Regina Demjaniuk

Uniwersytet Przyrodniczo-Humanistyczny w Siedlcach

Rozwój infrastruktury transportu drogowego

w Federacji Rosyjskiej

Wstęp

Przedmiotem niniejszego opracowania jest przedstawienie

rozwoju infrastruktury transportu drogowego w Federacji
Rosyjskiej w okresie lat 2000–2010. W dziedzinie gospodar-

ki, jaką jest transport drogowy kluczową rolę odgrywa stan
i perspektywy rozwoju infrastruktury drogowej. Federacja

Rosyjska jest największym państwem świata zajmującym

powierzchnię 17 098,2 tys. km². Ze względu na dużą po-

wierzchnię terytorialną Rosji poziom rozwoju infrastruktury

transportowej charakteryzuje się dużą dysproporcją i zróżni-

cowaniem między poszczególnymi regionami Federacji

Rosyjskiej. Wyróżnić należy Moskiewski Węzeł Transpor-
towy i Sankt-Petersburski W

ęzeł Transportowy. Moskwa

i Sankt-

Petersburg są dwoma punktami, które wyróżniają się

stosunkowo dobrą komunikacją. Sieć rosyjskich dróg samo-
chodowych jest bardzo nierównomierna. Niski poziom infra-

struktury drogowej i dostępności do niej w Syberii, Dalekim

Wschodzie, północnych obszarach europejskiej części kraju

nie pozwala w pełni wykorzystać zasobów tych regionów

i ogranicza ich rozwój społeczno-gospodarczy. Federacja
Rosyjska ma 2–

3 razy niższe wskaźniki długości i gęstości

sieci

dróg kołowych w stosunku do wysoko rozwiniętych

państw świata. Widoczne braki w rozwoju sieci drogowej

prowadzą do znacznych strat społeczno-gospodarczych,

ograniczają rozwój infrastrukturalny i tempo przemian eko-
nomicznych w Federacji Rosyjskiej. Istniej

ący układ drogo-

wy z powodu braku sieci autostrad i dróg ekspresowych nie

zapewnia właściwej obsługi logistycznej kraju. Ważnym
zadaniem jest wyprowadzenie ruchu krajowego z obszarów

miejskich poprzez budowę nowoczesnych obwodnic.

Zmniejszy to uciążliwość dla mieszkańców jaką stwarza ruch

tranzytowy, a także zwiększy przepustowość istniejącej sieci
dróg krajo

wych. Około 80 tys. miejscowości w Rosji nie ma

komunikacji z miejskimi i powiatowymi centrami. Spowo-
dowane jest to

złym stanem dróg, a w niektórych przypad-

kach z powodu ich braku.

Obecnie w Rosji realizowany jest

program rządowy

w zakresie rozwoju i modernizacji sieci transportowej

Program rozwoju systemu transportowego (2010–2015 rok).
W ramach programu jest realizowany podprogram Drogi
samochodowe.

Według założeń podprogramu łączne nakłady

finansowe na rozwój sieci transportowej w latach 2010–2015

wyniosą 4341,93 mld rubli (ok. 110 mld euro), a sieć auto-

strad o znaczeniu federalnym zwiększy się ponad 6 tys. km.

Długość dróg federalnych o wysokich standardach technicz-

nych na koniec 2015 roku powinna wynieść 55,45 tys. km

na terenie całego kraju. Część projektów modernizacyjnych
zapowiadana jest jako partnerstwo publiczno-prywatne.

Kluczowymi inwestycjami w strategiach rządowych są połą-
czenia drogowe

w ramach korytarzy międzynarodowych.

Dość interesującym projektem jest korytarz transportowy

łączący zachodnie Chiny z Europą i zachodnią Rosję z Ka-
zachstanem.

Przewiduje się rozwój transportu publicznego

i jego modernizację, ujednolicenie środków komunikacji
publicznej w transporcie miejskim.

Pod względem wielkości produkcji samochodów osobo-

wych Rosja zajmuje 2. miejsce w Europie, ustępując tylko

Niemcom i 15. miejsce na świecie. W 2011 roku rosyjski

przemysł samochodowy wyprodukował 1 mln 737 tys. sa-
moch

odów osobowych. Również w 2011 roku rosyjska

branża automotive wyprodukowała 207 tys. samochodów

ciężarowych i 46,8 tys. autobusów [5]. Jednak potrzeby Rosji

w unowocześnieniu swojego parku samochodowego są bar-

dzo duże.

Miejsce i rola transportu drogowego

w rosyjskim systemie transportowym

Udział takiego działu gospodarki jak komunikacja (trans-

port i łączność) w PKB Rosji w 2010 roku wynosił 9,7%.

Znaczącą rolę, zarówno w przewozach ładunków jak i pasa-

żerów, odgrywają transport kolejowy i samochodowy.
Tra

nsport samochodowy stanowi podstawę rosyjskiego sys-

temu transportowego i jest ważnym czynnikiem rozwoju
gospodarki. Transportem samochodowym w Rosji przewozi

się więcej ładunków niż transportem kolejowym, jednak pod

względem wykonanej pracy przewozowej sytuacja jest od-

wrotna. Transport samochodowy przewozi ponad 67% ogółu

wielkości ładunków i zaledwie 4,5% wszystkich przewozów
towarowych pod wzgl

ędem wykonanej pracy.

W 2000 roku transportem samochodowym w Rosji prze-

wieziono 5,8 mld ton ładunków. W 2009 roku w związku

z kryzysem gospodarczym, nastąpił spadek przewozów ła-

dunków. W 2011 roku wielkość przewozów ładunków wy-

nosiła 5,6 mld ton (tab. 1). Transport samochodowy przewo-

zi codziennie ponad 15 mln ton ładunków.

Tab.

1. Wielkość przewozów w transporcie ładunków w Rosji

w wybranych latach, w mln ton

Wyszczególnienie

2000

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

Transport ogółem,
w tym:

7907

9167

9300

9450

9451

7469

7750

8337

Kolejowy

1047

1273

1312

1345

1304

1109

1312

1382

Samochodowy

5878

6685

6753

6861

6893

5240

5236

5663

Rurociągowy

829

1048

1070

1062

1067

985

1061

1131

Żegluga morska

35

26

25

28

35

37

37

34

Żegluga śródlądowa 117

134

139

153

151

97

102

126

Lotniczy

0,8

0,8

0,9

1,0

1,0

0,9

1,1

1,2

Źródło: Перевозки грузов по видам транспорта, Российский стати-

стический ежегодник 2011, Федеральная Служба Государственной

Статистики, Москва 2011, s. 471; Транспорт и связь в России 2012,

Статистический сборник, Федеральная Служба Государственной

Статистики, Москва 2012, s. 101.

Logistyka – nauka

Logistyka 5/2013

35

Na przestrzeni lat 2000–

2010 udział transportu samocho-

dowego w przewozach pod względem wykonanej pracy nie

zmienił się. Dominującą pozycję zajmuje tu transport ruro-

ciągowy i kolej. Tymi dwoma gałęziami transportu łącznie

w roku 2010 w Rosji przemieszczono ponad 90% ładunków.

Pozostałe gałęzi transportu mają mniejsze znaczenie: trans-
port drogowy –

4,2%, żegluga morska – 2,1%, żegluga śród-

lądowa – 1,1%, transport lotniczy – 0,1% (tab. 2).

Tab. 2.

Praca przewozowa w transporcie ładunków w Rosji w wy-

branych latach, w mld t-km

Wyszczególnienie

2000

2005

2006

2007

2008

2009

2010

2011

Transport ogó

łem,

w tym:

3638

4676

4801

4915

4948

4446

4751

4916

Kolejowy

1373

1858

1951

2090

2116

1865

2011

2128

Samochodowy

153

194

199

206

216

180

199

223

Ruroci

ągowy

1916

2474

2499

2465

2464

2246

2382

2422

Żegluga morska

122

60

62

65

84

98

100

78

Żegluga śródlądowa

71

87

87

86

64

53

54

59

Lotniczy

2,5

2,8

2,9

3,4

3,7

3,6

4,7

5,0

Źródło: Грузооборот по видам транспорта, Российский статисти-

ческий ежегодник 2011, Федеральная Служба Государственной

Статистики, Москва 2011, s. 473; Транспорт и связь в России 2012,

Статистический сборник, Федеральная Служба Государственной

Статистики, Москва 2012, s. 101.

Transport samochodowy w Rosji wykonuje po

ważną pracę

w zakresie przewozów pasażerskich. Liczba przewożonych

pasażerów transportem samochodowym jest większa niż

koleją (61% wielkości przewozów), pod względem wyko-

nanej pracy przewozowej różnica między tymi rodzajami

transportu jest na korzyść transportu kolejowego. W roku
2010 przewieziono 134

34 mln pasażerów, jednak znacznie

mniej niż w roku 2000, kiedy ta liczba wynosiła 23001 mln

pasażerów (tabela 3). Szczególnie duże natężenie ruchu pa-

sażerskiego występuje na głównych szlakach tranzytowych,

pomiędzy największymi miastami kraju, a także w strefach

zewnętrznych wielkich aglomeracji.

Tab.

3. Przewozy pasażerów transportem samochodowym w Rosji

w wybranych latach

Wyszczególnienie

2000 2005 2006 2007 2008 2009 2010 2011

Przewozy pasażerów

ogółem mln pasażerów,
w tym:

44854 30128 26647 25314 24957 22850 22044 21891

Przewozy pasażerów auto-

busami w mln pasażerów
(w tym taksomotory)

23001 16374 14734 14795 14718 13704 13434 13305

Udział wielkości przewo-

zów pasażerów transpor-
tem drogowym w ruchu
pasa

żerskim w %

51,2

54,3

55,3

58,4

59,0

59,9

60,9

60,8

Przewozy pasażerów

ogółem mld p-km, w tym:

496,2 473,3 476,5 497,3 512,2 464,2 483,9 502,6

Przewozy pasażerów
autobusami w mld p-km
(w tym taksomotory)

173,7 142,3 136,0 149,9 152,1 141,5 140,6 138,6

Udział przewozów

pasażerów autobusami
w pracy przewozowej

ogółem w %

35,0

30,1

28,5

30,1

29,7

30,5

29,0

27,6

Źródło: Российский статистический ежегодник 2011, Федеральная

Служба Государственной Статистики, Москва 2011, s. 475; s. 477;

Транспорт и связь в России 2012, Статистический сборник, Феде-

ральная Служба Государственной Статистики, Москва 2012, s. 101.

T

abela 4 przedstawia strukturę przewozów pasażerów

w Federacji Rosyjskiej na koniec roku 2010.

Tab.

4. Struktura przewozów pasażerów w 2010 roku, w procen-

tach

Wyszcze-

gólnienie

Przewóz osób

Wykonane pasażerokilometry

między-

narodo-

we

między-

miasto-

we

pod-

miej-

skie

miej

skie

między-

narodo-

we

między-

miastowe

pod-

miej-

skie

miej-

skie

Transport

ogółem,
w tym:

100

100

100

100

100

100

100

100

kolejowy

1,0

28,8

24,7

-

0,3

55,5

38,5

-

autobusowy
(w tym
miejskie
taksomotory)

6,8

63,3

75,1

58,4

0,8

14,4

61,4

54,1

wodny

śródlądowy

2,3

0,2

0,2

0,0

0,0

0,3

0,1

0,0

lotniczy

89,9

7,7

–

–

98,9

29,8

–

–

tramwajowy

11,4

5,5

trolejbusowy

–

–

–

12,1

–

–

–

5,8

metro

–

–

–

18,1

–

–

–

34,6

Źródło: Российский статистический ежегодник 2011, Федеральная

Служба Государственной Статистики, Москва 2011, s. 477.

Infrastruktura drogowa w Federacji Rosyjskiej

W infrastrukturze transportu Rosji sie

ć drogowa ma domi-

nujące znaczenie i jej długość na koniec roku 2010 osiągnęła

1004 tys. km, z czego 825 tys. km są to drogi publiczne
(w tym 665 tys. km drogi publiczne o twardej nawierzchni).

W roku 2011 długość dróg samochodowych zwiększyła się
do 1094 tys. km (o nawierzchni utwardzonej 841 tys. km),

długość sieci rurociągów wynosi 242 tys. km, drogi wodne

śródlądowe 101 tys. km, długość dróg kolejowych wynosi

86 tys. km. Jednak stan i poziom techniczny istniejącej sieci
drogowej nie odpowiada potrzebom rosyjskiej gospodarki

i jej społeczeństwa.

Ogólna długość sieci dróg samochodowych publicznych

federalnych, regionalnych i lokalnych o utwardzonej na-

wierzchni (dróg, będących własnością państwa) ocenia się na

665 tys. km. Podstawą sieci dróg publicznych są federalne

drogi samochodowe, łączące stolicę Rosji – Moskwę ze

stolicami państw WNP i centrami administracyjnymi innych

podmiotów Federacji Rosyjskiej, a także te ostatnie między

sobą. Drogi federalne maja znaczenie strategiczne dla kraju

i zapewniają dojazd do szeregu obiektów o znaczeniu pań-
stwowym [3]

. Długość sieci dróg federalnych w 2010 roku

wynosiła 50 tys. km (tab. 5).

Tab.

5. Długość dróg kołowych w Rosji na koniec roku, w tys. km

Wyszczególnienie

2000

2005

2006

2007

2008

2009

2010

Drogi samochodowe ogółem,
w tym:

898

858

932

963

939

983

1004

drogi publiczne

584

581

701

747

754

793

825

drogi niepubliczne

314

277

231

216

185

3)

190

179

Drogi o twardej nawierzchni,
w tym

752

724

754

771

754

776

786

Drogi publiczne, w tym:

532

531

597

624

629

647

665

drogi federalne

46

47

47

49

50

50

50

drogi regionalne

486

484

465

469

456

450

450

drogi lokalne

...

...

85

107

124

147

164

Drogi niepubliczne

220

194

157

147

125

3)

129

121

Źródło: Протяженность путей сообщения, Российский статистичес-

кий ежегодник 2011, Федеральная Служба Государственной Статис-

тики, Москва 2011, s. 481.

Logistyka – nauka

Logistyka 5/2013

36

Drogi federalne w Rosji maja znaczenie

międzynarodowe

i krajowe. Większość dróg federalnych jest oznakowana

literą M (magistrala). Niektóre z tych dróg stanowią część

tras europejskich. Fragmenty magistral mają parametry auto-

strad i są tak oznaczane. Większość dróg federalnych ma

tylko jeden pas ruchu w każdym kierunku, zaledwie 8%

można zaliczyć do wielopasmowych, co pogarsza w sposób

zdecydowany przepustowość dróg, ogranicza szybkość

i bezpieczeństwo ruchu, odpowiedni poziom obsługi nowo-

czesnych pojazdów ciężkich. Ponad trzecia część długości

dróg federalnych, jak i mosty na nich wymagają zwiększenia
technicznych charakterystyk w celu podniesienia walorów

i terminu eksploatacji, bezpieczeństwa i trwałości infrastruk-

turalnej. Można zaobserwować zbyt szybką degradację dro-

gowych konstrukcji i zmniejszenie ich trwałości między
zaplanowanym okresem remontu. P

od uwagę trzeba wziąć

zwiększenie potoków samochodów ciężarowych o dużej

ładowności. Drogi federalne w znacznej swej części przebie-

gają przez obszar miast, gęsto zaludnionych miejscowości,

co wpływa na zmniejszenie szybkości ruchu i zwiększeniu
liczby wypadków drogowych.

Ponad 40% przewozów ciężarowych, a w tym praktycznie

100% międzynarodowych przewozów ciężarowych odbywa

się po drogach federalnych. Przez terytorium Rosji przebie-

gają 34 trasy samochodowe europejskiej i azjatyckiej sieci

dróg międzynarodowych o łącznej długości 32 tys. km.
(w tym 23 trasy samochodowe europejskiej sieci dróg

i 11 tras sieci azjatyckich dróg o znaczeniu międzynarodo-

wym) [3]. Część rosyjskich dróg należy do systemu tras
europejskich i jest oznakowana prefiksem E

. Drogi należące

do azjatyckiego systemu transportowego oznakowano sym-
bolem AH. Niektóre dro

gi są potrójnie oznaczone zarówno

numerem krajowym, europejskim i azjatyckim.

Drogi regionalne i lokalne odgrywają znaczącą rolę

w rozwoju rosyjskich regionów i stanowią ponad 90% dróg

publicznych utwardzonych. Jednak 76% długości tych dróg

nie spełnia podstawowych standardów techniczno-eks-
ploatacyjnych, co prowadzi do wzrostu kosztów transportu

i zmniejszenia konkurencyjności miejscowych przedsię-

biorstw. Około 8,1% stanowią drogi gruntowe, prawie jedna

trzecia dróg ma pokrycie ze żwiru lub inne słabej jakości.

Obecnie 28,6% miejscowości typu wiejskiego w Federacji

Rosyjskiej nie ma utwardzonych dróg kołowych dla połącze-

nia z siecią dróg publicznych [6].

Wskaźnik gęstości sieci drogowej w Rosji (39 km dróg

publicznych o utwardzonej nawierzchni na 1000 km² po-
wierzchni) jest bardzo niski (tabela 6) nie tylko w porówna-

niu do rozwiniętych krajów Europy Zachodniej, ale także

najniższy wśród wszystkich krajów WNP. Natężenie prze-

wozu ładunków transportem w Rosji w 2000 roku i w 2010

roku wynosiło 0,2 mln t-km na 1 km długości dróg samo-
chodowych (publicznych i niepublicznych).

Tab.

6. Gęstość sieci dróg w Rosji na koniec roku w km na 1000

km² terytorium kraju

Wyszczególnienie

2000 2005 2006 2007 2008 2009 2010

Drogi samochodowe o nawierz-
chni twardej ogó

łem, w tym:

44,1

42,4

44,1

45,1

44,1

45,4

46,0

drogi publiczne

31,2

31,0

34,9

36,5

36,8

37,8

38,9

drogi niepubliczne

12,9

11,3

9,2

8,6

7,3

7,5

7,1

Źródło: Плотность путей сообщения, Российский статистический

ежегодник 2011, Федеральная Служба Государственной Статистики,

Москва 2011, s. 481.

Według danych Rosstat w roku 2000 częstotliwość prze-

wozów pasażerów transportem drogowym wynosiła 231 tys.
p-

km na 1 km długości dróg, zaś w roku 2010 wskaźnik ten

zmniejszył się do 179 tys. p-km na 1 km długości dróg.
Nat

ężenie przewozu pasażerów transportem drogowym

w Rosji w 2000 roku wynosiło 231 tys. p-km na 1 km długo-

ści dróg, a w roku 2010 wskaźnik wynosił 179 tys. p-km na

1 km długości dróg samochodowych (publicznych i niepu-
blicznych).

Rozwój i modernizacja dróg k

ołowych wymagają w Rosji

znacznych nakładów inwestycyjnych poprzez zwiększenie

wielkości środków finansowych przeznaczonych na remonty

i budowy dróg. W Rosji został opracowany projekt Narodo-
wego programu modernizacji i rozwoju sieci dróg do 2025

roku, który będzie stanowił kontynuację prezydenckiego
programu Drogi Rosji do 2000 roku i narodowego programu
Drogi Rosji XXI wieku do 2010 roku. W latach 2010–2015
jest realizowany podprogram Drogi samochodowe w ramach
federalnego programu Rozwój systemu transportowego Rosji
2010–2015.

Realizacja założeń programu jest jednym z prio-

rytetowych zadań rosyjskiego rządu. Rozbudowa sieci dróg

kołowych zwiększy możliwości rozwojowe gospodarki ro-

syjskiej, podniesie konkurencyjność transportowo-logi-

styczną tak dużego rynku. W opinii ekspertów minimalna

długość rosyjskiej sieci dróg samochodowych powinna wy-

nosić 1,5 mln km, aby zapewnić realizację potrzeb społecz-
no-gospodarczych w kraju.

W niezwykle szybkim tempie rozwija się w Rosji motory-

zacja. W latach 2000–201

1 park samochodów ciężarowych,

osobowych i autobusów zwiększył się. Według danych Ros-
stat na koniec 2000 roku w Rosji eksploatowano 4,4 mln

samochodów ciężarowych, 640 tys. autobusów i 20,3 mln
samochodów osobowych. Na koniec 2011 roku w Rosji
eksploatowan

o 5,5 mln samochodów ciężarowych, 902 tys.

autobusów i 36,4 mln samochodów osobowych (tab. 7).

Na 1000 mieszkańców w Rosji w roku 2000 przypadało 131

samochodów osobowych, w roku 2009 ta liczba zwiększyła

się do 221 samochodów.

Tab. 7. Liczba pojazdów samochodowych w Rosji na koniec roku,
w tys. sztuk

Wyszczególnienie

2000

2005

2008

2009

2010

2011

Pojazdy ciężarowe
ogó

łem, w tym:

4401

4848

5349

5323

5414

5545

we własności obywateli

1568

2300

2818

2857

2950

3097

Autobusy ogółem, w tym:

640

792

894

896

894

902

we własności obywateli

186

333

411

418

428

440

Samochody osobowe ogółem,
w tym:

20353

25570

32021

33084

34354

36415

samochody osobowe miesz-

kańców

19097

24125

30300

31341

32629

34624

Źródło: Наличие транспортных средств, Pоссийский статистический

ежегодник 2011, Федеральная Служба Государственной Статистики,

Москва 2011, s. 478; Парк автомобильного транспортa, Транспорт

и связь в России 2012, s. 101.

Rosyjski przemysł samochodowy zajmuje czołowe miejsce

wśród głównych gałęzi gospodarki rosyjskiej. Negatywne
skutki globalnego kryzysu finansowego dla rosyjskiego ryn-

ku samochodów okazały się dość dotkliwe. Proces ten po-

przedził dynamiczny wzrost rynku i zwiększenie stawek
kredytowych.

Do 2009 roku udział samochodów wyprodu-

kowanych w Rosji spada

ł zarówno w wyrażeniu ilościowym,

jak i wartościowym. W 2009 roku wzrost stawek celnych,

Logistyka – nauka

Logistyka 5/2013

37

dewaluacja rubla, preferencyjny system kredytowy na samo-

chody wyprodukowane w Rosji oraz obniżenie stawek cel-

nych na komponenty dla przedsiębiorstw montażowych

znacząco zwiększyły udział rosyjskich samochodów w ogól-

nych ilościach sprzedaży. Samochody zagranicznych marek

produkowane w Rosji sprzedają się lepiej niż inne samocho-
dy. W okresie przedkryzysowym w Rosji odnotowano zna-

czący wzrost powstawania centrów dealerskich. Rosła śred-

nioroczna ilość sprzedanych samochodów przez jeden punkt

dealerski (około 780 szt.), co jest wynikiem znacząco lep-

szym niż w krajach rozwiniętych, np. w Anglii – 470,
w Niemczech –

250. Średnia wartość centrum dealerskiego

w Moskwie wzrosła z 17 mln USD w roku 2004 do 30 mln

USD w 2008. Z początkiem kryzysu dochodowość dealerów

spadła z powodu spadku sprzedaży nowych samochodów,

wyposażenia dodatkowego i usług ubezpieczeniowych.

Budowa nowych centrów została zamrożona. W porównaniu
do swoich europejskich odpowiedników rosyjscy dealerzy

mają słabo rozwinięte świadczone usługi finansowe [4].

Według danych Rosstat prawie 48% rosyjskich samocho-

dów osobowych i autobusów ma ponad 10 lat, 64% eksploa-

towanych samochodów ciężarowych przekroczyły 10 lat

(tab. 8). Rząd rosyjski zdecydował o wydzieleniu 300 mln

USD na realizację programu utylizacji starych samochodów.

Rosjanie będą mogli otrzymać voucher na sumę ok. 1500
USD za stary samochód do zrealizowania przy zakupie no-
wego samochodu produkcji rosyjs

kiej (włączając zagranicz-

ne marki). Stanowi to 200 tys. sztuk lub 15% obecnej objęto-

ści rynku. Uruchomienie programu zostało ustalone w marcu
2010 roku w 19 regionach Rosji. Do tej pory nie jest jasna
pozycja budowy centrów utylizacji i ich baza prawna.

Tab. 8. Struktura wiekowa parku samochodowego w Rosji w wy-
branych latach, w %

Wyszczególnienie

2000

2005

2008

2009

2010

2011

Samochody osobowe, które są
w eksploatacji:

100

100

100

100

100

100

do 5 lat

20,6

21,7

27,9

27,1

27,2

27,9

5,1–10 lat

32,2

27,7

26,2

25,1

24,6

24,2

ponad 10 lat

47,2

50,6

45,9

47,8

48,2

47,9

Autobusy ogółem, które są
w eksploatacji:

100

100

100

100

100

100

do 5 lat

19,3

26,2

27,6

26,1

24,9

23,1

5,1–10 lat

37,5

26,8

27,5

28,1

28,6

28,4

ponad 10 lat

43,2

47,0

44,9

45,8

46,5

48,5

Samochody ciężarowe ogółem,

które są w eksploatacji:

100

100

100

100

100

100

do 5 lat

14,4

14,0

17,6

17,0

17,0

17,0

5,1–10 lat

34,8

23,5

20,5

20,1

19,0

18,6

ponad 10 lat

50,8

62,5

61,9

62,9

64,0

64,4

Źródło: Возрастная структура парка автомобилей, Транспорт и связь

в России 2012, s. 132.

Rosja w 2004 roku otworzyła granice dla zagranicznych

samochodów przyciągając inwestycje w ramach systemu

tzw. montażu przemysłowego. Praktycznie wszystkie świa-

towe koncerny samochodowe są obecne w Rosji ze swoimi

projektami produkcyjnymi w rożnych sferach. Powstałą

grupę firm montujących i składających samochody zalicza

się do producentów rosyjskich, oddzielając ją jednak od

producentów tradycyjnie rosyjskich marek. Istniejące na

rynku modele rosyjskie są słabo reprezentowane, co związa-

ne jest ze słabymi inwestycjami w ich rozwój. Mimo wejścia

na rynek rosyjski zagranicznych producentów branża nowe-

go pokolenia produkcji komponentów w tym kraju nie po-

wstała. Główna przyczyna tkwi w nieatrakcyjnych małych
mocach produkcyjnych koncernów zagranicznych – prze-

ważnie do 25 tys. samochodów/rok. Według rożnych ocen

niecałe 5% rosyjskich firm spełnia ogólnoświatowe normy

jakościowe dla komponentów ISO 16949, jak również jest

w stanie sprostać wymaganiom odnośnie jakości i organiza-

cji produkcji. Jako cel dla wskaźników makroekonomicz-

nych branży w roku 2020 wskazuje się poziom 2,38 PKB,

ilość zatrudnionych w branży samochodowej nie powinna

być niższa niż 400 tys. osób. Park samochodów osobowych

zostanie zwiększony do 52 mln szt., nasycenie rynku powin-

no wynieść 363 samochody na 1000 osób pod warunkiem
usuwania z rynku starych samochodów na poziomie 6%
rocznie. Rozwój tradycyjnie rosyjskiego segmentu nie jest

możliwy bez rozwoju własnej bazy komponentów i patentów
na kluczowe el

ementy i rozwiązania techniczne [4].

W roku 2000 liczba wypadków na drogach samochodo-

wych z udziałem transportu drogowego wynosiła 157,6 tys.,

w roku 2011 liczba zwiększyła się do 199,9 tys. wypadków.

W tabeli 9 przedstawiono liczbę ofiar w wypadkach drogo-
wych w Rosji.

Tab. 9. Liczba ofiar w wypadkach drogowych w Rosji w wybranych
latach w tys. osób

Wyszczególnienie

2000

2005

2006

2007

2008

2009

2010

Na drogach samochodo-
wych i ulicach, w tym:

ofiary śmiertelne

29,6

34,0

32,7

33,3

29,9

26,1

26,6

zo

stało rannych

179,4

274,9

285,4

292,2

270,9

257,0

250,6

Źródło: Численность пострадавших в происшествиях с транспор-

тными средствами, Российский статистический ежегодник 2011,

Федеральная служба государственной статистики, Москва 2011.

Podsumowanie

W 2011 roku transportem drogowym w Rosji przewiezio-

no 5663 mln ton ładunków, co stanowiło 68% przewozów

wielkości ładunków, a więc sytuowało tę gałąź transportu na

pierwszym miejscu. Na drugim miejscu znalazł się transport
kolejowy, którym przewieziono 1382 m

ln ton ładunków

(16,6% przewozów ładunków). Według pracy przewozowej,

uwzględniając przewozy transportem rurociągowym, na

transport samochodowy przypadało w 2011 roku 223 mld
t-

km (4,5% ogółu przewozów ładunków). Więc pod tym

względem transport drogowy odgrywał drugorzędną rolę.

Rosja w roku 2011 posiadała sieć dróg samochodowych

publicznych o łącznej długości ponad 820 tys. km (w tym
665 tys. km drogi o nawierzchni utwardzonej, ponad 80%).

Porównując w roku 2000 długość dróg wynosiła 584 tys. km
(w tym o twardej nawierzchni 532 tys. km, czyli 91%).

Jakość rosyjskiej infrastruktury drogowej jest niezadowalają-
ca i nie sprzyja rozwojowi rosyjskiej gospodarki.

Wskaźnik gęstości sieci drogowej w Federacji Rosyjskiej

w roku 2010 wynosił 39 km dróg publicznych z utwardzoną

nawierzchnią na 1000 km² powierzchni i był bardzo niski.
Bardzo niewiele jest w Rosji dróg o wysokim standardzie,

autostrad. Do najlepszych należą drogi o znaczeniu między-

narodowym. W porównaniu z ilością dróg już istniejących
powstaje niewiele nowych.

W dynamicznym tempie rozwija się w Rosji motoryzacja.

Można zaobserwować ciągłe niedostosowanie tempa rozwo-

Logistyka – nauka

Logistyka 5/2013

38

ju infrastruktury drogowej w kraju do tempa rozwoju moto-

ryzacji. Ma to bardzo duży wpływ na poziom bezpieczeń-
stwa ruchu drogowego. Liczba w

łasnych samochodów oso-

bowych na 1000 osób w Rosji na koniec roku wynosiła:
w roku 2000 – 130,5 sztuk, w 2005 roku 168,4 samochody,
w 2010 roku 228,4 samochody i w 2011 roku 242 samocho-

dy osobowe. W roku 2011 miały miejsce 200 tys. wypadków
(w roku 2000 by

ło około 158 tys. zdarzeń drogowych).

Przyszły wzrost rosyjskiego rynku samochodów zależy

w dużym stopniu od pomocy państwowej (programy nakie-

rowane na utylizację starych samochodów). Pozwoliłoby to

na zwiększenie sprzedaży i odnowienie awaryjnego parku

samochodowego, z którego większość pojazdów ma ponad
10 lat eksploatacji.

Infrastruktura drogowa jest z punktu widzenia systemu lo-

gistycznego Rosji najważniejszym elementem składowym
produkcji transportowej. Rosyjska logistyka w rankingu

Banku Światowego została w roku 2012 pozycjonowana na

95 miejscu wśród 155 państw ocenianych wg. LPI (Logistics
Performance Index).

Indeks Logistycznej Wydajności (LPI)

jest średnią ważoną punktacji w sześciu kluczowych wymia-

rach: efektywność procesu kontroli granicznej, jakość infra-
struktury (np. porty, koleje, drogi, technologie informacyj-

ne), łatwość organizowania przesyłek po konkurencyjnych

cenach, kompetencje i jakość usług logistycznych, możli-

wość identyfikacji i śledzenia przesyłek, terminowość do-

starczania przesyłek w ramach zaplanowanego czasu dosta-

wy. Ocena jest dokonywana przez duże, średnie i małe firmy

z ośmiu krajów będących najważniejszymi partnerami han-

dlowymi ocenianego państwa. W tej ocenie Rosja w 2012

roku uzyskała 2.58 pkt w skali od 1 do 5. Według kryterium

jakości infrastruktury Rosja otrzymała 2.45 pkt i zajęła 97

pozycję. Z przedstawionych ocen wynika, ze przed rosyjską

logistyką stoi bardzo dużo wyzwań umożliwiających osią-

gnięcie jej wyższych światowych standardów. Najważniej-
szym problemem jest zbud

owanie spójnego zrównoważone-

go systemu logistycznego utworzonego w oparciu o wysokiej

jakości infrastrukturę transportową, w tym drogową. Ko-
nieczne jest stworzenie w Rosji odpowiednich infrastruktu-
ralnych warunków do rozwoju transportu intermodalnego.

Streszczenie

Sprawne funkcjonowanie systemu logistycznego Federacji

Rosyjskiej jest uzależnione między innymi od sprawności

działania systemu transportowego. Szczególną rolę w syste-
mie transportowym Rosji odgrywa transport drogowy. Rola
infrastruktury transportu drogowego w rozwoju gospodar-

czym i jej specyfika powodują, że wszelkie nieprawidłowo-

ści w procesie jej rozwoju wywierają niekorzystny wpływ na

krajową gospodarkę.

Celem opracowania jest dokonanie oceny rozwoju infra-

struktury drogowej w Federacji Rosyjskiej. Opracowanie

składa się ze wstępu, części głównej i podsumowania.

W części głównej artykułu przedstawiono opis i charaktery-

stykę rosyjskiej drogowej infrastruktury transportowej.

Uwaga została skupiona na takich cechach infrastruktury jak
drogi i jako

ść, gęstość sieci transportowej. Nie pominięto

kwestii oceny parku samochodowego i rozwoju branży sa-

mochodowej w Federacji Rosyjskiej oraz bezpieczeństwa na

drogach. Głównymi metodami badawczymi okazały się ana-
liza danych statystycznych i synteza, która pozwala na uo-

gólnienie pewnych kwestii. Podstawę niniejszego opracowa-

nia stanowią rosyjskie materiały statystyczne opracowane

przez Federalną służbę statystyki państwowej (Rosstat).

W podsumowaniu podkreślono, że obecny stan rosyjskiej

infrastruktury transportu drogowego nie stwarza dogodnych
warunków przemieszczania osób i towarów. Brak sieci dróg

o dużej przepustowości ogranicza międzynarodową wymianę

handlową. Tempo rozwoju sektora transportu drogowego
w Rosji jest znacznie powolniejsze od tempa motoryzacji

kraju. Niski stan techniczny infrastruktury drogowej między

innymi nie sprzyja poprawie wskaźnika bezpieczeństwa na
rosyjskich drogach i ulicach.

Słowa kluczowe: transport Rosji, infrastruktura, transport
drogowy, motoryzacja w Rosji.

L

ITERATURA

1. Connecting to Compete 2012, Trade Logistics in the Global

Economy, The Logistics Performance Index and Its Indicators,
World Bank 2012, http://lpisurvey.worldbank.org.

2.

Federacja Rosyjska. Przewodnik dla przedsiębiorcy, Biuro
Promocji Inwestycji i Technologii Organizacji Narodów Zjed-

noczonych ds. Rozwoju Przemysłowego UNIDO, Warszawa
2006.

3.

Jak eksportować do Rosji, Ambasada Rzeczypospolitej Polskiej
w Federacji Rosyjskiej, WPHI, Moskwa 2010.

4.

Masajło P., Sytuacja transportu samochodowego w Federacji
Rosyjskiej, [w:]

РОССИЯ, „Twój Rynek”, nr 4/2010, WPHI

Moskwa.

5.

Śmietana M., Przemysł samochodowy w Rosji. Perspektywy
i szanse rozwoju, [w:]

РОССИЯ, „Twój Rynek”, nr 6/2012,

WPHI Moskwa.

6.

Доклад о результатах и основных направлениях

деятельности на 2010–2012 гг., Министерство транспорта

Российской

Федерации,

http://www.mintrans.ru/upload/

iblock/9ff/doklad_2010_2012.pdf.

7.

Постановление Правительства Российской Федерации от

11 апреля 2006 года «О некоторых вопросах, связанных

с классификацией автомобильных дорог в Российской

Федерации».

8.

Постановление Правительства Российской Федерации от

24 декабря 1991 года № 61, «О классификации автомобиль-

ных дорог в Российской Федерации».

9.

Проект национальной программы модернизации и развития

автомобильных дорог Российской Федерации до 2025,
http://rosavtodor.ru/information.php?id=29.

10.

Российский статистический ежегодник 2011, Федеральная

служба государственной статистики, Москва 2011.

11.

Россия 2012, Статистический справочник, Федеральная

служба государственной статистики, Москва 2012.

12.

Транспорт и связь в России 2012, Статистический сборник,

Федеральная служба государственной статистики, Москва
2012.

13.

Транспортная стратегия Российской Федерации на период

до 2020 года, Министерство транспорта Российской Феде-

рации, Москва 2005.

14.

Транспортной стратегии Российской Федерации до 2030

года, утвержденная распоряжением Правительства Россий-

ской Федерации от 20 ноября 2008 г. № 1734-р.

15.

Федеральная целевая программа «Развитие транспортной

системы России (2010-2015 годы)», утвержденная постано-

влением Правительства Российской Федерации от 20 мая

2008 г. № 377, Подпрограмма «Автомобильные дороги».

Logistyka – nauka

Logistyka 5/2013

39