Przedrostki jednostek wielkości fizycznych

Nazwa Znak Wartość liczbowa w stosunku do jednostki podstawowej Przykłady
tera

T

1 000 000 000 000 = 10

12

giga

G

1 000 000 000 = 10

9

mega

M

1 000 000 = 10

6

kilo

k

1 000 = 10

3

kg - kilogram

hekto

h

1 00 = 10

2

hl - hektolitr

deka

dk

10 = 10

1

dkg - dekagram

decy

dc

0,1 = 10

-1

dcB - decybel

centy

c

0,01 = 10

-2

cm - centymetr

mili

m

0,001 = 10

-3

mm - milimetr

mikro

0,000 001 = 10

-6

mikrometr

nano

n

0,000 000 000 = 10

-9

nF - nanofarad

piko

p

0,000 000 000 001 = 10

-12

pF - pikofarad

Miary długości

Nazwa

znak km m

dcm cm mm u mu A X

kilometr km

1

10

3

10

4

10

5

10

6

metr

m

10

-3

1

10

10

2

10

3

10

6

10

9

10

10

10

13

decymetr dcm 10

-4

10

1

10

10

2

10

5

10

8

10

9

10

12

centymetr cm

10

-5

10

-2

10

-1

1

10

10

4

10

7

10

8

10

11

milimetr mm

10

-6

10

-3

10

-2

10

-1

1

10

3

10

6

10

7

10

10

mikron

u

10

-6

10

-5

10

-4

10

-3

1

10

3

10

4

10

7

milimikron

mu

10

-9

10

-8

10

-7

10

-6

10

-3

1

10

10

4

angstrem

A

10

-10

10

-9

10

-8

10

-7

10

-4

10

-1

1

10

3

jednostka X

X

10

-13

10

-12

10

-11

10

-10

10

-7

10

-4

10

-3

1

Metr był zdefiniowany jako 10

-7

ćwiartki południka ziemskiego. Wskutek niedokładności w pomiarach definicja ta nie była poprawna ; w porozymieniu

międzynarodowym przyjęto w 1889r ,że metr jest równy odległości między kreskami na wzorcu z platynoirydu przechowywanym w Międzynarodowym Biurze

Miar i Wag w Sevres pod Paryżem. Odległość ta jest równa 0.999914 x 10

-7

ćwiartki południka ziemskiego. Obecnie (od 1960r) przyjęto nową definicję metra

opartą na pomiarze długości fali świetlnej , a mianowicie: Metr jest to jednostka równa 1 650 763,73 długości fali promieniowania w próżni odpowiadającego

przejściu z poziomu 2p10 do 5d5 w atomie kryptonu 86. Jednostki zwanej angstermem (A) używa się do pomiarów długości fali ; do określenia jednostki przyjęto

,że w suchym powietrzu o temperaturze 10C i pod ciśnieniem 760 mm Hg długość fali prążka czerwonego kadmu wynosi : 6438,4696 A. Jednostki X używa się

do pomiarów długości fal promieniowania rentgenowskiego ; do określania jej przyjęto ,że odległość jonów Cl- i Na+ w NaCl wynosi 2821 X.

Inne miary długości

Jednostka

Znak Metry

1 yard

1 yd.

0,9144

1

1 stopa

0,3048

1 cal ang.

0,0254

1 mila morska angielska

1855

1 mila morska amerykańska

1853,25

1 sążeń = 3 arszyny

7420

1 arszyn = 16 werszków

0.7111

1 werszek

0,0444

1 krok

0,75

1 łokieć

0,5939

Miary powierzchni

km

2

ha

a

m

2

dcm

2

cm

2

mm

2

km

2

1

10

2

10

4

10

6

ha

10

-2

1

10

2

10

4

a

10

-4

10

-2

1

10

2

m

2

10

-6

10

-4

10

-2

1

10

2

10

4

10

6

dcm

2

10

-2

1

10

2

10

4

cm

2

10

-4

10

-2

1

10

2

mm

2

10

-6

10

-4

10

-2

1

1 mila kw. geogr.

55,062

1 yard kw.

0,8361

1 cal kw.

6,452

1 cm

2

= 0,155 cal

2

; 1 msup

2

= 1,1960 yd

2

; 1 km

2

= 0,0182 mili

2

geogr.

Miary objętości metryczne

m

3

hl

l

dcl

cl

ml

m

3

1

10

10

3

10

4

10

5

10

6

hl

10

-1

1

10

2

10

3

10

4

10

5

l

10

-3

10

-2

1

10

10

2

10

3

dcl

10

-4

10

-3

10

-1

1

10

10

2

cl

10

-5

10

-4

10

-2

10

-1

1

10

ml

10

-6

10

-5

10

-3

10

-2

10

-1

1

1l = 1,000027 dcm

3

1litr jest objętością jaką zajmuje 1 kg wody destylowanej w temperaturze 4C przy ciśnieniu 760 mm Hg.

2

Angielskie i inne

1 galon (angielski) = 4 kwarty = 4,5459 l

1 galon (amerykański) = 4 kwarty = 3,7853 l

1 buszel = 8 galonów

Miary prędkości

Jednostka

m/sek

m/min km/godz

węzeł

1 m/sek

1,0000 60,000 3,600

1,9438

1 m/min

0,0167 1,000

0,060

0,0324

1 km/godz

1,2777 16,667 1,000

0,5399

1 węzeł = 1 mila

morska/godz

0,5144 30.866 1,852

10000

Prędkości liniowe

Ciało

m/sek

km/godz

Nóz tokarski

0,2 - 20

0,7 - 70

Winda osobowa

0,5 - 1,5

1,8 - 5,4

Tłok w cylindrze

1 -20

4 - 70

Ślimak

0,002

0,007

Żółw

0,02

0,07

Piechur

1,0 - 2,5

3,6 - 9

Pierwszy samochód 1892

2,78

10

Tramwaj

5 - 8

18 - 30

Jaskółka

do 67

do 240

Samolot ponaddźwiękowy z

silnikiem przepływowym

do 3600 (ok 3M)

Samolot X15

ok 7M

Dźwięk w powietrzu 0C

331

1190

Dźwięk w powietrzu 20C

340

1220

Pocisk karabinowy

800

2900

Punkt na równiku ziemi

464

1670

Ziemia dokoła Słońca

30800

111000

Rakieta Lunnik 2

11400

3

I prędkość kosmiczna

7,912 km/s

II prędkość kosmiczna

11,19 km/s

Liczba Macha (M) jest stosunkiem prędkości samolotu do prędkości dźwięku na danej wysokości.

I prędkość kosmiczna jest to prędkość jaką ma ciało - satelita ziemi ,która zapewnia mu lot satelitarny po orbicie

kołowej lub eliptycznej.

II prędkość kosmiczna ( I prędkość ucieczki) jest to prędkość ,która zapewnia ,że ciało może opuści sferę

przyciągania ziemskiego i wejść na orbitę około słoneczną jako sztuczna planetoida

III prędkość kosmiczna ( II prędkość ucieczki ) jest to prędkość ,która zapewnia wydostanie się poza układ słoneczny

(przy starcie z powierzchni ziemi)

Jednostki masy

Nazwa

znak t

q

kg

dkg

g

dcg

cg

mg

tona

t

1

10

10

3

kwintal

q

10

-1

1

10

2

kilogram

kg

10

-3

10

-2

1

10

2

10

3

10

4

10

5

10

6

dekagram

dkg

10

-2

1

10

10

2

10

3

10

4

gram

g

10

-3

10

-1

1

10

10

2

10

3

decygram

dcg

10

-4

10

-2

10

-1

1

10

10

2

centygram

cg

10

-5

10

-3

10

-2

10

-1

1

10

miligram

mg

10

-6

10

-4

10

-3

10

-2

10

-1

1

1 libra = 0,51 kg

1 karat = 0,2055 g

Jednostką masy jest 1 kilogram . Jest to masa wzorcowa z platynoirydu w postaci walca wysokości 39 mm ,objętości

0,04649 l w temp. 0C , przechowywana w Międzynarodowym Biurze Miar i Wag k. Paryża

Wielkości i jednostki podstawowe

Wielkość

Układ CGS

Układ MKS

Układ techniczny

długość

cemtymetr

metr

metr

czas

sekunda

sekunda

sekunda

masa

gram

kilogram

-

siła

-

-

kilogram siła

4

Jednostki pracy

Nazwa jednostki

znak

erg

J

kWh

kGm

erg

erg

1

10

-7

2,78x10

-14

1.02x10

-8

dżul (watosekunda) J

10

7

1

2,78x10

-7

0,102

kilowatogodzina

kWh 36x10

12

36x10

5

1

367x10

3

kilogramometr

kGm 9,81x10

7

9,81

2,72x10

-6

1

1 dżul to praca jaką wykona siła 1 niutona na drodze 1 metra

1 erg jest to praca jaką wykona siła 1 dyny na drodze 1 centymetra

1 kilogramometr jest to praca jaką siła 1 kG wykona na drodze 1 metra

Jednostki ciśnienia

Nazwa jednostki

Znak at

Atm

1mm sł. rtęci 1
tor

1 metr sł.
wody

mb

Atmosfera techniczna
1kG/cm

2

at

1

0,968

736

10

980,7

Atmosfera fizyczna

Atm 1.033

1

760

10,33

1013,2

1 mm Hg (1 tor)

Tr

0,00136

0,00132 1

0,013

1,333

1 m słupa wody (przy 4C)

0,1

0,0968

73,55

1

98,07

1 paskal

N/m

2

0,010x10

-3

1 milibar

mb

0,001019 0,000987 0,75

10190

1

Stałe fizyczne

5

Stała fizyczna

Symbol

Wartość
obliczeniowa

Wartość

Błąd

względny

Prędkość światła w próżni

c

3,00*10

8

m/s

2,99792458

0,004

Ładunek elementarny

e

1,60*10

-19

C

1,6021892

2,9

Masa spoczynkowa elektronu

m

e

9,11*10

-31

kg

9,109534

5,1

Przenikalność elektryczna

próżni

ε

0

8,85*10

-12

F/m

8,854187818

0,008

Przenikalność magnetyczna

próżni

µ

0

1,26*10

-6

H/m

4

π

(dokładnie)

-

Ładunek właściwy elektronu

e/m

e

1,76*10

11

C/kg

1,7588047

2,8

Masa spoczynkowa protonu

m

p

1,67*10

-27

kg

1,6726485

5,1

Stosunek masy protonu

do m. elektr.

m

p

/m

e

1840

1836,15152

0,38

Masa spoczynkowa neutronu

m

n

1,68*10

-27

kg

1,6749543

5,1

Masa spoczynkowa mionu

m

µ

1,88*10

-28

kg

1,883566

5,6

Stała

Diraca

h

1,05*10

-34

1,05457266

?

Stała

Plancka

h

6,63*10

-34

J*s

6,626176

5,4

Comtonowska

długość fali

dla elektronu

Λ

c

2,43*10

-12

m

2,4263089

1,6

Stała gazowa

R

8,314 J/mol*K

8,31441

31

Stała

Avogadra

N

A

6,023*10

23

1/mol

6,022045

5,1

Stała

Boltzmanna

k

1,38*10

-23

J/K

1,380662

32

Objętość molowa gazu

doskonałego

V

m

2,24*10

-2

m

3

/mol

2,241383

31

Stała

Faradaya

F

9,65*10

4

C/mol

9,648456

2,8

Stała

Stefana-Boltzmanna

σ

5,67*10

-8

W/m

2

K

4

5,67032

125

Stała

Rydberga

R

d

1,10*10

7

1/m

1,097373177

0,075

Stała grawitacji

G

6,67*10

-11

m

3

/s

2

*kg

6,6720

615

Promień

Bohra

a

0

5,29*10

-11

m

5,2917706

0,82

Moment magnetyczny

elektronu

µ

e

9,28*10

-24

J/T

9,284832

3,9

Moment magnetyczny

protonu

µ

p

1,41*10

-26

J/T

1,4106171

3,9

Magneton

Bohra

µ

B

9,27*10

-24

J/T

9,274078

3,9

Magneton jądrowy

µ

N

5,05*10

-27

J/T

5,050824

3,9

Liczba

Loschmidta

L

2,7*10

25

m

-3

2,6867

?

Pierwsza stała emisyjna

C

1

2,9*10

-3

m*K

2,9

?

Druga stała emisyjna

C

2

1,29*10

-5

W/m

3

*K

5

1,29

?

Prędkości ruchu obrotowego

6

Ciało

Liczba obrotów na minutę

Ziemia dokoła swej osi

0,0007

wirnik turbiny wodnej

60 - 180

śruba okrętowa

130

wał silnika parowego tłokowego

do 400

wirnik silnika elektrycznego

750 - 3000

wał silnika tłokowego lotniczego

1000 - 3000

wirnik turbiny parowej

1500 - 30000

wirówka

3000 - 150000

wirówka ćwicz. do lotów kosmicznych ok 12000

Prędkość rozchodzenia się dźwięku

Ciało

Prędkość m/s Ciało

Prędkość m/s Ciało

Prędkość m/s

Gazy w 0

o

C

Ciała stałe

Ciała stełe

azot

377

aluminium 4800

nikiel

4780

tlen

317,2

cyna

2530

ołów

4300

powietrze 0

o

331,8

cynk

3700

platyna

2800

powietrze 20

o

343,9

drewno

3500 - 4200

stal

5100

para wodna

401

kauczuk

30 - 70

szkło lek.

4000

hel

971

korek

500

szkło optyczne 5300

Ciecze

kwarc

5370

srebro

2700

alkohol etylowy 1210

miedź

3900

złoto

2200

gliceryna

1923

mosiądz

3400

woda(15

o

c)

1440

woda morska

1503

Skala Beauforta siły wiatru

B

o

Oznaki

m/s

km/h

0 cisza

morze gładkie jak lustro

0,0 - 0,2 0 - 1

1 powiew

zmarszczki na morzu

0,3 - 1,5 1 -5

2 słaby wiatr

odczuwanie powiewu na twarzy

1,6 - 3,3 6 -11

3 łagodny wiatr

poruszanie się liści

3,4 - 5,4 12 - 19

4

umiarkowany
wiatr

poruszanie się gałązek

5,5 - 7,9 20 - 28

5 dość silny wiatr

poruszanie gałęzi drzew ; wywołuje fale stojące na
wodzie

8,0 - 10,7 29 - 38

6 silny wiart

poruszanie się grubych gałęzi ; duże fale na wodzie 10,8 -

39 - 49

7

13,8

7 b. silny wiatr

morze spiętrzone

13,9 -
17,1

50 - 61

8 wicher

utrudnione chodzenie

17,2 -
20,7

62 - 74

9 wiatr sztormowy unosi lżejsze przedmioty

20,8 -
24,4

75 - 88

10 sztorm

łamie gałęzie i mniejsze drzewa

24,5 -
28,5

89 - 102

11 silny sztorm

łamie duże pnie

28,5 -
32,6

103 - 117

12 huragan

uszkadza budynki ; wyrywa drzewa

32,7 -
36,9

118 - 133

Wytrzymałość na ściskanie niektórych materiałów

Materiał

Ciężar właściwy ; G/cm

2

Wytrzymałość na ściskanie R

c

, kG/cm

2

Bazalt

2,4 - 3,1

1200 - 4200

Beton ubijany

2,2 - 2,4

90 - 350 po 28 dniach

Cegłą zwykła

1,4 - 1,8

50 - 150

Cegła cementowa

2,2

40 - 120

Cegła szamotowa

2,0 - 2,7

70 - 300

Cement portlandzki -

610 po 28 dniach

Drewno dębowe

0,7 - 0,9

420 - 650

Dewno sosnowe

0,45 - 0,7

300 - 650

Dolomit

2,8 - 2,9

400 - 2700

Granit

2,6 - 2,8

1000 - 3000

Gruzobeton

1,8

150

Klinkier budowlany 1,5 - 2,3

250 - 350

Klinkier drogowy

1,5 - 2,3

500 - 900

Korund

3,9

5000 - 6000

Porcelana

2,25 - 2,5

4000 - 7500

Piaskowiec

2,2 - 2,5

300 - 2600

Szkło

2,4 - 2,8

50 - 110

Wapień

1,5 - 3,0

250 - 3000

Żeliwo

7,0 - 7,25

4800 - 11000

Zaprawa wapienna

1,6 - 1,85

40

Zaprawa cementowa -

160

Wartości współczynników tarcia ślizgowego

8

Materiał

Współczynnik tarcia w
spoczynku

Współczynnik tarcia w ruchu

na sucho smar ,olej zwilż. wodą na sucho smar .olej zwilż. wodą

Drewno o drewno

0,65

0,2

0,7

0,2 -0,4

0,04 -
0,06

0,25

Żeliwo o żeliwo

-

0,16

-

0,16 - 0,22

0,07 -
0,10

0,31

Stal o stal

0,15

0,11

-

0,15

0,01

-

Drewno o metal

0,60

0,11

0,65

0,40

0,05

0,24

Skóra o metal
(szczeliwo)

0,60

0,25

0,62

0,25

0,12

0,36

Pas skórzany o żeliwo

0,50

0,12

0,37

0,28

0,12

0,38

Lina konopna o drewon -

-

-

0,33

--

-

Lina stalowa o żeliwo

-

-

-

0,11 - 0,13 -

-

Stal o lód

0,02 - 0,03 -

-

0,015

-

-

Narta o śnieg

-

-

-

0,035

-

-

Współczynnik tarcia ślizgowego u jest to stosunek siły tarcia T do siły nacisku N ; u = T/N
(wielkość bezwyniarowa)

Wartość współczynników tarcia tocznego

Materiał kołą
(rolki)

Podłoże

Współczynnik tarcia tocznego (ramię ) f w
mm

Drewno twarde

po drewnie twardym

0,05 - 0,5

Żeliwo

po żeliwie

0,0005 - 0,005

Stal (koła wagonu)

po stali (szyny
kolejowe)

0,009 - 0,005

Stal (koła pojazdu)

po bruku (granit)

0,015

- '' - '' - '' - ''

po asfalcie

0,01 - 0,03

- '' - '' - '' - ''

po drodze piaszczystej 0,15 - 0,3

Współczynnik tarcia tocznego określamy ze wzoru T

1

= N f /R , gdzie T

1

- siła tarcia

tocznego

N - siła nacisku , f - współczynnik tarcia tocznego , R - promień koła toczącego się

Temperatura wrzenia wody w zależniści od ciśnienia

Temperatura wrzenia
wody
przy różnych
ciśnieniach

Temperatura wrzenia
wody
przy różnych
ciśnieniach

Temperatura wrzenia
wody
przy różnych
ciśnieniach

9

Ciśnienie

Temp. wrzenia
w

o

C

Ciśnienie

Temp. wrzenia
w

o

C

Ciśnienie

Temp. wrzenia
w

o

C

ata

mm
Hg

ata

mm
Hg

ata

mm
Hg

0,006 4,6

0

1,005 740

99,3

15,85

200

0,01

7,4

6,7

1,019 750

99,6

20

211,4

0,013 9,2

10

1,033 760

100

30

232,8

0,024 17,5

20

1,046 770

100,4

40

249,2

0,1

73,6

45,5

1,060 780

100,7

50

262,7

0,13

92,5

50

1,073 790

101,1

87,6

300

0,5

368

80,9

2

119,6

100

309,5

0,72

526

90

3

132,9

150

340,6

0,98

720

98,5

5

151,1

200

364,1

0,992 730

98,8

10

179,0

225,5*

374,1

Para wodna sucha nasycona

Ciśnienie
ata

Temperatura

o

C

Objętość
właściwa
pary
m

3

/kg

Entalpia
pary i'' ;
kcal/kg

Ciśnienie
ata

Temperatura

o

C

Objętość
właściwa
pary
m

3

/kg

Entalpia
pary i'' ;
kcal/kg

1

2

3

4

1

2

3

4

0,01

6,6

131,7

598,0

9

174,5

0,2195

663,4

0,02

17,1

68,27

602,9

10

179,0

0,1985

664,4

0,05

32,5

28,73

610,0

20

211,4

0,1017

668,7

0,1

45,4

14,96

615,9

30

232,8

0,06802 668,6

0,2

59,7

7,797

622,3

40

249,2

0,05069 666,6

0,3

68,7

5,331

626,3

50

262,7

0,04007 663,4

0,4

75,4

4,072

629,2

60

274,3

0,03289 659,5

0,5

80,9

3,304

631,5

70

284,5

0,02769 655,3

0,6

85,5

2,785

633,4

80

293,6

0,02374 650,6

0,7

89,3

2,411

635,1

90

301,9

0,02064 640,6

0,8

93,0

2,128

636,5

100

309,5

0,01815 640,5

0,9

96,2

1,906

637,8

110

316,5

0,01609 635,1

1

99,1

1,727

639,0

120

323,1

0,01437 629,7

2

119,6

0,903

646,9

130

329,3

0,1290

624,2

3

132,9

0,6180

651,6

140

335,0

0,1164

618,6

4

142,9

0,4718

654,9

150

340,5

0,01054 612,9

5

151,1

0,3825

657,3

160

345,7

0,00956 606,3

6

158,1

0,3222

659,3

180

355,4

0,00782 592,6

7

164,2

0,2785

660,9

200

364,2

0,00614 572,8

10

8

169,6

0,2454

662,3

225

374,0

0,00310 501,1

Entalpia cieczy jest to ilość ciepła (w kcal) potrzebna do ogrzania 1 kg cieczy przy stałym
ciśnieniu od 0o do temperatury wrzenia bez zmiany stanu skupienia. Entalpia pary i'' jest to
suma entalpi cieczy i ciepła parowania przy tym samym ciśnieniu : i'' = i' + r .Jest to więc
ilość ciepła potrzebna do ogrzania 1 kg cieczy przy stałym ciśnieniu od 0o do temperatury
wrzenia a następnie do przemiany tego 1 kg cieczy w suchą parę nasyconą.

Stan krytyczny ciał

Nazwa
ciała

Temperatura
krytyczna

o

C

Ciśnienie
krytyczne
ata

Masa
właściwa
w stanie
kryt.
kg/dcm

3

Nazwa
ciała

Temperatura
krytyczna

o

C

Ciśnienie
krytyczne
ata

Masa
właściwa
w stanie
kryt.
kg/dcm

3

Amoniak + 132,4

115,7

0,24

Megan

- 82,5

47,1

0,16

Azot

- 147,2

34,6

0,31

Powietrze - 140,7

38,4

0,35

Dwutlenet
węgla

+ 31,1

75,3

0,46

Tlen

- 118,8

51,3

0,43

Hel

- 267,9

2,3

0,07

Woda

+374,0

225,5

0,36

Temperaturę powyżej której nie można skroplić gazu bez względu na wartość stosowanego
ciśnienia nazywa się temperaturą krytyczną. Ciśnienie potrzebne do skroplenia gazu w
temperaturze krytycznej nazywa się ciśnieniem krytycznym.

Przewodność cieplna niektórych ciał

Ciało

Przewodność cieplna przy
18

o

C cal/cm.sek.st

Ciało

Przewodność cieplna przy
18

o

C cal/cm.sek.st

Aluminium

0,50 - 0,53

Konstantan 0,54

Aluminiowe
stopy

0,31 - 0,47

Lód

0,005

Antymon

0,44

Metal
Monela

0,06

Bizmut

0,019

Mosiądz

0,15

Brąz

0,18

Miedź

0,918

Brązal

0,18

Nikiel

0,14

Cyna

0,154

Nowe srebro 0,07

Cynk

0,265

Ołów

0,083

Duraluminium

0,35

Papier

0,003

Powietrze

0,000057

Szkło

0,0022

Platyna

0,166

Woda

0,0014

Srebro

1,00

Wolfram

0,0476

11

Stal

0,11 - 0,12

Złoto

0,70

Staliwo

0,10

Żeliwo

0,07 - 0,12

Skala Celsjusza ,Reaumura i Fahrenhieta

--
C--

--R-- --F--

--
C--

--R-- --F--

--
C--

--R-- --F--

--
C--

--R-- --F--

--
C--

--F-- --F--

--
C--

--R-- --F--

-30

-
24,0

-
22,0

-6 -4,8 21,2 18 14,4 64,4 42 33,6 107,6 66 52,8 150,8 90 72,0 194,0

-29

-
23,2

-
20,2

-5 -4,0 23,0 19 15,2 66,2 43 34,4 109,4 67 53,6 152,6 91 72,8 195,8

-28

-
22,4

-
18,4

-4 -3,2 24,8 20 16,0 68,0 44 35,2 111,2 68 54,4 154,4 92 73,6 197,6

-27

-
21,6

-
16,6

-3 -2,4 26,6 21 16,8 69,8 45 36

113,0 69 55,2 156,2 93 74,4 199,4

-26

-
20,8

-
14,8

-2 -1,6 28,4 22 17,6 71,6 46 36,8 114,8 70 56,0 158,0 94 75,2 201,2

-25

-
20,0

-
13,0

-1 -0,8 30,2 23 18,4 73,4 47 37,6 116,6 71 56,8 159,8 95 76,0 203,0

-24

-
19,2

-
11,2

0

0,0 32,0 24 19,2 75,2 48 38,4 118,4 72 57,6 161,6 96 76,8 204,8

-23

-
18,4

-9,4 1

0,8 33,8 25 20,0 77,0 49 39,2 120,2 73 58,4 163,4 97 77,6 206,6

-22

-
17,6

-7,6 2

1,6 35,6 26 20,8 78,8 50 40,0 122,0 74 59,2 165,2 98 78,4 208,4

-21

-
16,8

-5,8 3

2,4 37,4 27 21,6 80,6 51 40,8 123,8 75 60,0 167,0 99 79,2 210,2

-20

-
16,0

-4,0 4

3,2 39,2 28 22,4 82,4 52 41,6 125,6 76 60,8 168,8 100 80,0 212,0

-19

-
15,2

-2,2 5

4,0 41,0 29 23,2 84,2 53 42,4 127,4 77 61,6 170,6

-18

-
14,4

-0,4 6

4,8 42,8 30 24,0 86,0 54 43,2 129,2 78 62,4 172,4

-17

-
13,6

1,4 7

5,6 44,6 31 24,8 87,8 55 44,0 131,0 79 63,2 174,2

-16

-
12,8

3,2 8

6,4 46,4 32 25,6 89,6 56 44,8 132,8 80 64,0 176,0

-15

-
12,0

5,0 9

7,2 48,2 33 26,4 91,4 57 45,6 134,6 81 64,8 177,8

-14

-
11,2

6,8 10 8,0 50,0 34 27,2 93,2 58 46,4 136,4 82 65,6 179,6

-13

-
10,4

8,6 11 8,8 51,8 35 28,0 95,0 59 47,2 138,2 83 66,4 181,4

12

-12 -9,6 10,4 12 9,6 53,6 36 28,8 96,8 60 48,0 140,0 84 67,2 183,2

-11 -8,8 12,2 13 10,4 55,4 37 29,6 98,6 61 48,8 141,8 85 68

135,0

-10 -8,0 14,0 14 11,2 57,2 38 30,4 100,4 62 49,6 143,6 86 68,8 186,8

-9 -7,2 15,8 15 12,0 59,0 39 31,2 102,2 63 50,4 145,4 87 69,6 188,6

-8 -6,4 17,6 16 12,8 60,8 40 32,0 104,0 64 51,2 147,2 88 70,4 190,4

-7 -5,6 19,4 17 13,6 62,6 41 32,8 105,8 65 52,0 149,0 89 71,2 192,2

Fotometryczne wielkości i jednostki

Nazwa wielkości

Znak Nazwa jednostki Znak Zależność

Strumień świetlny

lumen

lm

Natężenie światła

I

kandela

cd

Jaskrawość

stilb

sb

= cd/cm

2

Natężenie oświetlenia E

luks

lx

= lm/m

2

Sprawność żródła

lumen na wat

lm/w

Lumen jest to strumień światła, wysyłany w jednostkowym kącie bryłowym, w którego
wierzchołku znajduje się punktowe źródło o natęrzeniu światła = 1 kadeli.

Jednostkowy kąt bryłowy (1 steradian ) jest to kąt zawarty w stożku , który w kuli o
promieniu 1 m zatoczonej dokoła jego wierzchołka wycina powierzchnię równą 1 m

2

Kandela = 1/60 natężenia światła wypromieniowanego w kierunku prostopadłym z 1 cm2
powierzchni ciała doskonale czarnego w temperaturze krzepnięcia platyny 2046,6

o

K.

Jaskrawość żródła światła mierzy się natężeniem światła (w kandelach) przypadającym na 1
cm2 powierzchni żródła prostopadłej do promienia widzenia.

Luks (jednostka natężenia oświetlenia) jest to oświetlenie powierzchni przy którym na 1 m2
pola pada 1 lumen strumienia świetlnego.

Długość i częstotliwość fal

NAZWA FALI

DŁUGOSĆ [m]

CZĘSTOTLIWOŚĆ [Hz]

Radiowe, długie

1000 - 15000

10

4

- 10

5

Radiowe, średnie

100 - 1000

10

5

- 10

6

Radiowe, krótkie

10 - 100

10

6

- 10

7

Hertza

0,1 - 10

10

7

- 10

9

Mikrofale

0,0001 - 0,1

10

9

- 10

12

Promieniowanie cieplne

10

-5

- 10

-4

10

12

- 10

13

Podczerwień

7,5 x 10

-7

- 10

-5

10

14

Promieniowanie widzialne 3,5 x 10

-7

- 7,5 x 10

-7

10

15

Nadfiolet

14,5 x 10

-9

- 3,5 x 10

-7

10

15

- 10

16

Promienie Roentgena

10

-11

- 10

-8

10

16

- 10

19

13

Promieniowanie gamma

10

-13

- 10

-11

10

20

Barwy widma

Barwa

Długość fali w A

fioletowa

4000 - 4250

niebieska

4250 - 4900

zielona

4900 - 5750

żółta

5750 - 5850

pomarńczowa 5850 - 6500
czerwona

6500 - 7600

Oporność 1 m drutu przy 20

o

C

Średnica w mm

Oporność w omach

Średnica w mm

Oporność w mm

miedź nikielina konstantan

miedź nikielina konstantan

0,05

8,91

204

250

0,40

0,139 3,2

3,89

0,06

6,19

114

173

0,45

0,110 2,5

3,08

0,07

4,55

104

127,3

0,5

0,089 2,0

2,5

0,08

3,48

80

97,4

0,6

0,062 1,4

1,73

0,09

2,75

63

76,56

0,7

0,045 1,0

1,27

0,1

2,23

51

32,03

0,8

0,034 0,8

0,97

0,15

0,99

22,6

27,68

0,9

0,027 0,62

0,77

0,20

0,557 12,7

15,61

1,0

0,022 0,5

0,62

0,25

0,356 8,1

9,98

1,5

0,009 0,23

0,28

0,30

0,248 5,6

6,09

2,0

0,005 0,127

0,15

0,35

0,182 4,2

5,09

3,0

0,002 0,57

0,067

Stała dielektryczna

(przenikalność dielektryczna względna E

r

)

Nazwa ciała

E

r

Nazwa ciała

E

r

Ciała stałe
Asfalt natur.

2,7

Mika

7

Azbest

3

Parafina

2 - 2,5

Bursztyn

2,8

Porcelana

6

Bakelit

4,8 - 5,3 Plexiglas

3 - 3,7

Celuloza

5,9

Szkło zwykłe

5 - 7

14

Drewno suche

2 - 9

Szkło optyczne

do 10

Drewno paraf.

3

Szelak

3 - 3,7

Ebonit

2,5 - 3,5 Sól kamienna

5,6

Granit

7 - 9

Siarka

3,4

Fibra

4,5

Papier wosk.

2,7

Guma nie wulkan. 2,4

Papier kondensator. 4 - 5,8

Guma wulkan.

3,2

Trolit

5,9

Igielit

4,7

Trolitul

2,5

Kauczuk

2,2 - 3

Trytanian baru

1200 - 8000

Kondensa

4,0 - 8

Styren

2,5

Kwarc

4,5

Winidur

3,4

Marmur

8,3

Żywica melaminowa 4,7

Żywica epoxydowa 2,3

Ciecze

Gazy

Benzen

2,3

Próżnia

1,0000

Alkohol etyl.

26,0

Powietrze

1,00059

Gliceryna

47 - 56 Etylen

1,00145

Chloroform

5,2

Hel

1,00007

Nitrobenzen

36,4

Chlorowodór

1,003

Nafta

2,0

Metan

1,00094

Woda dest.

81,0

Średnia prędkość cząsteczek przy 0

o

C

Gaz

m/s Gaz

m/s

wodór 1845 tlen

461

hel

1305 CO2

393

azot

493 powietrze 485

Średnia droga swobodna

(przy 0

o

C i 760 mm Hg)

Gaz Średnica cząsteczki Średnia droga swobodna Liczba zderzeń na sekundę
H

2

2,74 x 10

-10

m

11,1 x 10

-8

m

15,3 x 10

9

He 2,18 x 10

-10

m

17,5 x 10

-8

m

6,9 x 10

9

CH

4

4,18 x 10

-10

m

4,8 x 10

-8

m

12,6 x 10

9

CO 3,78 x 10

-10

m

5,9 x 10

-8

m

7,8 x 10

9

N

2

3,78 x 10

-10

m

5,9 x 10

-8

m

7,8 x 10

9

15

O

2

3,64 x 10

-10

m

6,3 x 10

-8

m

6,7 x 10

9

CO

2

4.66 x 10

-10

m

3,9 x 10

-8

m

9,4 x 10

9

Cząstki składowe atomu

Nazwa cząstki

Ładunek

Masa w
spoczynku

Masa w jednostkach
atomowych

elektron (negaton)

-1

9,107 x 10

-31

0,00054876

poziton (pozyton)

+1

9,107 x 10

-31

0,00054876

neutron

0

1,67440 x 10

-27

1,00893

proton (jądro lekkiego wodoru) +1

1,67222 x 10

-27

1,00758

deuteron (jądro ciężkiego
wodoru)

+1

3,3426 x 10

-27

2,01417

cząstka a (jądro helu)

+2

6,6428 x 10

-27

4,00276

Właściwości fizyczne lekkiej i ciężkiej wody

Właściwości fizyczne

Lekka woda H

2

O Ciężka woda D

2

O

masa właśc. (20

o

C)

0,9982 g/cm3

1,1059 g/cm3

największa masa właśc. w temp. 4

o

C

11,6

o

C

temperatura krzepnięcia

0,0

o

C

3,82

o

C

temperatura wrzenia

100

o

C

101,42

o

C

stała dielektryczna

82,0

80,5

współczyn. załam. światła

1,333

1,328

Defekt masy

Jądro atomu

Defekt masy (w jednostkach mas
atomowych)

Równoważna energia (w MeV)

wodór ciężki 2,34 x 10-3

2,19

hel

8,18 x 10-3

7,61

lit

34,31 x 10-3

31,94

beryl

62,3 x 10-3

58,0

uran

1908 x 10-3

1776,0

Defekt masy jest to różnica między sumą mas wszystkich protonów i neutronów w jądrze a
masą jądra. Jądro wodoru ciężkiego skłąda się z 1 neutronu i 1 protonu . Suma masy w
jednostkach mas atomowych wynosi 1,00893 + 1,00758 = 2,01651. Masa deuteronu wynosi
zaś 2,01417 a więc jest mniejsza o 0,00234. Tej różnicy masy odpowiada energia 2,19 MeV.

16