie wydostanie
się wówczas na wierzch. Podczas przekopywania musimy usuwać kamienie, korzenie
i chwasty. Istotne jest wybranie odpowiedniego dnia tak, by ziemia nie była bardzo mokra,
a buty się do niej nie przylepiały. Nie może też być zanadto wyschnięta, bo to utrudni nam
pracę. Po przekopaniu musimy rozbić bryły. Najlepiej nam się to uda, gdy ziemia będzie
nieco przesuszona. Możemy do tego celu wykorzystać grabie, widły amerykańskie, a na
cięższych ziemiach łopatę. Następnie należy powierzchnię wyrównać grabiami. Na tym etapie

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

powinniśmy dodać piasku oraz torfu w ilości nie mniejszej niż 5 l/m

(do 20 l/m

w przypadku bardzo luźnej, piaszczystej ziemi). Jeżeli zależy nam na trawniku o wysokiej
jakości, odpornym na deptanie i niskie koszenie, a mamy możliwość systematycznego
podlewania, warstwa nośna powinna się składać z 65% piasku, 30% ziemi i 5% torfu.
Oczywiście pojęcie ziemia może być traktowane bardzo różnie. W tym przypadku określa
ziemię średnio zwięzłą (gliniasto – piaszczystą). Procent piasku nie wskazuje, że właśnie tyle
piasku powinniśmy dowieźć do budowy naszego trawnika. Oznacza jedynie całkowitą
zawartość piasku w warstwie nośnej. Wynika więc stąd, że ilość piasku, jaką powinniśmy
dodać do dziesięciocentymetrowej warstwy nośnej, to 6,5 m

na 100 m

, ale tylko na ciężkich,

zlewnych glebach. Jeżeli mamy ziemię piaszczysto – gliniastą, to podaną ilość piasku
możemy zredukować przynajmniej o połowę. Najlepszy jest piasek o granulacji około 0,6 mm
– bez kamieni, kawałków roślin i bez iłu. Na glebach luźnych, piaszczystych, oczywiście nie
potrzeba w ogóle dodawać piasku. Na takiej ziemi konieczne będzie za to dodanie większej
ilości torfu. Najlepiej używać torfu wysokiego, nieodkwaszonego, mielonego. Ubijanie to
ważny, a często zaniedbywany punkt przy przygotowaniu podłoża. Najlepszym sposobem jest
wałowanie. Po ubiciu lub wałowaniu konieczny będzie 3 – 8 tygodniowy okres przerwy
w pracach. Ziemia będzie miała czas na ułożenie się. W tym czasie zaczną się rozwijać
chwasty, które należy koniecznie zwalczać przez grabienie lub siekanie motyką, a najprościej
herbicydami (np. Roundup lub Avans). Ostatnim krokiem przed przystąpieniem do siewu
będzie bardzo dokładne wyrównanie powierzchni. Przy pomocy grabi należy wzruszyć glebę
nie głębiej niż na 5 cm, rozbijając jednocześnie wszystkie bryłki ziemi. Tak rozpulchnioną
górną warstwę możemy starannie wyrównywać, poruszając się od środka ku brzegom.

Koszenie to najważniejszy zabieg pielęgnacyjny. Od jego staranności i regularności,

z jaką będzie przeprowadzany, zależy w dużym stopniu doskonały wygląd trawnika.
Wysokość koszenia to pierwszy problem, który musimy rozwiązać. Dla trawników
użytkowych, przydomowych i sportowych, optymalna wysokość ze względu na
wytrzymałość na deptanie, ścieranie i rozrywanie darni, to ok. 3,5 cm. Dla trawników
ozdobnych, najczęściej zakładanych z kostrzew i mietlic, wysokość koszenia jest niższa
i wynosi 1,5 : 2,5 cm. Im wyżej kosimy trawnik, tym łatwiej go utrzymać, a im niżej, tym ładniej
wygląda. Pierwsze koszenie wykonujemy wtedy, gdy trawa osiągnie wysokość 8 – 10 cm.
Należy pamiętać o tym, że kosimy wówczas powyżej tej wysokości, którą chcemy ostatecznie
uzyskać. Gdy chcemy kosić na wysokość 3,5 cm, to pierwsze koszenie należy wykonać na
około 5,5 cm, a dopiero kolejne na 3,5 cm. Na parę dni przed pierwszym koszeniem
(koniecznie też po nim) warto zwałować trawę lekkim wałem, w celu dociśnięcia młodych
roślin. Przez cały rok powinniśmy utrzymywać jednakową wysokość koszenia. Zapewni to,
przy regularności tego zabiegu, najlepszy wygląd naszego trawnika. Po koszeniu
najważniejszym i najczęściej zaniedbywanym zabiegiem pielęgnacyjnym jest nawożenie. Jest
niezbędne dla prawidłowego wzrostu i rozwoju roślin. Tylko odżywione rośliny dadzą efekt
gęstego, wyrównanego i elastycznego trawnika. Kompletne nawożenie sprzyja krzewieniu się
traw i rozwojowi korzeni. Często spotykane nawożenie tylko jednym składnikiem azotem, po
chwilowej poprawie wyglądu (ciemnozielony trawnik) powoduje rozluźnienie darni. Trawy
tak karmione są podatne na wiele chorób i szkodników. Niektóre składniki pokarmowe, jak
azot, potas czy fosfor, są pobierane przez rośliny w dużych ilościach. Ich naturalny zapas
w glebie wyczerpuje się najszybciej. Pozostałe składniki diety roślin, jak: wapń, magnez czy
siarka, pobierane także w znacznych ilościach, zwykle znajdują się w dostatecznej ilości
w glebie. Inne składniki pokarmowe to mikroelementy: sód, żelazo, mangan, bor, jod, miedź
i inne. Pobierane są w mniejszych ilościach i prawie w każdej glebie znajduje się ich dostatek.
Nawożenie, jeżeli ma być kompletne, musi dostarczyć wszystkich brakujących składników.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Podlewanie
Zapotrzebowanie dzienne traw na wodę wynosi od 0,5 do 3 (max. 7) litrów na 1 m

Zależy to od gatunku traw, temperatury, nasłonecznienia i wiatru. W identycznych warunkach
zapotrzebowanie na wodę może być różne, zależy bowiem od grubości darni, głębokości
systemu korzeniowego, wysokości koszenia i sposobu użytkowania trawnika.

Techniki nawadniania.
Konewka – za jej pomocą udaje się bardzo równomiernie rozpryskać wodę. Jest to
podstawowa i jedyna zaleta tego urządzenia. Zraszacz statyczny najtańszy z możliwych,
trwały, równomiernie rozprowadza wodę, dobrze nadaje się do małych ogródków. Zraszacz
wahadłowy rozprowadza wodę za pomocą dysz umieszczonych na rurze, która powoli obraca
się z boku na bok. Zraszacz obrotowy prosty, produkowany w wielu odmianach, jest dobry
dla małych ogrodów. W zraszaczu pulsacyjnym mechanizm sprężynowo – młoteczkowy
umożliwia skokowe przesuwanie strumienia rozpryskiwanej wody o mały kąt. Jest to
najlepsze urządzenie do każdego ogródka o powierzchni większej niż 50 m

. Jedyny zraszacz,

który często posiada możliwość podlewania powierzchni w kształcie wycinka koła. Zraszacz
wężowy dobry do długich, prostokątnych powierzchni.

Piaskowanie jest zabiegiem u nas prawie nieznanym, a stosowanym w krajach o wysokiej

kulturze ogrodniczej od dziesięcioleci. Regularne piaskowanie przyczynia się do powstawania
nowych korzeni, rozłogów i pędów. Piasek przedostając się z powierzchni trawnika do
warstwy nośnej rozluźnia ją, poprawia napowietrzenie gleby, przez co polepsza warunki
rozwoju korzeni. Poprawia też przesiąkliwość gruntu, trawnik staje się bardziej elastyczny.
Ponadto piasek wypełnia małe wklęśnięcia, tym samym wyrównuje powierzchnię trawnika.
Najlepszy jest piasek średnioziarnisty o granulacji 0,5 – 0,6 mm, oczywiście bez kamieni.
Piasek na małych powierzchniach można rozrzucać łopatą, później rozgarnąć na pomocą
grabi, a następnie twardej szczotki. Piasek powinien być suchy, ponieważ wilgotny nie daje
się równomiernie rozprowadzić. Wałowanie jest podstawowym zabiegiem, który ma na celu
wyrównanie powierzchni i pobudzenie trawy do krzewienia. Skład warstwy nośnej bardzo
ogranicza częstość wałowania. Podłoże luźne, przepuszczalne, możemy i powinniśmy
wałować częściej, ciężkie rzadziej, ponieważ zachodzi obawa jego zbicia, ograniczenia
przepuszczalności, a co za tym idzie dostępu wody i powietrza do korzeni. Wałowanie należy
wykonać w dwóch prostopadłych kierunkach, "na krzyż". Przejazdy powinny być
wykonywane bez dłuższego zatrzymywania w jednym miejscu. Nawroty, jeżeli to możliwe,
trzeba robić poza trawnikiem lub bardzo łagodnie w jego obrębie tak, aby nie rozerwać darni.
Wałowanie należy przeprowadzić wałem o masie 70 do 300 kg, przy szerokości roboczej
około 100 cm. Ciężar wału musi być dostosowany do plastyczności trawnika. Skuteczność
i powodzenie tego zabiegu będą zależały od wybrania odpowiedniej pory. Gleba nie może
być zbyt mokra, bo wtedy niszczymy jej strukturę. Używając ciężkiego wału na zbyt
plastycznej glebie, powodujemy rozrywanie darni i głębokie wgniecenia. Przeprowadzanie
wałowania jest konieczne na pewno raz w roku – wczesną wiosną, by docisnąć kępy traw
wysadzone przez mróz. Trawniki intensywnie eksploatowane, z dużą ilością dżdżownic,
należy wałować częściej, nawet raz w miesiącu. Ważne jest wałowanie na dwa do trzech dni
przed i po pierwszym koszeniu. Zapewnia to dociśnięcie młodych roślin, kiedy są jeszcze
słabo zakorzenione. Najlepiej do tego celu użyć lekkiego wału o ciężarze do 50 kg. Do
przygotowania dużych trawników używamy sprzętu rolniczego: ciągnik z narzędziami
uprawowymi (pług, brona talerzowa, glebogryzarka). Do siewu i pielęgnacji używamy
siewników ciągnikowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jak przygotować podłoże pod trawnik?
2. Jakie są niezbędne prace przy wykonaniu trawnika?
3. Na czym polega pielęgnowanie trawnika?
4. Czym wykonujemy wałowanie?
5. Jakie znasz techniki nawadniania?
6. W jakim celu piaskujemy trawnik?
7. Jakiego sprzętu używamy do dużych trawników?

4.8.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Przygotuj podłoże pod trawnik na działce szkolnej.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się ze sposobem przygotowania podłoża pod trawniki na podstawie rozdziału 6

mechanizacja prac związanych z zakładaniem i pielęgnacją trawników,

2) wybrać sprzęt do uprawy gleby,
3) oczyścić teren pod trawnik,
4) wybrać sprzęt do wałowania gleby,
5) wyrównać teren,
6) przygotować podłoże,
7) zaprezentować efekt swojej pracy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

sprzęt do uprawy gleby (szpadel, glebogryzarka z silnikiem spalinowym),

−

wał do wałowania gleby,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Omów cel wałowania trawników.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z wiadomościami w literaturze z rozdziału 6 o wałowaniu trawników,
2) odnaleźć informacje o wałowaniu na stronach internetowych,
3) dokonać wyboru odpowiedniego narzędzia do wykonywania wałowania,
4) zapisać kolejność wykonywanych czynności podczas wałowania w notatniku,
5) przedstawić na forum klasy sposób i cel wałowania trawnika.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

notatnik,

−

dostęp do internetu,

−

literatura z rozdziału 6,

−

przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.8.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić cel przygotowania podłoża pod trawnik?



2) wyjaśnić cel drenażowania?



3) wyjaśnić metody zwalczania chwastów na trawnik?



4) wskazać dzienne zapotrzebowanie wody na trawnik?



5) wyjaśnić cel nawadniania trawnika?



6) wymienić techniki nawadniania trawników?



7) wyjaśnić cel wałowania trawnika?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.9. Mechanizacja prac w szkółkach

4.9.1. Materiał nauczania

Celem prac w szkółkach jest przygotowanie sadzonek nowych roślin.
Sadzarki. Przeznaczenie: do sadzenia porzeczek, agrestu, malin i podobnych budową

krzewów. Sadzarka jest narzędziem jednorzędowym montowanym

na trzypunktowym

zawieszeniu ciągnika. Zbudowana jest z ramy stalowej wspartej na dwóch kołach.

Rys 12. Sadzarka

do porzeczek SCR-2M

[http://maszyny-rolnicze.low.pl]

Sadzarka jest narzędziem jednorzędowym, montowanym na trzypunktowym

zawieszeniu ciągnika. Zbudowana jest z ramy stalowej wspartej na dwóch kołach. Do ramy
przymocowana jest redlica i dwa zagarniacze gleby, dwa siedziska (jedno dla osoby sadzącej
i drugie dla podającej), zasobniki na sadzonki krzewów oraz znacznik. Redlica wykonuje
w glebie szeroką szczelinę, w którą ręcznie wkłada się korzenie sadzonki. Zagarniacze
zsuwają glebę z obu stron na korzenie, a koła ją ugniatają. Sadzarka wyposażona jest
w znacznik ułatwiający utrzymanie właściwego odstępu rzędów.

Rys.13. Obsypniki do matecznika typ COS-1 .[http://maszyny-rolnicze.low.pl]

Przeznaczenie: do obsypywania odrastających pędów w matecznikach podkładek
wegetatywnych. Ponadto może być stosowany na plantacjach szparagów oraz do okrywania
karp matecznych na zimę.

Stosujemy również w pracach szkółkarskich:

−

opielacz uniwersalny, służący do spulchniania warstwy gleby znajdującej się między
rzędami oraz do częściowego odchwaszczania. Głębokość pracy zależna jest od
warunków panujących w szkółce,

−

wyorywacz zagonowy – przeznaczony jest do odcięcia, rozkruszenia i niewielkiego
uniesienia warstwy gleby z sadzonkami drzew. Maszyna umożliwia wyorywanie
sadzonek małych i średnich za pomocą lemiesza,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

−

siewnik

granulatów,

przeznaczony

jest

doglebowego,

międzyrzędowego

wprowadzania granulatów, środków ochrony roślin i nawozów mineralnych w szkółkach.

−

podcinacz wyorywacz klamrowy, przeznaczony jest do odcięcia i pokruszenia płata gleby
z sadzonkami,

−

podcinacz korzeni, przeznaczony jest do podcinania korzeni sadzonek w szkółkach.

W jednym przejściu maszyna podcina korzenie z jednego boku i od spodu, a z drugiego

boku odbywa się przy przejeździe w przeciwnym kierunku,

−

szkółkowy siewnik nasion, przeznaczony jest do wysiewu ciężkonasiennych gatunków
drzew.

Rys.14 Wyorywacz sadzonek.

[http://www.lesnik.trz.pl/maszyny.htm]

Rys.15 Wyorywacz sadzonek aktywny.
[http://www.lesnik.trz.pl/maszyny.htm]

4.9.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są cele prac w szkółkach?
2. Do czego służą sadzarki?
3. Jak działają sadzarki?
4. Jakie zastosowanie mają obsypniki?
5. Do czego zastosowany jest wyorywacz?
6. Jakie zadania spełniają podcinacze?
7. Jakiego rodzaju siewniki stosujemy w szkółkach?

4.9.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Omów przeznaczenie i budowę sadzarki.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z materiałem nauczania z rozdziału 6 dotyczącym pracy w szkółkach,
2) odszukać wiadomości o budowie sadzarek,
3) poznać przeznaczenie sadzarek,
4) wymienić w punktach budowę sadzarek,
5) zapisać w notatniku przeznaczenie sadzarek,
6) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

instrukcje obsługi sadzarek stosowanych w szkółkarstwie,

−

literatura z rozdziału 6,

−

notatnik,

−

przybory do pisania.

Ćwiczenie 2

Omów zasady siewu nasion w szkółkach.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać i przeanalizować wiadomości z rozdziału 6 dotyczące zasady siewu różnych

nasion roślin,

2) wyszukać informacje o mechanicznym wysiewie nasion,
3) wybrać typy stosowanych siewników do pracy w szkółkach,
4) opisać zasady działania siewników,
5) zaprezentować wybrany siewnik na forum klasy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura z rozdziału 6,

−

katalogi siewników do pracy w szkółkach,

−

notatnik,

−

przybory do pisania.

4.9.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić cel uprawy roślin w szkółkach?



2) wymienić sprzęt używany w pracach szkółkarskich?



3) wskazać zadania sadzarek?



4) wyjaśnić budowę sadzarek?



5) wyjaśnić zadania opielaczy?



6) scharakteryzować zadania podcinaczy korzeni?



7) wyjaśnić zadania siewników?



8) wyjaśnić cel stosowania wyorywacza?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.10. Mechanizacja ochrony roślin

4.10.1. Materiał nauczania

Najbardziej rozpowszechnioną metodą zwalczania chorób, chwastów i szkodników roślin

jest metoda chemicznego zwalczania. Najpowszechniejszymi urządzeniami do ochrony
rośliny są opryskiwacze. Wśród opryskiwacze, stosowanych do zabiegów ochrony roślin
można wyróżnić: ręczne, plecakowe, taczkowe, ciągnikowe, samojezdne, samolotowe. Napęd
mogą one uzyskiwać od silników spalinowych, elektrycznych, ciągników lub mogą być
napędzane ręcznie. Ze względu na przeznaczenie można je podzielić na: opryskiwacze do
upraw polowych, sadownicze lub specjalne: szkółkarskie, szklarniowe. Opryskiwacze
posiadają różną konstrukcję w zależności od zastosowania i przeznaczenia. Opryskiwacze
polowe stosuje się do chemicznej ochrony roślin, która jest najbardziej skutecznym
zabiegiem. Z uwagi jednak na ujemny wpływ chemizacji na środowisko naturalne, metody
chemiczne powinny być stosowane na powierzchniach ściśle ograniczonych występowaniem
zagrożenia, a dawki środków chemicznych dokładnie dobierane.

Ciągnikowe opryskiwacze zawieszane mają zamontowany zbiornik, pod którym

zamontowana jest pompa, a w przedniej części do zbiornika przymocowany jest zawór
sterujący. Rozpylacze umieszczone są na belkach polowych, których wysokość ustawienia
nad powierzchnią pola może być regulowana za pomocą korby, a poszczególne segmenty
belek polowych są składane do transportu. Pompa uzyskuje napęd od wału odbioru mocy
ciągnika. Do regulacji ciśnienia roboczego i sterowania przepływem cieczy służy zawór
sterujący, który jest jednocześnie zaworem bezpieczeństwa. Opryskiwacze przyczepiane
polowe mają dodatkowo zamontowane koła jezdne i są połączone z ciągnikiem za pomocą
haka zaczepowego. Opryskiwacze sadownicze muszą dawać większy zasięg kropli niż
w pracach polowych, z utrzymaniem dokładnego rozdrobnienia cieczy. W celu uzyskania
większego zasięgu kropli stosuje się dodatkowy podmuch powietrza, wytwarzany przez
wentylator, który unosi nawet drobno rozpylone krople na wymaganą odległość.
Opryskiwacze plecakowe mogą być spalinowe lub ciśnieniowe. Stosowane są w opryskach
sadowniczych, na małych plantacjach i terenach zieleni. Zaletą tego typu opryskiwacza jest
dostęp w każde najbardziej odległe i niedostępne miejsca w ogrodach i plantacjach roślin.
Opryskiwacze plecakowe są na ogół lekkie, o pojemnościach do kilkudziesięciu litrów.
Większość opryskiwaczy plecakowych tak jest zaprojektowana, aby ich eksploatacja była
łatwa i wygodna. Specjalnym rozwiązaniem są długie, teleskopowe lance z dodatkowym
uszczelnieniem chroniącym przed piachem i zanieczyszczeniami.

Wszystkie elementy

opryskiwaczy wykonane zostały z materiałów o najwyższej wytrzymałości i odporności
chemicznej, tak, aby mogły służyć przez wiele lat. Przygotowanie do pracy i regulacja
maszyn do ochrony roślin obejmuje nastawienie wymaganej dawki oprysku.

Ważnym

elementem roboczym opryskiwacza są końcówki rozpylające, które można wymieniać,
dostosowywać do odpowiedniego rodzaju oprysku. Rozpylacze można podzielić ze względu
na sposób wytwarzania kropli na: ciśnieniowe, wirujące, pneumatyczne. Najczęściej
stosowane są rozpylacze ciśnieniowe, a te można podzielić na: wirowe, szczelinowe
i uderzeniowe. Rozpylacze szczelinowe są stosowane do opryskiwaczy niskociśnieniowych,
średnio i grubokroplistych. Dysze te wytwarzają strumień cieczy w postaci płaskiego
wachlarza symetrycznego lub niesymetrycznego. Są stosowane do zabiegów grzybobójczych,
owadobójczych i chwastobójczych.

W czasie prac podczas chemicznej ochrony roślin środkami chemicznymi klasy I i II,

obsługujący powinien być ubrany w kombinezon, okulary, maskę i rękawice ochronne.
Nie wolno jeść posiłków, pić napojów i palić papierosów. Po skończonej pracy umyć się
ciepłą wodą z mydłem, a usta wypłukać czystą wodą. Kombinezon spłukać wodą z mydłem,

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

wysuszyć i przechowywać czysty. Do wykonywania zabiegów ochrony roślin stosować tylko
sprzęt sprawny technicznie ze znakiem kontrolnym, a osoba wykonująca zabiegi chemiczne
powinna ukończyć odpowiednie szkolenie. Zabiegi chemiczne wykonywać tylko w dni
bezwietrzne, dopuszczalna prędkość wiatru do 3 m/s, napełnianie opryskiwaczy
i przygotowywanie cieczy roboczej wykonywać z największą ostrożnością, z dala od
zbiorników wodnych, rzek, rowów, studni, punktów poboru wody spożywczej.
Niewykorzystaną ciecz rozpryskać po polu lub ugorze – nie wolno wylewać w jedno miejsce
ani do rowów melioracyjnych.

Rys.16. opryskiwacz sadowniczy

1)zbiornik, 2) wentylator, 3) obudowa wentylatora, 4) zawór przelewowy, 5) pompa, 6) przewód z dyszami,

7) filtr, 8) koło jezdne [1,s.122].

4.10.2 Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Na czym polega ochrona roślin?
2. Jakiego sprzętu używamy do ochrony roślin?
3. Jakie znasz rodzaje opryskiwaczy?
4. Jakie są różnice w budowie opryskiwaczy sadowniczych i rolniczych?
5. Jakie są rodzaje opryskiwaczy plecakowych?

4.10.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Spośród znajdujących się w pracowni schematów opryskiwaczy, dobierz opryskiwacz do

pielęgnacji trawnika.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) zapoznać się z rodzajami opryskiwaczy w literaturze z rozdziału 6,
2) dobrać odpowiedni opryskiwacz do wykonania oprysku,
3) zapisać spostrzeżenia w notatniku,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura z rozdziału 6,

−

katalogi opryskiwaczy,

−

schematy opryskiwaczy,

−

notatnik,

−

przybory do pisania.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Ćwiczenie 2

Omów zasady bezpieczeństwa pracy podczas prac związanych z ochroną roślin.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizować wiadomości z rozdziału 6 dotyczące wykonywania prac ochrony roślin,
2) zapisać w notatniku zasady bezpieczeństwa pracy,
3) zaprezentować zasady bezpieczeństwa podczas prac związanych z ochroną roślin.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura z rozdziału 6,

−

przepisy bezpieczeństwa i higieny pracy podczas wykonywania oprysków,

−

notatnik,

−

przybory do pisania.

4.10.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić potrzebę ochrony roślin?



2) nazwać sprzęt do ochrony roślin?



3) wyjaśnić pracę opryskiwaczy sadowniczych?



4) dobrać aparatyurę do zastosowania środków ochrony roślin?



5) zastosować zasady bezpieczeństwa pracy podczas wykonywania

zabiegów ochrony roślin?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.11. Mechanizacja robót ziemnych

4.11.1. Materiał nauczania

Maszyna do robót ziemnych jest to maszyna robocza ciężka, służąca do urabiania gruntów
różnej kategorii przez: oddzielanie (odspajanie) warstwy gruntu zwanej urobkiem, usuwanie
urobku na środki transportowe lub na zwał, załadunek urobku, przesuwanie urobku,
zasypywanie urobkiem, zagęszczanie urobku.

Podział maszyn do robót ziemnych ze względu na sposób urabiania gruntu:

– maszyny do odspajania i usuwania urobku (koparki),
– maszyny do ładowania i usuwania urobku (ładowarki),
– maszyny do odspajania i przesuwania urobku (spycharki, zrywarki, równiarki, zgarniarki),
– maszyny do zagęszczania urobku (walce i ubijarki).

Spycharka nazywana spychaczem, buldożerem, jest jedną z najbardziej powszechnych

maszyn do robót ziemnych, służącą do odspajania gruntu od podłoża lemieszem
i przesuwaniu urobku bezpośrednio po podłożu. Stosowana przy wykonywaniu wykopów,
hałd, nasypów. Spycharka składa się z osprzętu spycharkowego, układu hydraulicznego lub
mechanicznego i lemiesza spycharkowego.

Podział maszyn ze względu na ciągłość ruchu: maszyny jednonaczyniowe (ruch

przerywany), maszyny wielonaczyniowe (ruch ciągły).

Ze względu na rodzaj podwozia rozróżniamy następujące rodzaje maszyn: gąsienicowe

(ciągniki gąsienicowe), kołowe (ciągniki kołowe, podwozia samochodowe), szynowe,
kroczące. Ze względu na użycie ciągnika: maszyny uciągowe (proces urabiania odbywa się
przy udziale uciągu podwozia), spycharki, zrywarki, zgarniarki, równiarki, ładowarki, koparki
wielonaczyniowe do rowów, zagęszczarki walcowe oraz maszyny bezuciągowe (osprzętowe),
koparki jednonaczyniowe, wiertnice i młoty, koparki z osprzętem chwytakowym,
zgarniakowym, ładowarkowym, układarki rur z osprzętem zgarniakowym lub ubijarkowym
i maszyny ciągnione (przyczepowe).

W celu przyśpieszania osiadania gruntu stosuje się sztuczne zagęszczanie

nawierzchniowych mas gruntu, czyli ubijanie. Zagęszczania gruntu dokonujemy:
zagęszczarkami jednokierunkowymi i rewersyjnymi, ubijakami wibracyjnymi, walcami
wibracyjnymi, płytami wibracyjnymi. Wśród maszyn do robót ziemnych wyróżniamy
również maszyny do odśnieżania.

Rys.17 Spychacz czołowy [http://www.transhandel.ig.pl/komunalne]

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Rysunek 17 przedstawia spychacz czołowy, który jest urządzeniem składającym się
z prostego zestawu spychającego, zawieszonego z przodu ciągnika. Szczególnie przydatny
w oborach przejazdowych do usuwania obornika. Ze względu na zastosowanie siłownika
hydraulicznego sterującego wysokością ustawienia tarczy spychającej, i możliwością
regulacji kąta skrętu tarczy spychającej doskonale nadaje się do innych prac, takich jak:
– spychania i równania zwałów ziemi i innych materiałów sypkich,
– odśnieżania dróg, chodników, alei i skwerów,
– różnego rodzaju prac porządkowych.

Innym sprzętem jest odśnieżarka wirnikowa, która przeznaczona jest do usuwania śniegu

z dróg, szczególnie nadaje się do odśnieżania dróg o nawierzchni nieutwardzonej. Zawieszona
jest na trzypunktowym układzie zawieszenia ciągnika rolniczego i napędzana wałem
przegubowo-teleskopowym od wału odbioru mocy ciągnika. Odśnieżarka frezowo –
wirnikowa odznacza się prostą i sztywną konstrukcją. Wyposażona jest w dwie wyrzutnie,
przy których zmieniając położenie klap, strumień śniegu można kierować na lewą lub prawą
stronę drogi.

ys.18. Odśnieżarka wirnikowa [http://www.alejahandlowa.pl/index.php?t=p,970814]

4.11.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Na czym polega odspajanie gruntu?
2. Jak klasyfikujemy maszyny do robót ziemnych?
3. Jakimi sposobami zagęszczamy grunty?
4. Jak klasyfikujemy maszyny ze względu na ciągłość ruchu?
5. Jakie są zadania koparek i jak je klasyfikujemy?
6. Jakie są maszyny i pojazdy do usuwania urobku?

4.11.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Na planszy przedstawione są maszyny do robót ziemnych. Rozpoznaj przedstawione

maszyny i podpisz je.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) obejrzeć plansze z maszynami,
2) rozpoznać maszyny przedstawione na planszy,
3) podpisać rozpoznane maszyny,
4) zaprezentować proponowane nazwy maszyn na forum klasy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

przybory do pisania,

−

plansze z maszynami,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Określ rodzaje robót wykonywanych mechanicznie.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeczytać podstawowe wiadomości na temat rodzaju robót wykonywanych

mechanicznie z rozdziału 6,

2) wypisać w punktach rodzaje robót wykonywanych mechanicznie,
3) zaprezentować propozycje wykonywanych robót na forum klasy.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

literatura z rozdziału 6,

−

dostęp do komputera z Internetem,

−

notatnik,

−

przybory do pisania.

4.11.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wyjaśnić cel odspajania?



2) wymienić rodzaje maszyn do robót ziemnych?



3) wyjaśnić metody zagęszczania gruntu?



4) wskazać rodzaje koparek?



5) omówić zadania i rodzaje wykonywanych prac ziemnych?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

4.12. Urządzenia transportowe

4.12.1. Materiał nauczania

W ogrodnictwie czynności związane z transportem środków produkcji, produktów,

zatrudnionych osób, stanowią znaczący udział w całokształcie prac wykonywanych
w gospodarstwie ogrodniczym. Ze względu na odległości przemieszczania, transport
ogrodniczy można podzielić na zewnętrzny i wewnętrzny.

Transport zewnętrzny obejmuje czynności związane z dostarczeniem do gospodarstwa

środków produkcji oraz przewozem produktów. Do transportu zewnętrznego służą różnego
rodzaju przyczepy, samochody dostawcze i ciężarowe.

Transport wewnętrzny jest ściśle związany z działalnością produkcyjną gospodarstwa

i obejmuje czynności związane z przemieszczaniem różnorodnych ładunków w obrębie
gospodarstwa. Proces transportu składa się z załadunku, przewozu i rozładunku. Metody
transportu można podzielić na transport tradycyjny i paletyzacją. Ogólnie środki transportu
dzieli się na środki kołowe transportu polowego oraz środki do transportu wewnątrz obiektów
produkcyjnych. Kołowe środki przewozowe to: taczki, wózek gospodarczy, wózek
magazynowy, wózek szczękowy, ręczny wózek platformowy, wózek nowozelandzki, wózki
akumulatorowe, wózki unoszące.

Przenośniki to urządzenia transportowe o zasięgu kilku do kilkunastu metrów. Służą one

do poziomego, pionowego lub ukośnego przemieszczania towaru luzem lub w opakowaniach.
Urządzenia te mogą pracować samodzielnie lub stanowić elementy linii technologicznych.
W zależności od konstrukcji i zasady działania, wyróżnia się przenośniki cięgnowe,
bezcięgnowe i pneumatyczne.

Do przewozu wykorzystuje się głównie przyczepy ciągnikowe, jak również urządzenia

zawieszane na ciągnikach. Przyczepy, w zależności od przeznaczenia, dzielimy na
uniwersalne i specjalne. Te z kolei zależnie od liczby osi na jednoosiowe i dwuosiowe.
Przyczepy jednoosiowe są podparte z jednej strony na jednoosiowym podwoziu, z drugiej
natomiast za pomocą sztywnego dyszla z zaczepem na ciągniku. Zapewnia to zwrotność,
dociążenie tylnych kół ciągnika częścią ciężaru całkowitego przyczepy, a tym samym
zmniejszenie ich poślizgu podczas poruszania się w trudnych warunkach terenowych.

Przyczepy dwuosiowe, w odróżnieniu od jednoosiowych, są całkowicie podparte na

kołach jezdnych, a ich połączenie z ciągnikiem dokonywane jest za pomocą wahliwego
dyszla zaczepowego. Zmniejsza to ich manewrowość oraz utrudnia poruszanie się w złych
warunkach terenowych. Są to najczęściej uniwersalne przyczepy produkowane jako:
przyczepy skrzyniowe i przyczepy wywrotki.

Transport w ogrodnictwie charakteryzuje się różnorodnością przewożonych materiałów

luzem lub w opakowaniach, niewielkimi odległościami, złymi warunkami drogowymi,
sezonowością oraz krótkim czasem wykonywania niektórych przewozów. Często środki
transportu są jednym z najważniejszych elementów umożliwiających powiązanie procesów
technologicznych w nowoczesnym gospodarstwie. Dobór jakościowy środków transportowy
w gospodarstwie zależy przede wszystkim od specjalizacji, wielkości gospodarstwa, stanu
dróg dojazdowych oraz kosztów nabycia środka transportowego.

Podczas eksploatacji urządzeń transportowych należy zwrócić uwagę na gospodarkę

sprzętem i produktami naftowymi. Racjonalna gospodarka sprzętem i produktami naftowymi,
jest to działalność organizacyjno-techniczna, której celem jest dążenie do obniżenia kosztów
mechanizacji w gospodarstwie. Gospodarka ta obejmuje między innymi trafny zakup
odpowiedniego sprzętu, zakup odpowiednich paliw, olejów i smarów oraz ich właściwe
stosowanie. W trakcie eksploatacji środków transportowych należy szczególną uwagę

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

zwracać na ochronę środowiska. Środki transportowe można przechowywać na parkingach,
które powinny mieć utwardzoną i lekko pochyloną powierzchnię, aby łatwo można było
utrzymać ją w czystości. Innym sposobem na przechowywanie są wiaty, których podłogi
powinny być wybetonowane i nieco wzniesione ponad poziomem terenu. Urządzenia
transportowe mogą być przechowywane w garażach, w których zazwyczaj przechowuje się
najdroższy sprzęt. Podczas przechowywania zaleca się częstą kontrolę środków transportu
a przede wszystkim silników, akumulatorów, siłowników hydraulicznych.

4.12.2. Pytania sprawdzające

Odpowiadając na pytania, sprawdzisz czy jesteś przygotowany do wykonania ćwiczeń.

1. Jakie są rodzaje transportu?
2. Jakie znasz środki transportu kołowe?
3. Jakie znasz środki transportu polowego?
4. Do czego służą przenośniki?
5. Jakie znasz rodzaje przyczep stosowanych w transporcie?
6. Jakie są różnice w budowie przyczepy jednoosiowej i dwuosiowej?

4.12.3. Ćwiczenia

Ćwiczenie 1

Opisz działanie wózka widłowego.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) przeanalizuj materiał dotyczący budowy i obsługi wózków widłowych znajdujących się

w literaturze rozdziału 6,

2) poznać działanie wózka widłowego,
3) opisać w notatniku w punktach działanie wózka widłowego,
4) zaprezentować wykonane ćwiczenie.

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

notatnik,

−

przybory do pisania,

−

instrukcja obsługi wózka widłowego,

−

literatura z rozdziału 6.

Ćwiczenie 2

Zaplanuj konserwację sprzętu transportowego przed postojem.

Sposób wykonania ćwiczenia

Aby wykonać ćwiczenie, powinieneś:

1) odnaleźć informacje o konserwacji środków transportowych w literaturze z rozdziału 6,
2) przeanalizować dokumentację obsługi różnych środków transportu,
3) zapisać w notatniku sposoby konserwacji środków transportowych,
4) przedstawić na forum klasy metody konserwacji środków transportowych.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

Wyposażenie stanowiska pracy:

−

karta przeglądów i konserwacji,

−

instrukcje obsługi środków transportowych,

−

literatura z rozdziału 6,

−

notatnik,

−

przybory do pisania.

4.12.4. Sprawdzian postępów

Czy potrafisz:

Tak

Nie

1) wymienić środki transportowe?



2) omówić metody transportu?



3) omówić budowę przyczepy jednoosiowej?



4) wyjaśnić racjonalną gospodarkę środkami transportowymi?



5) wyjaśnić racjonalną gospodarkę produktami naftowymi?



6) obsłużyć środki transportowe?



„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

SPRAWDZIAN OSIĄGNIĘĆ

INSTRUKCJA DLA UCZNIA

1. Przeczytaj uważnie instrukcję.
2. Podpisz imieniem i nazwiskiem kartę odpowiedzi.
3. Przeczytaj zestaw zadań testowych.
4. Test zawiera 20 zadań dotyczących eksploatowania maszyn, instalacji i urządzeń

technicznych. Są to zadania wielokrotnego wyboru o różnym stopniu trudności.

5. Za każdą poprawną odpowiedź możesz uzyskać 1 punkt.
6. Udzielaj odpowiedzi tylko na załączonej karcie odpowiedzi. Dla każdego zadania podane

są cztery możliwe odpowiedzi: a, b, c, d. Tylko jedna odpowiedź jest poprawna; zaznacz
ją znakiem X.

7. Staraj się wyraźnie zaznaczyć odpowiedzi. Jeżeli się pomylisz i błędnie zaznaczysz

odpowiedź, otocz ją kółkiem i zaznacz ponownie odpowiedź, którą uważasz za
poprawną.

8. Test składa się z dwóch części. Część I zawiera zadania z poziomu podstawowego,

natomiast w części II są zadania z poziomu ponadpodstawowego i te mogą przysporzyć
Ci trudności, gdyż są one na poziomie wyższym niż pozostałe (dotyczy to zadań
o numerach od 16 do 20).

9. Pracuj samodzielnie, bo tylko wtedy będziesz miał satysfakcję wykonanego zadania.
10. Kiedy udzielenie odpowiedzi będzie sprawiało Ci trudność, wtedy odłóż rozwiązanie

zadania na później i wróć do niego, gdy zostanie Ci czas wolny.

11. Po rozwiązaniu testu sprawdź czy zaznaczyłeś wszystkie odpowiedzi na KARCIE

ODPOWIEDZI.

12. Na rozwiązanie testu masz 45 min.

Powodzenia

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

ZESTAW ZADAŃ TESTOWYCH

1. Połączenia rozłączne to

a) gwintowe klejone.
b) połączenia nitowe i zgrzewane.
c) Takie, które rozłączając uszkadzamy.
d) Te, które rozłączamy bez uszkodzenia.

2. Zadaniem sprzęgieł jest

a) podtrzymywanie osi i wałów.
b) smarowanie części obrotowych.
c) łączenie ze sobą dwóch ciągników.
d) łączenie wałów w celu przeniesienia mocy.

3. Sprzęgła mechaniczne dzielimy na

a) toczne i ślizgowe.
b) sworzniowe i kołkowe.
c) nierozłączne i odśrodkowe.
d) samobieżne urządzenia mechaniczne.

4. Sprzęgła możemy podzielić na

a) kulkowe i igiełkowe.
b) sztywne i samojezdne.
c) obrotowe i elektryczne.
d) hydrauliczne i pneumatyczne.

5. Podstawowym zabiegiem uprawowym jest

a) siew.
b) orka.
c) zbiór plonu.
d) nawożenie mineralne.

6. Maszynami do nawożenia są

a) roztrząsacz i wał.
b) siewnik i kultywator.
c) rozsiewacz i glebogryzarka.
d) rozsiewacz i rozrzutnik obornika.

7. Zadaniem sadzarki jest

a) ręczne sadzenie roślin.
b) zbieranie plonu upraw zbożowych.
c) równomierne mechaniczne sadzenie.
d) uprawa gleby agregatami uprawowymi.

8. Nawadnianie gleb to zabieg polegający na dostarczeniu wody

a) roślinom zimą.
b) w okresach dużych wilgotności.
c) roślinom w okresach suszy.
d) i jej odprowadzeniu w okresie wzrostu roślin.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

9. Nawadnianie kropelkowe to

a) zalewanie upraw roślin.
b) nawodnienie bezpośrednie całej rośliny.
c) dostarczanie dużych ilości wody roślinom.
d) dostarczenie wody roślinom bezpośrednio do korzeni.

10. W szklarniach prowadzi się produkcję

a) warzyw i kompostu.
b) wyłącznie roślin na nasiona.
c) tylko w wyjątkowych warunkach.
d) warzyw w okresach, gdy nie jest możliwa produkcja w polu.

11. Przed założeniem trawnika wykonujemy

a) spulchnianie gleby.
b) nawadnianie terenu.
c) nawiązanie kamieni.
d) sianie i sadzenie roślin.

12. Transport ogrodniczy dzielimy na transport

a) owoców i warzyw.
b) mechaniczny i ręczny.
c) wewnętrzny i zewnętrzny.
d) uprawowy i nawożeniowy.

13. Maszyny do budowy dróg to

a) koparki i pługi.
b) walce i koparki.
c) samochody i motory.
d) spychacze i zgrabiarki.

14. Podczas eksploatacji urządzeń i maszyn należy zwrócić szczególną uwagę, aby

a) spożywać posiłki
b) spożywać napoje.
c) wykonywać drobne naprawy.
d) przestrzegać przepisy bezpieczeństwa pracy.

15. Ochrona roślin polega na

a) orce gleby.
b) wykonywaniu oprysków.
c) nawożeniu roślin nawozami.
d) schronieniu roślin przed słońcem.

16. Narzędziami do uprawy gleby są

a) siewniki i pielniki.
b) ciągniki i przyczepy.
c) pługi i brony talerzowe.
d) opryskiwacze i obsypniki.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

17. Celem pracy siewnika jest

a) połączenie z ciągnikiem.
b) rozrzucenie obornika na polu.
c) rozsiewanie nawozów sypkich.
d) dostarczenie równomierne nasion na pole.

18. Rozmieszczenie w jednakowych odległościach pojedynczych nasion wzdłuż rzędu

uzyskamy przez stosowanie
a) siewu ręcznego.
b) tzw. siewu pod skibę.
c) siewnika punktowego.
d) Siewnika uniwersalnego.

19. Doświetlanie roślin stosuje się

a) w tunelach podczas lata.
b) Wszędzie, cały czas za pomocą żarówek.
c) w uprawach polnych w okresie nocnym.
d) w szklarniach w okresie jesienno – zimowym.

20. Narzędziem stosowanym w ochronie roślin jest

a) wał.
b) pług.
c) siewnik.
d) opryskiwacz.

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

KARTA ODPOWIEDZI

Imię i nazwisko..........................................................................................

Eksploatowanie maszyn, instalacji i urządzeń technicznych

Zakreśl poprawną odpowiedź

zadania

Odpowiedź

Punkty

Razem:

„Projekt współfinansowany ze środków Europejskiego Funduszu Społecznego”

6. LITERATURA

1. Buliński J., Miszczak M.: Podstawy mechanizacji rolnictwa. WSiP, Warszawa 1996.
2. Kowalczuk J., Bieganowski F.: Mechanizacja ogrodnictwa, cz. I .WSiP, Warszawa 2000.
3. Buliński J., Miszczak M.: Podstawy mechanizacji rolnictwa. WSiP, Warszawa 1999
4. Kowalczyk J., Bieganowski F.: Mechanizacja ogrodnictwa, cz. I i II. WSiP, Warszawa

2001

5. Kozłowska D.,: Podstawy mechanizacji, cz. 2. Hortpress, Warszawa 1997
6. Kuczewski J., Majewski Z.: Eksploatacja maszyn rolniczych. WSiP, Warszawa 1999
7. Myślińska E.: Laboratoryjne badania gruntów. PWN, Warszawa 1998
8. Sitek J. R.: Uprawa, nawożenie roślin ogrodniczych. PWRiL, Warszawa 1997