Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo 17.10.2003

file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/luba031017.html

1 z 3

2008-02-28 10:00

przedmiot: Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo

prowadzący: dr Luba data: 17.10.2003 aktualizacja: 22.10.2003

powrót

drukuj

kontakt

zapisz

1. Początki klasycyzmu w Polsce

1.1 Wstęp
Od połowy XVIII w następuje w sztuce polskiej przemiana - widoczne są wyraziste zmiany w stosunku
do sztuki, zbieractwa. W Polsce mecenasami była bogata szlachta, magnateria, dwór, kościół, wcześniej
interesowano się głównie architekturą, wyposażeniem, ogromne kwoty wydawano na stroje, też
biżuterię, zbroje, sprzęty militarne, rzeczy wschodnie (czyli głównie przedmioty rzemiosła
artystycznego), zajmowano się też małą architekturą, rzeźbą architektoniczną, nagrobkową. Dużo
mniejszym niż w Europie zainteresowaniem cieszyło się malarstwo, zmienia się to w XVIII w i od razu
zainteresowanie jest bardzo duże. Wcześniej z powodu nikłego zainteresowania malarze omijali Polskę
(efektem była izolacja, w efekcie powstały rzeczy tak odmienne, jak obrazy trumienne), ponieważ nie
zbierano malarstwa (dawnego i współczesnego) nie powstały kolekcje.

1.2 Kolekcje sztuki
W wyniku mariażu z Sasami, ich bytności w Warszawie, zaczynają docierać nowinki, informacje, co
jest modne w Europie - gdzie króluje malarstwo, na wszystkich głównych dworach powstają wielkie
kolekcje sztuki - np. Drezno, Wiedeń, Paryż, Madryt, także Watykan, kolekcje tworzy też Katarzyna II,
która ma nieograniczone możliwości finansowe. Wraz z tworzeniem kolekcji powstają specjalne
pomieszczenia, galerie, służące do ich eksponowania, zaś same zbiory są segregowane, porządkowane.
Przy dworach królewskich, książęcych powstają akademie sztuki pięknych - np. Genua, Mantua,
Madryt, Petersburg, Drezno itd. - tworzone na bazie dworskich malarni. W Polsce Akademia powstała
dopiero w połowie XIX w, król chciał ją stworzyć, lecz dysponował zbyt małymi środkami, skończyło
się na przygotowaniach.

1.3 Grand tours
Europejskie nowinki docierały do Polski także dzięki grand tours - młodzi arystokraci odbywali wielkie
podróże po Europie w celach edukacyjnych, towarzyskich, dyplomatycznych, poznawali świat,
nowości, z czasem przy okazji podróży zaczęto kupować sztukę, w tym najlepszą - Anton Raphael
Mengs, Angelika Kauffmann. Poznawano także i przywożono do Polski artystów - przyjechali tak
Giovanni Battista Lampi St., Marceli Bacciarelli, Jan Piotr Norblin. Kierunki podróży to Paryż, Berlin,
Wiedeń, Rzym, Neapol, Florencja, bardzo modne stały się wykopaliska archeologiczne (Pompeje,
Herkulanum). Polacy znacznie częściej niż inni Europejczycy jeździli do Anglii - przywożono stamtąd
wzory tworzenia rezydencji wraz z galeriami sztuki, uczono się jak sztukę pokazywać, poznawano
klasycyzm. W efekcie arystokracja zaczyna zbierać malarstwo, pojawia się masa kolekcjonerów.
Również polską specyfiką była duża liczba kobiet-kolekcjonerek - dzięki dziedziczeniu dysponowały
często sporymi pieniędzmi, stworzyły najlepsze polskie kolekcje, choć oficjalnie określały się jako
amatorki - Potocka, Czartoryska itd.

1.4 Zbiory polskie
W Polsce pojawiają się dzieła najlepszych artystów: Jean Honore Fragonarda, Rafaela, Leonarda,
Francois Bouchera, Michała Anioła, np. Mengs (współtwórca teorii klasycyzmu, zaczął wprowadzać je
do malarstwa; powodzenie pozwalało mu decydować co i dla kogo będzie malował): Autoportret,
August i Kleopatra; Angelika Kauffmann: portrety J.M. Czartoryskiej, Krystyny Potockiej; Elisabeth
Vigee-Lebrun: Henryczek Lubomirski; Antonio Canova: Amor i Psyche.

Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo 17.10.2003

file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/luba031017.html

2 z 3

2008-02-28 10:00

Mengs: Autoportret

Mengs: August i Kleopatra

Kauffmann: Czartoryska

Kauffmann: Potocka

Vigee: Lubomirski

Canova: Amor i Psyche

Canova: Lubomirski

Artyści pierwszej klasy zaczynają przyjeżdżać do Polski, ich dzieła są kopiowane, rozdawane krewnym
- rozprzestrzeniają się po kraju, szerzy się nowa moda. W Polsce m.in. działają: Bacciarelli (nadworny
malarz króla; np. dwa autoportrety, Ewa Brzostowska z córką, 1804), Bernardo Belotto, Norblin, Lampi
St. (np. Dama z nutami, Julia Potocka, Józefa Amelia Potocka z córką).

Bacciarelli: Autoportret

Bacciarelli: Autoportret

Bacciarelli: Brzostowska

Lampi: Dama z nutami

2. Mecenat króla

2.1 Wstęp
SAP, w przeciwieństwie do arystokracji, nie stać było na najlepszych artystów, nie było też w Polsce
kolekcji królewskiej, gdyż każdy władca elekcyjny zakupione przez siebie dzieła wywoził lub
zapisywał w spadku. Król w latach 50. odbył wielką podróż (jako syn dworzanina, na kilkanaście lat
przed elekcją), poznał wtedy ówczesną modę i wyrobił sobie gust
barokowo-rokokowo-wczesnoklasycystyczny. Choć nie udało mu się stworzyć Akademii, zebrał
kolekcję 3000 dzieł, przy jej tworzeniu głównym doradcą był Bacciarelli.

2.2 Portrety królewskie
Ponieważ Zamek Królewski zrujnowany, król po elekcji przystąpił najpierw do sprowadzania
materiałów budowlanych i wyposażenia (meble, tkaniny, obrazy). Następnie chcąc utrwalić swoją
władzę zaczął zamawiać oficjalne portrety: w stroju koronacyjnym, zbroi itd. Początkowa seria (dzieła

Historia sztuki nowoczesnej polskiej - malarstwo 17.10.2003

file:///G:/hs%20III%20rok/ihs040611/www/luba031017.html

3 z 3

2008-02-28 10:00

Pera Kraffta st., Wernera) nie spodobała się królowi, dopiero Bacciarelli sprostał (następnie w malarni
powstawały liczne kopie). Po ustabilizowaniu się sytuacji politycznej w latach 70. i 80. król zaczął
zamawiać portrety proste, ukazujące go jako dobrego władcę (Jan Bogumił Plersch, Krafft, Bacciarelli).
Jeden z najciekawszych portretów króla namalował Lampi w 1790 r - w stroju domowym, bez
insygniów. Po 1791 r powstaje zamówiona do Łazienek seria obrazów z Salomonem o rysach króla,
zawierają one dużo symboli masońskich. Pod koniec życia król zamówił portret u Elisabeth
Vigee-Lebrun w stroju Henryka IV.

Bacciarelli: SAP

Lampi: SAP

Bacciarelli: SAP

Bacciarelli: Poczet królów

Ponieważ SAP chciał stworzyć wrażenie, że jest kontynuatorem tradycji królów polskich zamówił u
Bacciarellego dwa cykle: portrety królów polskich (wzory z tradycji polskiej, obrazów sarmackich) i
wielkie wydarzenia z historii Polski (wzory renesansowe) - są to początki malarstwa historycznego w
Polsce. Chcąc też budować swój prestiż zamówił serię plafonów do Zamku.
Ważnym fragmentem działalności króla było fundowanie zagranicznych stypendiów artystom, chciał
stworzyć polską szkołę malarstwa.

powrót

kontakt

drukuj

zapisz