F

Fo

or

ru

um

m C

Cz

zy

yt

te

elln

niik

kó

ów

w

E

LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 12/98

34

Czasomierz na strzelnicę

Uniwersalny
termometr
progowy

Nazywam się Grzegorz Kaczmarek. Mam
15 lat i jestem uczniem pierwszej klasy Te−
chnikum Elektrycznego w Opolu, gdzie też
mieszkam. Elektroniką zajmuję się od
trzech lat, lecz dopiero od dwóch (to jest od
kiedy ukazuje się EdW) rzeczywiście coś ro−
zumiem i ciągle staram się zgłębiać tajniki
tej jakże ciekawej dziedziny. Moją pasją jest
cyfrówka i to właśnie w niej orientuję się
bardziej (tak sądzę) niż w analogówce.
Moim hobby jeszcze do niedawna było
strzelectwo sportowe. Stwierdziłem, że do
tego sportu też powinna na dobre wkroczyć
elektronika, nieraz bardzo pomocna. Posta−
nowiłem więc dać coś od siebie kolegom i
koleżankom stale trenującym.

Przyrząd, który opracowałem, wykona−

łem, i co najważniejsze sprawdziłem jego
działanie w praktyce. Pozwala on na zmie−
rzenie czasu jaki upłynął od ściągnięcia języ−
ka spustowego (dokładnie pomiędzy pier−

wszym, a drugim oporem) do momentu
padnięcia strzału. Jest to według mnie, i
mojego byłego trenera, dobry przyrząd poz−
walający oszacować stopień koncentracji
zawodnika (na przykład po długim trenin−
gu), bądź zdenerwowania przed zawodami.
Urządzenie składa się z czterech bloków.
Są to: zasilacz, układ liczników z wyświetla−
czami, układ zegara taktującego liczniki, o−
raz układ wyłącznika dźwiękowego. (...) Ja−
ki jest sposób działania? Po włączeniu zasi−
lania, wciśnięcie przycisku “reset” spowo−
duje pojawienie się na wyświetlaczu cyfr
0.00. Teraz układ może zliczać. Po ściągnię−
ciu języka spustowego (i przy okazji dodat−
kowego mechanicznego włącznika), po
pierwszym oporze włącza się układ zlicza−
nia. Dalsze jego ściąganie (naciskanie) w
końcu prowadzi do wystrzału. Huk wyłącza
układ. Otrzymany wynik utrzymuje się do
następnego naciśnięcia przycisku “reset”.
Potem znowu możemy strzelać.

Życzę miłej zabawy.

G

Grrzze

eg

go

orrzz K

Ka

ac

czzm

ma

arre

ek

k,, O

Op

po

olle

e

Na łamach EdW i EP wielokrotnie prezento−
wano układy mierzące (w sposób mniej lub
bardziej dokładny) temperaturę. Urządzenie,
które wykonałem jest termometrem niejako
doświadczalnym. Użytkownik może sam u−
stawić zakres mierzonych temperatur. Roz−
dzielczość termometru w tradycyjnym ter−
mometrze rtęciowym (lub alkoholowym)
wynosi 1oC. W przedstawionym układzie
temperaturę można odczytać obserwując
zapalające się diody LED. Zastosowanie
diod w różnych barwach ułatwia orientację.
W założeniu termometr ten ma służyć do
mierzenia temperatury na zewnątrz budyn−
ku mieszkalnego. Urządzenie można zasto−
sować, po odpowiedniej regulacji, także do
innych celów (pomiar temperatury wody w
akwarium, w lodówce itd.) – wszystko zale−
ży od inwencji użytkownika. Sercem układu
są trzy układy scalone – 10 komparatorów.
Każdy z nich wysterowywuje diodę LED –
przy czym próg załączenia każdej z LED,
można dokładnie ustalić za pomocą precy−
zyjnego potencjometru (helitrimu). Np. moż−
na wyregulować wszystkie komparatory
tak, że ostatni będzie załączał diodę LED
przy temp. −15oC, a pierwszy przy temp.
+30o(C. Równie dobrze przedział mierzo−
nych temperatur można zawęzić np. od
+10o(C do +30o(C, lub rozszerzyć.

D

Da

arriiu

us

szz K

Kn

nu

ullll,, Z

Za

ab

brrzze

e

Od Redakcji:
Mimo, że termometr jest dość ciekawy,

nie prezentujemy jego schematu i dokładne−
go opisu. Pewien kłopot może sprawiać
skalowanie termometru, ponieważ każdą
diodę (wskazującą konkretną temperaturę)
trzeba oddzielnie skalować. Jest to dość
skomplikowane. Uwaga! Redakcja wyśle
orginalny opis „Czasomierza na strzelnicę”
osobom, które poproszą o to listownie.

F

ORUM

C

ZYTELNIKÓW

Forum Czytelników ma służyć celom edukacyjnym, wymianie doświadczeń i pomysłów.
Zasady są następujące:
– publikujemy wyłącznie projekty opracowane samodzielnie i nigdzie dotychczas nie publikowane

(należy dołączyć stosowne oświadczenie z własnoręcznym podpisem);

– oprócz tekstu i rysunków, prosimy przysłać działający model lub jego fotografie (model odeśle−

my);

– publikacja projektu nie oznacza jego pozytywnej oceny przez redakcję EdW, lecz stanowi punkt

wyjścia do publicznej dyskusji nad proponowanym rozwiązaniem. Etap dyskusji nazywany
„Dogrywką”, trwa dwa miesiące. W tym czasie oczekujemy nie tylko listów z uwagami krytycz−
nymi, ale przede wszystkim propozycji innych, lepszych rozwiązań (tym razem wystarczy sche−
mat z opisem działania układu);

Prosimy też o załączenie do projektu fotografii paszportowej i kilku zdań życiorysu.
Prosimy nie przysyłać opisów urządzeń, które powstały tylko na papierze, a nie zostały zrealizowa−
ne w praktyce. Znamy się trochę na elektronice i wiemy, że większość takich układów nie będzie
działać. Stąd nasza prośba o model lub przynajmniej fotografię modelu.

F

Fo

or

ru

um

m C

Cz

zy

yt

te

elln

niik

kó

ów

w

35

E

LEKTRONIKA DLA WSZYSTKICH 12/98

Uniwersalny minizasilacz sieciowy
wysokiej jakości

Od dłuższego czasu zawojowały nas ta−
nie, niewielkie, umieszczone w “trochę
większej wtyczce” kilkuzakresowe zasila−
cze sieciowe. Jednak spora część z nich
to zasilacze niestabilizowane, obliczone
tak aby napięcie znamionowe uzyskać
przy pewnym (zwykle maksymalnym) ob−
ciążeniu. Również brak zabezpieczenia
prądowego daje się często (i to bardzo
skutecznie!) we znaki. Przy odrobinie pra−
cy możliwa jest jednak budowa prostego,
a jednocześnie pozbawionego powyż−
szych wad zasilacza. Oparty jest on o u−
kład stabilizatora monolitycznego L200
(na niewielkim radiatorze), w typowej dla
niego aplikacji. Posiada 6 zakresów napię−
ciowych: 3V; 4,5V; 6V; 7,5V; 9V i 12V.
Możliwy jest inny dobór zakresów zgo−
dnie z zależnością:

Uwy [V] = 2,75 [1+(R3/R2)] dla Uwy

= 3...30V

Uwaga: na pozostałych podzakresach

trzeba uwzględnić wpływ równolegle do−
łączonej do R3 rezystancji R4...R8. Unika−
my w ten sposób rozwierania dzielnika
wzmacniacza błędu podczas przełączania
zakresów. Ograniczenie prądowe ustawio−
no rezystorem R1 na ok. 250mA. Tutaj ró−

wnież możemy zmienić wartość ogranicze−
nia w szerokim zakresie:

I wy [A] = 0,45[V] / R1 [

Ω

]

Maksymalny prąd, który możemy

przyjąć do obliczeń to 2A (jak podaje produ−
cent, przy R1=0 ograniczenie prądowe o−
kreślone jest przez elementy wewnętrzne i
wynosi 2,5A). Należy podkreślić, że stabili−
zator ten posiada dodatkowo również we−
wnętrzne ograniczenie termiczne.

Dioda D2 zabezpiecza układ stabilizatora

przed ewentualnymi ujemnymi pikami na−
pięcia powstałymi na obciążeniu. Wyjście
zasilacza wyposażono w uniwersalny ze−
staw wtyków: Steckerset Best.−Nr708615
(Conrad). Całość umieszczono w obudowie
od niestabilizowanego zasilacza MEKOSO−
NIC Model: 500 (5VA).

Przy budowie układu prototypowego u−

żyłem rezystorów z typoszeregu E−96, co w
praktyce dało dokładność rzędu 0,5...1%.
Przy zastosowaniu typowych wartości z
szeregu E−24 wartość ta na pewno się po−
gorszy, ale trzeba zwrócić uwagę, że ważna
jest nie tyle wartość bezwzględna napięcia,
ile współczynnik stabilizacji, tak więc uzys−
kanie napięcia np. 11,4V na zakresie 12V
jest rzeczą normalną.

Drugim problemem jest transformator

sieciowy. Ideą jest tutaj dostarczenie napię−
cia minimum 3...4V większego niż maksy−
malny zakres napięcia wyjściowego. Dlate−
go należy dowinąć ok. 80...120 zwojów
drutu DNE ( 0,40 mm do uzwojenia wtór−
nego. Dokładne sprecyzowanie wartości
nie jest możliwe ze względu na różnoro−
dność typów i producentów (Thompsonic,
Panasonic, wspomniany już Mekosonic, a
nawet Philips). Podkreślę jeszcze tylko, że
trafa te, prawdopodobnie ze względu na
bardzo dobrą jakość blach, nie przystają do
często używanych wzorów, tak więc najle−
piej byłoby policzyć uzwojenie wtórne po−
przez odwinięcie drutu i dodanie np. 33%.

Dla przykładu podam, że jeden z wyko−

nanych przeze mnie zasilaczy, przy rdzeniu
S=1,5cm2 pozwolił na obciążenie mocą ok.
5 VA przy danych uzwojenia: pierwotne:
3170 zw. DNE

φ

0,13 mm; wtórne: 250 zw.

DNE

φ

0,40 mm − przy sporym, ale jeszcze

bezpiecznym grzaniu.

P

Piio

ottrr K

Ka

alliin

niic

czze

en

nk

ko

o,, Ł

Łó

ód

dźź

W

Wy

yk

ka

azz e

elle

em

me

en

nttó

ów

w

R

Re

ezzy

ys

stto

orry

y

R1:

1,8

Ω

R2:

750

Ω

R3:

2,52k

Ω

R4:

5,23k

Ω

R5:

2,67k

Ω

R6:

1,37k

Ω

R7:

590

Ω

R8:

69,8

Ω

K

Ko

on

nd

de

en

ns

sa

atto

orry

y

C1, C2:

47nF

C3:

470µF/25V

C4:

220nF

C5:

100nF ceramiczny

Pozostałe
US1: L200
S1:

przełącznik zakresów z oryginal−

nego zasilacza