Wykładnia prawa. Wnioskowania prawnicze

Wykładnia prawa. Wnioskowania prawnicze

Michał Krotoszyński

Michał Krotoszyński

§

§

Prezentacja na prawach rękopisu

Pojęcie wykładni

Pojęcie wykładni

§

§

Przez wykładnię prawa (=wykładnię tekstu prawnego,

wykładnię przepisów prawnych) rozumieć można:

wykładnię

sensu stricto

polega na odczytywaniu z tekstów

prawnych norm prawnych

wykładnię

sensu largo

przez którą rozumie się nie tylko

wykładnię prawa

sensu stricto

ale także

wnioskowania prawnicze

Przez wykładnię prawa rozumie się:

wykładnię w sensie pragmatycznym

jako zespół czynności prowadzących do

uzyskania z tekstów prawnych norm prawnych

wykładnię w sensie

apragmatycznym

jako rezultat tegoż zespołu czynności

Wykładnia prawa to zespół czynności intelektualnych, które
zmierzają do odtworzenia z tekstu prawnego (przepisów
prawnych) jednoznacznych norm prawnych, które to czynności
dokonywane są zgodnie z przyjętymi w danej kulturze prawnej
regułami wykładni (=dyrektywami interpretacyjnymi).

definicja wykładni

sensu stricto

, w sensie pragmatycznym

Rodzaje wykładni (1)

Rodzaje wykładni (1)

§

§

Wykładnię dzielimy na:

subiektywną

ustalenie jakie znaczenie nadawał tekstowi

prawnemu jego twórca (prawodawca faktyczny)

obiektywną

znaczenie wyznaczone regułami języka; intencja

prawodawcy faktycznego nieistotna

statyczna

tekst prawny ma jedno znaczenie, to z chwili

jego ustanowienia, które to znaczenie nie

zmienia się w czasie

dynamiczna

znaczenie tekstu prawnego może się zmieniać,

jest zależnie od zmian w regułach języka lub

pozajęzykowych kontekstach interpretacyjnych

1)

2)

znaczeniem tekstu jest znaczenie,
które nadawał mu prawodawca
w chwili jego ustanowienia

znaczenie wyznaczone regułami języka i
kontekstem

pozajęzykowym;

istotne

znaczenie z chwili ustanowienia tekstu
prawnego, nie zaś z chwili interpretacji

wykładnia

statyczna

bez zmian w tekście prawnym
możliwa zmiana jego znaczenia ze
względu na fakt, iż prawodawca
faktyczny zmienia znaczenie, jakie
nadaje użytym wyrazom (możliwe
tylko w państwach autorytarnych)

bez zmian w tekście prawnym możliwa
zmiana jego znaczenia ze względu na
zmianę

reguł

języka

i

kontekstu

pozajęzykowego

(np.

wartości

istniejących w społeczeństwie)

wykładnia

dynamiczna

wykładnia subiektywna

wykładnia obiektywna

Rodzaje wykładni (2)

Rodzaje wykładni (2)

§

§

Wykładnią merytoryczną nazywamy wykładnię dokonywaną zgodnie z obowiązującymi
regułami wykładni; choć może jej dokonywać każdy kto zna te reguły i język tekstów
prawnych, to znaczenie szczególne ma wykładnia doktrynalna, dokonywana przez
autorytety naukowe.

Wykładnia formalna to wykładnia dokonywana przez uprawnione do tego podmioty.

autentyczna

dokonywana przez prawodawcę

delegowana

dokonywana przez podmiot

upoważniony przez prawodawcę

mająca charakter

powszechnie wiążący

wiążąca dla wszystkich podmiotów

mająca charakter

wiążący ograniczenie

wiążąca dla określonych

organów państwa

Wykładnię dzielimy na:

operatywną

dokonywaną przez organ stosowania prawa

w toku rozstrzygania konkretnej sprawy

abstrakcyjną

dokonywaną w oderwaniu od rozstrzygnięcia

konkretnej sprawy (np. doktrynalna, wykładnia

dokonywana przez Trybunał Konstytucyjny)

4)

Derywacyjna koncepcja wykładni

Derywacyjna koncepcja wykładni

§

§

Wykładnia składa się dwóch części i trzech faz:

W ramach części wstępnej:

1) z fazy porządkującej (ustalenie prawa obowiązującego istotnego dla

przeprowadzenia wykładni)

W ramach części właściwej:

2) z fazy rekonstrukcyjnej

(odtworzenie wyrażenia normokształtnego

przez przeprowadzenie dekondensacji i zlikwidowanie rozczłonkowania
syntaktycznego i treściowego.

3)

z

fazy

percepcyjnej,

polegającej

na

uzyskaniu

z

wyrażenia

normokształtnego normy prawnej.

W ramach fazy percepcyjnej należy zawsze
uwzględnić:

-

językowe dyrektywy wykładni,

-

systemowe dyrektywy wykładni,

-

funkcjonalne dyrektywy wykładni.

prof. Maciej Zieliński, twórca koncepcji derywacyjnej ->

Faza porządkująca wykładni

Faza porządkująca wykładni

§

§

fot. che

W fazie porządkującej wykładni należy:

1. odnaleźć wszystkie akty normatywne i zawarte w nich
przepisy prawne, które mogą wyrażać normę prawną, której
treść chcemy odtworzyć.

- pomóc w tym może analiza tytułów aktów normatywnych,
zawartych

w

nich

przepisów

określających

zakres

przedmiotowy i podmiotowy aktu oraz sprawdzenie czy na
podstawie aktu wydano akty wykonawcze, a także znajomość
budowy aktu normatywnego

2. ustalić, czy przepisy te mają charakter obowiązujący.

- konieczna jest gruntowna analiza przepisów uchylających
i przejściowych, o wejściu w życie i wygaśnięciu mocy
obowiązującej
- pomóc może analiza tekstu jednolitego, a więc
sporządzonego przez upoważniony organ i urzędowo
ogłoszonego tekstu aktu normatywnego ze wszystkimi
zmianami, które zostały wprowadzone do tego tekstu od
momentu jego ogłoszenia do momentu ogłoszenia tekstu
jednolitego – albo innego momentu wskazanego w t. j.
- teksty ujednolicone nie mają charakteru autentycznego,
acz mogą być w tej fazie użyteczne

Faza rekonstrukcyjna wykładni

Faza rekonstrukcyjna wykładni

§

§

fot. El Design

W fazie rekonstrukcyjnej wykładni należy
odtworzyć wypowiedź normokształtną, a więc
wypowiedź

zawierającą

określenie

adresata,

okoliczności

i

obowiązku

postępowania,

tj.

zawierającego wszystkie elementy strukturalne i
treściowe

normy

prawnej.

Wypowiedź

normokształtna

nie

ma

jednak

charakteru

jednoznacznego. Aby ją uzyskać, należy:

1. odnaleźć przepis zrębowy, a więc przepis
wyrażający

nakaz

albo

zakaz

określonego

postępowania (normodawca może wyrażać ten
nakaz/zakaz w bardzo różnych formach).

2. dokonać:

a) dekondensacji,
b) likwidacji rozczłonkonkowania syntaktycznego,
c) likwidacji rozczłonkonkowania treściowego

Ćwiczenie 1

Ćwiczenie 1

§

§

Na podstawie poniższych przepisów uzupełnij
tabelę:

Art. 1. Zakazuje się na kolokwiach korzystania
ze słowników ortograficznych.

Art. 2. Zakaz, o którym mowa w ust. 1, dotyczy
studentów.

Art. 3. Zakaz, o którym mowa w ust. 1, nie dotyczy
studentów z dysleksją.

modyfikujący

X

art. 3

uzupełniający

X

art. 2

zrębowy

niezupełny

X

X

art. 1

typ przepisu

N/Z

O

A

przepis

art. _

+

(art. _

+ art. _)

usunięcie

rozczłonkowania

treściowego

art. _

+

art. _

usunięcie

rozczłonkowania

syntaktycznego

art. _

przepis zrębowy

niezupełny

wyrażenie zawarte w przepisie (-ach)

artykuły „biorące

udział” w czynności

przepis/czynność

Faza percepcyjna wykładni

Faza percepcyjna wykładni

§

§

fot. Heptagon

W fazie percepcyjnej wykładni z wieloznacznego
wyrażenia normokształtnego uzyskuje się jednoznaczną
normę

prawną,

a

więc

ustala

się

znaczenie

poszczególnych słów i całego wyrażenia. Stosuje się tu
dyrektywy wykładni, a więc wypowiedzi wskazujące
jak z tekstu prawnego poprawnie odczytać normy
prawne. Dyrektywy formułuje doktryna i orzecznictwo.

W fazie tej stosuje się:

1. Językowe dyrektywy wykładni, za pomocą których
odczytuje

się

jednoznaczne

znaczenie

słów

i całego wyrażenia, usuwając wieloznaczności
i doprecyzowując sformułowania nieostre.

2. Systemowe dyrektywy wykładni, które nakazują
tak rozumieć tekst prawny, by uzyskane normy nie były
ze sobą niezgodne, w szczególności by uzyskana norma
nie była niezgodna z normą o wyższej mocy prawnej lub
z zasadą prawa.

3. Funkcjonalne dyrektywy wykładni, które nakazują
tak rozumieć tekst prawny, by uzyskane oceny miały
możliwie

silne

uzasadnienie

w

systemie

ocen

przypisywanych

prawodawcy

racjonalnemu

aksjologicznie.

Językowe dyrektywy wykładni (1)

Językowe dyrektywy wykładni (1)

§

§

Językowe dyrektywy wykładni nakazują odtwarzając normy
z przepisów prawnych odwoływać się do reguł znaczeniowych
i składniowych języka powszechnego, a także do swoistych cech
języka prawnego (np. jego quasi-idiomatyczności).

1. Dyrektywy odnoszące się do zwrotów wyrażających
obowiązek określonego postępowania.

- jeśli przepisowi nadano formę zdania stwierdzającego, że ktoś coś czyni
(np. „

wydaje

”, „

wyda

”,

podpisuje

”), to przyjmuje się, że przepis ten

wyraża nakaz wskazanego postępowania. Np. „

Prezydent, w drodze

rozporządzenia, określi...

”.

- jeśli przepisowi nadano formę zdanie stwierdzającego, a nadto czynność,
która ktoś czyni, ma charakter czynności konwencjonalnej, to przyjmuje
się, że przepis wyraża upoważnienie do jej wykonania (zawarte
w n. kompetencyjnej) oraz nakaz, by z tego upoważnienia skorzystać
(n. merytoryczna). Np. „

Prezes Rady Ministrów nadaje zarządzenie statutu

Urzędowi

”.

- jeżeli w przepisie wskazuje się, że ktoś coś może czynić, to przyjmuje
się, że wyraża on upoważnienie

do tej czynności (zawarte

w n. kompetencyjnej, ale nie nakaz takiego postępowania). Np.

Prezydent

Rzeczypospolitej może zwracać się z orędziem do Sejmu, do Senatu lub do
Zgromadzenia Narodowego.

- jeżeli w przepisie mówi się, że sprawca czynu podlega karze, to
przyjmuje się, że przepis wyraża zakaz dokonania czynu (zawarty
w n. sankcjonowanej) oraz skierowany do właściwego organu nakaz, by
w razie jego dokonania wymierzyć sprawcy karę (n. sankcjonująca)
- dyrektywy

dotyczące

sposobu

formułowania

przepisów

upoważniających do wydania aktów wykonawczych

Językowe dyrektywy wykładni (2)

Językowe dyrektywy wykładni (2)

§

§

2. Dyrektywy odnoszące się do zwrotów określających
adresata albo okoliczności

- jeśli w przepisach i zbudowanym na ich podstawie wyrażeniu
normokształtnym nie wskazuje się adresata, należy uznać, iż norma
kierowana jest do każdego, kto znajdzie się w okolicznościach w niej
wskazanych; dotyczy to także wyrażenia „kto”,
- jeśli w przepisach i zbudowanym na ich podstawie wyrażeniu
normokształtnym nie wskazuje się okoliczności, należy uznać, iż norma
znajduje zastosowanie we wszelkich okolicznościach,
- jeśli w przepisach i zbudowanym na ich podstawie wyrażeniu
normokształtnym adresat bądź okoliczności wskazane są nazwą
generalną (np. „student”) to uznać należy, iż norma dotyczy wszystkich
adresatów bądź okoliczności będących desygnatami tej nazwy.

3. Dyrektywa głosząca, iż należy tak interpretować tekst
prawny, by żadne elementy w nim zawarte nie okazały się
zbędne.

- interpretacji poddaje się część artykułowaną tekstu prawnego; część
nieartykułowana (zwłaszcza preambuła) może być jednak pomocna
w procesie wykładni prawa.

Sir John Tenniel, ilustracja do

Alicji w Krainie Czarów

przedstawiająca nieco

inny typ adresata

Językowe dyrektywy wykładni (3)

Językowe dyrektywy wykładni (3)

§

§

4. Dyrektywy wskazujące w jaki sposób stwierdzać
znaczenie danego wyrazy (wyrażenia)

1. W pierwszej mierze sprawdzamy czy znaczenie wyrazu nie jest
określone definicją legalną.
2. Jeżeli, będąc sądem lub organem administracji, dokonujemy
wykładni operatywnej, należy sprawdzić czy nie jesteśmy związani
w danej sprawie wskazaniami interpretacyjnymi podmiotu
nadrzędnego.
3. Sprawdzamy czy nie ma pełnej zgodności co do znaczenia
wyrażenia w doktrynie prawa.
4. Sprawdzamy kontekst prawny wyrażenia, a więc badamy
jakie znaczenie nadaje się mu w kodeksach albo w ustawie, na
podstawie której wydano akt wykonawczy.
5. Jeśli powyższe czynności nie usunęły niejasności co do
znaczenia

wyrazu

należy

przyjąć

znaczenie

z

języka

powszechnego; ustalamy ją na podstawie słowników języka
polskiego (kilku!).
6. Wśród możliwych znaczeń wyrazu poszukujemy znaczenia, które
odpowiada kontekstowi, w jakim wyraz się znajduje; odrzucamy
archaizmy i wulgaryzmy.

Pamiętamy, iż jeśli jedno słowo występuje w tekście prawnym
wiele razy, to należy przyjąć, iż prawodawca za każdym razem
nadał mu jednakie znaczenie. Jeśli zaś w danym tekście
prawnym występują odmienne terminy, to należy uznać, iż
prawodawca nadał im odmienne znaczenie.

Strona tytułowa Słownika języka

polskiego z 1900 r.

Wykładnia językowa może

dać wynik w postaci wyrażenia

jedno- lub wieloznacznego.

W obu przypadkach

dokonujemy wykładni

systemowej

i funkcjonalnej.

Językowe dyrektywy wykładni (4)

Językowe dyrektywy wykładni (4)

§

§

Art. 133. § 1. k.w.:

Kto

nabywa w celu odsprzedaży z zyskiem bilety wstępu na imprezy artystyczne,

rozrywkowe lub sportowe albo kto bilety takie sprzedaje z zyskiem, podlega karze aresztu,
ograniczenia wolności albo grzywny.

wypowiedź normokształtna:

Każdemu

, w każdych okolicznościach, zakazuje się nabywania w celu

odsprzedaży z

zyskiem

biletów

wstępu na

imprezy

artystyczne, rozrywkowe lub sportowe, a także

zakazuje się ich

sprzedaży

z zyskiem

bilet:

1.

kartka z odpowiednim

nadrukiem wydającej ją instytucji,
będąca dowodem uiszczenia opłaty
przez nabywcę, uprawniająca do
określonej,

zwykle

jednorazowej

usługi 2.

przestarz.

kartka z krótką

wiadomością, liścik

zysk:

1. nadwyżka wpływów nad wydatkami w

działalności gospodarczej 2.

w gospodarce

socjalistycznej

część

czystego

dochodu

przedsiębiorstwa, która pozostaje po opłaceniu
podatku obrotowego 3. dochód, zarobek, 4.
korzyść, pożytek

Art.

535

k.c

Przez

umowę

sprzedaży

sprzedawca zobowiązuje

się przenieść na kupującego własność
rzeczy i wydać mu rzecz, a kupujący
zobowiązuje

się

rzecz

odebrać

i zapłacić sprzedawcy cenę.

impreza:

1. widowisko, koncert, zabawa, loteria

fantowa, zawody sportowe itp. organizowane w
celach

rozrywkowych,

propagandowych

lub

dochodowych 2.

pot.

przedsięwzięcie, zamysł;

rzecz, czynność przedsięwzięta

Systemowe dyrektywy wykładni

Systemowe dyrektywy wykładni

§

§

Systemowe dyrektywy wykładni nakazują tak interpretować tekst prawny, by normy zeń
otrzymane nie były ze sobą niezgodne. W szczególności oznacza to nakaz takiej interpretacji, by
normy prawne wyinterpretowane z tekstu prawnego były zgodne z normami o wyższej mocy
prawnej (zawartymi w aktach hierarchicznie wyższych) oraz z zasadami prawa.

Systemowe reguły wykładni nakazują – w przypadku uzyskania w drodze wykładni językowej
wypowiedzi wieloznacznej – wybrać to znaczenie słowa (wyrażenia), które daje się pogodzić
z normą wyższego rzędu (zwłaszcza z normą konstytucyjną) bądź z zasadą prawa.

Zasada

prawa

to

norma

prawna,

która

zajmuje

w systemie prawnym pozycję hierarchicznie wyższą od innych
norm.

Podstawą jej obowiązywania może być to, że została wprost
wyrażona w przepisie prawnym (trójpodział władz, art.
10 Konstytucji), że można ją odtworzyć z wielu przepisów
prawnych

(dobro dziecka w k.r.o.) bądź iż należy

bezspornie do kultury prawnej społeczeństwa (zakaz
wykładni rozszerzającej kompetencji organów państwa).

Zasady prawa wpływają na kierunki tworzenia prawa, jego
interpretacji i jego stosowania.

Funkcjonalne dyrektywy wykładni (1)

Funkcjonalne dyrektywy wykładni (1)

§

§

Funkcjonale dyrektywy wykładni nakazują tak interpretować tekst prawny, by normy zeń
uzyskane miały możliwie najsilniejsze uzasadnienie aksjologiczne w ocenach
przypisywanych prawodawcy racjonalnemu. Odwołują się one więc do systemu wartości
przypisywanemu prawodawcy.

Wykładni funkcjonalnej używamy w celu:

w przypadku nieuzyskania jednoznaczności

na etapie wykładni językowej

w przypadku uzyskania jednoznaczności

na etapie wykładni językowej

wyboru tego znaczenia wyrażenia,

które znajduje najsilniejsze

uzasadnienie w ocenach

przypisywanych prawodawcy

w razie nieostrości: w celu ustalenia w drodze

analogii

legis

czy norma odnosi się tylko do

adresatów, okoliczności i nakazów/zakazów

postępowania wyraźnie w niej wskazanych

(

argumentum a contrario

) czy też także do

podmiotów, okoliczności i nakazów/zakazów

postępowania istotnie podobnych do tych w niej

wyrażonych (

argumentum a simili

).

potwierdzenia treści normy prawnej

gdy językowo jasny przepis rażąco naruszałby

system wartości przypisywany prawodawcy:

w celu uznania, iż norma ma w istocie szerszy

zakres zastosowania lub normowania niż ustalony

w drodze w. językowej (wykładnia rozszerzająca

,

interpretatio extensiva

) bądź iż ma węższy zakres

zastosowania lub normowania niż ustalony

w drodze w. językowej (wykładnia zwężająca

,

interpretatio restrictiva

)

Funkcjonalne dyrektywy wykładni (2)

Funkcjonalne dyrektywy wykładni (2)

§

§

Obok powyższych reguł często wskazuje się na
istnienie innych jeszcze dyrektyw, związanych
z dyrektywami funkcjonalnymi:

-

zakaz wykładni rozszerzającej i

argumentum a simili

w

przypadku

wyjątków

(

exceptiones

non

sunt

extendendae):

jeśli przepis formułuje wyjątek od ogólnej

zasady to nie wolno tego wyjątku interpretować
rozszerzająco, a więc uznawać, że dotyczy on innych
jeszcze adresatów, okoliczności i czynów niż te wskazane
dosłownie w przepisie,
- zakaz wykładni rozszerzającej i

argumentum a simili

w przypadku przepisów zawierających upoważnienie
organów

państwa

do

dokonania

danej

czynności

konwencjonalnej,
- w ramach prawa karnego: zakaz wykładni rozszerzającej
i

argumentum a simili

(nie ma przestępstwa bez ustawy)

- zakaz

wykładni

funkcjonalnej

(rozszerzającej

i zwężającej) na niekorzyść obywatela (dopiero się
formuje)

Funkcjonalne dyrektywy wykładni (3)

Funkcjonalne dyrektywy wykładni (3)

§

§

IX. Nie pożądaj żony bliźniego swego

otrzymana z przepisu norma: Każdemu,
w każdych okolicznościach, zakazuje się czuć
pociąg seksualny w stosunku do żony innej
osoby.

wydaje się, iż otrzymana norma religijna nie
byłaby sprawiedliwa: pozostawiałaby poza
zakresem zakazu pożądanie męża innej osoby

należy więc – uznając, iż prawodawca jest
racjonalny w swych ocenach –

przełamać

dosłowne

brzmienie

tej

normy

uzyskane

w ramach wykładni językowej. W wyniku
wykładni rozszerzającej otrzymamy normę
o szerszym zakresie normowania:

Każdemu, w każdych okolicznościach, zakazuje
się czuć pociąg seksualny w stosunku do żony
lub męża innej osoby.

Jekuthiela Sofera, Dekalog, 1768 r.

Założenia o racjonalności prawodawcy

Założenia o racjonalności prawodawcy

§

§

Gdy dokonuje się wykładni, zakłada się, iż prawodawca jest podmiotem racjonalnym,
a więc iż dysponuje odpowiednią wiedzą, umiejętnościami, systemem wartości i na ich
podstawie podejmuje decyzje legislacyjne. Wyróżniamy:

założenie o racjonalności

językowej prawodawcy

prawodawca doskonale zna język,

którym się posługuje

założenie o racjonalności

aksjologicznej prawodawcy

prawodawca posiada spójny system wartości,

którymi to wartościami (ocenami) kieruje się

stanowiąc prawo

Założenie o racjonalności

aksjologicznej ma większą wagę

od założenia od racjonalności

językowej; dlatego też możliwe jest

przełamanie wykładni językowej za

pomocą wykładni funkcjonalnej.

Wnioskowania prawnicze

Wnioskowania prawnicze

§

§

Wnioskowanie prawnicze polega na tym, iż na podstawie faktu, iż w danym systemie
prawnym obowiązuje norma, którą wyinterpretowaliśmy z tekstu prawnego, uznajemy, iż
w systemie prawnym istnieje tez inna norma, wyprowadzona z tej pierwszej na
podstawie przyjętych reguł, nazywanych regułami inferencyjnymi.

Wnioskowania prawnicze

:

wnioskowania oparte na wynikaniu

normy z normy

wynikanie o

charakterze

logicznym

wynikanie o

charakterze

instrumentalnym

wnioskowania oparte na założeniu

konsekwentności ocen prawodawcy

argumentum a

fortiori

analogia iuris

argumentum a

minori ad maius

argumentum a

maiori ad minus

Wynikanie logiczne normy z normy

Wynikanie logiczne normy z normy

§

§

Wynikanie logiczne normy N2 z normy N1 opiera się na fakcie, iż nie można
zrealizować normy N1 jeśli nie zrealizuje się normy N2. Ma to miejsce wówczas, gdy zakres
zastosowania lub normowania normy N1 obejmuje sobą odpowiednio zakres zastosowania
lub normowania normy N2, przy tożsamości bądź węższym zakresie pozostałego elementu
normy N2.

Dermatologowi nakazuje się, niech
prowadzi indywidualną dokumentację
pacjenta

Art. 41 ust. 1 u.z.l. Lekarz ma obowiązek

prowadzenia indywidualnej dokumentacji

medycznej pacjenta.

Lekarzowi nakazuje się, niech prowadzi

indywidualną dokumentację pacjenta

wykładnia

Lekarzowi nakazuje się, niech
prowadzi historię zdrowia i choroby

wynikania logiczne

Dermatologowi nakazuje się, niech
prowadzi historię zdrowia i choroby

Wynikanie instrumentalne normy z normy

Wynikanie instrumentalne normy z normy

§

§

Wynikanie instrumentalne normy z normy opiera się na założeniu, iż istnieją związki
przyczynowe między wyznaczonym w normie stanem rzeczy, a zachowaniem jej adresata.

dyrektywy instrumentalnego nakazu

1. obowiązuje norma nakazująca

zrealizowanie określonego stanu rzeczy

(

Nakazuje się oszczędzać wodę

)

obowiązują normy nakazujące działania

konieczne dla realizacji tego stanu rzeczy

(Nakazuje się wymieniać uszczelki w kranie,

Nakazuje się brać prysznic miast kąpieli)

obowiązuje norma zakazująca

zrealizowania określonego stanu rzeczy

(

Zakazuje się narażać dziecko na niebezpieczeństwo

)

obowiązują normy nakazujące działania

konieczne dla zapobieżenia ziszczenia się tego

stanu rzeczy

(Nakazuje się pilnować dziecka na placu zabaw,

Nakazuje się chować noże do zamykanych szuflad)

dyrektywy instrumentalnego zakazu

obowiązuje norma nakazująca

zrealizowanie określonego stanu rzeczy

(

Nakazuje się oszczędzać wodę

)

obowiązują normy zakazujące działań

wystarczających dla niezrealizowania się tego

stanu rzeczy

(Zakazuje się pozostawiać odkręcony kran)

obowiązuje norma zakazująca

zrealizowania określonego stanu rzeczy

(

Zakazuje się narażać dziecko na niebezpieczeństwo

)

obowiązują normy zakazujące działań

wystarczających dla ziszczenia się tego stanu

rzeczy

(Zakazuje się pozostawiać dziecko bez opieki

Zakazuje się podawać dziecku niebezpieczne przedmioty)

Analogia

Analogia

iuris

iuris

§

§

Wynikania oparte na konsekwencji ocen prawodawcy polegają na uznaniu, iż skoro w
systemie prawnym obowiązuje norma bądź normy wysłowione w przepisach prawnych,
które wszystkie znajdują uzasadnienie w określonej ocenie przypisywanej prawodawcy, a
prawodawca jest w ocenach swych konsekwentny, to obowiązuje też inna norma,
niewyrażona w przepisie prawnym, która to norma także znajduje uzasadnienie
aksjologiczne w tej ocenie. Jest to też schemat

analogii iuris

.

N1 (norma wyrażona w przepisie prawnym)

+ N2 (norma wyrażona w przepisie prawnym)

...

+ NX (norma wyrażona w przepisie prawnym)
+ O (wspólne uzasadnienie aksjologiczne – ocena)
+ Z (założenie o konsekwencji ocen prawodawcy)__
= NN (norma wywnioskowana, niewyrażona

w przepisach)

N1

W lesie zakazuje się rozpalać ogniska

+ N2

W lesie zakazuje się łamać drzewom gałęzi.

...

+ NX

W lesie zakazuje się straszyć zwierzęta.

+ O

Ochrona leśnej przyrody

+ Z (założenie o konsekwencji ocen prawodawcy)__
= NN

W lesie zakazuje się zrywać grzybów

Analogia iuris

daje zawsze

niepewne wyniki; są wątpliwości czy

wnioskowanie takie jest dopuszczalne.

Argumentum

Argumentum

a

a

fortiori

fortiori

§

§

Argumentum a minori ad maius

(z mniejszego na większe)

Jeśli norma N1 zakazuje naruszać

jakieś dobro w stopniu mniejszym,

co znajduje określone uzasadnienie

aksjologiczne, prawodawca zaś jest

konsekwentny w ocenach, to

obowiązuje także norma N2,

zakazująca naruszać to dobro w

stopniu większym, o ile jej

uzasadnienie aksjologiczne jest

tożsame z normą N1

Argumentum a maiori ad minus

(z większego na mniejsze)

Jeśli norma N1 nakazuje obowiązek

uciążliwy w stopniu większym, co

znajduje określone uzasadnienie

aksjologiczne, prawodawca zaś jest

konsekwentny w ocenach, to

obowiązuje także norma N2,

nakazująca obowiązek uciążliwy w

stopniu mniejszym, o ile jej

uzasadnienie aksjologiczne jest

tożsame z normą N1