Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej

w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Związki powierzchniowo czynne

Prof. dr hab. n. med. Wojciech Piekoszewski

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej

w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Związki powierzchniowo czynne

Rola związków powierzchniowo czynnych (tenzydów)
w kosmetykach

obniżanie napięcia powierzchniowego

rozpraszanie substancji nierozpuszczalnych w wodzie

(emulsje)

zwilżanie powierzchni

usuwanie zabrudzeń i solubilizacja

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej

w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Związki powierzchniowo czynne

Detergenty

Związki (preparaty) tworzące pianę, które są
wykorzystane mycia prania i czyszczenia

Związki powierzchniowo czynne charakteryzują się
właściwościami:

myjącymi

emulgującymi

zwilżającymi

dyspergującymi

pianotwórczymi

solubilizującymi

przeciwdronoustrojowymi

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej

w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Związki powierzchniowo czynne

Budowa związków powierzchniowo czynne

Część hydrofobowa (lipofilna) – 10-20 węglowa
łańcuch alifatyczny lub alkiloaromatyczny,
nierozpuszczalna w wodzie, rozpuszczalna
w tłuszczach (faza olejowa)

Część hydrofilowa (lipofobowa) – wykazuje
powinowactwo do fazy wodnej, jest nierozpuszczalna
w wodzie.
Zawiera grupy: hydroksylowe (-OH), sulfonowe (-SO

3

H)

karboksylowe (-COOH), aminowe (-NH

2

)

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej

w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Związki powierzchniowo czynne

Cząsteczki amfifilowe – związki zbudowane z części
hydrofobowej i hydrofilowej

ONa

O

C

CH

3

(CH

2

)

16

COONa

Stearynian sodu

Część hydrofobowa

lipofilowa

Część hydrofilowa

lipofobowa

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej

w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Związki powierzchniowo czynne

Efekt działania środków powierzchniowo czynnych
zależy od proporcji pomiędzy częścią hydrofilową
i hydrofobową

Polarność każdego środka powierzchniowego określa
stała równowagi hydrofilowo-hydrofobowej (HLB)

Przykładowe wartości HLB

rozpuszczalne w wodzie emulgatory O/W

– 8 do 15

detergenty

- 12 do 15

dobrze rozpuszczalne solubilizatory

- 12 do 18

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej

w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Związki powierzchniowo czynne

Podział środków powierzchniowo czynnych ze względu
na budowę części hydrofilowej

kationowe i anionowe

amfoteryczne

niejonowe

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej

w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Związki powierzchniowo czynne

Kationowe środki powierzchniowo czynne

N

R

2

R

2

R

Z

+

X

-

N

+

X

-

Sól tetraalkiloamoniowa

Pochodna pirydyny

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej

w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Związki powierzchniowo czynne

Kationowe środki powierzchniowo czynne

mają małe zastosowanie jako emulgatory ze względu
na dużą toksyczność

stosowane jako środki przeciwbakteryjne

Nie wolno ich łączyć w jednym preparacie

z emulgatorami anionowymi bo prowadzi to do złamania

emulsji!

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej

w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Związki powierzchniowo czynne

Anionowe środki powierzchniowo czynne

sole kwasów tłuszczowych (mydła) R-COO

-

Me

+

sole monoestru kwasu siarkowego(VI) z alkoholami
tłuszczowymi R-O-SO

3

-

Me

+

sole kwasów alkilobenzenosulfonowych

sole wodorosiarczanów(VI)
alkilowych

SO

3

-

Na

+

OSO

3

-

Na

+

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej

w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Związki powierzchniowo czynne

Amfoteryczne środki powierzchniowo czynne substancje
o budowie soli wewnętrznej, w zależności od pH środowiska
stają się związkami kationowymi lub anionowymi.

W skład kosmetycznych amfotenzydów wchodzi
fragment: aminokwasu, betainy lub alkiloamidobetainy.

R-NH

2

-(CH

2

)

n

-COO

+

-

aminokwas

NH-(CH

2

)

2-3

-N

O

R

CH

3

COO

CH

3

-

+

alkiloaminobetaina

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej

w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Związki powierzchniowo czynne

Amfoteryczne środki powierzchniowo czynne

Niekiedy reszta alkoholu wielowodorotlenowego lub łańcuch
polioksyetylenowy (R-X(CH

2

CH

2

O)

n

H) związany jest z fragmentem

lipofilowym tenzydu R mostkiem estrowym (X = -COO-) lub amidowym

(X = -CON(H)-)

O

O

OH

n

polieteroalkohol

Emulgatorami amfoterycznymi są również żelatyna, kazeina i lecytyna.

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej

w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Związki powierzchniowo czynne

Solubilizatory

Silnie hydrofilowe preparaty myjące lub piorące

mocznik

dimetyloacetamid

benzoesan sodu

polisorbaty (tween)

Projekt jest współfinansowany ze środków Unii Europejskiej

w ramach Europejskiego Funduszu Społecznego

Związki powierzchniowo czynne

Zastosowanie substancji powierzchniowo czynnych

w kosmetyce

tenzydy kationowe

– środki o działaniu

przeciwdrobnoustrojowym (konserwanty, dezodoranty preparaty do
pielęgnacji jamy ustnej i pielęgnacji włosów)

tenzydy anionowe

– stosowane jako mydła, detergenty, emulgatory

amfotenzydy

– wykazują dobre właściwości pieniące i myjące (w

szamponach spełniają dodatkowo rolę środków
przeciwdrobnoustrojowych)