36

REHABILITACJA W PRAKTYCE 2/2008

FIZYKOTERAPIA

20%

3%

17%

37%

9%

14%

odmrożenia

zimno po zabiegu

zaburzenia oddychania

lęk

bóle głowy

skok RR

21-30

31-40

41-50

51-60

61-70

71-80

Czy krioterapia jest

bezpieczna?

W artykule zamieszczono wyniki obserwacji objawów niepożądanych u pacjentów III Oddziału Rehabilitacji Schorzeń
Narządu Ruchu GCR „Repty” poddanych zabiegowi krioterapii ogólnoustrojowej.

W

trakcie zabiegu krioterapii ogólno-
ustrojowej w organizmie ludzkim

dochodzi do szeregu reakcji będących
odpowiedzią na niską temperaturę. Praca ta
jest próbą przedstawienia charakteru reak-
cji niepożądanych mogących pojawiać się
w trakcie krioterapii ogólnoustrojowej.

Objawy niepożądane i ich charakter

Przeprowadzona przez nas obserwacja doty-
czyła częstości występowania w trakcie za-
biegu krioterapii ogólnoustrojowej objawów
niepożądanych i ich charakteru. Analizie
poddano 64 pacjentów hospitalizowanych
w III Oddziale Rehabilitacji Schorzeń
Narządu Ruchu GCR „Repty” w szerokim
przedziale wiekowym – od 20 do 79 lat

– bez rozróżnienia pod względem płci,
którzy skorzystali z zabiegu krioterapii
ogólnoustrojowej w okresie od marca
2006 r. do maja 2007 r. (ryc.1).

Większość pacjentów wykazywała dość

dobrą tolerancję zimna, a obserwowanymi
objawami niepożądanymi były bóle głowy
pojawiające się podczas przebywania
w kriokomorze w czasie dłuższym niż
90 sekund (6 osób) i wzrost ciśnienia tęt-
niczego krwi (13 osób). U czterech osób
oba objawy wystąpiły łącznie. W dwóch
przypadkach było to powodem przerwania
serii zabiegów, a w jednym – skrócenia
czasu trwania pojedynczego zabiegu.

Należy zauważyć, że podwyższenie

ciśnienia tętniczego następowało w trakcie

zabiegu u większości pacjentów, co było
stwierdzane pomiarem (metodą bezkrwa-
wą) dokonanym natychmiast po opuszcze-
niu kriokomory. Znamienny jest fakt, że
istotny skok ciśnienia skurczowego krwi,
tj. ponad 30 mmHg, występował zarówno
u osób zdrowych, jak i osób chorujących
na nadciśnienie (odpowiednio 6 i 7 osób).
Biorąc pod uwagę wiek pacjentów, częściej
wzrost ciśnienia tętniczego krwi występo-
wał u osób przed 60. r.ż. niż u starszych
(odpowiednio 9 i 4).

Kolejnymi objawami niepożądanymi

były:
− zaburzenia oddychania (3 osoby) związa-

ne z brakiem zdolności do dostosowania
rytmu oddechu do zaleceń personelu

bóle

głowy

zaburzenia

oddechu

lęk

odmrożenia

infekcje

skok RR

3,5

3

2,5

2

1,5

1

0,5

0

Liczba pacjentów

Ryc. 3. Struktura objawów niepożądanych powodujących przerwanie zabiegu

20

15

10

5

0

Ryc. 1. Struktura wieku pacjentów poddanych krioterapii ogólnoustrojowej

Wiek (lata)

Liczba pacjentów

Ryc. 2. Struktura objawów niepożądanych

Objawy niepożądane

37

REHABILITACJA W PRAKTYCE 2/2008

FIZYKOTERAPIA

(zbyt szybki i zbyt głęboki wdech, zbyt
płytki wydech), co było powodem prze-
rwania krioterapii u tych pacjentów,

− napady nieokreślonego lęku połączo-

ne z uczuciem dyskomfortu (5 osób)
– zabiegi przerwano w trzech przy-
padkach, pozostali pacjenci mimo
wszystko wyrazili chęć dokończenia
serii zabiegów,

− powierzchowne odmrożenia I stopnia

(7 osób), które pojawiały się pod koniec
serii (7-8 zabieg) i zazwyczaj dotyczyły
dołów podkolanowych. Dolegliwości
bardzo szybko ustępowały i tylko u jed-
nej osoby były powodem przerwania
krioterapii,

− uporczywe uczucie zimna po kilku go-

dzinach od zakończenia pojedynczego
zabiegu, w połączeniu z bólami głowy
(1 osoba).
W jednym przypadku przerwano krio-

terapię z powodu ostrej infekcji górnych
dróg oddechowych, której wystąpienie
nie było jednak powikłaniem związanym
bezpośrednio z zabiegiem. Ogółem objawy
niepożądane wystąpiły u 30 z 64 pacjen-
tów poddanych zabiegowi krioterapii
ogólnoustrojowej, co stanowi 47% badanej
populacji (ryc. 2). Ostatecznie zabieg z po-
wodu ww. przyczyn przerwano jedynie
u ośmiu osób, tj. u 13% ogółu pacjentów
poddanych krioterapii ogólnoustrojowej.

Strukturę objawów niepożądanych, które
były przyczyną przerwania zabiegu krio-
terapii ogólnoustrojowej, i ich rozkład
ilościowy przedstawia ryc. 3. Należy
zaznaczyć, że u pięciu pacjentów wystę-
powało kilka objawów niepożądanych
jednocześnie.

Wszystkie osoby z grupy 34 pacjentów,

u których nie wystąpiły żadne objawy
niepożądane, wyrażały duże zadowolenie
i chęć powtórzenia tego rodzaju zabiegu
w przyszłości. Również 10 osób z grupy,
w której wystąpiły objawy niepożąda-
ne, okazywało zadowolenie z zabiegu
i w miarę możliwości chęć powtórnego
skorzystania z niego.

Wnioski

Z analizy wyżej zaprezentowanych danych
można wysnuć wniosek, że choć w trakcie
zabiegu krioterapii ogólnoustrojowej dość
często pojawiają się objawy niepożądane,
rzadko są na tyle ciężkie, by powodować
konieczność jego przerwania. Zatem
jest on bezpieczny i dostępny dla osób
w każdym wieku, pod warunkiem ich
prawidłowej kwalifikacji oraz prze-
strzegania zasad bezpieczeństwa. Nigdy
nie obserwowano objawów mogących
w jakikolwiek sposób zagrażać życiu
pacjentów. Bezwzględnym warunkiem
poprawnego przeprowadzenia zabiegu

– poza prawidłową kwalifikacją – wydaje
się przestrzeganie zasady odpowiednio
długiego prowadzenia ćwiczeń ogólnokon-
dycyjnych w sali gimnastycznej po wyjściu
z kriokomory, tak aby organizm zdołał
wyprodukować odpowiednią ilość ciepła
endogennego, co zabezpiecza pacjenta
przed bardzo nieprzyjemnym uczuciem
zimna, pojawiającym się od kilkunastu
do kilkudziesięciu minut po zaprzestaniu
wysiłku fizycznego, i mogącym utrzymy-
wać się przez kilka godzin.

Bez wątpienia bilans korzyści i strat

mogących wynikać z tego rodzaju od-
działywania na organizm wskazuje na
dostarczanie większej liczby bodźców
o oddziaływaniu pożądanym, które zde-
cydowanie ułatwiają prowadzenie dalszej
rehabilitacji. Jednakże należy mieć na
uwadze, że pojawiają się także objawy
niepożądane, o istnieniu których należy
pamiętać i w razie ich wystąpienia szybko
i stanowczo na nie reagować. W żadnym
wypadku zabieg nie powinien być prze-
prowadzany bez nadzoru przeszkolonego
personelu medycznego.

‰

P

RZEMYSŁAW

S

OŁTYS

, D

ANUTA

E

LWART

GCR „Repty”

Tarnowskie Góry

Piśmiennictwo u autorów i w „RwP+”

Piśmiennictwo

1. Z. Zagrobelny „Krioterapia miejscowa i ogólnoustrojowa” Urban&Partner 2003
2. G. Straburzyński „Fizjoterapia” PZWL
3. www.fizjoterapia.pl/kriokomora
4. A. Sieroń G. Cieślar „Zastosowanie zimna w medycynie”
5. B. Adamowicz „Komory kriogeniczne - możliwość wyboru”