57 02

E l e k t r o n i k a d l a W s z y s t k i c h

Czy można zamienić w pilotach diody i odbiorniki pod−
czerwieni na moduły radiowe?

Bezpośrednio nie można, ponieważ w torze podczerwieni przesyłany sy−
gnał cyfrowy moduluje, a właściwie kluczuje częstotliwość nośną 36kHz.
Przeróbka wymaga pewnej wiedzy o pracy zarówno torów IRED, jak
i modułów radiowych i nie jest zalecana dla początkujących.

Skonstruowałem już sporo przedwzmacniaczy i wzmac−
niaczy niskoszumnych, ale cały czas nie jest dla mnie ja−
sny problem szumów i “dopasowania źródła”. Proszę
o szersze wyjaśnienie.

Problemowi szumów zostanie za jakiś czas poświecony artykuł lub na−
wet seria artykułów w cyklu Listy od Piotra. Nie sposób wyjaśnić do−
głębnie w kilku zdaniach tematu szumów, rezystancji źródła, napięcio−
wych i prądowych źródeł szumów. W grę wchodzi kilka ważnych czyn−
ników. Szybko i krótko można tylko wyjaśnić sprawę “dopasowania
źródeł” w układach audio. Tu niepełne wiadomości z dziedziny techni−
ki w.cz. często powodują sporo zamieszania. Temat ten został wyjaśnio−
ny w krótkim artykule na stronie 87 poprzedniego wydania EdW.

W jaki sposób podłącza się 4 wyświetlacze do siedmiu
przewodów? Przecież wszystkie będą pokazywać tę samą
cyfrę. Jak to się dzieje, że pokazują cyfry prawidłowo?

Czytelnik pyta o zasadę tzw. sterowania multipleksowego. W przypadku ste−
rowania “zwykłego”, każdy segment (będący w istocie diodą LED) sterowa−
ny jest za pomocą oddzielnego przewodu i podczas pracy świeci ciągłym
światłem. Kluczem do tajemnicy sterowania multipleksowego, a szerzej ma−
trycowego jest fakt, że w danej chwili świecą tylko niektóre segmenty. Ilu−
struje to rysunek. Przez chwilę dekoder U1 podaje napięcie (dodatnie) na
segmenty, które mają być zaświecone. W tym czasie przewodzi tylko jeden
z tranzystorów i świecą segmenty tylko jednego wyświetlacza. Za chwilę de−
koder podaje napięcia odpowiadające innej cyfrze i włączany jest inny tran−
zystor (pozostałe są zatkane) – świeci kolejny wyświetlacz. W następnej
chwili dekoder podaje
informacje dla następ−
nego

wyświetlacza

i przewodzi kolejny
tranzystor.

W ten sposób seg−

menty wyświetlacza
nie świecą ciągle, tyl−
ko pulsują. Ponieważ
jednak częstotliwość
pulsowania jest znacz−
na (kilkadziesiąt do

kilku tysięcy herców), oko ludzkie daje się oszukać i powstaje złudzenie nor−
malnego świecenia.

Dla ścisłości należy dodać, że sterowanie multipleksowe wymaga

liczby przewodów łączących układ z wyświetlaczem równej 7 + liczba
wyświetlaczy. Jest to korzystniejsze od klasycznego sterowania, zwła−
szcza przy dużej liczbie cyfr, ale wiąże się z pewną komplikacją układu
sterującego.

1. Jak działają proste mikrofony bezprzewodowe (plu−
skwy) na jednym tranzystorze? Uczono mnie, że do modu−
lacji FM potrzebna jest dioda pojemnościowa. Tu jej nie
ma, a układ jednak działa.
2. Dlaczego częstotliwość “pluskwy” zależy od napiecia
zasilania? Przecież wyznaczona jest przez obwód LC.

Ad 1. Rzeczywiście proste układy jednotranzystorowych nadajników
FM nie zwierają diody pojemnościowej. Zmienny sygnał z mikrofonu
podawany jest na bazę tranzystora, który jest jednocześnie generatorem
w.cz. W takim prymitywnym układzie następuje złożona modulacja.
Jest to po części modulacja AM, a po części FM. Rolę diody pojemno−
ściowej pełnią wewnętrzne pojemności tranzystora, które zależą od na−
pięć, w tym od napięcia zmiennego, podawanego na bazę.

W rezultacie sygnał generatora w.cz. jest w niewielkim stopniu modu−

lowany częstotliwościowo i można go odbierać za pomocą odbiornika FM.

Ad 2. Proste nadajniki właśnie dlatego są mało stabilne, że ich czę−

stotliwość wyznaczona jest przez elementy LC, w tym wewnętrzne po−
jemności tranzystora, które są zależne od różnych czynników, w tym od
napięcia zasilającego.

W niektórych magnetofonach głowicą kasującą jest ma−
gnes, w innych cewka. Jakie napięcie trzeba podać na gło−
wicę z cewką (stałe, zmienne, impulsy)?

Głowica kasująca w postaci magnesu trwałego jest stosowana tylko
w magnetofonach najniższej klasy. We wszystkich innych głowica ka−
sująca zawiera cewkę zasilaną zmiennym napięciem o częstotliwości
kilkudziesięciu kiloherców.

Przy próbie zamiany magnesu na głowicę z cewką rodzi się pytanie,

czy warto inwestować w sprzęt najniższej klasy i czy wymiana głowicy
kasującej cokolwiek poprawi.

Jeśli jednak ktoś chciałby zająć się tą sprawą, może spróbować wyko−

rzystać przebieg z generatora prądu podkładu, jaki powinien znajdować
się w magnetofonie albo zbudować oddzielny generator przebiegu o czę−
stotliwości 20...100kHz i napięciu od kilku do kilkunastu woltów. Ze
względu na szereg czynników (interferencje, konieczność uzyskania
przebiegu o znacznym napięciu) nie jest to zadanie dla zupełnie począt−
kujących.

Skrzynka
Porad

W rubryce przedstawiane są odpowiedzi na pytania nade−
słane do Redakcji. Są to sprawy, które naszym zdaniem
zainteresują szersze grono czytelników.

Jednocześnie informujemy, że Redakcja nie jest w stanie
odpowiedzieć na wszystkie nadesłane pytania, dotyczące
różnych drobnych szczegółów.

Skrzynka porad

E l e k t r o n i k a d l a W s z y s t k i c h

Czym różnią się oba pokazane negatory?

Niczym! To tylko kwestia narysowania graficznego
symbolu inwertera z histerezą. W obu przypadkach cho−
dzi o ten sam element, zazwyczaj fragment układu
CMOS 40106, ewentualnie 74XX14 o identycznym roz−
kładzie wyprowadzeń.

Jak działa energooszczędna żarówka? Dlaczego ma
w środku układ elektroniczny? Czy można ją zreperować,
gdy się przepali?

Energooszczędna “żarówka” jest po prostu nowoczesną świetlówką.
Klasyczna świetlówka, znana od wielu lat, to prosta rura o dużo więk−
szych rozmiarach, sterowana za pomocą dławika i zapłonnika (startera).
Teraz rura świetlówki jest mniejsza, odpowiednio zagięta, przez co całość jest nie−
wiele większa od żarówki.

Nadal, jak każda świetlówka, sama rura wyładowcza wymaga w cza−

sie pracy napięcia rzędu kilkudziesięciu woltów. Teraz zamiast dławika
i startera zastosowany jest układ elektroniczny. Ten układ to w zasadzie
przetwornica impulsowa, której zadaniem jest przetworzyć zmienne na−
pięcie sieci (220V) na zmienne lub stałe napięcie o wartości kilkudzie−
sięciu woltów. Zazwyczaj nie jest to jednak prosta przetwornica induk−
cyjna, tylko dość skomplikowany sterownik realizujący kilka funkcji.

Fotografia pokazuje taki sterownik, zrealizowany na bazie hybry−

dowego modułu IR51H420 firmy International Rectifier. Schemat
ideowy sugeruje, że układ do najprostszych nie należy. Po włączeniu
zasilania przetwornica zaczyna pracę, ale częstotliwość jest wyższa
od rezonansowej i napięcie na przeciwległych elektrodach jest zbyt
małe, by nastąpił tzw. zimny zapłon. W tym czasie prąd przepływa
przez żarniki i podgrzewa wnętrze lampy. Po chwili częstotliwość się
zmniejsza do 34kHz, napięcie na chwilę rośnie, następuje zapłon,

a potem lampa pracuje przy stosunkowo ma−
łym napięciu. Opisana procedura zapłonu
z podgrzewaniem żarników − gorący zapłon −
zdecydowanie zwiększa trwałość świetlówki.
Układ ma dodatkowe funkcje, na przykład
przy braku świetlówki układ jest włączany
okresowo, co z jednej strony zapobiega
uszkodzeniu elementów, a z drugiej gwarantuje zapłon, gdyby pierw−
sza próba okazała się nieudana. Odnośnie prób naprawy, można
stwierdzić, że awaryjność tego typu lamp jest naprawdę mała, więc
nie jest to problem, zwłaszcza w okresie gwarancyjnym. Ze względu
na rozmaite rozwiązania i stosowanie specjalizowanych podzespołów
uszkodzone lampy należy raczej traktować jako źródło (atrakcyj−
nych) elementów elektronicznych, a nie układ do naprawy.

R E K L A M A · R E K L A M A · R E K L A M A · R E K L A M A · R E K L A M A · R E K L A M A · R E K L A M A

wrro

ottn

niic

e m

ożżn

a n

yć

ć zza

a zza

alliic

czze

niie

m p

czztto

llu

b w

w s

klle

h ffiirrm

h A

T.. B

Blliiżżs

szze

e iin

nffo

orrm

cjje

e n

a s

sttrro

h zz o

offe

errttą

ą..

Wiię

ęc

ejj iin

nffo

orrm

cjjii u

w D

ziia

alle

e h

dllo

m A

ell..//ffa

s:: ((0

2)) 8

5 6

6 8

ell..:: ((0

2)) 8

4 6

4 8

Z OFERTY AVT

o p

ejj c

y n

alle

eżży

y d

olliic

czzy

yć

ć 7

% V

T..

Prre

ezze

ntto

y zze

stta

w m