Stephen A. Tyler

WPROWADZENIE DO METOD ANTROPOLOGII KONGNITYWNEJ

1. Analiza formalna (prekursorzy) → Radcliffe-Brown, Levi- Strauss, Nadel

Taksonomie ludowe → Mauss, Boas, Evans- Prichard

2. Antropologia kognitywna:

a) Koncentruje się na odkrywaniu tego, w jaki sposób różnie ludzie organizują i

wykorzystują swoje kultury

b) Zakłada się, że każda grupa ma niepowtarzalny system odbioru i

zorganizowania zjawisk materialnych – rzeczy, wydarzeo, zachowao i emocji

c) Przedmiotem badao nie są same te materialne zjawiska, lecz postad jaką

przyjmują w umysłach ludzkich

d) Kultury nie są zjawiskami materialnymi; są kognitywnymi zorganizowaniami

zjawisk materialnych.

3. Kultury nie są jednorodnymi zjawiskami, to znaczy nie można ich opisywad za

pomocą jednego tylko zbiorów organizujących je zasad.

4. Teoria w tym przypadku jest nie tyle TEORIĄ KULTURY, lecz raczej teoriami kultur,

lub teorią opisów. Calem takiej teorii jest dostarczenie odpowiedzi: jak powinien
się zachowywad według ludzi należących do innej kultury; i jakie są zasady
właściwego zachowania w ich kulturze? W konsekwencji, sam opis tworzy
„teorię” owej kultury, gdyż przedstawia pojęciowy model organizacji
stosowanej przez jej członków.

5. Antropolodzy kognitywni szukają kategorii opisu w języku tubylców.

6. Nazywanie jest jednym z głównych sposobów narzucania porządku

postrzeżeniom. Problemem antropologa jest odkrycie, w jaki sposób inni ludzie
budują porządek z czegoś, co jemu wydaje się całkowitym chaosem. Poprzez
nazywanie klasyfikujemy i umieszczamy przedmioty, które są nam znane, w tej
samej kategorii – nawet jeśli postrzegamy istniejące między nimi różnice.

7. Człowiek grupuje zjawiska świata przez siebie postrzegane w nazwane klasy.

Klasy te zorganizowane są w większe zespoły. Natomiast zespoły –
uporządkowane hierarchicznie dzięki mechanizmowi zawierania – tworzą
taksonomię.

8. Konkretne taksonomie mogą tworzyd dziedziny semantyczne w kulturze.

Dziedzina semantyczna składa się z klasy przedmiotów, mających przynajmniej
jedną cechę wspólną, która jednocześnie odróżnia je od innych dziedzin
semantycznych.

9. Paradygmanty i taksonomie należą do różnych rodzajów uporządkowao

semantycznych. W przeciwieostwie do paradygmatu, taksonomia porządkuje
swoje określenia przez kontrast i włączenie. Taksonomia zazwyczaj zakłada, że
elementy na niższych poziomach są rodzajami elementów wyższego poziomu.

10. Kultura składa się z wielu dziedzin semantycznych zorganizowanych wokół

różnych cech znaczenia i żadne dwie kultury nie dzielą tego samego zbioru
dziedzin semantycznych czy cech znaczenia, ani metod porządkujących te cechy.

11. Ponieważ systemy semantyczne zawarte są implicite w sposobie, w jaki

posługujemy się językiem, stanowią one jedną z najbardziej znaczących cech
ludzkiej komunikacji.

12. Główne metody badao terenowych:

a) Kontrolowana elicytacja- posługuje się typem zdao pochodzących z języka

ludzi poddanych badaniu. Calem jej jest umożliwienie etnografowi takich
zachowao językowych, które byłyby właściwe w badanej przez niego kulturze.
Konieczne jest tutaj zadawanie poprawnych językowo pytao, które określają
pojęcia istotne dla tej kultury.

b) Analiza formalna- wyróżnia się spośród innych metod szczególną dbałością o

wewnętrzną spójnośd, kompletnośd analizy i formę. Konkretny zbiór danych
odnoszących się do jakiejś dziedziny semantycznej musi zostad wyjaśniony
przez związki między jednostkami, stanowiącymi składniki tej domeny – nie
zaś przez determinanty spoza niej.

13. Do ogólnej teorii kultury dotrzemy dopiero, kiedy poszczególne opisy zostaną

wyrażone przez ujednolicony metajęzyk ze znanymi nam logicznie
właściwościami. Taka teoria kultury będzie stanowid ekwiwalent języka, w którym
opisujemy kultury.

14. Antropologia kognitywna opiera się na założeniu, że jej dane są zjawiskami

mentalnymi, które można analizowad metodami formalnymi przypominającemu
metody stosowane w matematyce i logice.

15. Leksem– podstawowa jednostka analiza kognitywnej.

16. Zdanie jest stwierdzeniem dotyczącym związków między składnikami

semantycznymi tworzących je leksemów.

17. Metakomunikaty- przekazują informację semantyczną, która wydaje się nie mied

żadnego związku z widoczną zawartością wypowiedzi, np. „nie pij więcej,
chodźmy do domu”

Edwin Hutchins

ROZUMOWANIE W DYSKURSIE TRIOBRIANDZKIM

1. Myślenie

Triobriandczyków

zwykło

byd

w

literaturze

antropologicznej

charakteryzowane bardziej przez działanie prawej półkuli (emocjonalne/syntezującej)
niż przez procesy dokonujące się w lewej (racjonalnej/analitycznej).

2. D. D. Lee stwierdza, że – w odniesieniu do motywów działania – Triobriandczycy nie

tylko nie interpretują czynów w terminach celów, ale że w rzeczywistości nie
wyznaczają sobie żadnych celów do realizacji.

3. Zdaniem Hutchins`a → Akt rozumienia bądź tworzenia partii dyskursu wymaga:

a) Traktowania przypadków faktycznych jako reprezentantów abstrakcyjnej klasy

zjawisk,

b) Rozumienia natury przyczynowych i czasowych relacji między pojęciami

abstrakcyjnymi a klasami zjawisk,

c) Zdolności do określenia prawdziwości pojęd hipotetycznych z ich relacjami

logicznymi z innymi pojęciami, których prawdziwośd została już ustalona.

4. O ile przekonania o świecie Triobriandczyków w niektórych sferach są uderzająco

różne od naszych przekonao, to nieuzasadnionym jest wyciąganie wniosku, że różnice
w zawartości wierzeo świadczą o tym, że sposób rozumowania Triobriandczyków na

temat tego, w co wierzą, jest istotnie różny, od tego, w jaki sposób my myślimy o
naszych przeświadczeniach.

5. Malinowski w swej technice gromadzenia danych był ograniczony do papieru i

ołówka. Spontaniczna rozmowa przemija zbyt szybko, by mogła byd w całości
zarejestrowana w symultanicznym zapisie. Natomiast opowieści i magiczne zaklęcia
są zapamiętywanymi formułami i mogą byd powtarzana dla notującego etnografa z
tempem jego zapisu.

6. Magia opowieści są ogólnie biorąc słabe pod względem inferencji logicznych.

Rozumienia dyskursu narracyjnego wymaga wnioskowania, którego reguły się są
wpisane explicite w sam dyskurs. Magiczne inwokacje okazują się czymś w rodzaju
mowy telegraficznej i są w takim stopniu pozbawione otwartej specyfikacji swych
relacji, że często jawią się jako tajemne nawet dla samych Triobriandczyków.

7. Kiedy rozumowanie przebiega w dziedzinie ustrukturyzowanej przez układ

znaczących kulturowo przesłanek, nie-piśmienni ludzkie potrafią posługiwad się
sylogistycznymi formami rozumowania, które są formalnie nie do odróżnienia do
powszedniego rozumowania człowieka Zachodu.

ANTROPOLOGIA KOGNIGYWNA, CHARAKTERYSRTKA ORIENTACJI

Antropologia kognitywna- poł. lat 50-tych (początki Radcliffe-Brown, Murdock- szukanie
uniwersalnych praw zachowania ludzkiego z wykorzystaniem metod statystycznych dla
określenia korelacji pomiędzy systemem pokrewieostwa i innymi elementami kultury)

Do dziś a. k. nurtem scjentystycznym

Metody językoznawstwa jako wzór do badao nad innymi elementami kultury

Duży nacisk na kwestie logiczno-formalne

Wg a.k. ‘tubylcze systemy kulturowe’ nie są niedoskonałe na tle wiedzy Zachodu, ale często
są skomplikowanymi efektami kategoryzowania przez daną kulturę i wcale nie są bardziej
prymitywne czy dzikie.

Ward Goodenough( culture, language and society), Loundbury, Conklin, Sturtevant (“nowa
etnografia”), Dell Hymes (etnografia mówienia)

Początki a. k. nacisk na emicznośd, teraz mniej

Wg kognitywistów kultura jest porządkiem ideacyjnym (co ludzie powinni wiedzied i w co
wierzyd aby zostad zaakceptowanymi w danym społ. ) a nie fenomenologicznym (przejawy
kultury są tylko artefaktami porządku ideacyjnego, który to jest „właściwą” kulturą)

Pojęcia kultury w antropologii kognitywnej wg Goodenough’a :

1) Kultura w ogólnym sensie systemów standardów postrzegania, wierzenie, oceniania i

działania; jest to najogólniejszy wykaz zawartości porządku ideacyjnego

2) Kultura widziana subiektywnie jako system standardów, które jednostka przypisuje

zbiorom innych osób. Takie myślenie o kulturze, gdy patrzymy na nią jako produkt
uczenia się

3) Indywidualna kultura operacyjna, do której odwołujemy się interpretując zachowania

innych lub szukając przewodnika dla własnych zachowao

4) Publiczną kulturę grupy- wszystkie indywidualne wersje systemu standardów, które

członkowie grupy spodziewają się wzajemnie zastosowad jako kultury operacyjne

5) Kultura jako określony poziom w taksonomicznej hierarchii kultur publicznych
6) Kultura społeczeostwa jako ogólny system wzajemnie uporządkowanych kultur

publicznych, odnoszących się do wszystkich rodzajów działalności w obrębie
społeczeostwa

Ogólnie mówiąc: kultura to system standardów, które regulują sposoby indywidualnej
partycypacji w kulturze, umożliwiają interpretowanie sensów czynności i obiektów
+kulturowych oraz pozwalają myślowo ogarnąd rzeczywistośd.

Główny cel badao a. k. niezmienny- poznanie „świata myśli” różnych kultur

Współcześnie postępuje kontekstualizacja w badaniach antropologii kognitywnej- zauważa
się niespójnośd i indywidualizm systemów kulturowych poszczególnych jednostek oraz
niemożnośd zastosowania tak dokładnych metod jak w językoznawstwie

Badanie komunikatów językowych –najlepszy sposób na zrozumienie tego jak ludzie
konceptualizują rzeczywistośd zarówno przyrodniczą jak i społeczną

Wspólne założenia a. k. z językoznawstwem:

1) dany emiczny system kultury może byd wyprowadzony z inwentarza uniwersalnych

cech etycznych

2) za pomocą kombinacji ograniczonej liczby jednostek podstawowych można tworzyd

nieskooczoną liczbę form

3) nieskooczona liczba zachowao może byd teoretycznie ujęta w formie wzorców tych

zachowao

4) idealny odbiorca-nadawca komunikatów kulturowych jest jedynie konstruktem

teoretycznym

5) dana jednostka zachowaniowa może zmieniad swą formę w zależności od kontekstu-

zasada dystrybucji komplementarnej

6) zasada analogii podstawą dla ludzkiej kreatywności

analiza składnikowa – podstawowa metoda badao a. k. (2 warianty- nacisk na emicznośd
kultur i szukanie uniwersalnych struktur kultury

Antropologia kognitywna

Antropologia symboliczna

Formalizm metod

Analiza jednostek formalnych

Przybliżenie do rzeczywistej organizacji
poznania w umyśle

Związki w obrębie dziedziny semantycznej


Sekwencje decyzyjne i ich konsekwencje
instrumentalne

Literackośd

Treści i skojarzenia związane z danymi
jednostkami

Interpretacja znaczenia i struktury tekstu

Relacje pomiędzy dziedzinami w obrębie
systemu kulturowego

Sekwencje

per

formatywne

i

ich

konsekwencje emotywne

KULTUROWY ASPEKT POZNANIA, D’ANDRADE

Zbiór informacji kulturowych- pula kulturowa

Obiekt (fizyczny Jak biurko i abstrakcyjny jak rozmowa) jest wytworem kulturowym jeśli w puli
kulturowej są informacje jak go skonstruowad i jak używad

Problem wielkości puli kulturowej:

Symboliczne jednostki pamięciowe (ang. Chunks)

50 tyś. Chunks – gra w szachy na poziomie mistrzowskim i płynne porozumiewanie się językiem
mówionym

Kilkaset tyś. Jednostek pamięciowych posiada przeciętna osoba- cały zasób informacji tej osoby

Ogólna pula informacji danej populacji przekracza od stu do dziesięciu tys. Razy zakres wiedzy
pojedynczej osoby – dana kultura ma od kilku do dziesięciu miliardów chunks

Sposób w jaki informacje kulturowe są ograniczane i kształtowane przez procesy ich przetwarzania w
mózgu- sedno zainteresowao antropologii kognitywnej

Lounsbury, Goodenough, Romney- analiza składnikowa

Anthony Wallace:

- liczba terminów dot. pokrewieostwa, niezależnie od badanego społeczeostwa waha się od
14 do 40 określeo

-człowiek jest w stanie wyróżnid nie więcej niż ok. 6 bitów informacji jednocześnie

Systemy kulturowe nadają nazwy odkryciom i błędom popełnianym, aby łatwo było sobie je
‘przypomnied’ i do nich wrócid w razie potrzeby

John Roberts- małe, dobrze uformowane systemy kulturowe (np. gra w bilard)- posiadają bogatą
klasyfikację błędów.

Człowiek do nauki zawsze potrzebuje pomocy i bardzo przydatne jest nazywanie tego, co się
nauczyliśmy i błędów jakie popełniliśmy

Relacje pomiędzy zasadami działania człowieka a komputera:

- kulturowo uwarunkowane programy ludzkie określające działanie i rozumienie rzadko kiedy są jasno
i jednoznacznie sprecyzowane

-ludzie zazwyczaj opanowują te programy poprzez proces poznania nieformalnie kierowanego

-ludzie posiadają duża zdolnośd zdobywania wiedzy w warunkach nieformalnego sterowania, a nie
potrafią uczyd się tak szybko, jeśli pozostawi się ich całkowicie samym sobie

Programy komputerowe są precyzyjnie sformułowane i działają wedle ściśle narzuconych kroków
postępowania.

Ludzkie procedury rozwiązywania problemów są raczej szczegółowe i praktyczne, a komputerowe
ogólne i teoretyczne (patrz rachunek prawdopodobieostwa, logika formalna)

Dwa rodzaje abstrakcji u ludzi podczas rozwiązywania problemów:

1)

określony repertuar wzorów i konfiguracji. Wzory mogą byd abstrakcyjne tak, że można je
zastosowad w wielu rozmaitych sytuacjach jednak kodowane są ciągle w jakiejś
semantycznej i obrazowej dziedzinie (np. gra w szachy

)- uczenie się za pomocą sterowanego

procesu samokształcenia, wrażenie naturalności rozwiązywania problemów, oparcie na
doświadczeniu

2) rekodowanie problemu na inny system symboliczny- np. grę w szachy ‘przekłada się’ na

formalną strukturę drzewa decyzyjnego

- jednoznaczne wskazówki, nienaturalne

rozwiązywanie problemów, konieczne zewnętrzne systemy pamięci (papier, ołówek), podział
pracy między teoretykami, a osobami zajmującymi się naukami stosowanymi

Grupy ludzkie nie są konsekwentne w sposobie rozwiązywania problemów

Istnieje większa różnorodnośd w metodach i umiejętnościach rozwiązywania problemów dot.
kolejnych działów kultury w poszczególnych kulturach niż między grupami kulturowymi w podobnych
działach

Emocje i uczucia nie stoją w sprzeczności z inteligencją- po odebraniu bodźca potrzebujemy czasu,
żeby go zinterpretowad, a emocje pozwalają szybko uzyskad sygnał jak możemy zareagowad, nie
wywołują jednak bezpośrednio reakcji (np. czujemy głód- chcemy go zaspokoid, ale nie jest tak, że
„czuję głód- idę do McDonalada)

Istota uczud i emocji- umożliwiają zwłokę w zaspokajaniu potrzeb, ale nie pozwalają o nich
zapomnied

Kultura oferuje nam pojęcia, które równocześnie określają zewnętrzne i wewnętrzne reakcje na
wydarzenia (Joe jest złodziejem- opinia i negatywna emocja) a nie „Joe wziął pewne fundusze w
sposób, który mógłby byd ścigany prawnie, zezłościło mnie to i chcę, aby został ukarany”)

Założenie intersubiektywności stwierdzeo- reakcja każdego względem np. złodzieja powinna byd taka
sama, więc powiedzenie, że ktoś jest złodziejem wskazuje jak powinien zachowad się słuchacz.