Dzieje i Listy

Ks. Józef Kozyra

Bibliografia:



Apostoł Paweł. Od nawrócenia aż po Rzym (Landhammer)



Paweł z Tarsu. Apostoł i świadek (Gnilka)



Św. Paweł i Jego listy (Jelonek)



Św. Paweł. Życie i Dzieło (Romaniuk)



Dzieje Pawła z Tarsu (Dąbrowski)



Biblia poznańska z komentarzami

DZIEJE

Powołanie Pawła – wydarzenie damasceńskie

To wydarzenie to nawrócenie i zarazem powołanie do szczególnej misji.

Paweł był żydem z diaspory, był także faryzeuszem. Miał pierwotnie
(z obrzezania) na imię Saul (Szaweł), co wskazuje na jego pochodzenie z pokolenia

Beniamina. Dla Rzymian (ze względu na swe rzymskie obywatelstwo) jest Pawłem,
dla Żydów pozostał zawsze Szawłem.

Wydarzenie damasceńskie ma jeszcze jedno znaczenie- utożsamienie się

Jezusa z Kościołem w słowach: „Szawle, dlaczego mnie prześladujesz ?”. Było to

dla Pawła wyjściem do późniejszego mówienia o Kościele jako o Ciele Chrystusa.
Po nawróceniu Paweł jest dobrze przygotowany do głoszenia Jezusa Ukrzyżowanego

i Zmartwychwstałego- „sypał z rękawa” cytatami proroków. Paweł to promotor
„Kościoła misyjnego”.

Dzieje Apostolskie - praxelis apostolon

Grecka nazwa oznacza „praktyki apostolskie”. Dzieje Apostolskie są

dedykowane Teofilowi, a ich celem jest ukazanie jak Dobra Nowina doszła aż do
pogan. Dzieje ukazują jak wiara wychodzi z Jerozolimy i kieruje się do pogan

(zwłaszcza do centrum ówczesnego pogaństwa, Rzymu).
Tekst „... aż po krańce ziemi” oznacza właśnie Rzym- to on był „klamrą spinającą”

ówczesnej geografii.
Geografia „ewangelizacyjna” obejmowała: Jerozolimę, Palestynę, Antiochię, Rzym

Kontekst historyczny (chronologia pewna):

49 r.- dekret Klaudiusza o wygnaniu Chrześcijan z Rzymu
50- 52r. – Galion prokonsulem Achai

Kościół Jerozolimski był prześladowany, dlatego apostołowie z konieczności

musieli opuścić Jerozolimę. W ten sposób Dobra Nowina zaczęła obejmować Judeę i
Samarię oraz tereny poza diasporą (Dz 1,8).

Św. Łukasz ukazuje Jerozolimę jako miejsce dokonywania się zbawienia.

Umieszczając na samym początku (Dz 2) wydarzenie Pięćdziesiątnicy chce ukazać, że
apostołowie w dziele ewangelizacji są prowadzeni przez Ducha Świętego.

1

Sobór Jerozolimski (49 lub 50 rok)

Zgromadzenie w Jerozolimie miało rozstrzygnąć spór pomiędzy Piotrem, a Pawłem

dotyczący obrzezania. Nie wszyscy uczestnicy soboru poszli za głosem Ducha
Świętego – powstała sekta żydowska siejąca zamęt wśród chrześcijan- „judaizantes”

Dz 15,28 – dekret apostolski

I podróż misyjna (45-49 rok): Antiochia, Cypr (Salamina, Pafos), Attalia, Perge w

Pamfilii, Pizydia, Frygia, Antiochia Pizydyjska,
Ikonium, Listra, Derbe (i z powrotem).

Barnaba był ważniejszy niż Paweł, a jednak św. Łukasz bierze na światło

właśnie Pawła – to on ma być głównym ewangelizatorem.
Paweł udaje się na Cypr, bo Barnaba był z Cypru. Ewangelizację rozpoczyna od

zarządcy wyspy, Sergiusza. Paweł w ewangelizacji wykorzystuje układy społeczne –
rozpoczyna od władcy!

Metoda misyjna Pawła - rozpoczynał w diasporze. Miejscem spotkań była

synagoga. Źródłem wyjścia była septuaginta (była w użyciu w diasporach). Paweł
używał metody wypełniania się Pism.

W diasporach nie żyli tylko żydzi- judaiści, ale również żydzi- poganie lub

tzw. „bojący się Boga”. Szczególnie ci „bojący się Boga” przyjmowali chrześcijaństwo.

II podróż misyjna: Jerozolima, Antiochia, Tars, Derbe, Listra, Ikonium, Antiochia

Pizydyjska, Galacia (kraina), Myzja (kraina), Troada,
Samotraka, Filipia, Tesaloniki, Berea, Ateny, Korynt,

Milet, Patmos, Jerozolima (drogą morską).

Filipia – w Filipii mieszkali rzymscy żołnierze - weterani, legioniści. Żydzi

w Filipii osadzili się nad rzeką. Paweł używa tu swojego „Civis Romanum” (honorowe

obywatelstwo Imperium Rzymskiego).

•

Lidia to pierwsza z ochrzczony w Filipii. Sprzedawała purpurę.

•

Ewangelizacja Filipii jest symbolem początku ewangelizacji Europy !

•

Z Rzymu do Filpii wiodła Via Egnatia (trakt rzymski). W Filipii Paweł
występuje w synagodze wyjaśniając septuagintę chrystologicznie.

Tesaloniki – stolica Macedonii otoczona 7 wzgórzami; wielkie skupisko ludzi;

rozpowszechniona kultura grecka; ludność etniczna.

Ateny:

•

Akropol (największe wzgórze o charakterze religijnym) - świątynie dla
Ateny- Nike, Ateny- Pantheon i Ateny- Dziewicy; szkoła stoików

•

Forum – gr. Agora – „rynek”, z licznymi świątyniami

•

Areopag – być może wzgórze Aresa; tam dyskutowała rada ateńska;
Paweł przemawia do mężów ateńskich używając ich argumentów (Dz
17, 16-33)

Korynt – miasto z dwoma portami (Kenty i Lepajon), bogate; wielka różnorodność

religijna; dużo prostytutek; świątynia ku czci Afrodyty (tam była siedziba „córek
korynckich” = prostytutek-kapłanek).

•

Na Agorze, w Koryncie dokonuje się sąd Pawła przed Galionem.

2

•

Pryscylla i Akwilla- przybyli do Koryntu z Pontu (obywatele rzymscy).

•

W Koryncie Paweł jest w latach 51 – 53 (1,5 roku) i tam tez rozpoczyna
pisanie listów (Paweł przeszedł na formę pisemną, gdy pojawiło się zbyt
wiele problemów w gminach)- najpierw pisał do Tesaloniczan.

Tymoteusz – umiłowany współpracownik Pawła; jest posłańcem; to on przynosi

wieści od gmin dla Pawła.

Barnaba – łącznik apostołów w krajach pogańskich. Pochodził z Cypru. Dzięki
Barnabie Paweł zostaje włączony do grona dwunastu. To Barnaba przedstawił Pawła

Piotrowi.

„ Konflikt antiocheński” – św. Piotr nie respektuje pewnych uchwał s. Jerozolimskiego
(uległ troszeczkę wpływom „judaizantes”) i dlatego św. Paweł upomina go, aby

postępował konsekwentnie. Incydent antiocheński potwierdza prymat Piotra !

III podróż misyjna: Antiochia, Tars, Kapadocja (kraina), Galacja (kraina), Frygia,

Gerapoli, Efez, Mitylena, Troada, Samotraka, Filipia,

Tesaloniki, Ateny, Kenchry i z powrotem, z tym, że od
Mityleny: Rodos, obok Cypru, Ptolemaida, Cesarea,

Jerozolima.

LISTY

L

IST

Jest starożytną formą kontaktu pisemnego:

•

Listy osobiste – dotykają spraw osobistych

•

Listy urzędowe – dla większej społeczności; kontaktowanie się z gminami

Schemat Listu

Żydzi i Rzymianie wypracowali model listu:

•

Wstęp – nagłówek, pozdrowienie

•

Wyjaśnienie powodu napisania; podanie treści doktrynalnej

•

Wyłożenie doktryny

•

Zakończenie- pouczenie; zastosowania moralne

Problemy młodego Kościoła poruszane w listach Pawła:

•

uzasadnienie sensu życia chrześcijańskiego

•

jak rozumieć prawdę o zmartwychwstaniu

•

uzasadnienie świętości życia

•

paruzja

1

LIST

DO

T

ESALONICZAN

Obejmuje:

•

wybraństwo

•

świętość życia – poświecić się dla Jezusa poprzez chrzest; nadzieja na
ponowne przyjście Chrystusa ma prowadzić do świętości

•

zapowiedź paruzji; pozytywne ukazanie cierpienia (adwent – paruzja)

3

•

paruzja- prawda o powtórnym przyjściu Jezusa na końcu czasów; postawa
czuwania

2

LIST

DO

T

ESALONICZAN

Język tego listu odbiega do 1Tes. Jest hipoteza, ze ten list powstaje już w

szkole pawłowej (koniec I wieku); inne słownictwo i gramatyka; list ten uważa się za

deuteropawłowy.

Deuteropaulinum- 7 listów, napisanych lub przeredagowanych w szkole pawłowej.

W 2Tes tematem jest czas paruzji. W Tesalonikach przeżywano frustrację,

bo oczekiwano rychłego przyjścia Chrystusa. Rodziła się pokusa bezczynności,

lenistwa duchowego.

Ciekawostką 2Tes jest to, że na końcu znajduje się podpis autora, a w wielu

listach „autentycznych” tego nie ma. Jest to zabieg mający na celu podkreślenie, że
chociaż nie jest to autentyczny list Pawła to jednak jest to jego nauka.

L

ISTY

DO

K

ORYNTIAN

Przed ustaleniem kanonu zbiór listów do Koryntian obejmował 6 listów.

W kanonie te 6 listów zostało zamknięte w dwóch. Trzy z tych listów było wysłanych
z Efezu, a trzy z Macedonii.

1Kor obejmuje 2 listy – poruszony zostaje problem wynaturzeń seksualnych:

kazirodztwo; korzystanie z usług prostytutek sakralnych, a także problem
antyświadectwa chrześcijan korynckich (pijaństwo, oszczerstwo).

Drugie pismo 1Kor odpowiada na pytania przyniesione z Koryntu przez

delegację Hloe:

1. Kwestia podziału w Kościele – w Korynckim Kościele powstały pewne odłamy

(próba schizmy). Powodem było powoływanie się na różne autorytety:

•

pierwsi- „Piotrowcy”, ludzie, którzy głosili naukę tylko od samego Piotra

•

„pawłowcy”

•

od Apollosa- przedstawiciele joannitów; ruch baptyzmalny

•

mistycy- ci, którzy są z Chrystusem bez żadnego pośrednictwa

To prowadzi do sekciarstwa i skłonności do herezji. Dlatego św. Paweł

odpowiada, że Chrystus nie jest podzielny i dlatego wszelkie podziały w Kościele są
przeciwko Niemu.

2. Paweł tłumaczy również, że nie ma chrześcijaństwa bez krzyża – dla Koryntian,

wychowanych w ludzkiej mądrości, krzyż był czymś niezrozumiałym, był hańbą .

3. kwestia małżeństwa:

•

małżeństwa mieszane – odnośnie tego problemu w liście do Koryntian
znajduje się tzw. „przywilej pawłowy” . Chodzi o możliwość małżeństwa

chrześcijanina z poganinem, jeśli to nie zaszkodzi wierze strony
chrześcijańskiej.

4

4. kwestia dziewictwa i celibatu:

•

Dziewictwo w ujęciu pawłowym jest czymś wyższym od małżeństwa. Ma ono
charakter eschatologiczny (najlepsze przygotowanie na paruzję) i oznacza
całkowite zjednoczenie się z Chrystusem.

5. sprawa posiłków:

•

Koryntianie lubili dobrze zjeść i wypić, ale nie tylko w tym problem.
W Koryncie kupcy założyli „sklepy mięsne”, w których chrześcijanie kupowali
mięso składane na ofiarę bożkom. Paweł tłumaczy, że nie mogą dwóm

panom służyć.

6. eucharystia:

•

Msza był łączona z Agapą. I tu powstał mały problem: bogaci przynosili
dobre żarełko i dobre winko i konsumowali to jeszcze zanim przyszli

biedniejsi. Paweł mówi, że takie coś jest niedopuszczalne.

•

1Kor 11, 23-26 – najstarsza formuła eucharystyczna

Trzecie pismo: obrona autorytetu apostolskiego (2kor 2,14 – 7,4) – Paweł wyjaśnia
godność apostolskiego powołania; mówi o nowym przymierzu w Chrystusie, które

jest wypełnieniem przymierza na Synaju; po raz pierwszy zostaje tu użyta nazwa
Tora, Prorocy i Pisma; św. Paweł wyjaśnia, że apostolskie działanie jest służba

Chrystusowi.

List pisany we łzach – osobista obrona apostoła, „spowiedź” apostoła

2Kor 1,1- 2,13 oraz 7,5- 7,16 – list pojednania; ewangelia, którą głosi Paweł jest
autentyczna i prawdziwa.

W Koryncie Paweł miał na celu zebranie kolekty na rzecz Kościoła

w Jerozolimie (Kościół ten był biedny, gdyż powstał w większości z przybyszów

pielgrzymujących na święto Pięćdziesiątnicy). Zachęca do zbiórki w 2Kor 8. Kolektę
miał zebrać Tytus.

Katechetyczne wyznanie wiary:

•

1Kor 15,4 - Chrystus umarł za nasze grzechy (aspekt soteriologiczny)
i zmartwychwstał zgodnie z zapowiedziami; chrystofanie – dowód na

zmartwychwstanie.

•

Pierwotne wyznanie wiary w zmartwychwstanie nawiązuje do formy
judaistycznej; myśl grecka nie mówi o zmartwychwstaniu.

•

1Kor 15, 20- znaczenie zmartwychwstania jest użyte w gr. perfektum –
oznacza, ze zmartwychwstał i nadal żyje jako wskrzeszony.

•

απαρχε

- pierwociny, najlepsza cząstka; pierwszy człon nowej

rzeczywistości; pierwszy z szeregu następnych.

•

1Kor 14,21 – typologia dwóch Adamów

5

Osobista Obrona apostoła:

sogotehnika- manipulacja tłumów; psychologia tłumów (patrz: 2 Kor 10,1)

•

Zarzut, że Koryntianie postępują wg ciała. Paweł domaga się posłuszeństwa
Bogu, zgodnie z Ewangelia, którą głosi.

•

Koryntianie uznają Pawła za głupca, szaleńca. ponieważ głosi Jezusa
Ukrzyżowanego i Zmartwychwstałego.

•

Paweł ukazuje Koryntianom Kościół jako dziewicę poślubioną Chrystusowi.

•

Wielkimi apostołami Paweł nazywa: Piotra, Jakuba i Jana.

•

Paweł stawia zarzut niektórym głosicielom ewangelii: czerpanie korzyści
materialnych z głoszenia Ewangelii.

L

IST

DO

G

ALATÓW

Jeden z czterech listów wielkich. Jest trochę podobny do listu do Rzymian.

Jest to list, w którym Paweł „wychodzi z siebie. Jest to list polemiczny; Paweł używa
wielu „mocnych” słów: głupi, wyklęty.

Adresaci

Adresatami są chrześcijanie w Galacji (dotychczas Paweł pisał do

konkretnych gmin, a tym razem do całej krainy).
Galacja – 2 obszary: Galacja Płn., okolice Ankary

Czas i miejsce powstania

List mógł powstać podczas II wyprawy, w Koryncie lub podczas III wyprawy

w Efezie.

Powód napisania

Pretekstem jest działalność przeciwników Pawła odchodzących od wiary

i wracających do judaizmu (judaizantes). Sytuacja odchodzenia jest bardzo bolesna

dla Pawła i wścieka się.

Treść

•

Jest tylko jedna Ewangelia – ta, którą głosi Paweł – a „kto głosi inną naukę
niech będzie przeklęty”- tego nie ma w innych listach.

•

Paweł uzasadnia skąd wie, że nauka, którą głosi jest prawdziwa. Odwołuje
się do tego, ze Bóg powołał go już w łonie matki; zwraca uwagę na sprawę

natchnienia; Paweł działa na skutek objawienia.

•

Tezą główną św. Pawła jest usprawiedliwienie przez wiarę. Wzorem wiary
jest Abraham – on jest ojcem wiary.

•

Usprawiedliwienie dokonuje się przez zbawczą śmierć i zmartwychwstanie
Jezusa.

W liście do Galatów Paweł stosuje metodę wypełniania się pism – IV Pieśń Sługi

Jahwe

6

Rozdział III – usprawiedliwienie, a prawo i obietnica

•

W prawie nikt nie osiągnie usprawiedliwienia przed Bogiem, ale sprawiedliwy
z wiary żyć będzie. Bóg nas wybrał do zbawienia.

•

W sytuacji grzechu, w której żyjemy, tylko wiara w Chrystusa udostępnia
zbawienie.

•

Paweł nie neguje prawa. Uważa, że spełniło ono rolę „wychowawcy”, bo
prawo prowadzi do Chrystusa (Gal 3, 24).

•

Paweł mówi, że w Chrystusie stajemy się dziedzicami nieba (płeć,
przynależność społeczna nie liczą się tu).

•

Św. Paweł czas Jezusa Chrystusa nazywa pełnią czasu, nową epoką. Bóg-
Ojciec posyła swego Syna, który zrodził się pod prawem, ale to prawo

wypełnił.

L

IST

DO

R

ZYMIAN

List ten związany jest z III podróżą misyjną, pisany w Koryncie (56 lub 57

rok); dostarczony do Rzymu przez diakonicę Febet.

Św. Paweł chce dotrzeć do Rzymu, chce się włączyć w tamtejsza pracę

ewangelizacyjną, ale również chce tam stworzyć „bazę wypadową” dla dalszej misji

(Hiszpania – „Finis Terre”).

Tematyka tego listu jest podobna do tematyki listu do Galatów. Różnice

z listem do Galatów:

Galatów – mniej poukładana treść; tłem jest „kłótnia”
Rzymian – elegancko poukładana treść; regularny wykład

Temat

•

Usprawiedliwienie z wiary jako podstawa chrześcijaństwa. Nauczanie to było
dyktowane okolicznościami – spory o zachowywanie prawa żydowskiego.

•

Paweł chce wyjaśnić problemy chrześcijańskie językiem judaizmu, myślą
żydowską (w Rzymie była znaczna synagoga).

Traktat teologiczny

•

Jezus Chrystus przynosi nam zbawienie = usprawiedliwienie. W ST Abraham
jest wzorem usprawiedliwienia z wiary.

•

W czasach Chrystusa i apostołów faryzeusze uważali, że to wypełnianie
prawa prowadzi do „samousprawiedliwienia”. Idea samousprawiedliwienia od

zawsze tkwiła w człowieku.

•

Usprawiedliwienie = zbawienie

•

Usprawiedliwienie – Jonkipur – dzień przebłagania

•

Kozioł „Azazel” – na niego „składano” wszystkie winy i wypędzano na
pustynię

•

Chrzest (w „badeczkach”) – zanurzenie z Chrystusem w Jego śmierć
i zmartwychwstanie.

•

Prawo – to wcześniejsza droga do usprawiedliwienia; przygotowanie. A więc
czas przygotowania to czas prawa. Poganie muszą wiedzieć o tym, ale nie

muszą przyjąć prawa.

7

Skutki usprawiedliwienia

1. pojednanie z Bogiem – Bóg po grzechu w raju powiedział człowiekowi: „won”, ale

w Jezusie powraca jedność człowieka z Nim:

•

Typologia 2 Adamów:

I Adam – sytuacja po grzechu pierworodnym (śmierć; Rz 5,12)

II Adam – Chrystus (życie; Rz 5, 17-18)

2. uwolnienie z grzechu (Rz 6) – śmierć Jezus na krzyżu uwalnia nas z grzechu;

przypomnienie tego dokonuje się w chrzcie świętym (starożytne baptysteria –

kształt krzyża); baptisma – z grec. „zanurzenie”.

3. wezwanie do świętości – do zrealizowania w Chrystusie.

Ciało i duch u Pawła nie ma takiego znaczenia jak w antropologii biblijnej !!!

Paweł podkreśla jedność duchowo-cielesną:

•

Ciało- człowiek przed zbawieniem; grzeszna natura

•

Duch- człowiek po zbawieniu; człowiek uduchowiony Duchem Świętym;

Przez chrzest zostaliśmy uwolnieni spod prawa, nie obowiązują nas zwyczaje

żydowskie.

Na mocy przymierza na Synaju przyszło prawo, które uświadomiło ludziom

grzech. Prawo zrodziło grzech – uświadomienie, że jest to prawo obiektywne.

Św. Paweł przedstawia realizm sytuacji grzechu, z którego wyzwolił mnie Jezus
i Jemu winny jestem dziękczynienie.

Paweł stosuje takie powiązanie: większy grzech = większa łaska

Zostaliśmy obdarzeni życiem Bożym, które daje Duch Święty. Duch Święty

czyni nas uczestnikami zbawienia. W Nim stajemy się synami Bożymi – usynowienie
(Rz 8, 14 – 17). To synostwo nie rozróżnia płci – to nie jest żaden antyfeminizm. W

tym synostwie uczestniczy całe stworzenie (Rz 8, 18-30). Jesteśmy również „braćmi”
Jezusa. Chrześcijanin znaczy brat.

Rz 11 => przez to, że żydzi odrzucili zbawienie w Jezusie, poganie stali się jeszcze

bardziej „uprzywilejowanymi” w przyjęciu Jezusa => uniwersalizm zbawienia (Boży
plan zbawienia zakłada zbawienie dla wszystkich).

„ Pełnia pogan”(Rz 11,25n) => kiedy wszystkim poganom zostanie już ogłoszona

ewangelia, to Bóg przyprowadzi do siebie przez Jezusa także Izraela i zgładzi jego
grzechy.

Część parenetyczna (moralna) – Rz 12-15

•

miłość i pokora => podstawowe zasady postępowania

•

współofiarowanie się z Chrystusem => wezwanie skierowane do każdego
chrześcijanina

•

Rz 12,21 => zło dobrem zwyciężać; unikać zgorszenia

•

Rz 15 => naśladować Chrystusa

8

Rz 15,22 => Paweł wyjawia zamiary udania się do Hiszpani; nie wiemy, czy doszło

do tej wyprawy, w każdym razie w Terragonie (Hiszpania) postawiono pomnik,
jakoby tak Paweł tam był.

Rz 16 => pozdrowienie w rozdziale 16 raczej nie należało pierwotnie do listu do

Rzymian, ale do listu do Efezjan. Zostało jednak wykorzystane tu, gdyż Rzym dla
Pawła był punktem wiążącym. Paweł w pozdrowieniu wykazuje znajomość wielu osób

(a przecież list pisze jeszcze przed podrożą do Rzymu).

Pryscylla i Akwilla, których pozdrawia Paweł => wyemigrowali z Rzymu po edykcie
Klaudiusza (49 rok)

Epenet => jeden z pierwszych chrześcijan (pierwocina – najlepszy; wzór dla innych)

Gdzie Paweł był więziony ? - Jerozolima, Cezarea, Rzym, Efez (prawdopodobnie)

Ef, Kol, Flp, Filemona – listy więzienne

L

IST

DO

F

ILEMONA

Jest to list skierowany do jednego z mieszkańców Kolosów, Filipa (Są 3 listy

do Kolosan: Kolosan, Filemona, Laodycejczyków). W liście zostaje poruszony problem

Onezyma (niewolnika), który uciekł od Filipa i spotkał się z Pawłem. Paweł prosi
Filipa, aby nie karał Onezyma, ale przyjął go z powrotem jako swojego legata.

Problem niewolnictwa w liście:

Paweł nie pochwala ucieczki Onezyma, ale zastanawia się dlaczego uciekł od

Filemona; może był źle traktowany ?

Za ucieczkę niewolnika groziła śmierć, albo co najmniej wypalenie na czole

litery „F” (fugitivus). Paweł wie jednak, że Filemon jest chrześcijaninem i tu go ma
(chrześcijanin nie może karać śmiercią) – Paweł to świetny psycholog – uważa

Kocisz. Paweł wysyła Onezyma jako swojego legata; Filemon nic mu nie zrobi.

L

IST

DO

K

OLOSAN

Najbardziej prawdopodobna z interpretacji mówi, że list do Kolosan jest

przeredagowaniem wcześniejszych listów Pawła przez jego uczniów (ok. I wieku).

Widać to w jego stylu i dużej ilości teologii w nim zawartej.

W liście do Kolosan (podobnie jak w Efezjan i listach wielkich) Kościół jest

nazwany Ciałem Chrystusa. Idea Kościoła-Ciała nie jest obca Pawłowi. Zna ją już od

wydarzenia damasceńskiego: prześladujesz Mnie = prześladujesz Kościół.

W Kolosan zostały wykorzystane hymny pierwotnego Kościoła, co również

przemawia za późniejszym powstaniem listu.

Laodycea – miasto w dolinie Lykosu; w Laodycei Paweł ma swoich

znajomych i pisze do nich list (Kol 4,16), o którym nic więcej jednak nie wiemy.

Chrześcijanie = bracia, święci

9

L

IST

DO

E

FEZJAN

Zbudowany jest przede wszystkim z hymnów, które stanowiły formę

katechezy wczesnochrześcijańskiej. Można powiedzieć, że cały list do Efezjan to
jedna, wielka katecheza.

Ef 1,21 => św. Paweł wymienia kategorie duchów: zwierzchność, władza, moc,

panowanie. Duchy o takiej nazwie mogą to być zarówno demony jak i aniołowie, ale
najważniejsze dla Pawła jest to, że ponad nimi wszystkimi jest Chrystus.

____Bóg____my________ wyżyny nieba (Ef 1,3)

______________________
______________________

----------szatany--------------strefa szatanów (powietrze) kolejne
warstwy nieba

_____**********____ gwiazdki, księżyc
Ef 1,22 => Ps 8 => Dz 2,34 (przeczytać !!!)

Św. Paweł nazywa Jezusa Pełnią => Ef 1,23 => z grec. pleroma („pełny zakres

działania”)

Szatan => władca mocarstwa powietrza; kapitan sił powietrznych

Ef 3 => Paweł zwraca uwagę na realizację Bożego planu zbawienia
Ef 3,6 => równouprawnienie nowo nawróconych pogan w Kościele; poganie mogą

być współuczestnikami zbawienia w Chrystusie
Ef 3,10 => przez Kościół objawia się Mądrość Boża

Żydzi w czasach walki z chrześcijaństwem zaczęli odwoływać się do pogańskich

zwyczaji, m.in. znaków zodiaku (zwierzchności i władze na wyżynach niebieskich

Ef

3,10

).

Ef 3,14n => obraz rodzicielstwa ziemskiego na wzór Boga Ojca

Św. Paweł mówi o zbawieniu na sposób pozytywny, tzn. nie wychodzi od sytuacji

grzechu, ale od obietnicy uczestniczenia w Bożej chwale poprzez miłość Chrystusa.

Ef 4, 7 => αντροπος - człowiek zbawiony w Chrystusie

Nawiązanie do Ps 68 => Jezus wstąpił na niebiosa i zstąpił do nizin, a ponieważ jest
Pełnią to „spina” te dwie rzeczywistości ze sobą.

Ef 4, 14 => nie zachowywać się jak małe dzieci; być odpornym na pokusy błędnych

poglądów; dojrzałość duchowa.

Ef 4, 17 – 24 => idea „nowego człowieka”, tzn. ten który nauczył się Chrystusa

Ef 4, 25 – 5, 2 => „katalog” cnót:

•

mówienie prawdy

•

mowa budująca

•

nie zasmucanie Ducha Świętego

•

nie ujawnianie gniewu na zewnątrz

•

upijać się Duchem Świętym, a nie wińskiem

10

L

IST

DO

F

ILIPIAN

List do Filipian jest najprawdopodobniej antologią listów św. Pawła

do Kolosan.

Hymn o uniżonym i wywyższonym Chrystusie (Flp 5n) => uniżenie Jezusa autor

ukazuje jako drogę do Jego wywyższenia. Jezus na czas życia ziemskiego przesłonił
swoje bóstwo (tak jak księżyc przesłania słońce w czasie zaćmienia).

Św. Paweł mówi o Jezusie jako o najwyższej wartości; wobec Niego wszystko

inne to, w dosłownym tłumaczeniu, śmieci.

Paweł bardzo wychwala Filipian, co wskazuje na jego bliski związek z nimi.

Tytus => koryncki kurier św. Pawła

Prezbiterzy => mogli być żonaci (tylko 1 żona); wdowiec nie mógł ponownie się

ożenić, jeśli chciał być prezbiterem; prezbiter był szafarzem
sakramentów oraz głosił Słowo Boże; Paweł napomina, żeby dzieci

prezbitera nie brały udziału w pogańskich imprezach (widocznie był
ten problem).

L

IST

ŚW

. J

AKUBA

Jest jednym z tzw. Listów katolickich (apostolskich, powszechnych). Listy

katolickie są związane z 3 wielkimi apostołami: Piotr, Jan i Jakub.

Autor listu św. Jakuba jest to bardzo wykształcony judeochrześcijanin,

znający doskonale grekę. Autor listu używa wyszukanych słów, często odnosi się do
ST, doskonale zna się na geografii, nawigacji, podróżuje. Autor jest raczej żydem z

jakiejś dużej metropolii, a nie z wiejskiej Galilei. Autor korzysta ze zbiorów mów
Jezusa. Zna praktykę sprawowania sakramentów, co wskazuje na to, że list powstał

już w okresie „rozkwitu” pierwotnego Kościoła. Często posługuje się językiem
biblijnym (jak na judeochrześcijanina przystało), chociaż żyje w świecie greckim.

Myślą przewodnia listu jest życie wg Ewangelii.

Poruszane problemy:

•

Pokusa (1, 2n) => autor listu do rzeczywistości pokusy na sposób
pozytywny; pokusa jest powodem do radości, ponieważ próbuje nasza
świętość

1, 4n => nawiązanie do kazania na górze (doskonali…)

•

Mądrość (1, 5n) => o mądrość trzeba się modlić; mądrość to postępowanie
w zgodzie z wola Bożą

•

Ubodzy i bogaci => ubóstwo powodem chlubienia się; bogaty niech uważa
swoje bogactwo za poniżenie i niech dzieli się nim z innymi.

•

Pożądliwość (1,12n) => skutek grzechu pierworodnego; to ona kusi.

11

•

Wiara, a praktyka => nie chodzi tu tylko o praktyki kultyczne, ale
o postępowanie zgodnie z wiarą.

1

•

Problem segregacji rasowej => wiara nie ma względu na osoby.

•

wybiórczość

•

wolność, a nie swoboda

•

miłosierdzie nad sprawiedliwością

Św. Jakub posługuje się językiem innym niż św. Paweł, trochę bardziej

przystosowanym do pogan. Używa języka obrazowego, np. wiara bez uczynków jest
jak ciało bez ducha (tu mamy nawiązanie do antropologii, Platona – myślenie

greckie).

Grzechy:

•

grzeszy się językiem => Jakub stosuje tu wiele porównań: koń i wędzidło
(Jakub musi znać się nieźle na koniach); mały płomyk może zapalić duży las
(Jakub-strażak); ukąszenie żmii (Jakub zna się na biologii); z tego samego

zbiornika nie można czerpać złej i dobrej wody (Jakub-hydraulik).

•

chciwość i pycha

•

oczernianie

•

planowanie według własnej przezorności (wyniosłość).

1

świnie postępują zgodnie z wolą Bożą

12