1

PODSTAWY FINANSÓW
ZAKŁADÓW
UBEZPIECZE

Ń

Ubezpieczeniowy cykl
produkcyjny

FAZA I

Akwizycja

FAZA II

Zawieranie

umów

ubezpieczenia

FAZA III

Ochrona

ubezpieczenio-

wa

FAZA IV

Odszkodowania

i

ś

wiadczenia

Działalno

ść

przygotowawcza

Ź

ródło: G

ą

siorkiewicz L., Finanse zakładów ubezpiecze

ń

maj

ą

tkowych, s.34

Przepływy finansowe w działalno

ś

ci

ubezpieczeniowej

Ś

rodki własne

Fundusz
ubezpieczeniowy

wpływy z
działalno

ś

ci

operacyjnej

wpływy z działalno

ś

ci

lokacyjnej

wpływy z działalno

ś

ci

finansowej

WPŁYWY

WYDATKI

wydatki z tyt.
działalno

ś

ci

lokacyjnej

wydatki z tyt.
działalno

ś

ci

finansowej

wydatki z tyt.
działalno

ś

ci

operacyjnej

Składki i odszkodowania/

ś

wiadczenia w

zakładzie ubezpiecze

ń

SKŁADKA BRUTTO

Cena usługi

ubezpieczeniowej

SKŁADKA NETTO

(czysta)

Ś

rodki

na wypłat

ę

odszkodowa

ń

i

ś

wiadcze

ń

DODATEK

BEZPIECZE

Ń

STWA:

NARZUTY

NA SKŁADK

Ę

NETTO

-koszty akwizycji
-koszty administracji
-dodatek na prewencj

ę

-dodatek na zysk

Złote reguły ubezpieczeniowe

Równowaga składki i

ś

wiadczenia – suma

składek równa jest sumie zobowi

ą

za

ń

Proporcjonalno

ść

składki i

ś

wiadczenia –

wysoko

ść

składki jest proporcjonalna do sumy

ubezpieczenia

Równowarto

ść

składki i

ś

wiadczenia – warto

ść

składki jest proporcjonalna do wielko

ś

ci ryzyka

2

Metody kalkulacji składek
ubezpieczeniowych

Metoda repartycji

Metoda składki stałej

Metoda składki mieszanej

Metody kalkulacji składek ubezpieczeniowych w
zale

ż

no

ś

ci od ryzyka

Metoda składki zró

ż

nicowanej

Metoda składki przeci

ę

tnej

Metoda składki mieszanej

Składka w ubezpieczeniach na

ż

ycie:

ubezpieczenia klasyczne (długoterminowe,
u

ś

rednienie ryzyka, rezerwa matematyczna,

techniczna stopa oprocentowania)

Przykład

składka jednorazowa, okres ubezpieczenia 25lat

1/(1+0,05)^25=0,2953

1/(1+0,03)^25=0,4776

Ubezpieczenie z funduszem inwestycyjnym
(brak u

ś

rednienia składki za ryzyko)

Struktura składki według działów

Dominacja ubezpiecze

ń

maj

ą

tkowych do roku 2004 i niemal wyrównanie

udziałów w 2005 i dominacja ubezpiecze

ń

ż

yciowych od roku 2006 (65,7% w

2008)

Składka przypisana brutto i dynamika składki

262

163

145144

151

146

133129

120 111

107113

114

120

138

121

153

78

104

122

143

130130145

152

124

113

108 105 100

103

110105105109113104108

60

110

160

210

260

0

5 000

10 000

15 000

20 000

25 000

30 000

35 000

40 000

45 000

19911992199319941995199619971998199920002001200220032004200520062007200820092010

M

ili

o

n

y

DZIAŁ I

Ś

wiadczenie ubezpieczeniowe

PIENI

Ęś

NE

ODSZKODOWAWCZE – ZAKAZ
KUMULACJI ODSZKODOWA

Ń

(w ka

ż

dym typie ubezpieczenia maj

ą

tkowego i

w cz

ęś

ci ubezpiecze

ń

osobowych np. zwrot

kosztów leczenia)

NIEODSZKODOWAWCZE

W WYJ

Ą

TKOWYCH SYTUACJACH

Ś

WIADCZENIE NIEPIENI

Ęś

NE

3

Suma ubezpieczenia

-

Kwota na któr

ą

ubezpieczono dany przedmiot

Górna granica odpowiedzialno

ś

ci

zakładu ubezpiecze

ń

w ubezpieczeniu
osobowym

JEDYNA

w ubezpieczeniu
maj

ą

tkowym

WZGL

Ę

DNA

(zwi

ą

zana

z warto

ś

ci

ą

ubezpieczenia)

Odpowiedzialno

ść

zakładów ubezpiecze

ń

w ubezpieczeniach

ż

yciowych

ZASADA DOBREJ WIARY

NIEODSZKODOWAWCZY CHARAKTER

Ś

WIADCZENIA UBEZPIECZENIOWEGO

KUMULACJA

Ś

WIADCZE

Ń

Suma i warto

ść

ubezpieczenia w

ubezpieczeniach maj

ą

tkowych

Warto

ść

ubezpieczenia to wyra

ż

ona w jednostkach

pieni

ęż

nych warto

ść

rzeczywista przedmiotu

ubezpieczenia

UBEZPIECZENIE W
PEŁNEJ WARTO

Ś

CI

NADUBEZPIECZENIE

NIEDOUBEZPIECZENIE

SU = WU

SU > WU

SU < WU

Podstawowe systemy ubezpieczenia:

na sumy stałe

na pierwsze ryzyko

•SKUTKI NIEDOUBEZPIECZENIA

Szkoda
całkowita

Szkoda cz

ęś

ciowa

Ubezpieczenie na
sumy stałe

Odszkodowanie
= suma
ubezpieczenia

Odszkodowanie (O)
wypłacane jest w proporcji

Ubezpieczenie na
pierwsze ryzyko

Odszkodowanie
= suma
ubezpieczenia

Odszkodowanie pokrywa w
cało

ś

ci szkod

ę

do wysoko

ś

ci

sumy ubezpieczenia

SKUTKI NADUBEZPIECZENIA

Odszkodowanie nie przekroczy warto

ś

ci ubezpieczenia

Ubezpieczaj

ą

cy płaci zwi

ę

kszon

ą

składk

ę

WU

SU

szkody

wys

O

*

_

=

Techniczne ograniczenia odpowiedzialno

ś

ci

odszkodowawczej zakładu ubezpiecze

ń

Udział własny

Franszyzy:



Integralna



Redukcyjna

4

Techniczne ograniczenia odpowiedzialno

ś

ci odszkodowawczej zakładu ubezpiecze

ń

udział własny

•

mo

ż

e by

ć

ustalany na

jedno lub kilka zdarze

ń

•

stanowi wyra

ż

on

ą

kwotowo lub
procentowo cz

ęść

szkody za któr

ą

zakład

ubezpiecze

ń

nie ponosi

odpowiedzialno

ś

ci

odszkodowawczej

•

Stosowany:

•

w celach prewencyjnych

•

Jako instrument
zatrzymania ryzyka

franszyza redukcyjna

•

mo

ż

e by

ć

ustalana na

jedno lub kilka
zdarze

ń

•

stanowi wyra

ż

on

ą

kwotowo lub
procentowo cz

ęść

warto

ś

ci przedmiotu

ubezpieczenia za
któr

ą

zakład

ubezpiecze

ń

nie

ponosi
odpowiedzialno

ś

ci

odszkodowawczej

•

Stosowany:

•

W celu uwolnienia
zakładu ubezpiecze

ń

od odpowiedzialno

ś

ci

za ubytki naturalne

•

Jako instrument
zatrzymania ryzyka

franszyza integralna

•

mo

ż

e by

ć

ustalana na

jedno lub kilka
zdarze

ń

•

stanowi wyra

ż

on

ą

kwotowo lub
procentowo cz

ęść

warto

ś

ci przedmiotu

ubezpieczenia do
której zakład
ubezpiecze

ń

nie

ponosi
odpowiedzialno

ś

ci

odszkodowawczej

•

Stosowany:

•

w celu uwolnienia
zakładu ubezpiecze

ń

od odpowiedzialno

ś

ci

za małe szkody

•

Jako instrument
zatrzymania ryzyka

DEFINICJA i CEL STOSOWANIA

Techniczne ograniczenia odpowiedzialno

ś

ci odszkodowawczej zakładu ubezpiecze

ń

ZASADY DZIAŁANIA

udział własny

udział własny 10%

Odszkodowanie

360

franszyza redukcyjna

Franszyza red. 10%

Odszkodowanie

300

franszyza integralna

Franszyza int 10%

Odszkodowanie

400

(brak potr

ą

cenia)

Suma ubezpieczenia 1000; warto

ść

ubezpieczeniowa 1000; wielko

ść

szkody

400

Techniczne ograniczenia odpowiedzialno

ś

ci odszkodowawczej zakładu ubezpiecze

ń

0

50

100

150

200

250

300

350

400

udział

własny

franszyza

red.

franszyza

int.

odszkodowania

potrącenie

KAPITAŁY WŁASNE I
OBCE W ZAKŁADACH
UBEZPIECZE

Ń

Struktura pasywów dział I

Kapitał własny

13%

Rezerwy

techniczno -

ubezpieczeniowe

80%

Udział

reasekuratorów

w rezerwach

techniczno -

ubezpieczeniowy

ch (wielko

ść

ujemna)

2%

Pozostałe

rezerwy

1%

Pozostałe

zobowi

ą

zania i

fundusze

specjalne

2%

Pozostałe

2%

Struktura pasywów dział II

Kapitał własny

41%

Rezerwy

techniczno -

ubezpieczeniowe

46%

Udział

reasekuratorów

w rezerwach

techniczno -

ubezpieczeniowy

ch (wielko

ść

ujemna)

5%

Pozostałe

rezerwy

1%

Pozostałe

zobowi

ą

zania i

fundusze

specjalne

5%

Pozostałe

2%

5

Kapitały

całokształt zasobów finansowych
zaanga

ż

owanych w przedsi

ę

biorstwo

zasoby finansowe zainwestowane w
przedsi

ę

biorstwo przez jego wła

ś

cicieli lub

wierzycieli w zamian za wynagrodzenie
(kapitały własne i obce)

Kapitał podstawowy

Pierwotny wkład wła

ś

cicieli wniesiony przy zakładaniu

przedsi

ę

biorstwa i ewentualnie podwy

ż

szany w trakcie

działalno

ś

ci

Kapitał akcyjny w ubezpieczeniowych spółkach
akcyjnych

Kapitał zakładowy w towarzystwach ubezpiecze

ń

wzajemnych

Ś

rodki na kapitał podstawowy w zakładach ubezpiecze

ń

nie mog

ą

pochodzi

ć

ze

ź

ródeł nielegalnych lub

nieujawnionych, ani te

ż

z kredytu lub po

ż

yczki

Funkcje kapitału podstawowego:

tworz

ą

ca – zało

ż

ycielska

gwarancyjna

Kapitał zapasowy

Ź

ródło finansowania aktywów zakładu

ubezpiecze

ń

w trakcie jego działalno

ś

ci,

Tworzony:



obligatoryjnie,



dobrowolnie.

Pełni funkcj

ę

gwarancyjn

ą

– pokrycie strat

bilansowych wg decyzji władz zakładu
ubezpiecze

ń

Kapitały zapasowe

Kapitały zapasowe

6

REZERWY TECHNICZNO-
UBEZPIECZENIOWE

kapitały obce w zakładzie ubezpiecze

ń

Rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe

stanowi

ą

cz

ęść

kapitałów zakładu ubezpiecze

ń

wyodr

ę

bniona w celu zagwarantowania

ś

rodków

na wypłaty odszkodowa

ń

i

ś

wiadcze

ń

z tytułu

zawartych umów ubezpieczenia

konieczno

ść

ich tworzenia wynika z podstawowej

zasady gospodarki finansowej zakładu
ubezpiecze

ń

– współmierno

ś

ci przychodów i

kosztów z danego okresu ubezpieczenia do
okresu sprawozdawczego

Rodzaje rezerw techniczno-
ubezpieczeniowych

rezerwa składek,

rezerwa na ryzyka niewygasłe,

rezerwa na niewypłacone odszkodowania i

ś

wiadczenia, w

tym na skapitalizowan

ą

warto

ść

rent,

rezerwa na wyrównanie szkodowo

ś

ci (ryzyka),

rezerwa w dziale ubezpiecze

ń

na

ż

ycie,

rezerwa w dziale ubezpiecze

ń

na

ż

ycie, gdy ryzyko lokaty

ponosi ubezpieczaj

ą

cy,

rezerwa na rabaty i premie dla ubezpieczonych,

rezerwy na zwrot składek dla członków,

pozostałe rezerwy techniczno-ubezpieczeniowe okre

ś

lone w

statucie

Cele tworzenia rezerw:

wymóg ustawy o działalno

ś

ci ubezpieczeniowej

s

ą

niezb

ę

dne zakładowi ubezpiecze

ń

dla zapewnienia

ci

ą

gło

ś

ci i płynno

ś

ci prowadzonych przez niego operacji

finansowych,

s

ą

gwarantem długookresowej wypłacalno

ś

ci

ubezpieczyciela z uwzgl

ę

dnieniem wszystkich

elementów, jakie wyst

ę

puj

ą

w działalno

ś

ci

ubezpieczeniowej i w sferze pozaubezpieczeniowej,

tworzenie rezerw przyczynia si

ę

do zapewnienia

realno

ś

ci ochrony ubezpieczeniowej,

decyduj

ą

o wyniku z działalno

ś

ci ubezpieczeniowej

(technicznym) towarzystwa ubezpieczeniowego oraz
maj

ą

wpływ na wysoko

ść

obci

ąż

e

ń

podatkowych w skali

całego towarzystwa ubezpieczeniowego

umo

ż

liwiaj

ą

prawidłow

ą

kalkulacj

ę

składki

ubezpieczeniowej

AKTYWA ZAKŁADÓW
UBEZPIECZE

Ń

(zarz

ą

dzanie działalno

ś

ci

ą

lokacyjn

ą

zakładów

ubezpiecze

ń

)

Struktura aktywów dział I

A. Warto

ś

ci

niematerialne i

prawne

0%

B. Lokaty

59%

C. Aktywa netto
ubezpiecze

ń

na

ż

ycie, gdy ryzyko

lokaty

(inwestycyjne)

ponosi

ubezpieczaj

ą

cy

36%

D. Nale

ż

no

ś

ci

1%

E. Inne składniki

aktywów

1%

F. Rozliczenia

mi

ę

dzyokresowe

3%

7

Struktura aktywów dział II

A. Warto

ś

ci

niematerialne i

prawne

1%

B. Lokaty

84%

D. Nale

ż

no

ś

ci

8%

E. Inne składniki

aktywów

1%

F. Rozliczenia

mi

ę

dzyokresowe

6%

Działalno

ść

lokacyjna zakładów

ubezpiecze

ń

Lokaty stanowi

ą

najistotniejsz

ą

pozycj

ę

aktywów zakładu ubezpiecze

ń

,

Lokaty stanowi

ą

istotne

ź

ródło przychodów

zakładu ubezpiecze

ń

Przedmiotem działalno

ś

ci lokacyjnej s

ą

:

ś

rodki własne zakładu

ś

rodki stanowi

ą

ce pokrycie rezerw techniczno-

ubezpieczeniowych

Czynniki determinuj

ą

ce polityk

ę

inwestycyjn

ą

zakładu ubezpiecze

ń

WEWN

Ę

TRZNE

zakres działalno

ś

ci

ubezpieczeniowej

długofalowe cele
towarzystwa

wielko

ść

i forma prawna

zakładu

kwalifikacje i
do

ś

wiadczenie kadry

mened

ż

erskiej

zasoby finansowe
zakładu

strategia finansowa

ZEWN

Ę

TRZNE

koniunktura rynkowa

krajowy i mi

ę

dzynarodowy

rynek finansowy

stopy procentowe

rynek nieruchomo

ś

ci

stan i tendencje rynku
ubezpiecze

ń

polityka pa

ń

stwa w

zakresie zadłu

ż

ania

sytuacja polityczna kraju

regulacje prawne

RENTOWNO

ŚĆ

PŁYNNO

ŚĆ

BEZPIECZE

Ń

STWO

Zakład ubezpiecze

ń

jest obowi

ą

zany do lokowania

ś

rodków

finansowych w taki sposób, aby uwzgl

ę

dniaj

ą

c rodzaj i

struktur

ę

prowadzonych ubezpiecze

ń

osi

ą

gn

ąć

jak najwi

ę

kszy

stopie

ń

bezpiecze

ń

stwa i rentowno

ś

ci przy jednoczesnym

zachowaniu płynno

ś

ci

ś

rodków.

Art. 153. ustawy o działalno

ś

ci ubezpieczeniowej

Ograniczenia dotycz

ą

ce lokowania rezerw

techniczno-ubezpieczeniowych

Aktywa na pokrycie rezerw powinny spełnia

ć

zasady:

waluty

dywersyfikacji

dopasowania

ustawowego okre

ś

lenia aktywów dopuszczalnych

limitowania

terytorialno

ś

ci

Zakład ubezpiecze

ń

powinien posiada

ć

okre

ś

lone w

ustawie aktywa w wysoko

ś

ci nie ni

ż

szej ni

ż

warto

ść

rezerw techniczno-ubezpieczeniowych brutto

Działalno

ść

lokacyjna a bezpiecze

ń

stwo

zakładu ubezpiecze

ń

Zabezpieczenie funduszu ubezpieczeniowego i środków własnych przed deprecjacją

Generowanie dodatkowego dochody wpływającego na wysokość środków własnych
zakładu

Działalność
lokacyjna

Bezpieczeństwo

zakładu ubezpieczeń

8

PRZYCHODY I KOSZTY,
WYNIK FINANSOWY

PRZYCHODY
TECHNICZNE
-
KOSZTY
TECHNICZNE
WYNIK
TECHNICZNY

WYNIK
TECHNICZNY
+ POZOSTAŁE
PRZYCHODY
- POZOSTAŁE
KOSZTY
WYNIK NA
DZIAŁALNO

Ś

CI

OPERACYJNEJ
+ZYSKI
NADZWYCZAJNE
-STRATY
NADZWYCZAJNE
WYNIK BRUTTO
-OBOWI

Ą

ZKOWE

OBCI

Ąś

ENIA

WYNIK NETTO

Wynik finansowy zakładu
ubezpiecze

ń

Wykorzystanie zysków z

działalno

ś

ci

-podwy

ż

szenie

kapitałów własnych
-podwy

ż

szenie

rezerw (zysk „ukryty”
w rezerwach)

- rozwój sieci
sprzeda

ż

y

-nowe produkty
-inwestycje
infrastukturalne
-rozwój kadry

-dywidenda
-udział w zysku
ubezpieczonych

WYPŁACALNO

ŚĆ

ZAKŁADU
UBEZPIECZE

Ń

U

stawowe wymogi finansowe

Ś

rodki własne;

Minimalny kapitał gwarancyjny;

Margines wypłacalno

ś

ci;

Pokrycie rezerw techniczno-
ubezpieczeniowych odpowiednimi
aktywami;

Maksymalna warto

ść

pojedynczego ryzyka

na udziale własnym.

Ś

rodki własne

Aktywa zakładów ubezpiecze

ń

z wył

ą

czeniem

aktywów przeznaczonych na pokrycie
wszelkich przewidywalnych zobowi

ą

za

ń

i

warto

ś

ci niematerialnych i prawnych

9

Ś

rodki własne

podstawowe:

kapitały własne

w TUW – warto

ść

zobowi

ą

za

ń

wobec członków, je

ś

li

spełniaj

ą

wymogi ustawy

uzupełniaj

ą

ce

Ś

rodki własne maj

ą

zapewni

ć

prawidłowe i

nieprzerwane wykonywanie zada

ń

przez

zakłady ubezpiecze

ń

Minimalny kapitał gwarancyjny

Wielko

ść

ś

rodków finansowych, których

posiadaniem musi wykaza

ć

si

ę

zakład

ubezpiecze

ń

aby uzyska

ć

pozwolenie na

prowadzenie działalno

ś

ci ubezpieczeniowej.

Wielko

ść

ta musi by

ć

równie

ż

utrzymywana

przez cały czas prowadzenia działalno

ś

ci

MKG w zakładach ubezpiecze

ń

musi by

ć

nie ni

ż

szy ni

ż

minimalny kapitał gwarancyjny

(MKG)

Kwoty bazowe

od 1.01.2004

Kwoty bazowe

od 1.01.2007

Kwoty bazowe

od 1.01.2010

Dział I (w EURO)

3 000 000

3 200 000

3 500 000

Dział II (w EURO)

dla ka

ż

dej z grup 1-9 i 16-18

2 000 000

2 200 000

2 300 000

dla grup 10-15

3 000 000

3 200 000

3 500 000

Wysoko

ść

kwot kapitału bazowego, co roku okre

ś

la

organ nadzoru w swoim dzienniku urz

ę

dowym bior

ą

c

pod uwag

ę

europejski indeks cen konsumpcyjnych

Margines wypłacalno

ś

ci

Jest to najni

ż

sza, obliczona rachunkowo

warto

ść

ś

rodków własnych jak

ą

powinien

posiada

ć

zakład ubezpiecze

ń

na danym

etapie działalno

ś

ci.

Ma zastosowanie wył

ą

czne wówczas gdy jego

wysoko

ść

jest wy

ż

sza ni

ż

MKG

Kapitał gwarancyjny

KG = max (1/3 marginesu wypłacalno

ś

ci,

minimalny kapitał gwarancyjny)